CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMUS SECVNDVS Literas D, E, F, G, H, I, K, L, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

HAMUM [2] seu HAMETUM urbec. permunita Picardiae, in Veromanduis ad Somonam fluv. media fere inter Peronam ad Bor. et Noviodunum ad Austr. 4 leucis a Quintinopoli. Vide similiter in voce Hammus.

HAMUS an ab a(/mma, ligamentum, an ab a(rpa/zw, rapio, an potius ab Hebr. [gap: Hebrew] , ut censet Becmann. in Origimb. L. L. notum piscibus capiendis instrumentum est: quo quod non nisi ex auro uteretur Nero, inter argumenta luxus eius iure reponitur. Vide infra, ubi de Re Piscatoria. Inventor eius, ut et escae, lineaeque piscatoriae et ratium Chrysor. fertur, vide ibi. Imo et vulpes luposque hamo seu unco capi, dicem us ubi de Vulpibus. Sed et hamus in smaragdina Paschalini armilla, ab altero capitulo eminens, cuius iconem Bartholin. exhibet, idem praestit, quod in aliis fibulae, circulive, aut clavi, seu closulae, de qua re vide Thom. Bartholin. Sched. de Armillis Vett. p. 59. et 60. de hamulis Loricarum vero infra in voce Lorica. Vide etiam aliquid Lemmate, Uncae manus. Inde Hamatus, cuiusmodi instrumentum utrinque hamum referens, ex auro, cum annulo a quo suspendi possit, Germ. gelber Widerbacken, oder instrument bey den enden, mit zweyen widerströmischen angeln, forte Gileisen olim dictum, Gileissiorum in Austria Baronum dei=gma esse, notat Phil. Iac. Spener. Art. Heraldin. Part. 11. l. 2. c. 31. §. 2.

HANAN fil. Maacha. 1. Par. c. XI. v. 43. Fil. Sirac. 1. Par. c. 8. v. 23. Fil. Asel. Idem c. 8. v. 38. et c. 9. v. 44. Neh. c. 7. v. 49. c. 8. v. 8. Fil. Iegedeliae Ier. c. 35. v. 4. 1. Par. c. 4. v. 20.

HANANIAS pater Selemiae, Ier. c. 37. v. 13. Pater Zedechiae Principis, Ier. c. 36. v. 12. Fil. Zorobabel, 1. Par. c. 3. v. 19. et c. 8. v. 23. Nomen prophetae, Ier. c. 28. v. 1. Item comes Azariae et Misael.

HANAPERIUM apud Wilh. Thorn in Chron. Hi 4. bacini in uno hanaperio: vas amplum est, sive locus hanapis (qua [orig: quâ] voce vas, patera, calix, crater, in Gloss. Aelfraci, apud Hariulf. l. 2. c. 10. alibi, venit) recondendis aputs. Praesertim vero apud Anglos sie dicitur Fiscus, vel sporta grandior, in Cancellaria Regis, cui inferuntur pecuniae, e sigillatione diplomatum, brevium, chartarum regiarum etc. provenientes, cui qui praeest, Clericus hanaperii dicitur. Forte, quia in Fisco olim hoc recondebantur hanapi et scutrae, caereraque vasa, quae in censum ac tributum persolvi solebant. Guibert. de Vite sua l. 3. c. 4. Magnus ille census monetae Anglicae, hanaproum et scutrarum, qui male coaluerat, brevi dilapidatus est. Vel etiam, quia, quae in pecunia numerata Principibus quotannis exsolvabantur munera, in hanapis seu pateris, praestabantur, uri moner C. du Fresne ad Ioinvillam p. 86. De quo mote Symmach. l. 10. Ep. 28. ubi de strenis annuis Imp. oblatis: Merito vobis solemmes pateras cum quinis solidis, ut Numinibus integritatis, offerimus etc. apud eund. C. du Fresne in Gloss.

HANCO Fortena Friso, sub diversis Principibus rerum a se gestarum scriptor. Suffridus Petri, de scr. Fris. decur. 6. c. 6.

HANIEL fil. Olla. 1. Par. c. 7. v. 39. Fil. Ephod, Princeps ttibus Manasse. Num. c. 34. v. 23.

HANNEBONTUM vulgo HENNEBONT, opp. Britanniae min. alias perm unitum, ad Blabiam fluv. 4. leuc. ab ora Oceani Aquit. 3. a Blabia opp. in Bor.

HANNIBAL [2] Grimaldus Com. Bobiensis, quod se in clientelam Galliae Regis dedisset, a Duce Sabaudiae capite plexus, Comiratusque eius in fiscum redactus est, A. C. 1617. Horn. Orb. Polit. p. 242.

HANNO [1] Ep. Coloniensis, liberavit Getmaniam a latrociniis, auspiciis, Henrici IV. Imp. A. C. 1072. Laetus Comp. Hist. Univ.

HANNONIA vulgo Le HAINAULT Gallis, HANNONIA Hispanis et Italis, HENNEGAW Germanis provincia est ampla Belgit, quam Scaldis fluv. alluit ex parte, et Henius amnis, unde regioni nomen bifariam secat. Pannonia quibusdam primitus dicta videtur, a Panc ibi culto. Postea Saltus Carbonarius, exin Picardia ins. tandem Hannonia. Longitudo eius 20. leuc. latitudo 16. circiter censetur. Olim sub Nerviis seu Tornacensibus erat, postea sub propriis Comitibus, ad quos Comitatus quoque Hollandiae pervenit, Ioh. Comite sine liberis Mortuo, circa A. C. 1299. Ortsi dein in Hollandia turbis, et ferventibus Asellata [orig: Asellatâ] ac Hamata [orig: Hamatâ] factionibus, Margaretha tandem filio Vilhelmo cedere, et Hannonia [orig: Hannoniâ] contenta esse coacta est, circa A. C. 1351. Comes hannoniae postea, tempore horrendi illius in Ecclesia schismatis, cum Paparum alter Romae, Avenione alter resideret, neutrum agnovit, ad imitationem Regis Aragoniae, Ducis Britanniae, et Reip. leodiensis. Tandem Comitum stirpe exstincta [orig: exstinctâ], ad Austriacos Comitatus matrimonii iure devenit: vastatus ab Henrico II. Gall. Rege circa A. C. 1552. Aer ibi temperatus, solum fertile, et celebribus quibusdam fluminibus irriguum; marmoris insuper, ferri et plumbi ferax: Urbes fertur continere moenibus cinctas 24. vicos 950. exceptis castellis quorum non exiguus numerus. Ibidem unus Principatus, octo Comitatus minores, duodecim Pariatus, viginti duae Baroniae, viginti sex Abbatiae, cum Marescallo, Senescallo, Magno Venatore, Cubiculario, aliisque Principis Officiariis, quae dignitates hereditariae sunt, esse dicuntur. Terminatur ab Or. partim Comitatu Namurcensi, partim Brabantia [orig: Brabantiâ], a Sept. Flandria [orig: Flandriâ], ab Occ. partim Flandria [orig: Flandriâ], partim Artesia [orig: Artesiâ], a Mer. autem Picardia [orig: Picardiâ]; subestque ex parte Regi

Franciae, et ex parte Regi Hispaniae. Eius primaria est Montes, quam Valentianae sequuntur, quae ambae in medio fere provinciae sitae sunt. Inter reliquas urbem Bavacum Bavois, quae antiquis Caesarum temporibus maxime floruit, notabilis viarum egressus memoratu dignam efficit. Vide Via Brunehildis, et plura de Hannonia apud Marth. Voss. Ann. Hollandiae, Guiceiardin. descr. Belgii, etc. Item in voce Hainoum.

Urbes Hannoniae praecipuae.

Anguianum, Anguien, sub dominio Hispanorum. Athum, Ath, sub dominio Francorum. Avenna, Avesnes, Francorum. Binchium, Binche, Francorum. Bochanium, Bouchain, Francoru. Condatum, Conde, Francorum. Landrecium, Landrecies, Francorum. Mariaeburgum, Mariembourg, Francorum. Malobodium, Maubeuge, Hispanorum. Montes, Mons, Hispanorum. Philippovilla, Philippeville, Francorum. Quercetum, le Quesnoy, Francorum. Valentianae, Valenciennes, Hispanorum.

HANOVERA vulgo Hanover, urbs Germ. in Ducatu Brunsvicensi, egregie munita, ad Leinum fluv. et Ducum sedes, 3. leucis infra Hildesium in Bor. Novostadium versus, et 6. a Brunsvico in Occas. Eius Princeps. Ioh. Fridericus, qui Cathohcus est et ex Ducibus Brusvicensibus, Georgii quippe Ducis Cellensis, minot natu fil. Coadiutor Osnabrugae factus, possidet mediam partem Ducatus Brunsvicensis vum territoriis Calembergico et Grubenhagensi: ubi urbes Hannovera, Hamela Embeca, Neostadium, Gottinga, Nottbeimum, et Osteroda. praeterito saeculo foederi Smalcaldico urbs inter alias Imp. civitates accessit, Sleidan. Iam sedes IX. Electoratus.

HANNOVIA regio Germ. Est autem Comitatus, et pars Veteraviae, cuius opp. praecipuum Hannovia, schola [orig: scholâ] illustri, arteque Typographica [orig: Typographicâ] dives, ac nobilis, a Francofurto 10. mill. Germ. Vide Hanovia.

HANOK clamor militaris, apud Anglos olim in usu, cuius mentio apud Nic. Upton. de Milit offic. l. 4. ubi Statutum Henrici V. tempore belli exhibet, inter alia habens? Item si quis clamorem vocatum Hanok aliquo modo sine nostra licentia inceperit, morte pumetur. Vide quoque supra, Clamor.

HANOSBATES Chiliarchus Persa sub Rege Dario Hystapsis, cuius meminit Polyaen. l. 7. quamvis ibidem Interpres legat Rhanosbates.

HANOTH seu Chanoth, Hebr. i. c. Tabernae, locus Synedrii olim Iudaeorum, de quo vide infra in voce Lithostratus.

HANOVIA vulgo Hanaw, opp. permunitum Germ. in Franconia, medium inter Francofurtum ad Occas. et Asciburgum ad Ort. Proprio Comiti paret. Sedet ad Kintzium fluv. qui paulo infra cadit in Moenum, et varias Germ, bello expertum est vices. Vide et Hannovia. Addo hic [orig: hîc], quod Memoria stirpis huius a pluribus iam saeculis inter Wetteravicos Comites floruit; neque coniugia alia sumpta sunt, quam dignitati propriae paria. Plurium praeterea deficentium insitione crevit; Unde Muntzenbergicus, Rheineccius, Ziegenhainensis, (qui iterum e domo exiit) Liechtenbergius, Bipontinus, tituli A. C. 1451. Reinhardus Obiit, pater Reinhardi ac Philippi: quorum ille Hanovicum ramum propagavit, donec extremos eius palmites, Hanovicum Philippus Ludovic. A. C. 1641. Schvvartzenfelsium Ioh. Ernestus A. C. 1642. terminarent. Hic ab uxore Lichtenbergicum dominium accepit, novae liveae auctor; cui ex Bipontina familia Bitschensis et Ochsenstenia (non sine controversia cum Leiningensibus Westerburgicis) hereditas accessit, atque demum ipsa Aguatorum successio. Praecipua posteritatis spes superest in sobole Ioh. Reinhardi in Bischoffsheim, cuius Maiores ita habent. Philipp. Comes Hanoviae in Liechtenberg Exstinctus A. C. 1538. ex Sibylla filia Christophori March. Badensis, pater fuit Philip. cognom. Senioris: qui Defunctus. A. C. 1590. ex Eleonora Furstenbergia, reliquit Philippum cognom. Iuniorem, qui Obiit A. C. 1599. Hoc et Margaretha Bipontina nat. Ioh. Reinhardus I. Decessit A. C. 1627. successore fil. ex Maria Elisabetha Hohenlocia, Philippo Wolffgango: qui (Exstinctus A. C. 1641.) ex Iohanna Oetingensi suscepit Frideric. Casimirum, Ioh. Philippum et Ioh. Reinhardum II. quoru, hic ex Anna Magdalena Palatina suscepit Ioh. Magdalenam, A. C. 1660. Luisam Sophiam A. C. 1662. Franciscam Albertinam A. C. 1663. Philippum Reinhatdum A. C. 1664. et Ioh. Reinhardum A. C. 1665. omnes Comites Hanoviae etc. lineae Liechtenbergicae in Bischoffsheim: Defunctus A. C. 1666. Vide Phil. Iac. Spener. Theatr. Nobil. Eur. p. 156. Parte I. Idem ex illustrissima familia lineae Schwartzenfelsiae, quam ramus Muntzenbergicus ex se dedit, mentionem facit Part. Il. p. 116. et eorum, qui Muntzenbergici rami ultimi fuere [orig: fuêre], Maiores notat, Part. III. p. 56.

HANSA vox prisca Germ. i. e. foedus concilium, unde Hanseaticae civitates nomen traxere [orig: traxêre]: quamvis alii a mari, ubi praecipuae earum sitae, quasi an der see vocitatas illas malint. Continentur hoc foedere non tantum civitates immediatae, sed et aliae; etiam extra Imperii limites sitae, Initum foedus hoc, pro securitate commerciorum, post confectum bellum Danicum, circa A. C. 1260. et firmius coiit, A. C. 1270. Aliis, ad A. C. 1206. imo altius ad A. C. 920. quo Henricus Auceps palabundos Hunnos ad Danubium propulit, eius primordia referentibus. A sinu Finnico usque ad Rheni ostia civitates extensae, etiam alias in societatem admiserunt [orig: admisêrunt], quae nempe ius claudendi et aperiendi portas suas haberent. Unde

tantopere foedus mox crevit, ut sub Henrico III. Angliae Rege 62. civitates in hoc corpus coaluerint; quibus postmodum quatuor aliae accessere [orig: accessêre]. Divisum est in 4. classe, membra seu Metropoles, Lubecensem, Coloniensem, Brunsvicensem et Borussiacam, cuius Dantiscum; sicut totius corporis Lubeca caput est: Vide infra. Praeterea quatuor habuerunt [orig: habuêrunt] emporia civitates hae, Londinum in Britannia, Brugas in Belgio, Novigradiam in Russia, et Bergas in Norvegia. Gubernata primo Aristocratice Societas fuit, cum ingentr mercatorum commodo, dein de Principe Teutonico tamquam capite constituendo deliberatum est, fuitque honor hic Magno Borussiae Magistre delatus. Tandem a variis Principibus Regibusque expetita dignitas, exiguo societatis emolumento: quae classe olim opibusque potentissima hodie plurimum imminuta est, a quo post A. C. 1500. decrescere coepit. Vide Angelium Werdenhagen in Centon Waremundum ab Ehrenberg de Foederibus l. 2. c. 2. n. 44. Conringium de foedere Hansico exercit. qui Flandrorum et Hollandorum mercaturae et rei nauticae studium Hansicis multum detrimenti attulisse docet: Sic enim interceptus monopolii fructus, et mox praecipua nautici commercii vis ab illis ad Hollandos transiit. De quaestione An foedus hoc licitum Legibus atque Constitutionibus Imperii sit? Vide Limnaeum Enucl. l. 4. c. 1. certe Contingius modo laudatus non minimum id Imperii labem arguere, quod adeo ingens societas nulla [orig: nullâ] auctoriatate publica [orig: publicâ] coieri, asserit, loco laudato. Interim a variis Imperatoribus foedus hoc confirmatum ostendunt alii: Apud eund. Vide Hanzcaticae urbes.

HANSGRAVIUS in Privilegiis Ratisbonae datis a Friderico II. A. C. 1230. Cives potestatem habebant eligendi Hansgravium, qui disponat et ordinet extra civitatem et non intra, ea tantum quae respiciunt negotia nundinarum: Comes est seu praefectus societatis vel confraternitatis, ex Germ. Hanse, socieras et Grave, Comes praefectus. Vide C. du Fresne in Gloss. ut et in voce Hansa.

HANTONIA vulgo Hantshire, prov. est seu Comitatus Angliae Meridionalis. Terminatur a Mer. mari Britannico et Vectt ins. ab Occasu Dorcetia et Viltonia, a Sept. Bercheria, et ab Or. Sussexia; estque satis ampla et culta. Eius caput est Vintonia, Winchester, suntque etiam in ea Suthamptonia, Southampton, opp. lautum, Portus ostium, Porthmouth, et Rumsea, Rumsey, in mediterraneis.

HANUM nomen viri. Neh. c. 3. v. 30. Item oppid. Comitatus Veromanduorum, captum a Philippo II. Hispaniae Rege A. C. 1557. sed Anno seq. Henrico II. Gall. Regi redditum Ioh. Matal. Metell. Vide Hammum.

HANUN fil. Naash, Regis Ammonitarum. 2. Reg. c. 10. v. 1. 1. Par. c. 19. v. 2.

HANZEATICAE seu Anzeaticae urbes, les villes Anzeatiques, urbes sunt Germaniae pro maiori parte, quae commercii cuasa [orig: cuasâ] convenerunt [orig: convenêrunt] post piratica Danorum et Normannorum bella, foedusque inter se inierunt [orig: iniêrunt]; et collatis pecuniis, etiam classes instruxerunt [orig: instruxêrunt], et multa bella gesserunt [orig: gessêrunt]. Sed nunc urbium illarum fama multum imminuta est. Sic dicta fuere [orig: fuêre] aut a veteri voce Germanica Hansa, h. e. Assemblee, aut a nomine Teutonico Hansa, h. e. immunitas; quia illae urbes multis privilegiis gaudebant. Porro in quatuor provincias distinguuntur, Lubecensem scilicet, Coloniensem, Brunsvicensem, et Gedanensem; habentque sibi sociatas urbes Sexaginta quatuor, nimirum Vandalicas Sex, Pomeranicas septem, Borussicas sex, Livonicas tres, Saxonicas tredecim, Westphalicas decem, Clivicas seu Marchicas sex, Transisalanastres, Gueldricas septem, Frisiacas tres. Lubeca, Lubeck, caput est totius Anzeatici soederis. Habet autem iunctas sibi civitates Vandalicas quinque, Hamburgum nempe, Rostochium, Wismariam, Stralsundam, et Luneburgum, ac praeterea Pomeranicas, Stetinum, Anclamum, Golnoviam, Gripswaldiam, Colbergam, Stargardiam, et Stolpam. Colonia Agrippina, Cologne, quae A. C. 1481. Hanzeaticarum urbium numerum auxit, primaria est secundae regionis civitas, habetque sibi sociatas urbes Clivenses et Marchicas, Vesaliam, Duisburgum, Emericum, Warburgum, Unnam. Hammam; tum Westphalicas, Monasterium, Osnabrugum, Tremoniam, Susatum, Herfordiam; Paderbornam, Lemgoviam, Bilefeldiam, Lippiam, et Coseldiam; tum Gueldricas, Noviomagum, Zutphaniam Ruremundam, Arenacum, Venloam, Elburgum, Harderovicum; et Transisalanas, Daventriam, Campos, Zuollam; ac denique Frisicas, Groningam, Bolsverdiam, et Staveram. Brunsvicum, Brunswick, primaria tettiae provinciae Hanzeaticae civitas, habt sub se urbes Saxonicas, Magdeburgum, gossariam, Embeacum, Gottingam, Huldeshemium, Hannoveram, Usam, Buxtehudam, Stadam, Bremam, Hammelam et Mindam. Gedanum, Dantzik, primaria Prussiae civitas, habet sub se Regiomontem, Calmariam, Torunium, Elbingam, Brunsbergam, Livonicas quoque urbes, Rigam, Dorpatum, et Revaliam. Est et in Norvegia Berga, Bergues, iuris Hanzeatici. Vide quoque supra in voce Hansa.

HAOAXUS vulgo Haoaxe, et Aoaxe , fluv. Africae, oritur e vastis montibus in Abassinia, in confinio provinciarum Xaoae et Oggae; auctusque undis alterius fluminis dicti Machi. Orientem versus excurrit in regnum Adel, quod vulgo a Lusitanis appellatur regnum Zeila, cuius primariam, dictam Avea Gurrele, praeterlabitur. Dicitur hic aquarum mole nihilo minor esse Nilo. et 600. mill. pass. cursu suo conficit; et quod Aegyptiis Nilus, id ipsum Adelis praestat fluv. Haoaxus teste Isaaco Voss. et Hier. Lobo Lusitano qui illas partes lusiravit.

HAPALA Ova, apud Marcell. Empiric. statim dare debes lentem et betam coactam vel alicam, vel ova hapala, vel ungellam discoctam: item Apicium, ut observavit Turneb. Unde hapalar et apalar, vide supra.