CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMUS SECVNDVS Literas D, E, F, G, H, I, K, L, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

HIRA [2] maritima urbs Peloponnesi, in agro propinquo Pylo, sub Agamemnonis dominio. Hom. II. 11. *)ira\ Steph. mons et urbs Messeniae, et alia Meliensium.

HIRA [3] apud Arnob. adv. Gentes l. ult. Non similiter fendices, quae et ipsae sunt hirae: quas plebis oratio hillas solet --- nuncupare, quid sit, exponit Festus, Graece nh=stin intestinum est, inquiens, quod ieiunum vocant. Unde Sosipater Charisius, Hic Lucanicus subauditur botulus --- haec Lucanica -- intelligitur hura, h. e. intestinum. Et Varro de Ling. Lat. l. 4. Ab eadem fartura farcimina in extis appellata. a quo, quod in eo tenuissimum intestinum factum hiia [orig: hîia], ab hilo dicta, i. e. minimo, quod ait Ennius,

Vide Godef. Stwech. Electis ad Arnobii loc. Nonium it. Marcell. in voce Hillas.

HIRAM [1] Rex Tyri. 2. Sa m. c. 5. v. XI. qui 2. Par. c. 2. v. 3. 11. et 12. c. 4. v. XI. et c. 8. v. 14. Huram dicitur. Amicus Davidis primo, dein Salomonis, cui cedros e Libano summisit, ad templi structuram; 20. urbibus ab ipso donatus. Fil. erat Abibali, regnavitque An. 60. Successit fil. Balatorus, per An. 7. Ioseph. Antiqq. l. 8. Theophil. Antioch. l. 3. ad Antil. ex Ann. Tyriis Menandri Ephesii. Item civ. Idumaeorum. Gen. c. 36. v. 43. Nic. Lloyd. Vide quoque infra Hiromus item in voce Baleazarus.

HIRAM [2] nomen viri Odollamitis. Gen. c. 39. v. 1. et 12. 1. Par. c. 1. v. 45.

HIRASA locus Libyae, in quem Afri Battum transtulerunt [orig: transtulêrunt]. Steph.

HIRCIA Lex ab A. Hircio, qui postea in pugna ad Mutinam cecidis, lata est: Ut Pompeiani ad dignitates non admitterentur. Cic. Philipp. 13. in Anton. Ep. Etiam Hirtia nonnulli scribunt. Vide in voce Hirtius. Alias Hircia, genus farciminis hircino sanguine inculcatum, quo in sacrificiis olim utebantur. Arnob. l. 7. Sed si magnificum videtur atque amplum, iugulare Diis tauros, si illibata, si solida concremari animantium viscera, quid sibi reliqua haec volunt -- apexaones, hirciae, silicernia, longavi? Festo Irceus dicitur etc. Salmas. ubi supra p. 128.

HIRCIPILI apud Festum sunt densorum pilorum homines, ab hirco, animali maxime hirsuto, dicti. Hinc [gap: Hebrew word(s)] Hirci, idola vel daemones dicti sunt, Lev. c. 17. v. 7 et 2. Par. c. 11. v. 5. forte proper Aegyptios, qui non modo Hircum in Deos retulerunt [orig: retulêrunt], sed et in eius cultum tanto furore ferebantur, ut oporteret Sacerdotes, paterna Sacerdotia per Aegyptum suscepturos, huic Deo primum initiari, Diod Sic. Bibl. l. 1. Accedit, quod complures Dii gentium, ut Pan Mendesius, Faunorumque et Satyrorum omne genus, aut hircina [orig: hircinâ] specie aut hirco proxima [orig: proximâ] culti sunt. Et in Maimonide More Nev. l. 3. c. 46. Ethnici, apud Arabes et Chaldaeos, Daemones existimabant Hircipilos esse. Nempe Diabolus birci specie potissimum se conspiciendum praebet, uti legimus in Iamblichi Babyloncis, et apud Philostrat. Vit. Apollon. l. 6. c. 13. Idem iudicium de Silvanis et Faunis et Gallorum Dusiis, de quibus Augustin. de Civ. Dei. l. 15. c. 23. Neque in Hebraeos latuit, qui proin Esa. c. 13. v. 21. et c. 34. v. 14. pro voce hirci, quae in textu est, ponunt daemo. nia vel pilosos, Graecis reddentibus trixiw=ntas2 et o)rqotrixou=ntas2 etc. Vide Bochart. Hieroz. Parte post. l. VI. c. 7.

HIRCUS inter animalia, quae magnifice incedunt, memoratur Prov. c. 30. v. 31. quod prisci Interpretes intelligunt de hirco, qui praecedit gregem. Hic enim tum non minus, barbae et sexus fiducia [orig: fiduciâ], quam leo et equus, de quibus ibid. cum quadam pompa ac fastu fertur, tamquam capris suis se venditans, quod Aelian. non latuit l. 7. c. 26. nec Polluc. l. 1. c. 12. s. 19. Hircos autem singulos ad denas capras parat Varro de Re Rust. l. 2. c. 3. qua [orig: quâ] proportione servata [orig: servatâ] enim inter oves et arietes, Iacob Esavo fratri obtulit cum ducentis capris viginti hircos, et cum ovibus ducentis arietes viginti, Gen. c. 32. v. 14. Deducit autem capras Hircus ad pascua summo mane, unde inter alia nomina, quae Hebraei illi tribuunt, [gap: Hebrew word(s)] tsaphir quoque, i. e. matutinus, dicitur Dan. c. 8. v. 5. et 21. Quod cum et aliis pecoribus commune sit, id tamen peculiare huic generi, quod certo anni tempore (nempe tum cum Canicula oritur cum Sole) eo conversi Ortum respiciunt, Plutarch. utra Anim. etc. Porro Hirci ad sacrificia, ad lanienam, ad commercia, ad Venerem, aliaque, non minus ac ad praecedendum gregem, parati sunt et idonei, ut videre est Ps. 66. v. 15. Ezech. c. 27. v. 21. Prov. c. 27. v. 26. Gen. c. 31. v. 10 et Ier. c. 50. v. 8. In quibus proin locis omnibus [gap: Hebrew] i. e. parati, dicuntur, unde Phrygium Attidis vel Athydis, qui Cybeli in delitiis fuit, nomen deducit Cl. Bochart. Certe hircinum esse nomen Atydis et ab hirco sumptum aperte docet Arnob l. 5. De usu eorum in V. T. Sacris, vide inprimis supra in voce Azazel. Quem cacozeha [orig: cacozehâ] sua [orig: suâ] imitata Gentiles, eandem victimam Baccho immolarunt, quod vites rodat. Mart. l. 3. Epigr. 24. cuius epigraphe de fusco haruspice initio.

Vite nocens rosa stabat moriturus ad aras
Hircus, Bacche, tuis victima grata sacris.

Sed et Athenienses, ingruente bello, in campis Marathoniis, vovisse totidem Dianae hircos, quot peremissent hostes, notat Cael. Rhodig Antiqq. Lect. l. 23. c. 26. Contra Hirci a Mendesiis culti, apud quos feminae quaedam, quod relatu horrendum eaeque non de plebe, se iis foede submittebant, tamquam religione addictae, idque a)nafando\n aliquando, ut ait Herod. propalam:

Vide Aelian. Hist. Anim. l. 7. c. 19. ut et in voce Mendes. A qua tamen foeditate abominanda animal alias salacissimum et a muliieribus formosissimis provocatum nonnumquam abhorruisse,

testatur Plutarch l. quod bruta ratione utantur. Nempe sola in brutis natura saepe plus potest, quam in homine ratio sibi relicta. Atque hinc Moses, Lev. c. 17. v. 7. ubi Israelitas ex Aegyptiaca servitute liberratos offerre vetat amplius sacrificia sua Pilosis, cum quibus fornicati crant; sic illos a cultu hircorum dehortatur, ut videatur simul alludere ad impurissimas has Aegyptiorum libidines, eidem Bocharto: ut taceam templa ab iisdem animali huic erecta, festosque dies consecratos, de quibus vide Eliam Cretensem in Naz. Orat. 4. Nisi malis Panem in hirci forma iis cultum, hincque id animalis pro sacro habitum, qua de re vide quae supra diximus, ut et aliquid apud Iac. Ouzelii Animadvers. ad Minuc. Fel. p. 167. et 168. Alia quaedam ut adiciam, Hircum Tragicis poetis praemium fuisse, docet Scalig. Poet [orig: Poët]. l. 1. c. 44. et innuit id ipsum Tragoediae nomen. Sed et Hircos, in Circensibus, pueri olim equitabant phaleratos atque capistratos. Anyte Antholog. l. 1. c. 33. Epigr. 28.

*(hni/a dh/ toi pai=des2 e)/ni, tra/ge, foiniko/enta
*qe/ntes2, kai\ lasi/w| fima\ peri\ sto/mati.
*(/ippia paideu\ousi qeou= peri\ nao\n a)/eqla,
*)/ofr' au)tou\s2 fore/h|s2 h)/pia terpome/nous2.
Purpureas tibi pueri, o [orig: ô] hirce, habenas
Imponentes et capistrum circa hirsutum os:
Equestria ludunt Dei circa templum certamina;
Ut ipsos portes blande exhilaratos.

Vide supra quoque in voce Capella. Insuper hircinae barbae suffitu Arabes morbis suis occurrisse; eosdem in hircinis pellibus styracem urere consuevisse, ad sanandum odorum suorum fastidium, tradit Plin. ubi de Styrace, qua de re vide Salmas. ad Solin. p. 541. Sed et hircorum, aut hinnulorum pellibus, qui Satyrorum in Theatris personam sustinebant, indui solitos. Pollux habet. Pyrrhi galeam cornibus hircinis fuisse insignem, refert Plutarch. in Vita eius: et cui ignota cilicia, a Ciliciis hircis, quorum setae productae et hirsutae illis, texendis erant optimae, ut et Cinyphiorum, nomen nacta? vide supra in ea voce etc. Ceterum in Arabia inprimis ingens huius pecoris proventus est. Unde Arabes Iosaphato Regi pro tributo solvisse leguntur arietum septingentos ultra septem milia totidemque hircorum, 2. Par. c. 17. v. 11. notaque, quae de Arabum Nabathae orumque hircis, in Historia ladani, habent Herod. l. 3. c. 112. et Plin. l. 12. c. 17. Transsata vox ad Principes, qui, uti Arietes, sic et Hirci, quandoque appellantur, occurrit Esai. c. 14. v. 9. et Dan. c. 8. v. 5. in quo posteriori loco Alexander Hircus caprarum vocatur, vide Commentatores ad eum, et plura hanc in rem, apud Sam. Bochart. Hieroz. Part. prior. l. It. c. 53 et 54. Voss. de orig. et progr. Idol. l. 3. c. 62. 69. et 71. alios.

HIRCUS Emissarius vide supra Azazel et infra Lingua coccinea: nec non ubi de Expiationis festo. Dico hic [orig: hîc] saltem postquam Pontifex manus suas, et, sollenni confessione edita [orig: editâ], universi populi peccata imposuisset ei, his onustum a vito opportuno in desertum educi solitum, compellente undivaque populo. Ferunt autem, inter Hierosolymam, locumque quo educendus erat, idoneis intervallis stationes ac tentoria disposita fuisse: proceresque Hierosolymitanos eum ad primum lapidem deduxisse: aliam pompam ulterius ivisse: ab ultimo autem tabernaculo ad locum destinatum, a Duce suo, solo, perductum. Quo cum pervenisset, ex rupe praecipitatum; albescente interea, ut ipsi quidem narrant, filo coccino, quod faustum peractae expiationis signum cornuum cantu aliaque ratione insigni populi laetitia [orig: laetitiâ] significatum fuerit, Franc. Burmann. Synopsi Theol. Christ. Parte prior. l. IV. c. 18. et 19. Quae dum in deserto fierent Pontifex in Sanctuario sacris vacabat, ut infra dicemus in voce hac.

HIRDSTRAA appellatum est vet. Ius Aulicum Norvegicum, cum Iani Delmeri Dani Lat. versione et Notis editum; a voce Saxon. Hired. i. e. conventus, familia, seu Dan. Hird, Aula, domus, et straa, Leges scripto comprehensae. C. du Fresne in Gloss.

HIREMANNI apud Anglo Saxones, videntur iidem Henr. Spelmannno fuisse, qui Arimanni apud Longobardos: Somnero vero iidem fuere [orig: fuêre] cum Hirdemannis, h. e. Aulici, in Iure Aulico Norveg. sic saepius appellatis, vide hic [orig: hîc] supra.

HIRMINIUM Siciliae fluv. Plin. l. 3. c. 8. Mauli et Raguse Fazello. Magunt, Ortel.

HIRMOLOGIUM liber Eccl. apud Graecos, *(eirmolo/gion dictus quod ei(rmou\s2 contineat omnes Octoechi herilium et Deiparae sollennitatum ac totius anni. Est autem iis Hirmus seu *(eirmo\s2 hymnus seu troparium, a quo reliquorum tropariorum, quae in ea Ode canerentur, consequentia et species ducebatur, uti docet Allatius Dissertat. 1. de l. Eccl. Graecor. ex Simeone Thessalon. Archiep. l. de Templo, Sacerdote et Mystagogia, et Zonara Comm. in Can. Anastasimos Damasceni in Prooem. In Eccl. Latina Tractum appellari vult Meurs. sed tractum a trahendo dictum, eo quod tractim cantetur, nec, quae subsequuntur, ad illius Musices normam concinantur: Hirmum vero esse canonem et regulam modulationis subsequentium tropariorum, ait idem; qui et Hirmos Musicalibus notis a Iosaph. Cucuzele digestos asservari in Bibliotheca Barberina, adnotat. Ceterum *(eirmw=n frequentissiam mentionem feri in Euchologio, Menologio, Paracletice et reliquis Graecorum Rituailbus, docet Cl. Suicer. Thes. Eccles. in voce *(eirmo/s2.

HIROMUS Menandro Ephesio apud Ioseph. c. Apionem, et Dio Rerum Phoenic. Scriptori, apud eund. *(ei/rwmos2, Tyriorum vetus Rex, orientalem urbis partem aggeribus auxit, Iovis Olympii templum, quod antea separatum etat, spatio medio aggeribus repleto, cum urbe coniunxit, et columnam auream in eo posuit. Ascendens autem in Libanum, ad Templorum structuram ligna caecidit, delubrum dedicavit tam Herculi, quam Astartae, Titiceos (populum ignotum) quod tributa non solverent,

bello subegit. Ei Salomon Hierosolymorum Rex aenigmata misit et ab eo poposcit; adiecto, ut qui non posset dirimere, pecuniam solventi expenderet. Quod cum is non posset, pecunia multatus est: donec Abdemono usus paria Salomoni rependit. Vide Ioseph. d. l. et Antiqq. l. 8. c. 2. ut et supra in voce Abdemonus, it. Hiram. Vixit Annos 53. regnavit 34. De classe eius, quam salomon's classi iunxit, vide 1. Reg. c. 10. v. 22. Initium eius incidit in Annum 33. Davidis: initium vero, Salomonis incidit in Annum 7. vel 8. Horomi. Nam Anno II. vel 12. Regni eius, Templum Hierosol. condicoepit, Anno Salomonis 4. Ioh. Marsham. Canone Chron. ad Sec. XIV. de Hiromo Rege ubi et filiam suam Salomoni dedisse Hiromum ex Clem. 1. Strom. addit.

*susth\r Hesych. Festo genus est rastrorum ferreorum, quod plures habet dentes ad extirpandas herbas in agris: hincque quod rapiat et verrat quae in tetta serpant inutilia, et sic agrum purget ac mundet, nomen accepit. A cuius instrumenti similitudine occatorias quoque crates seu rastra dentata, quibus occabatur ager ad glebas comminuendas, et exaequandas, Rusticos irpices vocasse, docet Serv. ad illud Virg. Georg. l. 1. v. 95.

Quam vocem hodieque retinentes Galli crates huiusmodi dentatas, quibus semina, postquam iacta sint, operiunt, Hersas vocant. Utuntur autem ut plurimum huiusmodi hirpicibus in iis agris, qui nec depressos habent sulcos, nec porcas exstantes. Quales agri non solent inarari iactis seminibus, sed arantur, priusquam serantur, dein tractis illis cratibus dentatis operiuntur, terra [orig: terrâ] semina: quem serendi modum Gallis vindicat Plin. l. 18. c. 24. Vide Salmas. ad Solin. p. 729.

HIRPIAE familiae Plin. l. 7. c. 2. Haud procul ab urbe Roma in Faliscorum agro familiae sunt paucae, quae vocantur Hirpiae, quae sacrificio annuo, quod fit ad montem Soractem Apollini, super ambustam ligni struem, ambulantes, non aduruntur, et ob id perpetuo Senatusconsulto militiae, omniumque aliorum munerum vacationem habent. Verum Strab. l. 5. p. 250. non Apollini, sed Feroniae haec sacra fieri solita tradit Serv. praeterea in Aen. l. 2. v. 696. et l. XI. v. 785. hos Soranos vocatos scribit, sed Hirpinos pro Hirpis male legit. Hirpini enim longe a Faliscis absunt. Solino Hirpi vocantur. Nic. Lloyd.

HIRPINI [1] pop. Samnitum, non tantum contermini ab ortu Solis, hiberni, sed et consanguinei, adeo que pars fuere [orig: fuêre]. Strabo l. 5. p. 250. *)ech=s2 d' ei)si\n *)irpinoi\ kautoi\ *sanni/tai. *tou)/noma d' e)/xon a)po\ tou= h(ghsame/nou lu/kou th=s2 a)poiki/as2, i(/rpon ga\r kalou=sin oi( *sanni/tai to\n lu/kon. Opp. eorum Hirpinum, hodie Harpaia Leandro, qui hoc quoque Harpadium antiquis nominatum addit, quod vide. Leandro Hirpinorum regio, hodie est Principatus ulterior Principato ultra, in regno Neapol. Caput eorum et Metropolis Beneventum, Plin. l. c. c. XI. ceterae urbes Compsa, Abellinum, Frequentum, etc. Illorum Sil. Ital. Punic. Bell. meminit l. 8. v. 570.

Sed venale pecus Corithae, posteritas et
Hirpini, si rara iugo victoria sedit.

HIRRI pop. Germ. ubi nunc Livonia, erant, Cluv. Aliis, ubi nunc Hilandia, in Finlandia. Horum tantum meminit Plin.

HIRRIUS praenomine Caius, aedilis, de quo Caes. l. 1. de Bello Civ. c. 15. Hic muraenarum vivarium primus excogita vir privatim, Caesarisque caenis triumphalibus sex milia numero muraenarum mutuo appendit, nam permutare quidem pretio ullo noluit aliave [orig: aliâve] merce. Huius Hirrii villam, quamvis non amplam aut latam constat propter vivaria, quae habuit, quadragies setertium [orig: setertiûm] venumdatam. Vide Plin. l. 9. c. 55. Macrob. Sat. l. 2. c. XI.

HIRRUS ex LUCEJA gente Cic. in Auguratu, et M. Caelii in aedilitate, competitor, sed utrobique repulsam passus.

HIRSFELDIA Abbatia Germ. cum tit. Principatus: cuius Praesules cum ab aliquot iam saeculis, ad depellendas vicinorum Nobilium iniurias, quas a Buchenaviis, Goerziis, aliisque varias pertulere [orig: pertulêre], aliena ope indigerent; Friderico Misniae Marchioni ab Ludovico V. Imp. A. C. 1327. postea Gunthero Trevirorum Archiep. atque Falckensteniis Comitibus A. C. 1398. tuendi traditi sunt. Tandem Albertus Abbas, perpetuo patrocinio Ecclesiae suae consulturus, ab Ludovico Hassiae Landgravio illis legibus illud obtinuit A. C. 1432. Ne unquam a Landgraviis Abbatia avelleretur, quorum fidei spontanea [orig: spontaneâ] clientela [orig: clientelâ] se submiserit; ut arcibus atque urbibus, praesidiis Hassicis, quando Landgraviis lubeat, firmandi virisque contra quoscumque hos iuvare obstricta esset: translata [orig: translatâ] in eosdem facultate redimendi bona, aliis ab Abbatibus obligata etc. In quam formulam utrinque repetitis pactionibus consensum est A. C. 1458. et 1490. Postea Philippus, metu amittendorum iurium ex Abbatia ista a Maioribus paratorum, quem Volperti Antistitis tentata in Abbatiam Fuldensem incorporatio intenderat, ad novas conditiones Cratonem Abbatem adegit A. C. 1517. Ne viz. unquam Hirsfeldia alienae Eccl. accessio fieret, neve ad Praesulatum eius alia quam Electionis aut Postulationis via, neque iis pateret, qui sacri Principatus dignitate iam ornati aut Hassiae Landgraviis exosi essent. Bello dein Rustico, quo subditi quoque Abbatis correpti, Hirsfeldiam velut belli

iure ingressus, Urbem immunitatibus, Abbates atque Capitulares libertate exuit, atque per totam illam ditionem publicae Religionis cultum mutavit. A quo tempore cum subditis suis in ordinem redacti Hirsfeldiae Principes propitis servitio, quam imperio, abfuere [orig: abfuêre], donec Hassi melius rati, si Abbatum iure nomineque ipsi regnarent, non multo labore, quod voluere [orig: voluêre], indepti sunt; Othone Mauritii filio primum Ioachimo Abbati et isti fratre Gulielmo, qui morituris succedetent, subrogato. Quod cum Rudolphus Il. et Matthias Impp. proposito edicto, nemine tamen nominato, improbarent A. C. 1617. non tamen cesere [orig: cesêre] Catti, quin potius Pace Westphalica [orig: Westphalicâ] id tandem impetra4unt [orig: impetrâ4unt], ut satisfactionis loco, ob accepta ab Pontificio milite damna, flagitatae, terram istam saecularis Principatus nomine sibi retinerent. Tob. Pfanner. de praec. Germ. Principp. Gentib. c. 8.

HIRTHA quasi extrema Hebridum, in Bor. vergens, ab hircorum copia et magnitudine; a Scotia versus Thulen recedens.

HIRTIUS Aulus Cos. Rom. una cum C. Pansa, quo tempore Brutus ab Antonio obsessus fuit Mutinae, ad quem liberandum profectus, una cum collega interfectus est. A. U. C. 711. Item A. Hirtius, sive Hircius historicus, suasu Balbi, auctor libri 8. de Caesaris bello Gallico, ut Suet. in Aug. c. X. testatur. Eiusdem sunt libri de bello Alexandrino, et Africano. Dictionem eius merito commendat Iust. Lips. l. 2. Ann. Tac. Hirtius, inquit, tersissimo belli Africi commentariolo, Vide Voss. de Hist. de Lat. p. 66.

HIRUDO apud vetustiores Latinos, quasi hiludo, ex Graeco e(/los2, palus, quod in paludosis locis degat; Graecis bde/lla, a verbo bda/llein, quod exsugere notat. Hebr. [gap: Hebrew word(s)] alaka, dicitur, a pendendo et adhaerendo. Horat. de arte poet. v. 476.

Apud Plin. legimus l. 32. c. 10. Atque hinc in Medicina ad eliciendum sanguinem hirudines adhibentur; sed si liquando affixae capita relinquant, insanabile inde vulnus, et certa permcies. Uti de Messalmo e Consularibus patriciis, cum ad genua admisisset. Sed et aliquando corpus subingrediuntur. Et tum, si in ventriculo aut intestinis haereant, per secessum, muriae exhibitione, pelluntur: Si in faucibus; aeger in solio calido ad mentum usque demersus, frigidam ore copiosam continet, cuius illecebra [orig: illecebrâ] hirudo allecta, calorem fugiens, egrediatur, Aegineta l. 5. c. 36. et Aetius Tetrab. l. 4. Serm. 1. c. 56. Plinii aevo Sanguisugae vox in usum venit, in qua infra plura. Plin l. XI. c. 34.

HIRUNDO [1] Diis olim Penatibus carum animal, uti ex Aeliano docet LIl. Girald. de Gentium Diis, et ex Varronis in Menippeis loco, de templo Apollinis exusto, cuius Arnob. meminit adv. Gentes l. 6. God. Stewech. Electis ad eum: avis migratoria est. Anacreon Ode 33.

*su\ me\n fi/lh xelidw\n
*)ethsi/h molou=sa,
*qerei ple/keis2 kali/hn,
*xeimnw= d' ei)=s2 a)/fantos2 etc.

Abit autem hibernis mensibus, et sub veris initium redit. Unde apud Theognim l. 3. de Rhodiorum sacrificiis, ita incipit cantilena, quam ostiatim canebant oi( xelidoni/zontes2, i. e. Agyrtae, qui hirundinem venisse nuntiabunt, *)=hlq' h)=lqe xelidw\n kala\s2 w(/ras2 a)/gousa, kai\ kalou\s2 en)iantou\s2, e)pi\ gaste/ra leuka\, ka)|pi\ nw=ta me/laina, Venit, venit hirundo, pulchra tempora adducens et pulchros annos, albo ventre et nigro dorso. Et, uti Theon ad Aratum acribit, piscem Borealem Vett. cum hirundinis capite pingebant, et i)xqun xelidoni/an vocabant, quae veris praeludium ortu suo significabat. Mora earum 6. mensium; uti enim initio veris eniunt, sic recedunt in fine aestatis. At quo migrent, non compertum est. Isid. in genere. maria, inquit, transvolat ibique hieme commoratur hirundo. Herod. de Aethiopia sub Aegypto l. 2. c. 22. milvos et hirundines toto anni tempore ibi esse, nec per hiemem discedere, ait Anacreon ubi supra.

*xeimw=ni d' ei)=s2 a)/fantos,
*)/h *nei=lon, h)\ )pi *me/mfin.
Hieme autem non conspiceris,
Sive Nilum, sive Memphim petas etc.

Utut sit, discedens agmen deserere apud eas grave crimen, si fides Mart. l. 5. Epigr. 68. cuius epigraphe de hirundine,

Hibernos peterent solito cum more recessus,
Atthides in ntdis una remansit avis.
Deprendere nefas ad tempora vernareversae,
Et profugam volucres diripuere [orig: diripuêre] suae.

Sed et a frigore manentibus non leve periculu. Plin. l. 2. c. 37. Signum orientis sideris (Arcturi) servetur hirundinum abitu, namque deprehensae intereunt. Tamen in apricis locis quasdam manere certum est, quae non moriuntur omnes, sed mutantur et deplumantur, Aristot. Hist. Anim. l. 8. c. 16. Cuiusmodi hirundini Eutropii Eunuchi iam effeti depile caput et tinea [orig: tineâ] exesum confert Claud. in Eutrop. l. 1. Carm. 18. v. 118. etc. Ceterum Plin. l. 10. c. 24. Hirundines Thebarum tecta subire negantur, voniam urbs illa saepe capta sit: nec Biziae in Thracia, propter scelera Terei, Qua de re vide ubi de Philomela, Progne, Tereo. Cuius tamen facinus in Daulide Phocidis ponit Paus. et inde esse ait, quod in illa regione hirundines non nidulentur, neque ova excludant. Edidem volucrum soli flexuosi volatus, velox celeritas:

quibus ex causis neque rapinae ceterarum avium obnoxia est. Eadem demum sola avium non nisi in volatu pascitur, Plin. ubi modo. Nempe: cum multae aliae sint aves, quae et flexuose volent et celeritate Praestent, nullae tamen sunt, quae volatum flexuosum tanta [orig: tantâ] velocitate expediant. Hinc ab hominibus aliquando ad varia celeriter annuntianda adhibitae. Plin. ibid. Cecina Volaterranus equestris ordinis quadrigarum dominus, comprehensas in urbem secum auferens, victoriae nuntias amicis mittelbat, in eundem nidum remeantes illito victoriae colore. Tradit et Fabius Pictor -- cum obsideretur praesidium Romanum a Ligustinis, hirundinem a pullis ad se allatam: ut lino ad pedemeius alligato nodis significaret, quoto die adveniente auxilio eruptio fieri deberet etc. Idem Ib. c. 33. et 53. Despecie Hirundinum, quales in Medo quo templo degunt, supra in Ababilo vide. A fusco earum colore Chelidoniae aspides, et Chelidoniae gemmae, nomen accepere [orig: accepêre], de quibus vide aliquid supra: uti de cavo ungulae equinae, xelide\n Graecis dicto, infra in voce Ungula. Sed et in Hirundinis nido lapis Icterias, h. e. quo sanantur Icterici, reperiri dicitur, docetque Bochart. eius pullos croco tingi ab Arabibus, quo viso pater, eos ictero laborare suspicatus, lapidem illum ex India in nidum afferat et pullis supponat, Hieroz. Part. post. l. I. c. 10. ubi plura alia de hac ave. Adde Geth. Ioh. Voss. de Orig. et Progr. Idol. l. 3. c. 15. 73. 78. 82. 84. 85. et 97. ubi de cadem: et l. 4. c. 19. ubi de Hirundine, pisce volucri etc.

HIRUNDO [2] machinae bellicae species. Henricus Rossa in Herlingsberga, apud C. du Fresne in Gloss.

Non hic [orig: hîc] unigenae fabricatur machina: nomen
Haec Librilla, quasi saxea pondera librans:
Obtinet illa Suis, sed Hirundinis haec: stat Aselli
Illa vocata nota [orig: notâ] etc.

HIRUNDO [3] Marina piscis est volans, Hisp. Voladore, cuius ala plusquam palmaris, asservatur in Museo Kircher. Romae. Ibidem Hirundo Marina pendula, ventos spirantes extra Museum monstrat. Pisciculus nempe in Musei laqueari intra nauticae pyxidis ventorum schemata et differentias ad mundi plagas collocata referentia, pendulus est; qui se continuo motu agitando numquam quiescit, nisi supra venti eius rhombo, qui extra Museum spirat. Itaque ad flantium ventorum varietatem, in loco ventis impervio, rostro suo ad rhombum spitantis venti se perpetuo convertit. Georg. de Sepib. in Collegii Rom. S. I. Museo p. 23. Vide quoque infra Magnes Aeolius.

HISARCI sive HISARSI pop. Alpini Insubriae, quorum pag. adhuc Isarso et Arcisate, pag. alius vicinus, Merula, Castilion. Cluv. pop. sunt Vindeliciae, ad Ort. Isarae flum. Germ. antiq. p. 725. Thscudus Misaucos legit: sunt autem hi Lepontiorum pop. (incolae vallis Misauciae Masoxerthal, cuius praec. locus Misaucum Masox, arx munita, in primo Rhaetorum foedere,) supra Verbanum lacum. Vide Ioh. Bapt. Plantin. de variis Rhaetiae pop. p. 342.

HISMAELITAE pop. qui nunc Saraceni, ab Hismaele sic dicti. Lege Ismaelitae.

HISPALIS [1] Baeticae prov. urbs pulcherrima, antiquissima, clarissima, et omnium Hispaniae maxima, Romanorum colonia cognomine Romulensis, a qua unus ex 4. Baeticae conventibus Hispalensis dicitur. Plin. l. 3. c. 3. Hodie Sevilla vulgo, Italis Seviglia, Gallis Seville, Anglis Sevil, dicitur, Hispali, Herculis filio, nomen, atque primordium, Iul. Caesari restaurationem; Raymiro Regi, ac longo deinde tempore Ferdinando III. a Mauris, qui eam, cum reliqua regni parte ceperunt [orig: cepêrunt], A. C. 713. tenueruntque [orig: tenuêruntque] usque ad A. C. 1248. liberationem defert. Ariae Montano videtur nomen Phoenicum, ex Spila seu Spala deflexum, quod Planitiem seu virentem reg. significat. Urbs ad mare Gaditanum sita est, forma [orig: formâ] rotunda [orig: rotundâ], aedium pucherrimarum frequentia [orig: frequentiâ] nitidissime culta, totiusque Hispaniae emporium florentissimum, quod ex variis mundi partibus, maxime vero ex India Occid. quaestus incredibiles facit. Situ omnes Hisp. urbes excedit. Agrum habet pinguem et peramoenum, omnis generis frugum, olei, olivarum, dactylorum, et citriorum feracem. Eam nobilissimus fluv. Baetis praeterlabitur: In cuius adversa ripa suburbium habet, amplum, Triana. Cum castro antiquo, sedes Metropolitae. 20. leuc. Hisp. a Corduba in Occ. 55. ab Ulyssipone in Eur. totidem a Toleto, in Austr. 16. ab ora Oceani. Baudr. Praeterea Academia hic [orig: hîc], Inquisitio, Moneta, quae vulgo aurea Turris dicitur: tantumque hic [orig: hîc] et Segoviae moneta Hispanica cuditur. De hac Hisp. Qui no ha visto Sevilla, no ha visto Maravilla. In urbe hac regia, A. C. 1555. fidelium ultra 300. Ecclesia erat occulta: de qua quamprimum Inquisitoribus suboluit, persecutio instituta et Ioh. Pontius Comes, Ioh. Consalvus, Ioh. Aegidius, contionatores Hispalenses, combusti, A. C. 1559. Isabellae Veniae domus diruta, ipsaque cum Maria Viraesia, Cornelia Bohorquia, aliisque similiter neci tradita est. Passus item Garcias Arias, qui primus in Isid. sodalitium religionem intulerat, plurimique alii. Nec parcitum Constatnino Pontio, paulo ante Carolo V. a confessionibus. Hispali dein Pinciam flamma pervolavit etc. Vide Thuan. Hist. l. 23. ac Librum Inquisit. Hisp. apud Laet. Comp. Hist. Univ. Et plura de Urbe apud Rodrig. Carum Antiquid. de Sevilla. Alphonsum Morgad. Hist. de Sev. Meridam Descript. Hist. Marianam Hist. Hisp. Alios. Hispal Sil. Ital. Punic. Bell. dicitur. l. 3. v. 391.

HISPALIS [2] vulgo AUREA dicta, urbs in parte Bor. Iamaicae ins. in sinu Mexicano, in qua templum cum Abbatiali dignitate, ubi primatum gessit Petrus Martyr Anglerius

Mediolanensis, vir in tractandis Iudicis rebus deligens. Hodie etiam dicitur Sevilla del Oro. Ioh. Matal. Metell. Cum portu, sub Anglis, a paucis annis, parva et male culta. Baudr.

HISPANIA [1] et HISPANIAE plur. num. et apud poetas Hesperia ultima, ac Iberia, Italis Spagna, Germ. Hispanien, Anglis Spain, Gallis Espagne, ipsis Hispanis Espanna, Prov. Europae amplissima, Galliae contigua, ab ea Pyrenaeis montibus separata, et in Austr. recedens, a 3. lateribus Oceano et mari mediterraneo instar penins. circumflua. Nam Oceanus ad Bor. ad Occ. et ad Mer. Mediterraneum etiam ad Mer. et ad Ort. eam adluunt. Cuius penins. Isthmus est Pyrene mons 89. leuc. Hispanicis inter 2. maria, inter Occid. et Ort. excurrens. Ea a Romanis primum in duas Hispanias, citeriorem, et ulteriorum, Ibero fluv. divisas: postea in tres, Tarraconensem, Baeticam, et Lusitaniam partita; quarum quaelibet plres continet regiones; sed maxima Tarraconensis, quae reliquas simul acceptas magnitudine, utpote Navarram, Castellam et Aragoniam simul complexa, superat. Hodie quoque regnis distincta est, Portugalliae, Castellae, Legionis, Aragoniae, et Navarrae, ut Mariana enumerat l. 1. de reb. Hisp. c. 4. Becmanno hodiernam eius divisionem tria regna efficiunt, Portugalliae, Castellae et Aragoniae, quam et Philippus subiecta [orig: subiectâ] iam Portugallia [orig: Portugalliâ] tribus galeis scuto suo impositis exprimere amavit, utpote vett. Portugalliae, Castellae et Aragoniae Regum propriis, cum antea duabua tantum usus fuisset, ex Chiffletio de Eq. Aur Vell. c. 8. p. 23. Ubertatem et fertilitatem Hispaniae multis modis celebrant vett. Polyb. apud Athen. Strab. Diod. Sic. Melam. Iustin. usque adeo, ut Pacatus Latinus terris omnibus terram feliciorem pronuntiet, Paneg. Theodosii c. 4. neque aliud evincit hodiernus generosi vini, salis, olei, metallorum in Asturia praesertim, Gallaecia et Portugallia, proventus, sed frumenti non aeque ferax est, ob soli siccitatem; cuius desectus notabile specimen sensit Fridericus II. Elector Palat. cum ad Carolum V. Legatus iret, vide Hub. Thom. Leod. l. 6. de vita Frid. El et eo ex Lansium Or. contra Hisp. Et Plin. vero hanc ubertatem ad loco maritima tantum, in fine operis videtur adstringere: et l. 3. c. 1. ad Baeticam imprimis: Moret. versus Ort. et Mer. fertiliorem esse docet. Nac hoc tamen sine omni compensatione est, quam Mela iam agnovit, cum scripsit: Sicubi ob penuriam aquarum effeta et sui dissimilis est, linum tamen, aut spartum alit. Interim miserior hodie soli facies, unde quibus de causis a veteri ingenio mutata sit in tantum, inquisivere [orig: inquisivêre] viri eruditi iam olim. Christoph. Fosterus, aliique hoc non ad soli vitium, sed incolarum et agricultorum infrequentiam rescrt: Quam ex assiduis bellis, feminarum rara [orig: rarâ] fecunditate, Maurorum quorum ad 900000. solo A. C. 1610. exietunt [orig: exiêtunt], et Iudaeorum, quorum ad 170000. a Ferdin. et Isabella eiecti, A. C. 1492. expulsione, coloniis crebris, Inquisitionis rigore, denique quae Hispanorum bellicosa natio tanto studio externa arma sequi solet, invectam putant. Vide et Lud. Nonium in sua Hisp. c. 5. qui hoc fusius explicat. Plures eius rei causas afferre licet, sed illud ingredi, huius loci non est. Iuvabit tamen ex Latini Pacati Panegyrico, quem supra laudavimus, ascribere nonnulla, quae ad alias Hispaniae laudes pertinent: Hispaniae inquit, quicquid ubique laudatur, assurgat. Haec durissimos milites, haec experientissimos Duces, hac facundissimos Oratores, haec clarissimos vates parit, haec iudicum mater, haec principum est. Haec Traianum illum, haec deinceps Hadriannm nusit imperio, huic te debet imperium, etc. Hodie divitiis inprimis ex India quotannis afleri solitis inclita est, quae tantae ut calculo inito A. C. 1618. deprehensum sit, a tempore repertae Indiae, 1536. milliones auri inde rediisse, cum 12000. solum ducatis, quos Status quidam Secretarius suppeditaverat, Indiae occupatio constitisset. Interim continua bella, Belgicum inprimis, merciumque aliunde petendarum necessitas, multum thesauros hosce Hispanicos attrivere [orig: attrivêre], hodieque atterunt. Graeci *spani/an vocant. Vulgo autem dictam volunt a Pane Bacchi socio, qui Pania. Absir tamen, ut putemus Spaniae nomen dedisse Panem Arcadem. Quin potius Phoenicium est. [gap: Hebrew word(s)] Saphan, cuniculus est, inde [gap: Hebrew word(s)] Sphaniiam vel Spaniiam nominarunt Phoenices hanc regionem, i. e. cuniculariam, vel cuniculosam; quomodo Catull. ad Contubernales suos, Carm. 37. ad Contubernales v. 17.

Varro de Re Rust. l. 3. c. 12. In Hispania annis suisti ita multis, ut inde tu cuniculos persecutos credam. Plin. l. 8. c. 59. In Ebuso cuniculi non sunt, scatent in Hispania, Aelian. de Anim. l. 13. c. 15. *pe/fuke de\ lagw\s2 e(/teros2 mikro\s2 th\n fu/sin, ou)de\ au)/cetai/ pote. *kou/niklos2 o)/noma au)tou=, par' *)ibh/rois2 gi/netai/ te kai\ e)/sti pampolu/. Vide Boch. Geogr. p. 700. Equos fert insignes, qui in Vandalitia quidem alacritatis, in Asturia, unde Asturcones Romanis dicti, roboris, at in Lusitania pernicitatis gloriam ferunt: unde non immerito veteribus crediti sunt vento concipere. Tria praeterea in Hispania memoratu digna notantur, urbs igne cincta, quae Madritum est, cuius muri ex silicibus: Pons infra aquam, aquaeductus nempe Hispalensis: et alter Pons, in quo 10000. ovium pascuntur, imo integer exercitus lustrati potest, in loco la Guadianc. Porro viros quondam Hispania celebres ac doctos nobis genuit, Quintilian. Senec. Martial. Lucan. Sil. etc. quo respexit Latinus ubi supra. Fignra eius, e)/oike th=| bu/rsh|, teste Strab. l. 3. p. 163. et seqq. Dionys. Periegetes,

P. Mela to\ xh=ma Hispaniae sic explicat. Ipsa Hispania, nisi qua [orig: quâ] Gallias tangit, pelago undique cincta est: ubi illis adhaeret, maxime angusta, paulatim se in nostrum mare et Occanum

extendit magis, magisque latior ad Occid. abit, ac sit ibi latissima. De eadem sic M. Cato apud Gell. l. 2. c. 22. Sunt in bis regionbus, inquit, ferrariae, argenti fodinae pulcherrinue, mons ex sale mero magnus: quantum demas, tantum adcrescit. Hinc maximam argenti fodinam ad novam Carthaginem fuisse, quae continuo labore 4000. hominum singulis diebus 2000. drachmatum Populo Rom. tribuerit, testatur Strabo l. 3. et vicena milia pondo argenti annis singulis Asturiam, Galliciam ac Lusitaniam exhibuisse, aliorum fide commemorat Plin. Erat et xrusi=tis2 a)/mmos2, aureum sabutum, quod baluca vel balluca incolis dicebatur, teste Plin. modo laudaro l. 33. c. 4. Eius mentio in Iure quoque Civ. l. 1. Cod. de Metall. et l. 3. et seqq. Cod. Theodos. cod. tit. De arena illa autem seu sabulo ita Plin. Apud nos tribus modis (aurum invenitur) fluminum ramentis, ut in Tago Hispantae, Pado ltaliae, Hebro Thraciae, Pactolo Asiae, Gange Indiae: nec ullum absolutius aurum est, cursu ipso trituque perpolitum. Alio modo puteoreum scrobibus effoditur. De puteis quoque Strabo: et inter haec ramenta nonnuquam grandiores deprehendi maslas, annotant Scriptores neoterici, Petrus Martyr inprimis etc. Nec praeclaros solum viros dedit haec regio variis temporibus, verum etiam Arabicae Philosophiae satis diu sedes fuit, a quo tempore Mauri in Hispantam fuere [orig: fuêre] post Rodericum transgressi. Cordubae inprimis, qua de re vide Georg. Horn. Hist. Philos. l. 5. c. 10. Victi a Romanis Hispani, in eorum habitum transierunt [orig: transiêrunt] et togati incedere coeperunt [orig: coepêrunt]: calceos vero antiquitus e sparto, (quod Hispanica herba et Hispanicus iuncus Vett. dictum, vide Salmas. ad Solin. p. 264. et infra ubi de Sparto ) sicut e papyro Aegyptii habuere [orig: habuêre]. Quare Plin. de sparto, quod in Hispania frequens, cum loquitur, ait: Hinc strata rusticis, hinc calceamina, et pastorum vestis: Quod hodieque obtinere, docet B. Balduin. qui se cos in Gallia saepe in sparteis cuiusmodi calceis incedere vidisse, testatur Istiosmodi calcei iconem habes, in Auctoris huius edit. ult. Amstel. A. C. 1667. p. 23. In bello, lanceae illis et clypei seu seuti, qua [orig: quâ] Cetram vocavere [orig: vocavêre], olim usus. Liv. l. 21. c. 27. Hispani sine ulla mole in utres vestimentis coniectis ipsi cetris suppositis incumbentes, flumen transivere [orig: transivêre]. Caes. de bello Div. l. 1. c. 9. Erant legiones Afranii tres, Petreii duae, praeterea scutatae citerioris Hispaniae, et cetratae ulterioris Hispaniae cohortes circiter octoginta etc. Hinc Hispanus et Hispaniensis, quae veteres sic distinxere [orig: distinxêre], ut Hispanus diceretur, qui origine et patria [orig: patriâ] talis esset, Hispaniensis, qui alibiortus ibi moraretur. Ut Hispaniensem exercitum vocat Suet. Vesp. c. 6. qui in illa provincia erat collocatus, nec tamen ex illa provincia esset. Omnes enim legionarii cives Romani erant. At illud discrimen posterioribus neglectum. Unde apud Vopisc. Bonosus domo Hispaniensis dicitur, qui origine Hispanus erat etc. Solin. ves Hispanienses de rebus Hispanicis dixit, et Hispaniae quidem nativus. Salmas. ad eum p. 840. Vide quoque eum p. 260. ubi de Hispaniae, post Constantinum Mag. in Ul. provincias facta divisione, et de Hispaniensi gladio supra in voce Gladius. At Hispanus, apud Thwroczium in Chron. Hung. 1. part. c. 15. ubi de Attila et praelio Catalaunico, nomen dignitatis militaris est. A cuiusmodi Hispanis Capitaneis ortum nomen apud Hungaros Ispan quidam censent quibus idem est ac Comidatus, Iudicium provinciale, cui sc. Hispanus Capitaneus praeerat, C. du Fresne in Gloss. De gentis origine et fatis ista damus: Celtarum gentem, ab Aschenaze propagatam, omnem post terrarum inundationem obsedisse Hispaniam, praeter alias regiones, patet tum ex nomine Celticorum, qui partem Baeticae ac Lusitaniae, partemque Tarraconensis prov. adusque prom. Celticum, vulgo Cabo finis terrae tenuere [orig: tenuêre]: tum Celtiberorum, ad Iberum flumen incolentium. Unde Plin. l. 3. c. 3. Oretanos, Tarr. prov. incolas. Germanos vocet, disquirendum. Primi dein exterorum ad Celtas in Hispaniam venere [orig: venêre] Phoenices, quos partem Baeticae, postea Turditaniam dictam occupasse [orig: occupâsse], memorant Diod. Sic. et Strabo Graeci postmodum a Massilia colonias deduxerunt [orig: deduxêrunt], inter Pyrenaeum et Iberum Rhodam et Emporias, hodieque Roas et Empullias: imo et interius illos penetrasse [orig: penetrâsse] arguit corruptum nomen Graviorum pro Graiorum, Graecorumque castellum Tyde, nunc Tuy, in Gallaecia. Poslea Carthaginenses maiorem eius partem occuparunt, ad Internum mare, Amilcaris auspiciis: quibus secundo bello Punico victis, tota Romanorum facta est, qui ibi habuere [orig: habuêre] Vir. Spectabilem Comitem Hispaniarum cum 16. numeris peditum: Rationalem summarum, qui suberat Comiti sacrarum largitionum: Procuratorem baphii insularum Balearium: Rationalem denique rei privatae, sub Comite Rerum Privatarum: Sub his mansit usque ad Honorii Imp. tempestatem. Post hanc triplicem notant Historici periodum, Gothicam, Mauricam et Castellanam. Postquam enim Gothi, Vandali, Suevi, Alani et Silingii occasione Legionum praesidiariarum a Constantino Mag. in Orientem translatarum tum aliis Imper. provinciis, tum quoque Hispaniae incubuissent, Gothi tandem hic [orig: hîc] rerum potiti sunt, Duce Wallia [orig: Walliâ], qui post Athanaric. Alaric. Athaulsum, et Segeric. Westrogothorum Rex primus in hoc regno sedem fixit, A. C. 418 cuius successores, sub quibus Monachatus a Donato huc ex Africa illatus est, A. C. 567. illud tenuere [orig: tenuêre], usque ad Rodericum, qui ob vim filiae Iuliani Septae Comitis illatam, a Mauris, pleraque Gothorum nobilitate exstincta [orig: exstinctâ], eo exutus est, A. C. 713. a quo tempore Iuliani nomen hodieque fatale ac infaustum Hispanis habetur. Mauri periodum suam utcumque produxerunt [orig: produxêrunt] usque ad tempora Ferdinandi Catholici: sed dispar eorum a priori pariter ac moderno regimine gubernandi ratio fuit. Tot enim Hispaniae regna fere numerabantur, quot provinciae et urbes exstantiores erant, quae Gothorum reliquiae i. e. Christiani, (qui post cladem pradictam in Legionis, Asturiae et Gallaeciae montana se receperant) cum Maurorum, a Carolo Marrello in Gallia et Carolo Mag. in Hispania devictorum, iugum sensim excuterent, in suos titulos aslumpsere [orig: aslumpsêre], et quod quisque occupaverat. separatim tenuere [orig: tenuêre]. Donec illa omnia ad tria redacta sunt Castellam, Aragoniam et Lusitanium, quae, hac [orig: hâc] ultima [orig: ultimâ], excepta [orig: exceptâ] A. C. 1470. in unius Ferdinandi Catholici Aragoniae Regis potestatem venerunt [orig: venêrunt], periodoque Castellanae initium praebuerunt [orig: praebuêrunt]. Hic enim ducta [orig: ductâ] Isabella [orig: Isabellâ], Castellae et Legionis herede, prima

magnitudinis Hispaniae iecit fundamenta: Navarram Henrico Albrerano eripuit, Novum orbem per Christophorum Columbum detexit, Neapolim, etc. occupavit. Parter Iohannae, quae Philippo Austriaco nupta, ex eo genuit Carolum V. Imp. et primum huius nominis Hispaniae Regem. Huic fil. successit Philippus II. qui Regnum Portugalliae, simulque totam Africam et Asiam litoralem fere imperio suo adiecit: undeoccasio nata dicendi: Solem in Hispanico Regno numquam occidere, et scribendi Persis, Regi, cui pro piteo sol est. Ei A. C. 1598. Phthiriasi exstincto successit Philippus III. fil. qui Mortuus A. C. 1621. successorem reliquit fil. Philippum IV. perpetuo, amissa inprimis Lustiania [orig: Lustianiâ], infelicem, qui Obitt sanguinis profluvio A. C. 1665. Pater Caroli II. qui. A. C. 1661. nat. degit sub tutela matris Mariae Annae Austriacae, quae et Reginae Regentis munus propterea, dignitatemque gerit. Catholici titulus Regibus his eximius est, a tempore Ferdinandi praedicti. Sacrorum speciem consiliis praetexere [orig: praetexêre], inter primas Status regulas habent, unde Religionis Pontificiae tenacissimi et Pontificis Rom. observantissimi habentur: quamvis non destiterint Hispaniae Reges rebus Pontificiis subinde molestiam facessere. Hinc olim Witzia, sub mortis poena, ne quis Pontifici obediret, prohibuit, Baron. Ann. ad A. C. 701. Et Carolus V. Roma [orig: Româ] occupata [orig: occupatâ], Pontificem cum Cardinalibus captivum fecit, nominis Pontificii auctoritate, per universam Hispaniam, abrogata [orig: abrogatâ], Thuan. Hist. l. 1. Philippus quoque II. sub quo Evangelii aliquis radius regnum perstrinxit, Hispali A. C. 1555. et Pinciae A. C. 1560. mox crudelissimis suppliciis Exstinctus, Thuan. Hist. l. 23. in causa Portugalliae Gregorii XIII. iudicium repudiavit, ut Philippo III. sub quo Illuminatorum secta, quam quidam Reform, Religioni conformem, alii difformem faciunt, orta. et IV. nil addam: Imo ordinem sive Rituale Rom. diu Hispani reiecisse leguntur, Gothico seu Mozarabico retento, quod a S. Leandro et S. Isidoro institutum, post adventum Maurorum, a Christianis sub Maurorum dominio degentibus, unde Mozarabes dicti, continnatum, a Gregorio VII. magna ex parte sublatum, hodieque Toleri certis in locis, permitti docet Voetius Part. 3. disp. de Peregr. Composiellanis. Ex hoc in Relig. affectu Inquisitio Hispanica nata est, quae A. C. 1200. primum contra Albigenses et Waldenses instituta, inde per constitutiones Friderici II. Imp. succrevit, sed in plenum tandem vigorem demum erupit, auspiciis Ferdinandi ac Isabellae, circa A. C. 1480. quo exactius et accuratins tribunal, cui etiam Reges subiecti, erectum fuit, vide P. Servitam Inq. Hist. ex eo Boxhorn. Hist. Univ. p. 289. et seqq. Ceterum nomina Ferdinandi et Isabellae, pro auspicatis et felicibus habentur, Regibus de genibus flexis inservitur, eosque nisi pulla [orig: pullâ] veste indutis adire nefas: Iidem morituri paenitentiam accipiunt, quod est genus Consecrationis iam olim usurpari solitae, et ab extrema Unctione, qua passim Pontificii utuntur, discrepantis. Tutelatis regni S. Iacobus Maior est; Ordines hic [orig: hîc] militares plurimi a S. Iacobo, Alcantara, Calatrava, S. Servatore de monte Regio, etc. nomen habentes. Ibidem XI. Archiepiscopatus, inter quos Archiep. Toletanus, qui regni Primas est, et Cancellarius Natus Castellae, 300. vel 400000. ducatorum in reditibus habet. LVI. Episcopatus, XXUM. Paroeciae, Abbatiarum Coenobiorumque opulentissimorum numerus ingens. Aera Hispanica computus est annorum 38. annis aeram Christianam anticipans, quae in Cippis, Inscriptionibus et Conciliis Hispanicus usitata, desiit in Aragonia A. C. 1358. in Castella A. C. 1383. in Portugallia A. C. 1405. Vide Ios. Scalig. de Emend. Temp. l. 5. etc. Hinc adiectiva Hispanus, qui est ex Hispania, Claud. in Rufin. Carm. 5. v. 154.

Cuncta sibi; regit Italiam Libienque coercet [orig: coêrcet],
Hispanis, Gallisque iubet.

Et Hispaniensis, qui in Hispania tantum versatur, ut Hispaniensis exercitus, h. e. Romanorum qui in Hispania erant cum Praetoribus. Ita Hispaniensem victoriam Suet. in Iul. Caes. c. 37. et seqq. dixit, non de Hispanis, sed de Pompeii in Hispania copiis quae parta esset. Vide supra Bellicosam nationem, kai\ pole/mw| sunexei= pro/s2 te a)llh/lous2, kai\ pro\s2 tou\s2 o(mou/rous2 olim fuisse testatur Strab. ubi supra. Hinc Horat. Carm. l. 2. Od. XI. Initio.

Iustin. l. 44. c. 2. pene ad verbum Strab. Corpora hominum ad inediam, laboremque, animi ad mortem parati. Bellum quam otium malunt: si extraneus decst, domit hostem quaerunt. Sil. Ital. Bell. Punic. l. 1. v. 225. et seqq.

Prodiga gens animae, et properare facillima mortem,
Namque ubi transcendit florentes viribus annos,
Impatiens aevi spernit novisse senectam.

Quam commendata illis gravitas sit et morum severitas, monitu non eget: unde singularem tacendi, simulandi, dissimulaudique dexteritatem sibi comparant. quo fonte Consiliorum ille lentor, et subtiles, quibus in Theologica et Philosophica, excellunt, speculationes, sed et nimia in minimis quoque cireumspectio, Italis Puntualita dicta, quarerum [orig: quârerum] gerendarum occasiones saepe elabuntur. In Gallos naturali quadam aversione feruntur, quam lites et aemulationes uttiusque gentis Regum, sub Carolo VIII. aut potius Ludov. XI. et Ferdinando Catholico coeprae, et hucusque continuatae, immensum augent, etc. Vide Ioh. Pistorii et Andreae Schotti Hisp. Illustr. tomis IV. Luc. Marineum Siculum de Reb. Hisp. memor. Ioh. Vasaeum Chr. Hisp. Ioh. de Laet. Comm. de Hisp. Roderic. Ximenium de Reb. Hisp. Lud. de Mayerne Hist. gen. Hisp. Mich. Ritium de Reg. Hisp. Steph. de Garibay in Comp. Hist. Hisp. et qui reliquos omnes antecellit Ioh. Marianam Hist. de Reb. Hisp. His

adde, quoad Historiam antiquam Ioh. Margarinum Ep. Gerundensem Paralip. Hisp. quoad Geographiam Lud. Nonium Hisp. De claris Viris scripsere [orig: scripsêre] Alphonsus Garcias, Matamorus et Valerius Andreas Taxander: de dignitate Regni Regumque Iac. Valdesius. Nobiliarium Genealogicum adornavit Alph. Lopez de Haro et Greg. Lopez: Porto de antipathia Gallorum et Hispanorum scripsit Car. Garsias: de SS. Hispaniae Laurentius a Padilla: de Conciliis Garsias Loaysa: de Inquisitione Hispan. Ludovicus a Paramo, Carena, Paulus Servita et Reginaldus Consalvus: de Praerogativa Hisp. et Galliae Regni, infra in voce Lugdunensis Gallia, de Regum circa praerogativam contentione, de Viris praecipuo ministerio dominationis Hispanicae claris, Grandibus Hispaniae, aliisque Christ. Becmannum Hist. Orb. Terr. Georg. et Civ. etc. Adi quoque praeter veteres, Polyb. Plutarch. Diod. Sic. Flor. Iustin. Liv. Dion. Cass. Senec. Plin. Strab. Ptol. Priscian. Avien. Beros. Pomp. Mel. S. Isid. Idac. Roder. Sanctium Alphons. de Carthagena, Hier. Paul Hier. Blancan. Ambr. Moral. Car. Verard. Caesarem Campan. Bern. Gomes. Sandoval. Franc. Tarapham, Petr. Anton. Ioh. Bracellium, Anton. Nebrisslensem, Damianum, Goezium, Salazarium, Philip. Prudentem, Tutquetum, Zuritam, etc. Amplitudivem Monarchiae hoc modo describit Baudr. Tota Hispanta nunc dividitur in quatuordecim partes, quae postea reducuntur ad tres coronas seu tria Regna. Castellae et Aragoniae regna cum suis appendicibus et pertinentiis subsunt Regi Catholico, Portugallia autem cum Algarbia parent proprio Regi e gente Brigantina. Partes Hispaniae sub corona Castellae sunt Castella vet. Castilla la vieia, Castella nova seu regnum Toletan. Castilla la nueva, Vandalitia, Andaluzia, Granata, Granada, Murcia, Murcia, regnum Legoniense, Regno de Leon, quibus adiunguntur Asturiae, las Asturias, et Extremadura, l'Estremadura, Galaecia, Galizia, et Navarra, Navarra, quibus adiungitur Biscaia, Biscata. Sub corona Portugalliae sunt Portugallia, Portagal, et Algarbia, Algarve. Sub corona autem Aragoniae sunt Aragonia, Aragon, Catalonia, Cataluna, Valentia, Valencia, et Maiorica, Minorica, ac Ebusus, Mallorca. Antea etiam ex hac pendebat Comitatus Ruscinonensis; sed a paucis annis ab ea revulsus, Galliae accessit, a qua alias disiunctus fuerat, cum sit pars Galliae Narbonensis. Extra Hispaniam Regi subsunt regnum Neapolitanum, in Italia, le Royaume de Naples, uti regnum Siciliae, la Sicile, et Ins. Sardinia, la Sardaigne: Haec autem pendent a corona Aragoniae. Eidem uti Regi Castellae, subest pars Australis Belgii, ubi partes provinciarum Flandriae, la Flandre, Brabantiae, Brabant, Hannoniae, Haynaut, Luxemburgensis, Luxembourg, Limburgi, Limbourg, Namurcensis, Namur, et minuta pars Gueldriae, Gueldres, et Artesiae, Artois. Subsunt etiam Comitatus Burgundiae, la Franche Comte [orig: Comté], Ducatus Mediolanensis, le Duche de Milan, Marchionatus Finalii, le Marquisat de Final, in ora Ligustica, Status praesidii, ubi Orbatellum, Orbetello et ses annexes, in Hetruria, uti etiam custodia Plumbini, Piombino, et Portus longus, Porto longone, in Ilua ins. uti in Africa, urbes seu oppida Septa, Ceuta, Oranum, Oran, Portus magnus, Marsalquivir, et Rupes Velia, Penon de Velez, ac ins. Canariae, les Canaries: In Asia autem Philippinae insulae les Philippines, ex parte tantum. Hispaniae Regi subeste etiam maior pars Americae, nempe hae regiones, nova Hispania cum annexis provinciis, la nouvelle Espagne, florida ex parte, partie de la Floride, et insulae Cuba, Cuba, Hispaniola, Hispaniola seu S. Domingue, et S. Iohannis Portus divitis, S. Ivan de Puerto ricco; cum adiacentibus, Terra firma late sumpta, la Terre ferme; in America Mer. cum annexis, regnum Popayani, le Popayan, novum regnum Granatense, nouveau Royaume de Grenade, Peruvia, le Perou, regnum Chiles, le Chili, ex parte, et Paraguaia, le Paraguay, cum provinciis adiacentibus. Hispaniae pars est etiam regnum Portugalliae, proprio parens Regi, cui subsunt Portugallia et Algarbia, in Hispania; extra Hispaniam autem eius dominio subsunt Brasilia, regio Amer. Mer. le Brezil, insulae Azores seu Tertiariae, les Azores, Madera, l'isse de Madere, et insulae Capitis Viridis, les isles du Cap Vert, in Occano Atlantico, uti aliquot arces in regno Congi et in ora Zanguebaris, in Africa: cum aliquo tractu Malabariae, in India intra Gangem, ubi etiam plurimae arces. Sed de his fusius in voce Portugalliae.

* Abula, Avila, Castiliae veteris. Albaracinum. Vide Lobetum. Alcaratium, Alcaraz, Castellae novae. Alone, Alicante, Valentiae. Asturica, Astorga, Asturiae. Aliis est regni Legionis. Augusta Bracarum. Vide Bracara. Auria, sive Auriensis, Orense, Galliciae. Ausa, et Ausona. Vide Vicus. Blagurium, Balaguer, Catalauniae. Barbastrum, olim Burtina, Balbastro, Aragoniae. Barchino, seu Barcino, Barcelona, Catalauniae. Belsinum, Boria, Atagoniae. Bigerra, Villena, Castiliae novae. Bilbilis, Calatayud, Aragoniae. Bracara, seu Braecara, Braga, Portugalliae. Brigantia, Bragnaza, Portugalliae. * Burgi, olim Masburgi, Burgos, Castiliae veteris. * Caesaraugusta, Saragoza, Aragoniae. Calagurtis, seu Calagurtium, Calahorra, Castiliae veteris. Caronium; Corunna, Galliciae. Cartabo nova, Cartagena, Murciae. Celsona, Solsona, Catalauniae. Civitas Regalis, Ciudad Real, Castiliae novae. Complutum. Alcala de Henares, Castiliae novae. Compostellum, olim Ianasum, S. Iago, Galliciae. Aliis omnibus est Compostella.

Concha, Cuenca Castillae novae. Concia. Vide Miranda. Cyntilia, Chinchilla, Castiliae novae. Daroca, Daroca, Aragoniae. Dertusa, Tortosa, Catalauniae. Dominicopolis, S. Domingo de la Calzada, Castiliae veteris. Eliocrata, Lorca, Murciae. Fanum S. Sebastiani; S. Sebastien, Guipuscoae. * Flaviobriga, Bermeo vel Bilbao, Biscaiae. * Flavionavia, S. Ander, Asturiae. Aliis est Biscaiae. Flavium Brigantium, Betanzos, Galliciae. Fons rapidus, Fuenterabia, Guipuscoae. Gerunda, Girona, Catalauniae. Iaca, lacca, Aragoniae Ilerda, Lerida, Catalaunioae, Aliis Lleyda. Iturisla, Tolosa, Guipuscoae, vel Sanguesa, Navarrae. Iuliobriga, Logronno, Castiliae veteris. * Legio, Leon, Legionensis regni. Lobetum, postea Albaracinum, Albaracin, Aragoniae. Lucus, Lugo. Galliciae. Lucus Asturum, nunc Ovetum prope aedificatum. Vide ibi. * Madritum, Madrid, Castiliae novae Urbs regia. Maiorica. Vide Palma. Methymna campestris, Medina del campo, Castiliae veteris. Mindon, Mondonnedo, Galliciae. Minorissa, Manresa, Catalauniae. Miranda olim Concia, Miranda, Portugalliae. Murgis et Murcia, Murcia, regni cognominis. Nagara, Naiara, Castiliae veteris. Opta, Hvertes, Castiliae novae, castrum tantum. Orcelis, Oriola postea, Orihuela, Murciae. Orgella. Vide Urgella. Osca, Huesca, Aragoniae. Ovetum, Oviedo, Asturiae. Oxoma. Vide Uxama. Palentia, olim Palantia, Palentia, Legionensis regni. * Palma, postea Maiorica, Mallorca, insulae cogn. Placentia, Placencia, Castiliae veteris. est in Extremadura; eratque alias in Lusitania. * Pompelon, Pamplona, Navarrae. Rhoda, Roses, Cataloniae. Rodericopolis, Ciudad Rodrigo, Castiliae veteris. Est regni Legionensis; eratque alias in Lustiania. * Salmantica, Salamanca, Castiliae veteris. Est regni Legionensis, eratque in Lusitania. Sarabis. Vide Tarurum. Secontia. Vide Seguntia. Segobia, Segovia, Castiliae veteris. Segorbia, Segorve, Valentiae. Seguntia, quae et Saguntia, et Sesontia, ac Segontia, Siguenza Castiliae novae. Sentica. Vide Zamora. Setabis, Xativa, Valentiae. Stella, Estella, Navarrae. Tarraco, Tarragona, Catalauniae. Taurum, olim Satabis, Toro, Castiliae veteris. Est regni Legionensis. Tiariulia quae et Terulium, ac Turulium, Tervel, Aragoniae. * Toletum, Toledo, Castiliae novae. Tude Tuy, Galliciae. Turiasa, Tarazona, Aragoniae. Tutela, Tudela, Navarrae. * Valentia, Valencia, regni cogn. Vallisoletum Valladolid, Castiliae veteris. Vergi, Vera, Granatensis regni. Vicus, olim Ausa, vel prope, Vich, Catalauniae. Urgella, Urgel, Catalauniae. Uxama, Osma, Castiliae veteris. Zamora, olim Sentica, Zamora, regni Legionensis.

Acci, Guadix, Granatensis regni. Alcala Regalis, Alcala Real, eiusdem. Almeria, olim Portus magnus, Almeria, eiusdem. Anticaria. Vide Singylia. Arcensis colonia. Arcos, Andaluziae. Artigi, Alhama, Granatensis regni. Arunda, Ronda, eiusdem. Asindon et Assidonia, Medina Sidonia, Andaluziae. * Astigi, Ecya, eiusdem. Barbesula, Marbella, regni Granatensis. Basti, Baza, eiusdem. Biatia, Bacza, Andaluziae. * Caesariana, Xeres de la Frontiera, Andaluziae. Calpe, Gibraltar, eiusdem. * Corduba, Cordova, eiusdem. Eliberis nova (vetus enim interiit,) vide Granatum. Fanum Fidei, Santa Fe, regni Granatensis. Fanum Luciferi, S. Lucar de Barameda, Andaluziae. Gades et Gadira, Cadiz, eiusdem. Giennium, Iaen, eiusdem. * Granatum, Granada, regni cogn. * Hispalis, Sevilla, Andaluziae. Illiturgis nova, Anduiar, eiusdem.

Loxa, Loxa, Granatensis regni. Magnus Portus. Vide Almeria. * Malaca, Malaga, regni Granatensis. Menoba, Bezmiliana, eiusdem. Est tantum castrum. Orsona. Vide Urso. Osca, Huescar, eiusdem, vel Castiliae novae. Est regni Granatensis. Sexi, Velez Malaga, eiusdem. Est regni Granatensis. Singylia, quae et Anticaria, Antequera, Andaluziae. Est regni Granatensis. Ubeda, Ubeda, Andaluziae. Urso; quae et Genua Urbanorum, Ossuna, eiusdem.

Aegita nova, sive Igedita. Vide Guardia. Amaea, postea Portus Alacris. Vide ibi. Balsa, Tavila, Algarbiae. Cauria et Caruium, Coria, Extremadurae Castellanae. Coetobrix, seu setubalia, Setuval, Portugalliae. * Conibrica, et Conimbrica, Coimbra, Portugalliae. * Ebora, Evora, eiusdem. Emerita, Merida, Extremadurae Castellanae. Guardia, seu Guarda, Guarda, Portugalliae. Heluae, sive Helviae, Elvas, eiusdem. Irenopolis, olim Scalabis, et Episcopal. Santaren, eiusdem. Iulia Myrtilis. Vide Myrtilis. Lacobrica, Lagos, Algarbiae. Lamacum, Lamgo, Portugalliae. Lancia, postea Viseum. Vide ibi. Leria, seu Leiria, pro Colippone, Leira, Portugalliae. Myrtilis, Mertola, eiusdem. Castrum est. Norba Caesarea, Alcantara, Extremadurae Castellanae. Oliventia, Olivenza, Portugalliae. * Olyssipo, Lisbona et Lisboa, eiusdem: Portugalliae regia. Oslonaba nova. Vide Silva. * Pax Augusti, Badaiox, Extremadurae Castellanae. Pax Iulia, Beia, Portugalliae. Phatus, Faro, Algarbiae. Portus Alacris, olim Amaea, Portalegre, Portugalliae. * Portus Calensis, Porto, (unde nomen regno Portugalliae) eiusdem. Rodericopolis, extra Portugalliam, in Castella vet. sub Archiep. Compostellano, Ciudad Rodrigro. Est in regno Legionensi. Silva, seu Silvae, Silves, Algarbiae. Turris Iulia, olim Castra Iulia, et Iulium praesidium, Trugillo, Extremadurae Castellanae. Viseum, olim Lancia, Viseo, Episcopal. sub Archiep. Bracarensi, Portugalliae. Xera, Xeres de Badaiox, Extremadurae Castellanae.

Catalonia, Cataluna. Aragonia, Aragon. Navarra, Navarra. Guipuscoa, Guipuscoa. Biscaia, Viscaia. Asturia, las Asturias. Gallaecia, Galizia. Portugallia, Portugal. Algarbia, Algarve. Vandalitia, Andaluzia. Granata, Granada. Murcia, Murcia. Valentia, Valencia.

Extremadura, Extremadura. Castella nova, Castilla nueva. Castella vetus, Castilla vieia. Legionense regnum Reyno de Leon. De Hispania Claud. de Laude Reg. Serenae Carm. 29. v. 5.

HISPANIA Nova nueva Espana, Gallis nouvelle Espagne, regio praecipua Americae Sept. et alias regnum fuit amplissimum. Vide Nova Hispania.

HISPANIOLA quae et S. Dominici Ins. a primaria civ. Gallis, Anglis et Batavis, vulgo S. Domingue, vocatur, Ayti incolis, Ins. perampla maris Occid. totius occidui orbis antiquissima: quo nomine tota America Sept. in qua est, aliquando venit: Cancri Tropicum inter, et Aequinoctialem circulum sita, ab Or. ad Occid in longum porrigitur ad 140. leuc. Oriens, clauditur longo Insularum Antillarum et Ins. S. Ioh. de Portu divite, agmine, ab Occid. Cubam et Iamaicam respicit, qua [orig: quâ] in latum protenditur, est autem lata 48. leuc. Baudr. ad Septentriones aut Austrum inclinat. Septentrionis latus ad Cancri Tropicum fertur versus Lucaias Ins. a Mer. quantumvis longo satis intervallo occurrit continens terra Auriferae sive novae Castiliae. Ambitus eius est 1400. milliar. seu 350. leuc. longitudo 500. milliar. 140. leuc. Hisp. Baudr. Latitudo pro sinuum et prom. ratione varia. Hanc ins. prima [orig: primâ] navigatione Chrstophorus columbus detexit Anno Reparatae Salutis 1492. habitatoribusque frequentem

invenit. A Barbaris Haitti dicebatur, propter montium asperitatem. Interdum etiam Guisqueia, et Cipangi a primis occupatoribus nuncupata est. Hos Barbaros Babalicae memoriae ex maritima ins. quam alii S. Crucis terram vocant, venisse memorant; quae transmigratio accidit ultra centum annos, ante Columbi adventum: sed Columbus diminutivo Hispaniolae nomine illam insignivit. Regio est portuosa et multis fluviis irrigua: Sed praecipuam am oenitatem et commoditatem inhabitantibus praestant 4 ingentia flumina, quae in ipso ins. umbilico delapsa ex altissimorum montium iugis in diversissimas mundi partes abeunt, Iuna ad Or. ad Occid. decurrit Attibunicus, Iacchus Septentrionalibus, Naibus Meridionalibus aquis miscetur. Quo tempore Columbus primum eo delatus est, quinque potentissimi Reguli ins. obtinebant, inde provincia in quinque partes aut praefecturas a quibusdam dividi coepit, quarum prima, quae Occidentalem inst partem respicit Caizincu; principium vocatur, cuius fines a prima et ultima Orientis fronte ad Ozamam usque fluv. in cuius ripa S. Dominici civitas exttucta est, producuntur: In Sept. Hetti montibus et Iuna fluv. terminatur. Secunda in meditullio ins. Huhaboo Incolis dicitur. Tertia pars Occid. Solem respicit, vocaturque Caiabo. In Sept. Cibariis montibus et Iaccho flumine terminatur, et ad Naibi usque fluvii fontes excurrit. Quarta Bainoa est, quae Septentrionalia tenet, a Caialo ad Ins. usque finem, Occid. versus sese extendens. Residuum totius ins. Guacayrima, h. e. finem tamquam posteriorem et magis arctam ceu strictam ins. partem appellavere [orig: appellavêre]: Sed haec Barbarica nomina nunc parum frequentantur, successu temporis novis subinde impositis aut usitatis. Ioh. Matal Metell. Subest partim Hisp. qui in ea plurimas habent colonias, ut et Galli in parte Occid. ins. versus Cubam. Alias tota ins. divisa fuit in 14. provincias. Eius urbes sunt Dominicopolis, primaria, exstructa a Bartholomaeo, fratre Christophori Columbi, sedes Archiep. Parlamenti, Vice-Regis, Curiae Rationum Fisci, et supremae Curiae Virorum Monetalium: in parte Austr. Conceptio de Vega, sedes ante Ep. nunc Dominicopolitanae iuncta, Zeibum, Zeibo, Fanum S. Iacobi, Sant Iago, egregio situ inclita, Portus Argenteus, seu Puerto de la Plata, ob commercii frequentiam, secundo a Dominicopoli loco memoranda, Salvaleon sacchari proventu nobilis, Cotuia auri ferax, S. Maria de portu, casia dives, Azua seu Compostella et Mons Christi, salis fodinis fructuosa. Baudr. Hanc quamprimum, post inauditam crudelitatem exercitam, et totam pene incolis, quorum innumerus erat numerus, exhaustam, Hispani occuparunt [orig: occupârunt], far illuc, aliosque fructus et animalia ex Europa importarunt [orig: importârunt], sed primum sine successu tentatum est; reliqua numerose provenerunt [orig: provenêrunt]. Sacchari arundines, quae in ins. hanc ex Canariis afferri solent, magno ibi distrahluntur foenore, sed auri, cupri, aliorumque metallorum fodinae, incolis maxima parte exstinctis, non amplius excoluntur, Benzo Hist. novi Orb. l. 1. c. 18. Herrera, Oviedus, Sanso, etc. Vide quoque in voce Cuba.

Sanguinis heu tanti pretio cur quaeritur aurum?
Hoc quia quaerenti creditur esse Deus.

HISPANUM Mare Ptol. Ibericum, ac Balearicum dicitur, mare Mediterran. quod latus Orient. Hispaniae partemque Australis alluit. Plin. l. 3. c. 5.

HISPELLUM Umbriae opp. Plin. l. 3. c. 14. Hipella colonia in vet. inscr. marmorea, Episcopal. olim, in colle, amplum, apud Fulginium, inde 3. mill. pass. in Occ. Perusiam versus; ubi theatrum et alia antiquae eius magnitudinis exstant vestigia, hodie Spello Fabricio et Leandro. Ptol. *(/ispelon, Strab. *(ei/spelon, unde Sil. Ital. Punic. Bell. l. 4. v. 187. ac Plin. Iuniori Hispellates oppidani. Iuv. fem. gen. Hispella dicitur. Sat. 12. l. 4. v. XI.

Ita Cluv. Baudr. nunc castrum est Umbriae, sub Pontif. 3. mill a Fulginio in Circ. Assisium versus. Alias Colonia Iulia Hispella, Golzius, Baudr. Alii autem non Hispella eo loco legunt, sed Hispulla, ubi Lub. obiter mulierem notat Satyrice sui temporis crassissimam, et maxime obaesam, de qua Idem Sat. 6. l. 2. v. 74.

HISPO Romanus celeber, sub Tiberio, delator, qui formam (referente Tac. Ann. l. 1. c. 74.) vitae iniit, quam postea celebrem miseriae tempotum et audaciae hominum fecerunt [orig: fecêrunt]: Nam egens, ignotus, inquiens, dum occultis libellis saevitiae Principis adrepit, clarissimo cuique periculum facessit, potentiam apud unum, odium apud omnes adeptus.

HISTASPES Darii ultimi propinquus magni exercitus Praetor, bello absumptus, Curt. l. 4. c. 5. Vide Hystaspes.

HISTER Tuscis ludio vocabatur, h. e. saltator: unde Rom. rem pariter cum nomine accepere [orig: accepêre]. Salmas. Not. ad Flav. Vopisc. Carino Imp. Vide quoque in voce Histrio.

HISTIAEUS [1] Milesiorum Tyrannus, qui Graecos contra Persaconcitavit, Herod. l. 5. c. 30. It. Histiaeus Milesius historicus, qui res Phoenicum consignavit, Iosepho teste, Antiqq. l. 1. c. 3. Euseb. Chron. l. 1. Aliis Histiaeus, vel Estiaeus, nec non Estius Ruffino Iosephi interpreti.

HISTIONIUM Italiae opp. non procul a monte Gargano. P. Mela l. 2. Il Vasto et il Guasto d'Aimone, nunc opp. praeclarum, apud oram Frentanotum, ad Trinium fluv. inter Anaxanum urbem ad Occas. et Thermulas. Habet Marchionem antiquum. Plin. l. 3. c. 12.