CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMUS SECVNDVS Literas D, E, F, G, H, I, K, L, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

LIPHOECUA a Rom. capta, L. Lucretio, C. Aemilio, C. Rufo et Ver. Sulpitio, tribunis consularibus, urbs Aequorum. Diod. Sic l. 14.

LIPODORUS inter Graecos, ab Alex. Mag. in Asia collocatos, et post Obitum eius deficientes, a Pithone corruptus, ut in ipso pugnae discrimine, cum tribus milibus, ad Macedonas transfugerit.

R. LIPMANN auctor Nitzaihon, circa Ann. 219. iuxta Chronologiam R. Gantz, versus est et refutatus a Constantino l'Empereur.

LIPPA vulgo LIPPA, urbs Transylvaniae, in colle, sub Turcis, prope Mariscum fluv. in conf. Hungar. 5. leuc. a Temesia in Circ. 10. a Iulia s. Zirdiava in Austr.

LIPPIA Comitatus et fluv. Westphaliae, German. Lipstadt. Ubi Synodo a Car. Mag. habita [orig: habitâ], A. C. 780. dati Saxonibus subiugatis Praesules. Sub Elect. Brandeburgico. Floruit Lippiensium Comitum, in Westphalia, Fam. pluribus a Saeculis, idque iam in bello Henr. Aucupis adversus Hungaros, circa A. C. 933. Eberhardum aliquem gentis huius (quam aliqui Ursinis vindicare malunt) satorem dicunt. Qui nunc supersunt, omnes originem trahunta Simone Mortuo A. C. 1614. Ab eius enim filiis, Simone, linea Detmoldia, de qua supra dictum est; Othone Brakensis et Phil. Buckenburgia, de quibus hic, descendunt. Et quidem Brakenses quod attinet, isti sich habent. Simon Com. Lippiae, qui Obiit A. C. 1432. ex Eva (filia Erici Duc. Brunsvicensis in Grubenhagen ) suscepit Bernhardum cogn. Bellicosum, Defunctum A. C. 1511. Hoc et Anna [orig: Annâ] Schawenburgica [orig: Schawenburgicâ] (filia [orig: filiâ] Othonis Com. Schawenburgici, Holsat. et Sternb.) genitus Simon, Decessit A. C. 1537. Pater, ex Magdalena Mansfeldica (filia Gebhardi Comitis in Seeb. ) Bernhardi, qui Defunctus A. C. 1563. ex Catharina Waldeccia (filia Phil. III. Com.) fil. reliquit Simonem Com. Lippiae praefatum, Exstinctum A. C. 1614. Huius, ex Elisabetha Schawenburgica (filia Othonis Com. Schawenburgi) fil. medius Otho, Margaretham Nassoviam sibi iunxit, atque ex ea suscepit Casimirum, Vilhelmum, Mauritium, Fridericum, Georgium, Augustum, Amaliam, Dorotheam, Sabinam et Ottiliam, omnes Comites Lippiae etc. in Brake, Defunctus A. C... Buckenburgios vero quod concernit, Phil. minimus natu Simonis, saepius memorati, ex Elisabetha Schawenburgica, Sophiam Hassiacam (filiam Mauritii Hassiae Landgr.) uxorem duxit, ex ea Pater Eleonorae Sophiae (quae nata est A. C. 1647). Iohannae Dorotheae (nat. A. C. 1648.) Luisae (nat. A. C. 1650.) Philippinae, Carolae Beatae et Frid. Christiani (nat. A. C. 1655.) qui Comites Lippici etc. omnes, in Buckenburg. Vide Phil. Iac. Spener. Theatr. Nobil. Europ. Parte I. p. 25. et 64. E Brakensibus, Casimirus et Vilhelmus, lineam propagare coeperunt [orig: coepêrunt]: Ille quidem ex Anna Amalia Sayno Witgenstenia, sihi: hicvero, ex sorore Ioh. Adolphi, ex Benthemiis Com. Tecklenburgici, itidem filii, Pater. Sed et Detmoldii rami surculus est Bisterfeldius. Ex Simoneenim, Detmoldiae lincae auctore, et Maria Magdelena Waldeccia (filia Christiani Com. Defuncti A. C. 1638._ geniti Iodocus Hermannus (cuinupsit Elisabetha Iuliana Sayno Witgenstenia) et Sophia Eleonora (ux. Georgii Vilhelmi Com. Leiningensis in Westerturu( Comites Lippiae etc. Lineae Detmoldiae in Bisterfeld appellantur, Idem Parte 3. p. 31. et 84. Vide quoque eum Arte Herald. Tom. II.

LIPS Graece *)aei/yana, in octogona turre Andronici Cyrrhestis, quae hodieque Athenis visitur, idem cum Atrico, ventus est, hodie Sudovest, Garbin et Labetche, Belgis Gallisquedictus, vide supra ubi de Africa, alibique passim. P. Mela Libs. a Libya, unde flare dicitur etc.

LIPSANA de Sanctorum reliquiis, apud Paul. Diacon. l. 16. aliosque, Graece *)aei/yana, vide infra Reliquiae.

LIPSIA vulgo LEIPSIK, civ. prim. Misniae, ad Pleissenam Pleiss amnem sita: Emporium celebre. Non est admodum ampla, sed tamen talis, quae sua [orig: suâ] angustia [orig: angustiâ] etiam amplas Germaniae, maxime Principum, exsuperat civitates Abundant ibi mercatores, qui varia et continua exercent commercia, idque ter per Annum in ipsa civ. sicut quidam de nundinis eius loci hunc in modum scripsit:

Passum est hocopp. A. C. 1547. gravem iacturam, quando sexta [orig: sextâ] die Ian. coeptum fuit oppugnari per Ioh. Ducem Saxoniae, Principem Electorem: tunc enim exusta fuerunt [orig: fuêrunt] suburbia, bombardarum ictibus deiecta moenia, turres concussae, domorum tecta dissoluta, castrum civitatis multum deformatum: obsidio in magno frigore continuata ad 20. dies, sed hostis re in fecta [orig: fectâ] coactus fuit discedere, Ioh. Matal. Metell. Quantum porro nupero bello Germanico passa sit, de eo paucis inferius vide: Abest 12. mill. Germ. a Dresda in Occ. 16. a Magdeburgo in Austr. Sub Electore Saxoniae, Baudr. Nundinae hic [orig: hîc] 3. vicibus in Anno ut dictum, celeberrimae. Prope urbem cruentissimo praelio, Ferd. II. Imp. a Gustavo Adolpho Sueciae Rege A. C. 1630. dein Ferd. III. A. C. 1642. a Torstensohnio Suecico Duce, post captam Glogoviam, Olomutium, aliaque loca, victusest, Archiduce Leopoldo et Piccolomineo in turpem fugam coniectis: Lipsiae dein deditio secuta. Vide Cluv. Descript. Germ. Bert, l. 3. Rer. Germ. c. 11, etc. Insignis hic [orig: hîc] Academia, a Frid. Bellicoso, A. C. 1408. erecta est, postquam odio Ioh. Hussi, e natione Germ. ad IV. M. Studiosorum ex Academia Pragensi, Lipsiam concessissent. In hac. coram Georgio Duce, Lutherus cum Eccio de primatu Papae, disputavit, A. C. 1520. eo succellu, ut Princeps exclamarit [orig: exclamârit], sive sit iure humano, sive divino Papa, ipse est Papa. Paulo tamen post Euangelii doctrina [orig: doctrinâ] urbs illustrata est. Mortuo

dein Melanchthone, Ubiquitatis dogma, quod Brentius, Andreae, Flaccius excudere [orig: excudêre], ab Academia non Wittembergensi solum, sed et Lipsiensi reiectum est, undelitesortae, et coram Aug. Elect. delationes. Convocatum proin Aldeburgi Colloquim, A. C. 1568. Dein Dresensis consensus initus, tandem formula [orig: formulâ] Concordiae conscripta [orig: conscriptâ], omnes, qui ei subscribere recusabant, exilio pulsi sunt, frustra monente Augustum Maximiliano Imp. Nostrum non est imperare conscientiis, aut ad fidem quemquam vi cogere. Laetus Comp. Hist. Univ. Iul. Caesar Scalig. de urbe hacita canit:

Lipsia se osientans sublimibus aurea tectis,
Lumma dum saturat, mens perit icta fame:
Vecta quibus rutilus longinquae marmora terrae,
Unde frequens flavit pura nitela Tagi?
Huc Cyprum, huc Temesum, huc Arabas, huc Sericas, dicer
Sedibus evuisa huc Indica regna suis.
Cum gemma [orig: gemmâ] bihitur, vincuntur nectare gemmae,
Sed linguae varius vincit utrumque nitor.
Nec Germana tamen vitiatur Lipsia luxu,
Ast hunc Germanum Lipsia magna facit.

LIPSYDRIUM Iocus supra Parnethen, de quo Suid. in dictione, e)pi\ leiyudri/w|. In Spartae confiniis esse docet H. Iun. l. 3. Animadv. c. 7. Supra Poeoniam est, apud Herod. l. 5. c. 62. et 123.

LIPTINAE palatium olim fuere [orig: fuêre], aut villa Regia, in pago Camaracensi, vulgo Lestines, unde Synodus Leptinensis, habita sub Carolomanno Maiore Domus [orig: Domûs], A. C. 743. Nunc rudera supersunt, non procul a Binchio Hannoniae opp. Est et vicus Liptain, Landinum vel Landasinter et Geldoniam positus. Hadr. Vales. Not. Gall.

LIQUAMEN apud Isid. l. 20. c. 3. liquor est quem Graeci ga/ron vocant, ex porcino adipe, hoc modo fieri solitus: Adeps minutatim conciditur et in vasa ad ignem lentum s. carbones ignitos sine sumo liquescit, adiecto salis modico, s. etiam nullo: deinde liquefactum, antequam refrixit, in ollam liquefactoriam colatur, et ad usum reponitur; usui autem est tote fere Anno, Gabr. Humelbergius, apud C. du Frensne in Gloss. Vide quoque Iac. Cuiacium Observ. l. 9. c. 9. et supra, in Garum, item Elaeogaerum: uti de liquandi auri artificio, in voce Auro.

LIQUENTIA vulgo LIVENZA, fluv. Gall. Cisalpinae, s. Venetiae post Tarvisinum agrum. Oritur in Opiterginis, et in mare Hadriaticum cadit. Virg Aen. l. 9. v. 679.

LIRA [1] castellum Galliae, ad Riselam fluv. in finibus Aulercorum Eburovicum, vet. Monaster. Benedictinorum illustre, vulgo Lire. Hadr. Vales. Not. Gall. Item opp. Brabantiae, Monaster. Canonicorum a Guntmaro exstructo, unde villa S. Guntmari quoque dicitur, nobile. Vulgo Lier; ad fluv. Netam, quo a Taxandria et pago Rhenensi Brabantiae bet Land van Riien dividitur. Vide eund. in voce Ledi.

Mel. Lyrcius, fons est prope Nemeam: de quo vide in hac voce, et Priscian. l. 2. laudatum Barthio ad Stat. let. cit.

LIRIA fluv. Gall. Narbonens. apud montem Pessulanum decurrens, seque in stagna Volcarum exonerans, teste Dalechampio. Vulgo le Lez. Plin. l. 3. c. 4.

LIMIRIS opp. Saxoniae Hamburgo proximum. Mulheym Villanovano. Aliis Segenberg, opp. munit um Holsatiae, 7. leuc. ab Hamburgo in Bor. 5. a Lubecain Occ. Baudr.

LIRIOPE nympha marina, Occani et Tethyos filia, ex qua Cephisus amnis Narcissum puerum formosissimum suscepit. Ovid. Met. l. 3. v. 341. et seqq.

Prima fide vocisque ratae tentaminae sumpsit
Caerula Liriope; quam quondam flumine curue
Implicuit, clausaeque suis Cephisus in undis
Vim tulit, enixa est utero pulcherrima pleno
Infantem, Nymphis iam tunc qui posset amari,
Narcissumque vocat. -----

Item fons Boeotiae in finibus Thespiensium, ad vicum Hedonacum, in Cephisum influens: In quo Narcissus submersus fingitur. Paus. Nic. Loydius.

LIRIS fluv. Campaniae, Minturnas praeterfluens. Vulgo Gariliano vel Gariglia. Horat. Carm. l. 3. Ode 17. v. 7.

Carmi cursu labi hoc flumen testantur Horat. et Silius, Hic Stlent. l. 1. Ode 31. v. 7.

Nic Lloyd. Plin. l. 2. c. 103. et l. 3. c. 5. et Strabo l. 5. p. 237. Liv. l. 10. c. 21. l. 26. c. 9. et 34.

LISBONA florentissimum Portugalliae emporium, et regni caput. Vide Olissipp.

LISBOUM locus Germ. in Franconia, ad Moenum fluv. qui Erlenbrunnen B. Rbenano.

LISCUS Aeduus, summo magistratu, in sua civitate, defunctus. P. Mela l. 2. c. 4. Caes. de Bell. Gall. l. 1. c. 16.

LISERPALUS opp. Lancastriae, ad Austr. cum portu capacissimo, ad ostia Merseii fluv. in conf. Com. Cestriae; Leerpole vulgo, 14. mill. Angl. a Cestria in Bor. 2. a mari Hibern. 30. a Lancastria in Mer.

LISGA silvaolim Galliaedominica, quastum Germanico vocabulo Forestas Regias appellabant. In hac locus Rotundae ad Axonam, a civ. Suessionis 144. stadia distans et Monast. cuius Drausius ibi auctor. Vulgo la Forest de Lesgue. Vide Hadr. Vales. Not. Gall.

LISIARDUS Crespiacensis Ep. Suessionum, Auctor vitae S. Arnulphi. Obiit A. C. 1127. Alberic. in Chron. Ivo Carnut. Ep. 203. 229. 246. 279. et 280. Voss. de Hist. Lat. l. 2. c. 46. Meier. Anm Flandr.

LISMORA vulgo LISMORE, urbs Episcopal. Hiberniae, sub Archiep. Cassiliensi, inter Waterfordiam ad Ort. et Corcagium ad Occid. Baudr. est Urbs Comit. Waterfordiensis, in Momonia, iuxta fluv. More, 22. mill. pass. a Cassilia in Mer. 15. ab Oceano in Bor. uti ab Iogallia. Deficit indies. Item urbs Episcopal. Scotiae, sub Archiep. Glasguensi, in Argadia regione Occidua, Camd. melius Kilmoria. Vide ibi.

LISSA [1] Ins. contra Iader, in Illyrico mari, vulgo quoque Lissa, Item Isola di Fara, Plin. l. 3. c. 26. Item Accetanorum in Hisp. urbs. Ptol.

LISSA [2] cogn. Polonica, populosum opp. Poloniae maioris in Palatin. Casiliensi, in Silesia Polonica, 1. et dimid. mill. a finibus Silesiacis, atque uno ab oppid. Storchnest, et Schweskaus remotum, in districtu Fravenstadiensi, olim pagus. Lessno Polon. Lisse Germ. A. C. 1656. d. 28. April. mai. ex parte eonflagravit. LISSIA ins. maris Britannici, Angliae adiacens, Ant. Letowsow, et the Gulfe Camdeno. In ora Occ. Cornubiae.

LISSON Siciliae fluv. Leontium praeterfluens, Polyb. Fiume de Lentini vulgo. Liv. l. 43. c. 30.

LISSUS urbs Macedon. in Illyrici conf. ad ostia Drilonis, media inter Epidaurum urb. Dalmatiae, et Aulonam urb. Macedon. Episcopal. sub Archiep. Dyrrachino. Baudr. Alessio. In Albania reg. in ora maris Hadriat. et intimo recessu Sinus [orig: Sinûs] Illyricl, qui a Drilone fluv. ibi se exonerante, dicitur Golffo dello Drino. Erat alias in Praevalitana prov. nunc Turcis subest. In colle arduo, 25. mill. a Croia in Bor. Lucan. Civ. Bell. l. 5. v. 719.

Item opp. Cretae in ora Australi apud Criumetopon [orig: Crîumetopon] prom. et Tarbam opp. Fionissi Nigro. Est et fluv. Thraciae in mare Aegaeum inter Thason et Samothracen ins. exiens, unus ex illis, quos Xerxis exercitus exsiccavit, teste Herod. l. 7. c. 108. Liv. l. 44. 6. 30. Strabo l. 7. p. 316.

LISTA [1] opp. fuit Sabinorum, Reatinae urbi proximum, ad 3. mill. pass. Populi Listini Dion. Halic.

LISTA [2] apud Villaneum et Petrarcham, ora, limbus; in Glossis Lat. Gr. h( e)pi\ toi=s2 a)riqmoi=s2 kamph\: Unde hodieque Galli sic vocant, non modo laciniam, vel taeniam aut vittam, sed etiam catalogum aut elenchum, quod eiusmodi indices, in pergameni aut chartae laciniis longioribus, persciribi soleant. Limbolarios Textores, huiusmodi Listrarum confectores Plaut. vocat. in Aulul. Act. 3. Sc. 5. v. 45.

LITABRUM opp. fuit Hisp. Tarrac. Liv. l. 35. c. 22. prope Segobiam locus ostenditur.

LITANA silva in Gall. Togata prope Boios, vulgo Selvae di Lugo. Cuius arboribus viae finitimis caesis, acsubito impulsu ruentibus, L. Posthumii Cos. Rom. exercitus tam foeda strage est obrutus, ut ex 25. milibus vix decem homines superfuerint, Liv.

LITANIA rogatio, supplicatio: Sed praeterea publicae supplicationis genus est, qua [orig: quâ] Dei misericordia ex sollenni more ardentius imploratur. Indicebantur olim graviquovis imminente discrimine, quandoque ad impertandam camporum benedictionem, ne tactis frugibus sequeretur fames. Sic Gregor. Mag. Episcopis Siciliae, hostium invasionem metuentibus, l. 9. Ep. 45. Sic Liberius P. Alii, Litanias indixere [orig: indixêre]. Earum cum multae sint species, duae tamen

inprimis insignes: Minor. et Maior. Illa antiquior, haecinsignior. Illa vulgo Rogationes appcllatur, et Processiones, nec non Litania Triduana, quod tribus diebus ante Ascensionem Domini, per omnes Galliae, Germaniae et Britanniae Ecclesias celebrata est. Instituta fertur apud Gallos Chlodovei I. aevo, a Mamerto Ep. Urbis Viennensis, quae crebris tum prodigiis et diuturno terrae motu concussa, per integrum Annum deserta iacuit, Greg. Turon. Hist. l. 1. c. 34. Hodieque sub his diebus, vicatim camporum termini, in Anglia, lustrantur, Deique munificcentia agnoscitur et misericordia imploratur. Sed Hispani, iuxta illud, Non possunt filii sponsi lugere, quamdiu cum illis sponsusest, infra quinquagesimam Paschae, i. e. dum in terrisageret Dominus noster, ieiunare recusant: suas referentes Litanias ad feriam 4. 6 et 7. in Pentecostes hebdomade, etc. Haec, Maior nempe, ab auctore Gregoriana: a loco Romana: ab ordine Sepiormis: ab habitu Cruces Nigrae, et praeterea Maiores supplicationes, et Processio maior, appellatur. Instituta est a Greg. Mag. cum per urbem, et Italiam totam lues inguinaria, circa A. C. 594. multas mortalium myriadas, atqueuna ipsum Papam Pelagium II. in processione, corripuisset; quae pestis ex putredine, quam ingens Tibridis exundatio reliquerat, orta est. Tum enim Greg. populum urbis, ad Litanias conscriptum, per cohortes, in 7. ord. sic disposuit: ut in primoesset Clerus omnis, in secundo Abbates cum suis monachis, in tertio omnes Abbatissae cum suis congregationibus, in quarto omnes Infantes: in quinto omnes Laici, in sexto viduae omnes: in septimo denique mulieres omnes coniugatae: qui effuso inter ardentes orationes imbre lacrimarum, Dei reportarunt [orig: reportârunt] misericordiam. Hinc consuetudo annuae apud Rom. celebritatis, ovi statuitur dies 7. Kal. Maii, i. e. in festo S. Marci, vel quia eo tempore contra hostes, in bellum, proceditur, vel quia tum florescentibus campis Dei benedictio expetitur. Quo fastu prodeat haec Litania, puta crucibus, vexillis bellicis, reliquiarum capsulis, et huiusmodi, apud Durandum et Scriptores Offic. Eccl. P. Diacon. Hist. Longob. l. 3. c. 23. Amularium, etc. quaere. Haec autem omnia, etiam altaria supplices induebantur vestitu nigro, in luctus maerorisque designationem, unde Crucis nigrae appellatio. In Ecclesiis vero, ubi classium aut personarum numerus non adhibetur, septies Litania iteratur, priusquam deponantur insignia. Vide Henr. Spelmann. Gloss. Arch. Erant et Gentilibus hae Litaniae olim ac supplicia, circa statuas et aras Deorum, quibus uti moris erat in fortuna adversa: Romanis praesertim, ut saepe narrant Liv. et Dion. Halic. l. 4. p. 263. qui dicerehoc solet, *litanei/as2 poiei=sqai pro\s2 e(/desi qew=n kai\ bwmoi=s2. Polyb. vero, bonus cum primis auctor, eleganter vocat, magtaneu/ein pro\s2 tou\s2 qeou\s2, lenocinium et blanditias indecores adhibere, ut Deum flectas, l. 15. Cui non dissimile apud alios Scriptores kataduswpei=n tou\s2 qeou\s2: quo elegantissimo verbo id plane significant profani Auctores, quod Dominus noster in Euangelio de Gentibusdicit, ipsas th=| polulogi/a| dokei=n ei)sakousqh=nai. credere multiloquio se exaudiri, et, ut loquitur Tertullian. se copia [orig: copiâ] verborum, quasi agmine facto, quod petum a Diis, impetraturos. Multiloquium autem Ethnicis in precibus suis placuisse, cuivis obvium est. Hincpreces s. supplicatio Thebanarum muliercularum, quas in urbis periculo concipiunt, apud Aeschyl. in *(epta\ e)pi\ *qh/bais2, versiculis amplius centum aegre absolvitur: ubi et polulogi/as2 Paganorum huiusmodi causa exprlmitur, quam alicubi Augustinusvere notat. Nam in summa rerum divinarum ignorantia, quem potissimum Deorum aut Dearum orarent, quoniam nesciebant; omnes precabantur, vel certe plurimos, quod hoc loco mulierculae studiosissime faciunt. Hinc Serv. ad Georg. l. 1. Post specialem, inquit, invocationem, transit adgeneralitatem, ne quod Numen praetereat, more Pontificum, per quos ritu veteri in omnibus sacris post speciales Deos, quos ad ipsum sacrum, quod fiebat, necesse erat invocari, generaliter omnia Numina invocabantur. Adde, quod Pagani crediderunt [orig: credidêrunt], suos Deos ccacervatis elogiis et congesti capi titulis. Quam ob causam poeta Callimach. inducit Dianam petentem a patre Iove, cum dono virginitatis, nominum ac titulorum multitudinem:

Refer huc quoque insigne multilogii talis exemplum, quod in Aristoph. Thesmopheriazusis exhibetur: ubi mulieres, in ludicro licet argumento, publicos mores sacrorum exprimentes, istiusmodi Battologia utuntur. Sed in illis apud Aeschyl. precibus, adhuc insignior polulogi/a est: ubi saepissime verbis diversis sententiae caedem, ab illis mulierculis, de circumstante periculo et magnitudine metus, repertuntur etc. Vide Is. Casaub. Exercit. 14. ad Ann. Baronii n. 14. p. 289. nec non Animadvers. ad Aug. Suet. c. 100. ubi nudipedes huiusmodi supplicationibus defunctos, mora a Mose accepto, ex Apologia 2. Iustini, etiamque vett. Christianos in clamanda Litania, idem aliquando facticasse [orig: facticâsse], ex Hist. Eccl. addit. De acclamationibus vero festis, in ipsis Litaniis, in Principum nonnumquam factis honorem, diximus aliquid supria in voce Laudes. Vide quoque infra Processio, it. Rogus Dei Supplicatio.

LITANOBRIGA Aethico in Itin. memorata, inter Caesaromagum Bellovacorum Beauvais et Augustomagum Senlis, Cluv. videtur esse Vernoilum ad Isarm Vernevil. Hadr. Vales. Not. Gall.

LITARBIS regiuncula Syriae, in agro Antioch. ab Antiochia 306. stad. Euagr. Callistus, etc.

LITARE est sacrificio facto placasse [orig: placâsse] Numen, ut auctor est ex aliis Macrob. Sat. l. 3. c. 5. Hinc ad verba illa Virg. Aen. l. 4. v. 5.

Serv. notat, Deos proprie litari dici, non hostias, quod abusive dictum: Diis litais debuit dicere. Non enim sacra, sed Deos saeris litamus. i. e. placamus. Itaque nove hocc dixit Virg. quemadmodum eum sequutus Stat. Theb. l. 10. v. 332.

Et quidem hoc ordine ista vett. Sacrourum exponit. Lutatius ad eund. Theb. l. 4. Primum est sanguinem libare, deinde immolare, tertio reddere, quarto litare. ldem ad illud l. 10. v. 604.

Audite o [orig: ô] sontes extema litamina divum [orig: divûm]
Labdacidae --- ---

litamina, inquit, unt sacrificiorum signa, post quae sacrificareiter um non licet. Et. Sacrificare est hostias immolarc. Litare vero per immolationom hostiarum impetrare quod postules. Cum litatum non esset, et publice et privatim iterabntur hostiae Liv. l. 41. c. 14. Tribus bubus perlit âsse negavit. Senatus, maioribus hostiis, usque ad litationom sacrificari iussit: Flor. l. 4. c. 2. Nec perlitare centum victimis poterant. Et alludens Plaut. in Pseud. Act. 1. Sc. 3. v. 99.

Eadem [orig: Eâdem] duo greges virgarum inde ulmearum adegero.
Ut hodie ad litationem huic suppetat satia Iovi.

Et quidem cum per marem litari non poterat, semina sucidanea dabatur, non vicissim; ut qui sexus, in omnibus sacris, apud Romanos saltem potior habebatur, ut infra videbimus in voce Victima. Donec signa Lutatio indigitata apparuissent: quae qualia fuerint apud Gentiles, videre est hic [orig: hîc] passim, ubi de Aruspicina, Extispicinaque, et variis Divinationis apud illos generibus. Longe certius id, quod in Vet. Test. de Igne caelesti sacrificia consumente, legimus Gen. c. 4. v. 4. ubi de Abele Idem c. 8. v. 20. ubi de Noacho; c. 15. v. 17. ubi de Abrahamo, Iud. c. 6. v. 20. et 21. Ubi de Gideone; c. 13. v. 16. 19. et 20. ubi de Manna; 1. Par. c. 21. v. 26. ubi de Daniele et 1. Reg c. 18. v. 32. et seqq. ubi de Elia: quorum omnium sacrificia, velut accepta Deo, eo modo stemmata constat. Unde votum illud Psaltis Ps. 20. v. 4. Odoretur omnia munera tua. et holocausium tuum in cinerem redigat, ut quum maxime. etc. Vide de hac voce plura, apud Casp. Barthium Animadv. ad Stat. Theb. l. 1. v. 506. et Ioh. Frid. Gronov. ad Agamemnonem Senecae Actu 3. v. 577.

LITAVICUS Aeduus amplissima [orig: amplissimâ] fam. natus, praefectus 10000. militum, quae Caesari ad bellum ab Aeduis sunt missa. Caesar de Bell. Gall. l. 7. c. 37. Germ. Luitwich. Litavicus idem est, qui in Ann. Leadevicus aut Leodevicus, quasi dicas refugium et asylum populi.

LITERA [1] Gothica quae et Toletana. Roderico Toletano Hist. Hisp. l. 6. c. 25. et 30. dicitur, quam Gulfilas Gothorum Epadinvenit, teste Iornande de Reb. Getic. Ea [orig: Eâ] Hisp. usi sunt, donec abrogata est, a Bernardo Toletano Primate, in Conc. Toletano Aerae 1117. in quo statutum, ut literis Gallicu uterentur. Cum Runica eandem esse, pluribus vontendit Olaus Wormius de Literatura Runica l. 1. Vide C. du Fresne in Gloss. ubi quoque Literae Pisanae, h. e. veteris characteris, quo scripti sunt Pandectarum libri (Amalphi a Lothario Imp. capta [orig: captâ], inventi et Pisanis dono missi, hodieque in Bibliotheca Magni Hetruriae Ducis Florentiae asservati) meminit. Vide in voce Pisa, ut et hic [orig: hîc] infra.

LITERA [2] Pisana dicitur character vet. quo scriptae sunt Pandectae, apud Pisanos aliquando conservatae. Has cum Amalfium coepisset Lotharius Imp. a Wernero inventas, honorario muneri Pisanis dedit: sed Florentiam postea delatae, in palatio Mag. Ducis custodiuntur, et nisi accenso cereo aliisque cerimoniis in conspectum publicum non proveniunt. Cuiates proprie sint istae literae, et an Gothicae, (quod non reor) dicant, quibus vidisse contigit. Gothicas adin venit Ep. illorum Gulfilas Aera 415. ut habet Chronicon Isid. quod redintegrans Vulcanius; ad Annum reicit Valentis 13. Henr. Spelmann. Gloss. Arch.

LITERAE [1] quem primum habeant Auctorem, inter Gentiles admodum fuit controversum, teste Plin. l. 7. c. 56. ubi ait: Literas semper arbitror Assyrias fuisse: sed alii apud Aegyptios a Mercurio, ut A. Gellius: alii apud Syros repertas volunt. Anticlides in Aegypto invenisse quendam, nomine Menona tradit XV. Annis ante Phoroneum, antiquissimum Graeciae Regem, idque monumenti: approbare conatur. E diverso Epigenes apud Babylonios DCCC. XX. Annorum observationes siderum coctiltbus laterculis imscripta docet. Qui minimum Berosus et Critodemus CCCC. LXXXX. Annorum. Ex quo apparet aeternus Literarum usus. Quod de Mercurio ait, assentiuntur Iul. Hygin. Fab. 277. Diod. Sic. Biblioth. c. 2. et Plutarch. Sympos. l. 9. quoaest 3. Eum Aegyptium fuisse, ac quintum eius nominis, Auctores sunt, Cic. de Nat. Deor. l. 3. atque ex eo Arnob. l. 4. et Lactant. l. 1. c. 6. Quam rem quoque Plato confirmat, docens in Phaedro, Deum quendam coli apud Aegyptios, nomine Theuth, qui cum alias artes, tum Literas invenerit, Aegyptiosque docuerit, etc. Sed non idcirco laus haec Aegyptiiis debetur, quae omnino Assyriorum est, quando multo ante haec regio culta fuit. Ex Assyria autem secum vexere [orig: vexêre] Chananaei; quorum idem ac Assyriorum sermo permansit, usque dum hi, ob crebra variis cum gentibus commercia bellaque cum vicinis ac longinquis gesta, sermonem eum mutarunt, Chananaeis interim. Quibus non itidem nationes aliae miscebantur. veterem retinentibus. Utrique autem ab Hebraeis acceperunt [orig: accepêrunt], qui a

Patriarchis, quorum omnium primo, totius humanigeneris Auctori protoplasto, inventi gloria merito defertur. Ab eo enim Sethum cum Literarum usum, tum Astrologiae aliarumque artium notitiam hausisse, credibile est. Ac de Literis quem ita Augustin. Quast. 69. Exodi, Nonnullis, inquit, videtur, a primis hominibus literas coepisse, et perductas esse ad nae et inde ad populum Israel. Similiter Suid, cum alibi Abraham, item Seth, Literarum dicat auctorem, idem tamen in *)ada\m inquit. *tou/tou te/xnai kai\ gra/mmata, Huius sunt artes et literae. Hinc non adeo male, cum Phoenices sint Chananaei, literas eorum antiquissimas esse contendunt, Curt. l. 4. c. 4. Si famae libet credere; haec (Tyriorum) gens Literas Prima aut docuit aut didicit. Plin. l. 5. c. 12. Ipsa gens Phoenicum in gloria magna literarum inventionis et siderum, navaliumque ac bellicatum artium: Lucan. item Civ. Bell. l. 3. v. 220.

Phoenices primi, fame si creditur, ausi
Mansuram rudibus vocem signare figuris.

A Cadmo Phoeniae Graeci suas acceperunt [orig: accepêrunt], teste eodem Plin. l. 7. c. 56. Utique (volunt) in Graciam intulisse e Phoenice Cadmum sedecim numero: quibus Troiano bello Palamedem adiecisse quatuor hac [orig: hâc] figura [orig: figurâ], *q, *s, *f, *x. Toridem post eum Simonidem Melicum, *z, *h, *y, *w, Hanc Timo apud Sextum Philos, illas vocat.

Et Herod apud Thebas Boeotias, in Ismenii Apollinis templo. literas Cadmeas, in tripodibus quibusdam incisas, magna ex parte similes Ionicis, se vidisse, narrat in Terpsichore. Fuere [orig: Fuêre] autem illae inscriptiones, quibus Graecia nihil habuit antiquius: Prima Amphitryonis, circa aetatem Laii Cadmi pronepotis: Altera Hippocoontis, sub Oedipode. Laii. fil. Tertia Laodamantis, Eteoclis filii. Verisimile tamen, non fuisse omnino Cadmeas veteres, sed tempore paulum immutatas, unde ad Ionicas illas accedere auctor ait. Nec dubitanduns, quin Cadmeae velpena Cadmeae Literae intelligi debeant, apud Dion. Halic. l. 1. cum agit de tripode Dodonaeo, gra/mmasin a)rxai/ois2 e)gkexaragme/nw|, antiquts literis insculpto, cuius et inscriptionem ponit. Item cum de columna, cui Serv. Tullius leges foederis inter Romanos Lationsque inseripserat, ait, permansisse illam usque ad suam aetatem in Dianae fano, characteres Graecarum literarum habentem, quarum olim in Gracia usus. Quod vero Graeci alias post lierarum figuras usurparunt [orig: usurpârunt] id ab iis non consilio, sed assidua tractatione temporisque longinquitate factum: Nec tamen tantpere aut vulgares Graecorum a veteribus ionicis, aut hae a Phoeniciis, discesserunt [orig: discessêrunt], ut origo earum dissimulari possit. Vide Scalig. Animadvers. Euseb. in digressione de literis Ionicis, ad n. Euseb. 1617. ipsumque Euseb. de praep. Euang. l. 10. c. 11. Latinorum literas Tac. Ann. l. 11. c. 13. et 14. ab Arcadibus Regeque eorum Euandro, alii a Pelasgis, qui ante Arcades 60. Annis in Italia fuere [orig: fuêre]; arcessunt; utrique in eo consentiunt, quod a Graecia profectae et eaedem fuerint cum veterum Graecorum literis. Unde Tac. Et formae, inquit, literis Latinis, quae veterrimis Graecorum. Plin. quoque l. 7. c. 58. Veteres Graecas suisse easdem pene, quae nunc sunt Latinae, indicio evit Delphica, tabula antiqui aris, quae est hodie in Falatio, dono Principum. Minerva dicata. in Bibliotheca, cum inscriptione tali, *nausikra/ths2 *tisame/nou *)aqhnai=os2. Sic ergo Latini Graecis literas suas debent: Graeci vero eas a Phoenicibus accepere [orig: accepêre], Phoenices autem ab Hebraeis. Ad alias gentes sero admodum Literarum usus pervenit: proin Aelian. Var. Hist. l. 8. c. 6. Neminem antiquorum Thracum, ait. literas novisse. Imo, turpissimum putarunt [orig: putârunt] et sumnum dedecus literis uti. Sic Venedi, s. Slavi, demum temporibus Lud. Imp. qui Lothario successit, literas accepere [orig: accepêre], a Methodio Philosopho, ut est apud Aventin. Ann. l. 4. Apud Germ. Tac. aetate, Literarum secreta viri pariter ac feminae ignorarunt [orig: ignorârunt], uti is loquitur de Morib. Germ. c. 19. Imo rarae ac vix un quam literae Germanicae elegantiores in veniuntur. ante tempora Rudolphi I. Imp. eaeque maiori parte Lantinis literis scriptae, donec is, querelis Germanorum permotus, Comitiis Norimbergae habitis A. C. 1272. consensu unanimi omnium Imperli Ordinum, statuit, ut deinceps in Cancellariis et contractibus Germanicum idioma reciperetur. Antiquos Francos. qui sub Marcomiro ac Pharamundo Gallias subegere [orig: subegêre], literas habuisse. Graecis non plane dissimiles (forte ex Graecis Massiliensium corruptas, quibus et iam Helvetios usos fuisse ex Caes. pater) atque iis Wastaldom Historiam patrio sermone consignasse [orig: consignâsse]: Alteras ab illis Wastaldi multum distitisse, repertas a quodam Doraco: Tertias inventas esse ab Hicho Franco, qui e Scythia veniens cum Marcomiro ad ostia Rheni consederit, refert Corn. Agrippa de Van. Sc. l. 1. c. 2. Quae apud vetustiores non legas: Meminit saltem Aimoin. de gestis Franc. l. 3. c. 40. Childericum Regem mandasse [orig: mandâsse] Gallis, ut quatuor Graecorum literis uterentur: *q, *f, *x, *w. Gorthis, circa A. C. 370. temporibus Valentiniani et Valentis Impp. Ep. eorum Gulphilas, dedisse literas traditur, teste Socrates Hist. Eccl. l. 4. c. 27. cui assentitur Iorn. in Geticis, Ricobaldus Ferrariensis in Chron. etc. Scalig. in Ep. quintulices in Europa hodierna Literaes s. ductus scriptionis ac characteres agnoscit, Latinaes, Graeoas, Hieronymianas, Rutenicas ac Gothicas. Americae incolae, per Hispanos subacti, incognito sibi antea Literarum usu, divionitatis certissimum argumentum rati sunt, chartae scriptae vocem occultam inesse. Vide Sam. Petit. Observ. l. 2. c. 1. p. 137. et seqq. Gerhardum Ioh. Voss. de Arte Gramm. l. 1. c. 9. et seqq. Matth. Bernegger. in Germaniam Tac. Quaest. 99. et hic [orig: hîc] infra: de

saltationis vero priscae genere, quae omnium Literarum facies repraesentabat, in voce Morphasmus; de luxu eorum apud Romqui tot in mensa faciebant stationes quot essent Literae alphabeti in voce Tetrapharmacum; uti de Literarum apud varias gentes in numerande usu ubi de Numeris.

Aegyptii, secundum quosdam Literarum inventarum gloriam sibi vindicant, sed ipsi ab Assyriis eas acceperunt [orig: accepêrunt], Chananaeis ex hac regione illas eo invehentibus. Americani, ante Hispanorum adventum, Literarum penitus ignari, a victoribus eas accepere [orig: accepêre]. Chaldaei, ab Abraamo, literas suas habuere [orig: habuêre] secundum Isid. Orig. l. 1. c. 3. Sed Chaldaeos multo ante Abrahamum literis usos esse, discimus ex Simplicio Comm. 46. in Aristot. l. 2. de Caelo, ubi scribit, Callisthonem. Aristotelis rogatu, misisse in Graeciam observationes Chaldaeorum, ab annis 1903. ante tempora Alex. quod fuerit Annis circiter 200. ante antum Abrahamum. Franci vett. literas Graecis non dissimiles habuere [orig: habuêre], ut dictum, quas forte a Massiliensibus accepere [orig: accepêre]. Recentiorum literas a Doraco, et Hicho inventas, Agrippa ait. Vide supra. Germani, Latinis literis usi sunt, ante Rudolphil. Imp. tempora, ut ex Berneggero supra dictum. Wolfgangus tamen Lazius. l. 8. de Suevis. ait: Non audiendi sunt, qui ante Annos 506. primum omnium linguam nostram scribi solitam existimant etc. Et l. 9. de Marcom. In antiquissimis, inquit, Annalibus Francorum, Historiam, et genealogiam Car. Mag. continentibus, membrana long e omnium antiquissima scriptis, haec nnominatim verbae excerpsimus: Literas quippe, quibus sunt usi Marcomuuni, quos nos Normannos vocamus, infra scriptas addidi, a quibus originem, qui Theodiscam linguam loquuntur, trahunt, cum quibus carmina sua incantationesque ac divinationes significare procurant, qui adhuc pagano ritui involvuntur: (et depingens literas postea subdit) ceterae literaein eodem antiquo codice desiderantur, et ob nimiam vetustatem legi non possunt. De uqo loco Lazii Olaus Wormius l. de literis Qunicis c. 6. ait, Literas bas maxima ex parte, cum quoad figuras, tum quoad nomina, cum nostratibus convenire etc. Gothi, literas ab Ulphila Ep. ut eum P. Diaconus vocat, vel Guilphila, ut Iornandes, comm uniter creduntur accepisse. Gordanum Ep. earum inventorem vocat Corm. Agrippa: nisi Ulphilas fuerit hinominis, aut Agrippa corrupto codice sit usus. Sed Ioh. et Olaus Archiepp. Scandinaviae incolas habuisse suas literas, ante Latinas repertas, h. e. annis ante C. N. prope 1200. tradunt: et Wormius lit. Runic. c. 4. Ulphilam eas non invenisse, sed ad exteros tantum protulisse. fuse demonstrat. Has cum antiquissimis Germanorum Celtarumque literis easdem faciunt Heraldus Huitfeldius Hist. tomo 1. Bon. Vulcanius Comm. de literis et lingua Gothor. Petrus Lindenbergius Comm. rer. memorab. Arogrimus Ionas Islandus de primordiis sua gentis c. 3. Wolph. Lazius. de Marcomannis l. 9. etc. apud Georg. Schottelium Elogio l. Ling. Germ. Graeci suas a Cadmo accepere [orig: accepêre]: qui, tempore Iosuae, una cum fratre Phoenice, Thebis Aegyptiorum in Syriam profectus est, et tempore Othoniclis in Graeciam venit ibique Thebas Boeotias condidit. Alii tamen Cecropi Aegyptio, primo Atheniensium Regi, qui circa Mosis apud Iethronem in terra Madian servientis tempora, floruit, eam gloriam adscribunt: intervallo non adeo magno, ut Voss. iudicat de Arte Gramm. l. 1. c. 10. Sub fin. Herod. l. 5. c. 57. Hebraeorum literas. quibus hodie vulgo S acra Biblia. Hebraica descripta et impressa videmus, easdem esse, quas Moses in tabulis a Deo accepit, et inde ab eo tempore inter Iudaeos exstitisse: neque figuram earum ab Esra demum, post captivitatem Babylonicam, vel ab Assuriia mutuatam vel de novo confictam atque inventam esse, pluribus docet Ioh. Buxtorssius fil. Dissert. 4. de Hebraicar. genuina antiquitate. Helvetii, Graecis characterib. usi leguntur, apud Caes. l. 1. ubi in castris illorum tabulas literis Graecis confectas fuisse repertas scribitur. Vide Ioh. Baptistam. Plantin. Holv. Nov. Antiq. c. 18. Ionicae literae e Phoeniciis ortae, ut dictum, non tamen easdem plane cum hisformas habuere [orig: habuêre]. Iones enim, cum Phoenicum accepissent literas, Herod. l. 5. c. 58. progressis temporis una cum sono mutauere [orig: mutauêre] et modulum pristinum, ut ait: quae tamen immutatio non admodum magna fuit. Latini, suas accepere [orig: accepêre] ab Euandro Arcade, ut vult Tac. Ann. l. 11. c. 14. Marius Victorin. l. 1. Isid. Hanc laudem magis Nicostratae, matri eius, avae alias Carmenta, attribuit. Saturno alii inventum idadscribunt, sed notum, communia multa cum Saturna Euandrum habuisse. Alii ad Pelasgos id referunt: quorum quidquid sit, manet Latinos literas a Graecis accepisse. Peruviani ac Mexicani. Americaegentes, ut et Sinenses. loco Literarum, notis quibusdam utuntur, quod etiam antiquissimi homines ante Literarum usum fecere [orig: fecêre]. Phoenices. Chananeae populi. literas habuerunt [orig: habuêrunt] antiquissimas, quas ab Hebraeis, quibus ut Artium, ita Linguarum ac Literarum inventarum gloria debetur, aecepere [orig: aecepêre]. Ab illis et Graeci et Poeni, aliique suas nacti sunt. Samaritani, ab Hebraeis accepere [orig: accepêre] charact erem communem, in vulgaribus libris et communi usu vigentem: vide Buxtorffium loc. praef. ubi de duplici Hebr aorum charactere pluribus disserit. Vocatur autem illa Scriptura, in Talmud et aliis Iudaeorum

scriptis, modo Transfluvialis, vel Transfluvialium, vel Hebraea: modo Libomaea, vel Libonica. Septentrionalium populorum Literae, antiquae Celticae vel Gothicae fuere [orig: fuêre], de quibus vide supra etc.

LITERAE [2] Clausae Imperatoriae Inthronistieae, Pacifica. Pinnata, vide ubi de Diplomatis, item in voce Cathedra, Inthronisticon, Pacificae, et Pinna, Sigillum, addam hic [orig: hîc] saltem, quod de Literarum subscriptione suggerit Casaub. ad illud Suet. in Tib, Ner. c. 32. Rbodiorum Magistratus, quod Literas publicas sine subscriptione adse dederant -- remisit: Literis ad Principem addi consuevisse clausilam, qua [orig: quâ] felicitas ei optaretur, ut ex Dione patet; forte fuit, eu)tu/xei dia\ panto\s2, ut in extrema Relat. Demetrii Phalerei ad Ptolemaeum Philadelphum. Quemadmodum privatarum literarum subscriptio apud Graecos e)/r)r(wso, apud Latinios, Vale. Mittebantur autem illa ad Principes non absentes solum. sed et praesentes scripto adire vetus mos fuit indigitatus C. Nep. in Conone c. 3. cui Thitraustes, delibera, inquit, utrum colloqui malis, an per literas agere, quae cogitas, atque a Persis ad alios deinceps Reges, aut regia [orig: regiâ] potestate praeditos, delatus. Ita enim de Tib. Tac. Ann. l. 4. Moris quippe tum eras, quamquam praesentem, scripto adire. Causae eius, ut mediate non plus minusque loquantur, ut rem magis animo et memoriae Principi commendent: ne coram alloqunti Principem occupatum longo reneant sermone; ut tempus ad integram consultationem servertur; ut repulsae pudori occurratur etc. Vide Iust. Lips. Comm. et Christ. Forstnerum Not. Polit. ad d. l. nec non Loccen. aliosque ad C. Nep. Apud Plaut. Mil. Gl. Act. 4. Sc. 6. v. 10. per epistolam aut per nuntium. Vide infra Suus et plura hac de vocis notione, supra, ubi de Vett. Epistolographia. Superaddo, Literas secreto mittendi varios modos memorare Scriptores inter quos Suid. Primi et Cerealis meminit, qui literas et nuntios miserunt [orig: misêrunt], epistolas mortuorum, qui efferebantur, arcis inferendo aut cum fiscinis fructuum missitando, aut inter calamos aucupatorios occultando etc. Vide Salmas. ad Solin. p. 1205. ut et infra, in voce Scytale: it. ubi de Tithymalli lacte; inprimis vero Iul. African c. 56. peri\ krufi/as2 e)pistolw=n ei)spomph=s2, Aeneam Poliorcet. c. 31. Bernegger. ad Iustin. l. 2. c. 10. et l. 21. c. 6. de literarum vere Supponendarum astu, vide Liv. l. 24. c. 31. alibique.

LITERARII Philosophi Senec. Ep. 72. qui in apicibus literarum aucupandis operam in sumebant, dicti sunt. Vide ubi de Criticis.

LITERARUM primus Informator memoratur Tertulliano de Pallio. Videris nunc Philosophia quid prosit: nec enim sola mecum est, habeo et alias artes inpublico utilas: de meo vestiuntur et primus literarum Informator et primus Edomator vocis et primus numerorum Harenarius, et Grammaticus etc. Quibus in telligit eum, qui primis literis pueros imbuebat, Latinis alias Literator, Graecis *grammatisth\s2 dictus. Appuleius in Florid. Verum enim vero Musarum craterra, quanto crebior, quanteque maracior, tanto propior ad animi sanitatem. Prima craterra literatoris ruditatem eximit: Secunda Grammatici, doctrina [orig: doctrinâ] instruit: Tertia Rhetoris, eloquentia [orig: eloquentiâ] armat. Nempe Literator iserat, qui sullabi/zein, ut loquitur Lucian. pueris monstrabat, tantumque est inter Grammaticum et Literatorem discrimen, quantum apud Graecos inter *grammateko\n et *grammatisth\n: et quem Graeci *grammatiko\n Latini vett. Literatum vocabant. Pueri itaque septenesolim, adruditatem deponendam, Grammatistae dabantur: cum vero duo decimum attigerant, ad Grammaticos mittebantur, ut doctrina [orig: doctrinâ] instruerentur. Paul. Aegineta peri\ diai/ths2 nhpi/wn. Vide et Quintilian. l. 1. c. 2. Aetius l. 4. *)apo\ de\ tw=n e(pta\ e)tw=n e(pi\ gra/mmata fe/rein, ubi gra/mmata vocat literas illas primas, quas Literator, h. e. primus Informator literarum docet. Unde vox illa Neronis, quum damnationem rei nescio cuius subsignare cogeretur, Quaem vellem nescire literas? Tota vero haec fcientia consistebat, in scribendo tantum, h. e. pingendo et legendo. Sequitur apud eund. Aetium: *)apo\ de\ tw=n id' me/xri tw=n ka/ a(rmo/ttei *maqhma/twn a)/skhsis2 a( filoso/fwn lo/gwn; unde videmus, ab duodecimo usque ad quaturodecim um Grammaticis in strui consuevisse: postea usque ad vigesimum primum Rhetoricae, et Philosophiae operam dedisse, Ita Galenus Protrept. ad Artes. in prima nobiliorum et liberalium artium classe Grammaticam collocat, in secunda vero Grammatisticam; adeo que Grammaticos cum Philosophis, Geometris, Arithmeticis. Medicis et Astronomis deputat: Grammatistas vero in secunde post illos ordine, inter pictores, fictores, sculptores ac architectos recenset. Edomatorem autem vocis, apud Tertullian. l. c. pro phonasco nonn ulli accipiunt. Sed pueros, inter prima illa literarum rudimenta, ohonasco olim operam dedisse, verisimile non est, nisi si qui cantores teagici esse vellent aut comoedi. Soli enim cantores, et si forte etiam oratores, phovasco vocem suam et formandam et exercendam dabant. Mavult proin Salmas. legere, primus Enodator vocis: eumque intelligit, qui pueris legendi et recte pronuntiandi artem tradebant. Nam hic, quo modo singula verba. aua [orig: auâ] voce, quo motu oris essent pronuntianda, praecipiebat. Et certe, quiarticulate ac expresse singulas voces pronuntiare docet, is nodos vocis solvere recte dicatur, praesertim in pueris idaetatis, adhuc balbutientibus et infracta [orig: infractâ] voce dimidiata verba vix exprimentibus, Quintilian. l. 1. c. 2. Non alienum fuerit exigera ab iis atatibus, quosit absolutius os et expressior sermo, ut nomina quadam versusque affectatae difficultatis ex pluribus asperrime coeuntibus inter se syllabis catenatos et velut confragosos quam citatissima volvant. Martianus Capella de Gramm. Demonstrabat, inquit, etiam quendam gratissimum gustum vetere mulso olivoque elaboratum, quo depulsa vocis insuavissima diritate canoros etiam fieri posse memorabat. etc. Tertullian. igitur tres primos praeceptores et ludimagistros l..c nominavit, qui rudes pueri Annos primis et elementariis literis erudiendos suscipiebant, quosque a Grammatico, solidiore doctrina [orig: doctrinâ] eum imbuente, distinxit:

Primum literarum Informatorem, qui literarum formas et potestatem cognoscere ac scribendo exprimere: Primum vocis Enodatorem. qui recte pronuntiare: et Primum numeroram Arenarium, qui calculare monstrabat. Atque haec tria munera unius eiusdemque magistri ferme fuerunt [orig: fuêrunt], quem *grammatisth\n Graece appellatum diximus: unde iidem Graeci etiam Calculonem eum vocitavere [orig: vocitavêre]. Suid. in voce *koppati/as2: *para\ toi=s2 *grammatistai=s2 ou(/tw dida/sketai kai\ kalei=tai ko/ppa ennenhkonta, Apud Grammatistas sic docetur, et vocatur ko/ppa nonaginta. Ubi Grammatistae sunt Calculones: eo quod una [orig: unâ] eademque opera [orig: operâ] et sub eodem magistro pueri utrum que discebant, literas et calculum: unde et Calculo pro ludimagistro. Iul. Capitolin. in Pertin. Puer literis elementariis et calculo imbutus. A diversis tamen praeceptoribus aliquando haec fuisse tradita, Tertullian. loc. cit. testari possit: cuius tamen verba etiam ita accipi possunt, ut primus Informator literarum idem sit quoque, et primus Enodator vocis et prim us numerorum Arenarius sicque unius eiusdemque hominis officium in haec tria videatur deduxisse. Addam hoc unum, sicut Literatorem s. Grammatistam, a Literator s. Grammatico diversum fuisse, videmus: sic primus numerorum Arenarius ab Arithmetico fuit distinctus. Nam Calculo sive primus ille numerorum Arenarius nihil aliud docebat, quam aera sive calculos in tabula ducere et reducere, ad summam aliquam computandam et rationem purganhdam. Digitorum etiam computum idem docebat, qui Veteribus in usu fuit etc. Salmas. Notis ad Tertullian. de Pallio. Vide et hic [orig: hîc] Literati.

LITERATI [1] et LITERATORES dicti sunt Messalae Corvino, apud Suet. de Illustr. Gramm. p. 821. quos Grammaticos alias vocavere [orig: vocavêre], servitii honestioris apud vett. Rom. genus. Quo C. Nep. respexisse videtur, cum in Vita Pomp. Attici scribit, c. 13. in eiusdem fam. fuisse pueros literatissimos. Huiusmodi fuit Maecenati C. Melissus, apud Suet. l. cit. Daphnis ibid. ut et apud Plin. l. 7. c. 39. Postea vero hae voces distingui coeperunt [orig: coepêrunt], ac Grammatistae s. Literatores dicti sunt, qui mediocriter essent eruditi, neque primas solum literas docerent, sed variarum insuper artium clementa traderent, atque pueris Auctores in ludis enarrarent: quos Literiones contemptim appellat B. Augustin. l. c. advers. Legis. Grammatici vero s. Literati, qui essent absolute docti, ac inprimis literarum Professores, Gerh. Ioh. Voss. de Arte Gramm. l. 1. c. 1. sup sin. Idem, ad ista C. Nep. apud Suet. d. l. Literatos quidem vulgo appellari ait eos, qui aliquid diligenter et acute [orig: acutê] scienterque possint aut dicere aut scribere: ceterum proprie sic appellandos poetarum interpretes, qui a Graecis Grammatici nominentur: *gra/mmata, inquit et Liiterae, nunc prima notant elementa --- nunc vero sumuntur pro literarum sindiis; ut in vet. senario,

--- - Ita. et *grammatikh\ --- Nunc legendi scribendique vel bene loquendi artem designat; nunc veroprater cam, historiarum ac fabularum notitiam comprehendit: quandoque etiam plurium artium et multarum rerum scientiam et efflorescentem inde facuit atem enarrandi scriptores, et iudicandi de eorum scriptis locisque corruptis. Atquelooc pacto --- Grammatice adeo lateextenditur, ut non una sit scientia, et scientiarum cinnus. Quod sine dubio argumentum fuit Telephi Grammaticilibro eo, quo ostendit, po/sa xrh\ ei)de/nai grammatiko\n, teste Suida [orig: Suidâ]. A varia qui scientia commendarentur, appellabantur *polui/stores2 -- quoque *filolo/goi -- etiam polumaqei\s2 Studiumque ipsum nominabatur poluma/qeia, vide infra: ut et paulo superius. Aliter vox Literati sumitur, apud Plaut. in Casina. Act. 2. Sc. 6. v. 49.

et in Prov. Samiis neminem esse literationem. Ibi enim, pro Stigmaticis, accipiuntur, et qui literarum notis inusti, frequenter Inscripti appellantur. Vert. enim servorum suorum frontes, si quid gravius deliquissent, poenae loco. aut literis, autalis quibusdam notis per ignominiam ardenti ferro inurebant: post in ustionem, quo magis eminerent literae et lectui se offerrent, atramento infuso, ut ex Zonara et Petron. constat. Unde apud modo memoratum Plaut. in Rud. Act. 2. Sc. 5. Sceparnio ait, v. 19. et seqq.

Nempe optimo me iure in vinclis enicet
Magistratus, si quis me hanc habere viderit.
Nam haec Literata est, ab se cantat, cuia sit.

Et Val. Max. l. 6. c. 8. Servus ab eo vinculorum poend coercitus, inexpiabilique literarum nota [orig: notâ] per fummam oris contumeliam inustus. Tales Stigmatias Lucianus, notis compuncto: Pollux: inscriptos vultus Plin. appellat. Fugitivi autem inprimis sic notati, et Literae videntur quibusdam fuisse, *f. et F. Sed cum Petron. narret, Eumolpum implevisse frontes Encolpii et Gytonis ingentibus literis, quas appellat natum fugitivorum Epigramma: et apud Mart. l. 2. Epigr. 20. Rufus quidam spleniis numerosis literas inscriptas contegere solitus legatur, existimat L Pignor. p. 15. 16. 17. 18. et 19. non solam literam F. vel *f. reperitam frontem horum implevisse, sed inscriptionem fugitivorum fuisse conceptam illis verbis, quae in eorundem collaria et areas lainellas incisa visuntur. Vide supra in voce Lamina. Quod enim verba in fronte commode inprimi potnerint, ostendit Theophili Imp. sollertia, qui 11. versus integros Theophanis et Theodori fratrum frontibus inscripsisse legitur, apud Baron. Notis ad Martyrolog. d. 22. Dec. Vide L. Pignor. Comm. de Serv. et infra in voce Stigmatia, ut et supra ubi de Fugitivis, ac Inscriptis.