CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMUS SECVNDVS Literas D, E, F, G, H, I, K, L, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

IDIOTA Iurisconsultis Anglis, dicitur a natura stultus, qui numerare non potest 20. denarios, et patris matrisque nomina ignorat, vel quam aetatem habeat, et similia: eiusmodi enirn homines rebus suis superesse non possunt. Verum si non adeo ingenio privatus sit, ut Magistro adiuvante literas addiscere possit, vel ulnam pannis mensurare, vel aliud quid agere, e quo erui possit, ingenio non omnino destitutum esse, pro Idiota non habetur, Rastall. Alias in genere illiteratus et imperitus quivis, Idiota dicitur, recentioris aevi Scriptoribus, Glossae Gr. Lat. *)idiw/ths2 o( mh\ noh/mwn. In Eccl. Rom. Idiotae appellantur Monachi, qui vulgo Conversi dicuntur, et nullo Ordine Ecclesiastico sunt donati, Allat. de Narthece vet. Eccl. p. 15. Sed et Idiota, humilitatis agnomen est, ab Auctore usurpatum libelli illius, quem ex Lugdunensi Cod. MS. restituit Theophil. Raynald. ac Lugduni edidit A. C. 1632. sub tit. Idiota Sapiens: ubi in calce libri Raymundum Iordanum Auctorem dictum fuisse, variis coniecturis probat. Vide C. du Fresne Gloss. et Dominic. Macr. Hierol. uti de Idiotis, qui apud Pontificios alias dicuntur Coadiutores, Bonaventuram quoque in Vita Francisci c. 3. et Lud. de la Cerda c. 67. n. 4. Antiquioribus temporibus in Eccl. *)idiw=tai dicti, quibus oi( memuhme/noi mysteriis initiati f. Ecclesiastici oppositi; Laicos postmodum vocavere [orig: vocavêre]. Proprie vero *)idiw/ths2, est home privatus, qui non negotia publica, sed tantum res suas, tractat, atque adeo homo plebeius est et e medio vulgo etc. Cl. Suicer. Thes. Eccl.. in hc voce.

IDISTAVISUS campus Germ. medius inter Visurgim et colles; ut ripae fluminis cedunt aut prominentia montium resistunt, inaequaliter sinuatur. Tac. Ann. l. 2. c. 16.

IDMON [1] vates inter Argonautas, Apollinis et Asteriae fil. Apollonio vero et Herod. Abantis fil. Orph. in Argon.

*)ampuki/dhs2 eidem dicitur. Obiit in Mariandynia, ab Apio vulneratus, et Heracleae in foro sepultus.

IDMON [2] Cyzicenorum unus, in conflictu nocturno, ab Hercule, per errorem trucidatus. Val. Flacc. Argon. l. 3. v. 167.

IDMON [3] vocatur Sophus, ab Auctore Schol. in Aristoph. Aves, qui Aesopum manu misit.

IDOLOLATRIAE Incunabula quae cum duplex, nam vel verus Deus in imagine qualicumque, vel vagus Deus, colitur de utraque, hac praesertim, paucis. Infinita Dei Maiestas licet omnium creaturarum captum longe tran scendat, tamen homines, vel ex ipso Naturae libro eius vestigia odorantur, ita quidem ut nec Athei ipsi illius notitiam, quantumcumque velint, penitus queant excutere. At tantum corrupta abest natura, ut norit quis sit verus ille Deus, ut potius creaturam pro Creatore adoret, et licet Numen multiplicet ad modum stellarum caeli et reptilium terrae, adhuc tamen in ambiguo haereat, an in verum inciderit, an id adhuc sibi maneat incognitum. Quae causa est, quod nautae in navi, qua [orig: quâ] Ionas vehebatur, postquam inclamassent [orig: inclamâssent] quisque Deum suum, tandem etiam Ionam, ut inclamaret Deum suum, hortati sunt Ionae c. 1. v. 5. et 6. ve lut dubitantes, an a se verus Deus invocatus fuerit. Ex eodem fonte formula, precibus singulis Gentilium adici solita, apud serv. Georg. l. 1. v. 21. orta est.

Arabes quoque suae *poluqeia| minime fisi, Ignoto Deo, aras suas inscripserunt [orig: inscripsêrunt], teste Lilio Gyraldo Syntagm. 17. cui similem titulum in ara quadam Athenis reperit Paulus, Actor. c. 17. v. 23. Unde in vicinis huic urbi regionibus, sollennem iurandi formulam fuisse, *nh\to\n e)n *)aqh/nais2 a)/gnwston, Per Ignotum Atheniensium, refert Lucian. in Philopatride. Imo, quia incertum iis erat, quis Deus ille esset, id quod summe un um est, in plurima discerpentes, in plurativo quoque numero leguntur Altaria habuisse inscripta: qew)=n *)agnw/stwn, Deorum ignotorum, teste Paus. in Attic. Nec desunt qui dicant, Altaris, quod Apostolus vidit Athenis, plenam inscriptionem fuisse, qeoi=s2 *)asi/as2 kai\ *eu)rw/phs2 kai\ *libu/hs2 qew=| a)gnw/|stw| kai\ ce/nw|, Diis Asia et Europae, et Libyae, Deo ignoto et peregrino. Theophyl. in Acta Ap. c. 17. v. 29. Hier. in Tit. c. 1. v. 12. etc. ut ita epigraphe haec cum formula memorata Dii Deaeque omnes, coincidat. Et haec incertitudo praecipua videtur fuisse inscriptionis Atticae causa: accedere potuit alia, quod Numen hoc, cuiara illa posita erat, forte fuerit Urbi Tutelare. Notum autem omni ope Gentiles Tutelaris sui Divi nomen in abdito tenuisse, ne, si id evulgaretur publiceque innotesceret, Numen ab hostibus magico carmine evocatum pristinum locum relinqueret suosque desereret cultores. Qua in re cautiores ceteris videri voluere [orig: voluêre] Tyrii, Lacedaemonii, alii qui Idolis suis compedes iniecerunt [orig: iniecêrunt], ne eos unquam loci sui deserendi vel libido subiret, vel facultas, Macrob. Sat. l. 3. c. 9. Sed et fieri id potuit, ad imitationem Iudaeorum, qui circa SERVATORIS nostri tempora nomen Dei essentiale Iehovah, pronuntiari illicitum rati eius loco Adonai dici legique voluere [orig: voluêre]. Cuius rei prima origo haec fuisse videtur, ne sanctissimum hoc nomen indigne usurparetur ab Ethnicis, qui inde iam aliquot Idolis suis nomina, Iovis, *(iaw\, Iaoth, *)iaw/ia etc. mutuati sunt, vide Macrob. Sat. l. 1. c. 18 Iren. l. 2. c. 16. Origen. Cels. l. 6. Quemadmodum itaque modo memorata nomina Idololatrica nihil aliud fuerunt [orig: fuêrunt], quam depravationes nominis Dei proprii Iehovah, ita origo tot Idololatriae speciebus sese

mutuo sequutis, ex depravato et detorto S. Scripturae sensu, maximam partem arcessenda videtur. Quia enim Sidera, Solem et Lunam inprimis, ad prafecturam diei ac noctis, collocata esse, per traditionem homines, veri iam Numinis obliti, acceperunt, admirari primum illa, plus quam decebat, deinde divinis etiam honoribus prosequi coepere [orig: coepêre]. Ingravescente postmodum torrente superstitionis, Apotheosis seu Deificandi ritus ad ea quoque extensus est. quae sub Luna sunt: quae partim ut symbola caelestium luminum, partim ut ipsimet Dii, cultum humano maiorem meruisse visa sunt. Prioris generis erat, divinus cultus Igni a Chaldaeis exhibitus, quem illi [gap: Hebrew word(s)] Ur appellarunt, a quo civitati nomen, Gen. c. 11. v. 28. Nec alius videtur fuisse Deus Nachoris, de quo vide Idem c. 31. v. 53. Posterioris generis fuit, quo res has inferiores, ob beneficia ab illis accepta, sunt prosequuti. Hinc Mare, Venti, Aer, Tellus, Fruges, Viri porro bene-meriti; etiam Crocodili, Angues, Sorices, Cati, Canes. Allium et Cepae inter Deos relati. Imo tandem et Virtutes et Vitia, hominumque Affectus, et Morbos ac Pestes in genera descripserunt [orig: descripsêrunt], templisque ac aris caeci mortales coluerunt [orig: coluêrunt]: ita ut universa Natura deisicata fuerit, nec vero Deo in isto regno suo quicquam relictum. Ac primo quidem iste cultus citra Idola seu imagines peragebatur, mox, ut Numen quisque suum sibi haberet praesentius, ei)/dwla eorum effingi ac publice privatimque erigi coeperunt [orig: coepêrunt], turpissima [orig: turpissimâ] hallucinatione. Cum non alia [orig: aliâ] ratione a Deo longius recedatur, quam hac ipsa [orig: ipsâ], qua [orig: quâ] illud sibi propius admoveri, yuxik\a fronou=ntes2. Idololatrentur. Vide Esai. c. 40. v. 18. et seqq. Primam autem Idololatriae mentionem invenimus in cognatione Abrahami, Gen. c. 31. v. 19. Furata est Rachelimagines, quas habebat Pater eius. Et Iof. c. 24. v. 2. Ultra flumen habitabant maiores vestri olim, Therab pater Abr ahami et pater Nachoris: colebantque Deos alienos. Quamquam ea iam ante illius tempora invaluisse videatur, Franc. Burmann. Synopsi Theol. Christ. Part. Prior. l. 111. c. 8. §. 24. et seqq. ubi Idololatriae Historiam succincte exhibet. Sic primi idolorum effigiatores fuerunt Chaldaei, praeeunte Nilo Beli fil. qui, contemporaneus Tharae, fieri curasse [orig: curâsse] imaginem Patri suo eamque subditis adorandam proposuisse fertur. Proximi Aegyptii, ut quorum terra iam plena idolis erat, Mosis tempore, Exodic. 12. v. 12. Hos Graeci sequutialiaeque gentes; porro Romani, postquam ultra Annos 170. sine simulacro Deos coluissent, uti Varro docet, apud Augustin. de Civ. Dei l. 4. c. 31. etc. In populo Dei prima Idololatriae vestigia comparent, in Exodo, ubi de *moxolatrei/a|. dein in Iudicum libris, ubi de Michae amiculo c. 17. accesserunt [orig: accessêrunt] sequenti tempore sub Regibus Vituli Hieroboami: quibus omnibus verus Deus ab Idololatris colebatur. At posterioris generi Idololaetria demum postmodum occurrit, in Eccl. vet. ut ex Historia Regum posteriorum liquet. Quae utraque in Eccl. N. T. iterum lacertos movere coepit, circa tempora Constantini Mag. uti pluribus docet Ioh. Forbes. Instruction. Hist. Theol. l. 7. c. 6. et seqq. Et quidem primitus insignia erigebantur ligna et columnae ex lapidibus ponebantur. Sic in Icaro imago Dianae lignum erat non elaboratum, et Cithaeroniae Iunonis, apud Thespios, truncus excisus. Mox radi expolirique ista hinc co/ana (de qua voce vide infra in voce Tensa ) dicta: uti Samiae Iunonis idelum, cum prius rudis asser esset, Archonte Procleo, a)ndriantoeidhs2 e)ge/neto, effigiata imago facta est Tandem in hominis effigiem formari coeperunt [orig: coepêrunt], atque tunc bre/th a)po\ tw=n brotw=n, ab hominibus, dicta sunt: haecque iterum vel Iconica; vel Colosseae facta: postquam ars floruit, aucto errore, ut ait Clem. Alex. Protreptico, etc. Vide Thom. Godwyn. de Ritib. Hebr. l. 4. c. 1. Casp. Barth. Comm. Superstition. Gerh. Ioh. Votl. inprimis de orig. et progr. Idol. l. 1. c. 3. ubi de Idololatria proprie accepta duplici, plena [orig: plenâ], qua [orig: quâ] pro Deo falsum Numen colitur; et ex parte, cum adversus Dei mandatum in simulacro colitur verus Deus: c. 4. ubi de Idololatriae, qua [orig: quâ] cultus a Deo ad opificium transfertur, causa [orig: causâ] et origine: c. 5. ubi de Idololatrici cultus, in proprium et symholicum, divisione, horumque variis subdivisionibus: c. 11. ubi de duplici fundamento Idololatrici cultus, veteri gestorum Historia, et Historia naturae: c. 22. ubi de Idololatriae a Phoenicibus et Aegyptiis migratione, accurate agit: nec non l. 2. c. 1. et hicpassim [orig: hîcpassim], ubi de Diis; Hellenismo et Sabaismo, Idololatriae speciebus: aliquid etiam, in voce Lapis, ubi de eius in Sacris poena etc.

IDOLOTHYTA Graece e)dwloquta, sunt quae Idolis immolantur; circa quorum esum vel abstinentiam quid observandum sit, exstat constitutio Apostolica 1. Cor. c. 8. v. 4. 7. et 10. Quid autem de victimarum carne in esum usumque sacrificantium, apud Gentiles, cesserit, videre hic [orig: hîc] passim est, ubi de Carne. Victimarum, et Holocausto, item in voce Prosiciae. Quia vero Sacerdotes etsacrificantes, ut et quicumque alii Diis quicquam consecrantes ac dedicantes, gestabant coronas Numinibus convenientes; hederaceam, qui Baccho; lauream, qui Apollini; querceam vel oleaginam, qui Iovi etc. immolarent: uti de Hercule, cum Olympicos Ludos Iovi dedicaret, legimus apud Stat. Theb. l. 6. v. 5. et seqq.

--- Primus Pisaea per arva
Hunc pius Alcides Pelopi certavit honorem,
Pulvereumque fera [orig: ferâ] crinem detersit oliva [orig: olivâ].

Hinc coronae Idolothytorum meminit Tertullian. de Cor. Mil Ita, inquiens, et corona idolothytorum efficitur. Hoc enim ritu et habitu et apparatu idolis immolatur. Quam et in conviviis sacris a convivarum quolibet similiter gestari consuevisse, docet C. Paschal. Coron. l. 4. v. 15. Praeter esum autem religiosum Idolothytorum, qui fiebat ex religione falsa in sacrificiis idolorum et sacris atque eucharisticis epulis, de quibus 1. Cor. l. 10.

v. 20. et 21. alius erat communis, in conviviis communibus; cum, quae idolis erant immolata, in macello venderentur, communis usus [orig: usûs] gratia [orig: gratiâ], aut, quae idolis essent immolata; in usum privatum ac communem a Gentilibus converterentur: Quorum ille per se illicitus, reicitur Actor. c. 15. v. 29. et in Nicolaitis damnatur, Apoc. c. 2. v. 15. et 16. Iste per se licitus, per accidens tamen, conscientiae imbecillis fratris praesentis ac monentis, illicitus fiebat, atque proprie is erat, de quo 1. Cor. c. 8. cit. agitur. Gomarus Explicat. in Apoc. c. 2. Vide quoque infra in voce Immolata.

IDOLUM Graece ei)/dwlon, a)po\ tou= ei)/dein, quod Numinis forma illa oculis visenda repraesentetur, cui qui exhibetur cultus Idololatria dicitur. Atque hac notione vox Latinis Patribus satis trita est, vide inprimis Tertullian. de Idol. l. c. 3. et 4. Appellatur autem Idolum in Sacris, non solum imago fictitio alicui Numini dicata. Sed etiam vero Israelis Deo fabricata, ut erat vitulus in eremo, qui ei)/dwlon vocatur Actor. c. 7. v. 41. et sculptilia Praec. 2. prohibita, quae ei)/dwla similiter appellantur LXX. Interpretibus. Unde Tertullian. iterum omnes Idolorum artifices corpora Daemonibus conficere, ait c. 7. et Deus in suo cultu pa=san ei)ko/na, omnem imaginem, fieri prohibet. Deut. c. 4. v. 16. et abominatur omnes tu/pous2, ou(\s2 e)poih/sate proskunei=n au)toi=s2 figuras, quas fecistis, ut adoraretis eas, Amos. c. 5. v. 26. coll. cum Actor. c. 7. v. 43. Quam in rem vide plura apud Ioh. Forbes. ubi supra c. VI. toto; adde Des. Herald. ad Arnob. l. 6. Ita Graecis hoc vocabulum idem est, quod Latinis simulacrum, effigies viz. qua [orig: quâ] nobis repraesentetur forma alicuius rei fictae vel verae. Translative postea accommodari coepit ad formas ac species rerum in animo conceptas: quo sensu ab ei)=dos2, species, origo eius arcessi posset, sicque sumitur apud Dionys. ubi iaspidem h)ero/essan ait esse,

per ei)/dwla intelligens, quae fanta/smata Aeschyl. Pers. conspicuas imagines Plin. vocat, species viz. vanas, quae Corybantiasmo laborantibus obversari consuevere [orig: consuevêre], de quibus vide Salma. ad Solin. p. 1086. et hic [orig: hîc], ubi de Corybantiasmo et Strychno, nec non in voce Phantasia. Tandem ad mortuorum spectra, quae Latini Umbras et Manes, Virg. quoque Simulacra nuncupat, vox extensa. Unde toties ei)/dwla kamo/ntwn, apud poetas. Sic in scena inquit Scalig. Poet. l. 1. c. 13. Idola tamen, sive formae defunctorum pro ipsis corporibus introductae sunt, ab Euripide Polydoti, ab Aeschylo Darei, an Idola haec alia sint ab animabus videndum in Graecis nugis et apud Luciani Diogenem et in Platonis Phaedone, iubet ibid. De Idolorum consecratione, diximus supra aliquid ubi de Dedicandi ritibus; de resecratione, vide infra in hac voce.

IDOMENE urbs Macedoniae, Idomenae, Steph. Inter Doberum et Atalantam, Europae proxima. Pop. Idomenense, Gortyniis finitimi.

IDOMENEUS [1] Deucalionis fil. nepos Minois, Rex Cretensium Virg. Aen. l. 3. v. 401. populos suos ad Troiam duxit, et cum post eversam Troiam reverteretur, in tempestate devovit. Diis sacrificaturum se rem quae ti primum occurrisset; contigit autem ut ei fil. primum occurreret: quem cum, ut alii dicunt, immolasset [orig: immolâsset], vel, ut alii, immolare voluisset, a civibus pulsus regno, Salentinum Calabriae prom. tenuit, iuxta quod civitatem condidit. Post Obitum vero immortalibus honoribus a Cretensibus cultum esse, Diod. Sic narrat l. 5. ubi et sacrificatum illi, et opem eius in bellis imploratam, ait.

IDOMENEUS [2] Lampsacenus Historicus antiquus et Philosophus, qui scripsit Historiam Samothraciae, quem tamen non satis fidum Plutarch. in Demosth. Pericle, etc. putat. Laudatur a Schol. in Aristoph. Crabr. Praeterea de Socrate librum edidit; discip. Epicuri. Floruit sub Ptol. Lago. Diog. Laert. in Socr. et Epicuro Athen. l. 4. p. 133. p. 589. Strabo. l. 13. p. 479. 480. et 589. Suid.

IDONEA fluv. Galliae, vulgo Huine, vel Huigne. Condate Conde, in maiori Pertico, Novigentum Rotroci, et Firmitatem Bernardi Pontemque Longum alluit, et in pratis infra urbem Cenomanos, in Sartam influit. Vide Hadr. Vales. Notit. Gall.

IDONEUS apud Arnob. adv. Gentes l. 4. Fingite enim nos velauctoritate idonea [orig: idoneâ] motos: vocabulum admodum, significans, qua [orig: quâ] phrasi in Constitutionibus Imp. idonea dicitur substantia Curat. i. e. sufficiens, in l. cum furiosus §. Sin vero, Cod. de Curatore furiosi Itemque homines Idonei vocati, quibus pecunia recte et tuto creditur, l. 3. Cod. de usur. popular. sicut contra minus Idonei efficiuntur, qui pinguiore fortuna [orig: fortunâ] exidunt l. 1. Cod. de divid tutela. Sic ergo Idonei quoque Auctores, dicuntur ii, quibus vetustas hoc meritum arrogavit, Neotericis oppositi, de quibus utrisque vide Salmas. Proleg. in Solin.

IDOTHEA [2] filia Proeti Argivorum Regis, quam, una cum sororibus, furiis agitatam, Melampus sanitati restituit. Hom. Od. 11.

IDOTHEA [3] Protei senis marini filia, cuius monitu Menelaus Proteum adegit, ut sibi ab illo diceretur, quando domum repetere posset. Hom. Od. 4.