CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMUS SECVNDVS Literas D, E, F, G, H, I, K, L, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

LABRA [2] apud Epiphan. c. Ariomanitas, laudatum Dom Macro, Quaecumque Ecclesiae Alexandrinae ad Eccl. Catholicam pertinent, uni subsunt Archiep. speciatim vero Presbyteri, sive Seniores illis praefecti sunt, propter necessitates Ecclesiasticas habitantium suam Eccl. ac colentium regionumque circumstantium vel paroeciarum, quae voce patria [orig: patriâ] dicuntur Labrae ab iis, qui Alexandriam colunt, idem cum Laura est, de qua voce Vide infra.

LABRADEUS sic Iuppiter dictus est, qui in Caria colebatur. Vide Plin. l. 32. c. 2. et Cael. Rhodig. Antiq. Lect. l. 6. c. 11.

LABRATUM [2] Osculum dicebatur proprie, quo Impp. salutabantur, i. e. adorabantur, in Gloss. fi/lhma basiliko\n, a)pastiko\n basile/ws2: a labris, quibus imprimebantur, utloquitur Minuc. Felix in Octav. Caecilius simulacro Serapidis denotato, ut vulgus superstitiosus solet, manum ori admovens, osculum labris impressit. Nam is apud Vetr. adorationis ritus erat. Plin. in adorando dextram ad ofculum referimus. Appuleius in Apolog. Nulli Deo ad hoc aevi supplicavit: nullum templum frequentavit: si fanum aliquod praetereat, nefas habet adorandi gratia [orig: gratiâ] manum labris admavere etc. Hinc itaque Labratum osculum eius, qui in adorando manum labris admovebat et osculabatur. Sic Numina sua olim, sic Impp. suos, adorabant et Impp. imagines, had minus quam Deorum simulacra. Sic, quibus sacrae purpurae adorandae copia dabatur, manu ad os relata [orig: relatâ], solebant sacram Peincipis purpuram contingere, capite demisso, quod moris erat in adorationibus. Hier. ad Ruffin. Qui adorant, solent deosculari manum, et capita summittere: qua de re plura Lips. in Electis; ubi tamen in eo hallucinatur, quod adorantes manum prius porrigere, dem statim ad os referre solitos, scribit. Contra enim illi faciebant: Manum enim osculari, deinde eam versus illum, quem adorabant, protendere conlueverunt [orig: conluevêrunt], et hoc erat, quod dicebant, Iacere Oscula et basia iactare, Vide supra. Quia igitur Imperatorum quoque imagines et sacri vultus, qui opulis inhiantibus inferebantur, ut Lex mox adducenda loquitur, ab omnibus adorabantur et huiuscemodi labratis osculis excipiebantur, labrata ipsamet ut dicerentur, invaluit. Hinc passim Graeci *la/brata vocarunt [orig: vocârunt] Imagines Regias: uti Cod. de publ. laet. nunt. l. un. Quid nostrorum nuntiari coperit prosperorum, ut bella si desinunt, si oriuntur victoriae, fastis si honor datus fuerit regalium trabearum, compositaeve pacis erit offerenda tranquillitas, si sacros vultus inbiantibus forte populis inferimus, haec sine immodico pretio nuntiari excipique sancitum; ubi sacros vultus, i. e. sacras imagines Impp. Graeci *la/brata verterunt [orig: vertêrunt], vide Synopsin. Busil. l. 56. sub fin. Ita Greg. Dial. Ep. 1. ad Leon. Isaur. *dia\ tou=to kai\ ta\ la/brata/ sou katede/zanto kaqw\s2 pre/pei basileusi basile/as2 tima=n. Et paulo post, *to/te r(i/yantes2 ta\ la/bratoi/ sou katepa/thsan kai\ a)naokafh\n tou= prosw/pou sou e)poi/hsanto. Chtonicon. Alex. *tou/tw| tw=| e)/tei e)basi/leusen *)anqe/mios2 kai\ a)ph= qen ei)s2 *r(w/mhn, kai\ ei)sh=lqen ta\ la/brata au)tou= e)n *kwnstantinoupo/lei dia\ *ferenti/ou e)pa/rxou po/lews2 etc. Unde postea factum, ut iidem Graeci ad a lia quoque simulacra et effigies vocem extenderent: Hermulasque etiam, qui pro terminis erant, finiendis agris, *labrata vocarent etc. Vide Salmas. ad Vopisc. in Probo; et infra Lauratum.

LABRO nis, portus Hetruriae, aliis Liburnus: hodie Livorno. Plin. l. 3. c. 5. et 13.

LABRUM [1] Aeneum pone Altare aeneum, in Atrio, Tabernaculum versus, divino iussu, exstructum, occurrit Exod. c. 30. v. 18. et seqq. ex quo aqua e duodecim siphonibus s. mammis promanabat, ut rotidem Sacerdotes, ad ingressum Tabernaculi, una [orig: unâ] vice ex eo lavare possent. Quo exprimebatur animarum nostrarum ablutio per Christum, cuius sanguis nos ab omni peccato purificat, 1. Ioh. c. 1. v. 7. coll. cum Ephes. c. 5 v. 26. Sed et Sacetdotibus sacra non esse illotis manibus tractanda innuebat. Vide Andr. Rivet. Exercit. in Exod. l. c. Eius loco postmodum Mare aeneum, quod duodecim boves ex aere sustinebant, in Templo, Salomon struxit, cui et alia minora lavacra, victimarum abluendis carnibus, apposita erant; 1. Reg. c. 7. v. 23. Vide infra ubi de Mari Aeneo: uti de Labro e muLierum speculis conflato, infra aliquid in voce Zelotypa.

LABRUM [2] Titi sup. sec. in Thermis eius refossum, vide infra in voce Mischium.

LABYRINTHUS locus multis viarum ambagibus inflexus. Quatuor autem praecipuos fuisse Labyrinthos docet Plin. l. 5. c. 9. et l. 36 c. 13. Creticum a Daedalo factum Aegyptium Psammetichi opus Lemnium columnarum nitore iusignem, ac Italicum a Porsena Hetruscorum Rege, sepulchri causa [orig: causâ] exstructum. Aegyptium Labyrinthum sic P. Mela describit. l. 1. c. 9. Psammeticbi opus Labyrinthus, domos ter milte, et regias duodecim perpetuo parietis ambitu amplexus, marmore exstructus, actectus, unum in se descensum habet, intus pene innumerabiles vias, multis ambagibus, huc et illuc remeantibus, sed continuo anfractu, et saepe revocatis porticibus ancipites. Quibus subinde alium super alios orbem agentibus, et subinde tanum redeunte flexu, quantum processerat, magno et in explicabili errore perpiexus est. Multi quidem de hoc Aegyptio Labytintho agunt, nemo tamen diligentius Plinio, qui illum portentissimum humani impendii opus appellat. Vide Voss. ad P. Melam p. 56. Labyrinthum Creticum sic exprimit Virg. Aen. l. 5. v. 588.

Ut quondam Creta fertur Labyrinthus in alta,
Parietibus textum caecis iter, ancipitemque
Milles viis habuisse dolum, quo signa sequendi
Falleret indeprensus, et irremeabilis errior.

Ubi Serv. Labyrinthus locus apud Cretam factus a Daedalo, perlexus parietibus, ubi Minotaurus inelusus est, ex Pasiphae. et tauro genitus. Eustath. *labu/rinqos, ph/laion *krhtiko\n u(po/gei/on te kai\ polue/likton.

Suid. et Hesych. *koxlioeidh\s2 dicitur. Apud Suid. adagii specie dicitur Labyrintbus, de re difficili et inextricabili. Hinc Labyrintheus. Catull. Carm. 64. v. 114.

Nec Labyrintheis e flexibus egredientem
Tecti frustraretur et inobservabilis error.

Nic. Lloyd. Stabo l. 10. p. 477. Ad eius imitationem, Theseum, devicto Minotauro, saltationem institunsse, legimus, de qua sic Scalig. poet. l. 1. c. 18. Eam Theseus, cum sociis redux, in patria lusit, circum aram Deltam. Plures erant simul, verum certis ordinibus: utinque a capititibus lecti Duces verius certos inter se subeuntes implicabant. Qualem ludum Troiam divinus descripsit poeta: non sine summa eruditione apposita [orig: appositâ] Labyrinthi comparatione. Allusit enim ad hanc Thesei saltationem, fatali illo pudore, sine fuco atque ostentatione --- Eam Theseus ge/ranon vocavit, cum ob aciem, tum propter commutationem, certis legibus servatam etc.

LABYZOS gummit est et aroma, ipsa [orig: ipsâ] myrta [orig: myrtâ] odoratius, et pretiosius, e quo, ut et e myrrha, confectum unguentum fasciae suae regali s. diademati addidisse Persarum olim Reges, discimus ex Athen. l. 12. Vide Cael. Rhodig. Antiq. Lect. l. 18. C. Paschal, Coron. l. 9. c. 4 et supra ubi de Diademate.

LAC Caprinum non magni solum in Medicina usus [orig: usûs], vide inter alia infra Praesides; sed et apud quosam populos in quottidianis cibis est. Hinc Salomon Proverb. c. 27. v. 27. Et sufficiet lac caprarum ad cibum tuum et in cibis domus [orig: domûs] tuae et in victum ancillarum tuarum. Et Hier: in Iovinian. l. 2. c. 4. Esto bos ad arandum, ad sedendum equus, canis ad servandum; caprae ad lac, oves ad lanitia conditae sint. Sic Galen. peri\ *eu)xum. *ai)gei/w| me\n ou)n ga/lakti plei/stw| xrw=ntai par' h(mi=n, w(/per e)n a)/llois2 e)/qnesi boei/w|. Caprino lacte apud nos (in victu quottidiano) multum utuntur, ut bubulo apud alios populos. Et Varro de Re Rust. l. 2. c. 11. Est omnium rerum, quas cibi causa [orig: causâ] capimus, liquentium (lac) maxime alibile et id ovillum, inde caprinum. Ubi in alimentis, quae ex rebus liquidis constant, primas ovillo dat lacti, caprino solum secundas: sed praeter Medicorum mentem, vide Dioscorid. l. 2. Galen. l. c. Paul. Aeginet. qui muliebri lacti primas, caprino secundas, asinino ovilloque tertias, ultimas tandem vaccino, tribuit; Aetium in Tetrabiblo 1. Serm. 2. c. 87. Alios. Quam ob causam summus Deorum, Iuppiter, aut Crerae Regulus verius, circa Abrahami tempora, caprae lacte nutritus fertur; quam capram in caelum Astronomi transtuler [orig: transtulêr] unt, Amalthaeam vocitantes, quod ex Phoenicio amantha, et Hebraeo [gap: Hebrew] , i. e. nutrix, Ruth. c. 4. v. 6. deflexum. Sed addit Galen. ubi supra, non tuto lac caprarum absque melle offerri, quod nec vetustissimos illos mortalium latuit, quo Iovi proin duas nutrices, et praeter Amalthaeam, quae lac caprinum; Melissam quoque, quae mel illi subministraret, assignarunt [orig: assignârunt], Lactaut. de Falsa Relig. l. 1. c. 22. Unde Callimach. Hymno in Iovem,

--- -- su\ d' e)qh/sao pi/ona mazo\n
*ai)go\s2 *)amalqei/hs2, e)pi\ de\ gluku\ khri/on e)/brws2.
--- -- Tu autem suxisti pingue uber
Caprae Amaltheae, et insuper dulcem favum comedisti.

Nec desunt e Vett. qui quoslibet infantes primo melle, dein lacte, nutritos fuisse, testentur, Vide Ep. Batnabae cum Notis Voss. Paulum peiodeuth\n. Alios. Itaque in xutridi/w| s. ollula, spongia melle plena infanti sugenda offerebatur. Quo pertinent haec Aristoph. in Acharn. Act. 2. Sc. 4. v. 62.

*do/s2 moi xutri/dion sfoggi/w| bebusme/non
Unam offertam spongiolam mellis ollulam.

Ad quae verba Scholiastes *(/oti xu/tran fe/rousin, e)n h(= po/ggos2 peplhrwme/nos2 me/litos2 kai\ tiqe/asin e)n tw=| sto/mati tw=n paidi/wn, Ollulam ferunt, in qua spongia melle plena, quam infantum osculo admovent. Itaque etiam Esai. c. 7. v. 15. mel infanti praescribitur cum lacte. Et in Baptismo Veterum, scribit Hier. adv. Luciferianos c. 4. e Lavacro egressos, lactis et mellis pregustare concordiam, ad infantiae sigmficationem: Quomodo Tertullian. De Cor. Mil. c. 3. Dehinc ter mergitamur ---. Inde suscepti lactis et mellis concordiam pragustamus, Vide Bochart. Hieroz. Parte prior. L. II. c. 51. et, si placet, c. 45. ubi, butyrum etiam exprimi ex ovillo et caprino lacte, ignorasse [orig: ignorâsse] Galen. ostendit. Lactis autem cagula primum Aristaeum tradidisse mortalibus, habes apud Iustin. l. 13. c. 7. Ut et alia quaedam addam, Inferiis additum olim Lac et vinum, s. phga\s2 ga/laktos2, ut ait Sophocles, legimus apud Sil. Ital. Punic. Bell. l. 16. v. 308.

Ipse tenens nuuc lacte sacro, nunc plena Lyaeo
Pocula, odoriferis aspergit floribus ar as.

Unde et in eliciendis Manibus eodem, inter alia, utebantur, Serv. ad Aen. l. 3. illud, v. 66. et seqq.

Inferimus tepido spumantia cymbia lacte,
Sanguinis et sacri pateras, animamque sepulchro
Condimus. --- --

Ideo, inquit, lactis et sanguinis mentio facta est, quia affirmantur animae sanguine et lacte delectari --- Bene animam Lacte et Sanguine ad tumulum dicit elicitam. Lacte namque corpus nutritur post animae coniunctionem. Et anima sine sanguine numquam est. Et quidem, Lac novum. Idem iterum ibid. l. 5. v. 77.

Hic duo rite mero libans carchesia Baccho
Fundit humi, duo lacte novo, duo sanguine sacro.

Sed et terra, fimus, sanguis. lac mixta a Kyrkessorum Sacerdodotibus, quoties sacris operarentur in voce Kirkessi De haedos in lacte matris coquendi ratione, huiusque usu idololatrico magicoque, ad frugum ubertatem procurandam, vide supra in voce Haedi. Nec praetereundum, quod in sacris Bonae Deae Lactis nomine vinum, quod in vase Mellaria dicto inferebatur, solitum fuetit appellati ut infra videbimus, ubi de hoc vase, item in voce Vinum. Alias in communi usu, siti levandae, uti loquitur. Stat Theb. l. 2.v. 84.

Memorantur Scythae, Massagetae, Sarmatae, Concani, alii immanes populi. Vide Barth. ad l. c. De Lactis Asinini, sanitate usu, vide Virum Cl. ad Iustinum l. 13. c. 5. ad luxuriam, usu, sic Plin. l. 11. c. 42. Conferre aliquid et candori in mulierum cute existimatur. Poppaea certe Domtii Neronis coniux, quingentas secum per omnia trahens fetas, balnearum etiam solio totum corpus illo lacte macerabat, extendi quoque cutem credens etc. Apud eund. habes plura ibid. ut et c. 39. et 40. ubi de animalium mammis varia. Vide quoque ubi de Galactite lap. Galactophagis, Galatia, et infra, in voce Lactarii. Addam saltem, lac auferendi animantibus lactiferis nequitiam inter veneficii species, occurrere, cuius mentio inter alia fit in Additam 2. Lud. Imp. c. a 8.

LACCA Rabbi Ionae exponitur vox Hebr. [gap: Hebrew word(s)] argaman, color, est inquit qui lacca dicitur. Ubi laccam Arabum intelligi virisimile est, de qua Serapion, Lacca est gummi arboris, quae nascitur in Arabia; similis myrrhae, habens odorem bonum, et admixistratur in suffumigiis, et tinguntur ex ea panni rubei coloris etc. Nam aliud est Lacca Talmudicorum, in Cholin. p. 28. autem res factitia ex sanguine, furfure etc. qua coria rubefaciunt alutarii. Aliud item recentis Graeciae la/kxh, quae vett. fuit anchusa, cuiusque radicem adhibebant mulieres, ad genas purpurissandas, seplastarii ad unguenta coloranda, infectores ad lanam praeparandam, ut purpuram facilius admitteret et servaret renacius: anchusa enim purpurae concolor est, hic porfuri\s2 dicta, item *)alkibia/dion, in Auctario Dioscoridis: eo quod in Alcibiade accusabant sqhlu/thtas2 e)sqh/twn a)lourgw=n, muliebrem puropurearum vestium mollitiem, ut in Plutarcho habetur. Sed et in Dioscoride, nonnulli ka/luka vocant, quam vocem inter cetera th\n sqalassi/an porfu/ran, marinam purpuram, significare, Hesych. auctor est. Quod ipsum sonat anchusae nomen: quae a)/gxousa, quasi a)/nqousa (sicut o)/rnixes2 pro o)/rniqes2 ) dicta est, a purpurae lumine et flore, qui Graeci a)/nqos2 vocatur. Aliud denique est Lacca Lusitanorum rubra translucida, ad lanarum infecturas potissimum expetita, quam alatae formicae in India, in vastae arboris ramis, eo fere modo conficiunt, quo apes ceram et mel. Quibus tamen omnibus laccae specibus id commune est, quod rubrae sunt vel purpureae et vel in fucis, vel in corii vel in vestium tincturis, adhibitae. Sam Bochart. Hieroz. Parte post. l. 5. c. 14. ubi de marinae purpurae duobus generibus. Vide quoque Salmas. ad Solin. fuse de Lacca agentem. p. 1149. et seqq. qui idem ex la/kh vel la/kkh, vocem Lat. Lacernam ortam esse, docet ad Lamprid. in Antonino Heliogabalo; quo de vestis genere pluribus agit passim Not. ad Hist. Aug. illos Scriptores. Vide hic infra. De Laccae vero ultimo memorato genere, quam gomme Laque Galli vocant, ut aliquid adiciam, maxima eius copia e Peruvia venit, et Masulipatani distrahitur. Venit illius aliquid e Bengalae quoque ultra Gangem Regno, sed haec domi carior est, utpote quam incolae, ad pingendas tingendasque telas suas omnes pretiosa illa purpura, adhibent. Hollandi nihilominus inde in Persiam afferunt, eundem in usum. Quod illius, post colorem ex illa expressum, restat, exornandis toreumatis eorum, quibus maximopere delectautur, et cerae signatoriae faciendae inservit, admixtoalio, quem libuerit, colore. Vilioris pretii est, quae e Peguano Regno advehitur, eo quod formicis, gummi hoc in terra acervatim ibi congerentibus, ad dolii nonnumquam magnitudivem, non parum arenae sordiumque illi adhaerescat: cum contra in Bengala myricarum ramos eo circumdent, unde purius illud longe limpidiusque est. Quam in rem Vide plura apud Ioh. Bapt. Tavernier tract. Gall. cui tit. Observations sur le Commerce des Indes Orientales. In epulo magnifico, quo Mariam Mediceam Galliae Reginam hoc Sec. Amstelodami exepit Societas Indiae Or. inter alia visus [orig: visûs] oblectamenta, etiam gummi-laccam et apum laborem ceram, memorat Casp. Barlaeus in sua Medicea.

LACCI Marmaricae plaus Ptol. LACCINI, Octavae regionis in Italia pop. Plin. l. 3. c. 21.

LACCOBRICA Hisp. urbs. Ptol. Lagos Vasaeo. Est autem in Lusitania, quae et Lacobriga, versus mer. in Algarbia, satis munita, cum arce et portu, versus Sinum Gaditanum. 5. leuc. Hisp. a Sacro prom in Ort. totidem a Sylvensi urbe in Circ. 10. a Pharo in Occ. Dicta a Lacu et Briga, i. c. urbe. Fest.

LACCOPLUTI cognominati sunt posteri Galliae Atheniensis, qui Laccoplutus dictus fuit, quod ist repente ditatus esset thesauro in campis Marathoniis subter terram invento. *la/kkous2 enim Graeci loca subterranea vocant. Vide Suid.

LACEDAEMON [1] Semeles an Taeiigetae ex Iove fil. ducta [orig: ductâ] Sparte, Eurorae filia [orig: filiâ] Lelegis pronepte, Spartam Moysis tempore s. Lacedaemoniorum civitatem condidit. Comestor in c. 10. Exod. Eius fil. Amyclas fuit, filia, Acrisii Argivorum Regis uxor Eurydice, vide supra Amyclas.