CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMUS SECVNDVS Literas D, E, F, G, H, I, K, L, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

LUPUS [4] Ep. Senonensis, qui tanta [orig: tantâ] erat in pauperes munificentia [orig: munificentiâ], ut nullum sibi thesaurum relinqueret, sed omnes exhauriret in id loculos. Volat.

LUPUS [5] integro nomine Curtius Lupus, Quaestor, cui provincia vetere ex more Calles evenerat; coeptantem decimo Tiberii Imperii Anno coniurationem servilem auctore t. Curtisio disiecit. Tac. Ann. l. 4 c. 27.

LUPUS [6] integro nomine Cornelius, sub Claudio a Suilio circumventus. Idem Ann. l. 13. c. 43.

LUPUS [7] Ep. Trecensis, maritus Pimaniolae, sororis Hilarii Arelatensis. In Angliam, cum Germano Antissiodorensi profectus Pelagianos refutavit. Obiit A. C. 479. Sidon. l. 6. Ep. 1. Attilae, ad urbem appropinquanti obviam procedens, illum sic alloquutus legitur: Salvum te advenisse gaudeo, quem iudico flagellum esse Domini et Dei mei, missum ad populos castigandos: Quibus permulsus Attila utbi pepercit.

LUPUS [8] Presbyter Moguntinus. Item praefectus Aegypti, sub Vespasiano. Ioseph. de Bell. Iud. l. 7. c. 26.

LUPUS [10] de Olivero, Generalis Ord. S. Hieronymi, floruit A. C. 1420 Lupi Siculi, Comici, meminit, Ovid. de Ponto l. 4. Eleg. 16. v. 25.

Trinacriusque suae Perseidos auctor et actor,
Tantalidae reducis, Tyndaridosque Lupus.

LUPUS [12] Servatius discip. Rabani Mauri: Imperatrici Iudithae, Car. Calvo, Lothario, Eidulpho Angliae Regi Benedicto III. gratus. Scripsit Epistolas, quae a Papyrio Maslonio editae, A. C. 1588. multum lucis Historicae Saeculi illius caligini afferunt. Item, librum de 3. quaestionibus, quas Sirmondus in lucem produxit, etc. Obiit A. c. 853. Sigebertus Catal. c. 93. Trithem. in Chron. etc.

LUPUS [13] Graece lu/kos2, a verbo leu/ssw, video; namque o)cuwpe/stato/n e)sti zw=on kai\ me/n toi nukto\s2, kai\ selh/nhs2 ouk ou)/shs2, o(/de o(ra=|. acutissimi visus est animal: quippe etiam noctu, et lunam non lucente, videt, Aelian. Hist. Anim. l. 10. c. 26. cuius causa ex Plin. pater, qui oculos lupo splendere et lucem iaculari asserit, l. 8. c. 22. Unde Apollini ut Deo perspicacissimo, eum sacrum voluere [orig: voluêre] Vett. Quin ipsum Apollinem in lupo coli solitum, in Aegypti Thebaide, Macrob. asserit, Sat. l. 1. c. 17 ubi de Lycopolitanis. Inprimis vero sub vesperam acutissime vident. Habac. c. 1. v. 8. Acutiores sunt lupis vesperae, i. e. lupis vespertinis. Hinc eo potissimum tempore se praedatum conferunt, ut ex sacris profanisque Scriptoribus passim liquet, Virg. Georg. l. 4. v. 434.

Vesper ubi e pastu vitulos ad tecta reducit,
Auditisque lupos acuunt balatibus agni.

Arabibus proin alassaso, i. e. nocturnus erro lupus appellatus. Quamvis et alia causa subsit, cur lupo id magis proprium, ut noctu ad praedam divagetur, quam leoni, pardo aut urso, quia viz. ei, ut minus virium, ita minus audaciae est. Interim, quidquid agendum sibi proponunt, acriter exsequuntur, et summ a [orig: â] contentione. Virg. Georg. l. 3. v. 264.

Quare et hanc ob rationem o)cei=s2, i. e. acres dici potuerunt [orig: potuêrunt] Prophetae. Hebr. [gap: Hebrew word(s)] Zeeb, quasi aureus, vocatur ab aureo colore: quo, e quinque luporum speciebus, quas Oppian describit Cynegetic. l. 3. tertia insignis est, in Cilicia et prope Amanum degens, quam proin xruse/ou, i. e. aurei, epitheto ab incolis insig niri addit. Ex Hebraeo deducta sunt, Chaldaeum deba, Syrum deba vel diba, et Arabicum dib. Forte etiam Davus, Graece *da/os2, qua [orig: quâ] voce Phryges lupum significasse [orig: significâsse], ex Hesychio discimus. Inde lux Sibyllae oraculo, de Lupis Byzantium invasuris, quod refertur a Tzetze Chil. 9. Hist. 288. Lupi enim illi Turcae sunt, oriundi a Dais circa Oxum, uti conicit Bochart. Etsi autem de Lupo pauca tradant Sacri scriptores, tamen illius ingenium nobis graphice describunt. Primo enim illum proponunt tamquam summe rapacem, Gen. c. 49. v. 27. Ezech. c. 22. v. 27. Matth. c. 7. v. 15. et Ioh. c. 10. v. 12. Quod Inpo maxime convenit, qui vulgo poetis rapax et raptor Virg. Aen. l. 2. v. 355. Horat. Carm. l. 4. Ode 4. v. 50. Ovid. Trist. l. 1. Eleg. 5. v. 10. Aliishocque velut peculiare munus a Iove demandatum sibi vindicat, apud eund. Virg. Georg. l. 1. v. 129.

II. Ut vastarorem et sanguinatium, Ier. c. 5. v. 6. Ezech. ubi supra et Actor. c. 20. v. 29. Unde Ovid. de Lycaone in lupum mutato, Met. l. 1. v. 234.

--- solitaeque cupidine caedis
Utitur in pecudes, et nunc quoque sanguine gaudet.

Nempe non solum iugulant lupi, quantum sufficit, ad famem explendam, sed totum gregem passim interimunt, nisi latratu canum, aut clamore pastorum, absterreatur. III. Ut voracissimum atque avidissimum animal, Sophon. c. 3. v. 3. Unde helluo Arabibus notumque Prov. lupo avidior. Ita enim vespertinam praedam absumunt, ut ad matutinum tempus nec ossa quidem relinquant: quod si totam per ventris angustias absumere nequeunt,

partem inviti relinquunt. Quo respiciens Mithridates, Romanos, tamquam lupae uberibus altos, lupotum animos habere asserebat, inexplebiles sanguinis, atque imperti, divitiarumque avidos ac ieiunos apud Iustin. l. 38. c. 6. menplebiles sanguinis atque imperii divitiarumque avidos, ac ieiunos. IV. Ut vespertinum, tempus sic, quo praedatum se confert, aperte designantes, inter alia Gen. c. 49. v. 27. Beniamin quasi lupus qui discerpit -- et ad vesperam dividit spolium. De tempore aliquid iam diximus. Quod de divisione hic [orig: hîc] dicitur, non ea ad omnes lupos spectat. Quidam enim sunt mono/peirai, alias mono/lukoi et monioi\, Gall. lougaroux, qui soli venantur, vide supra in voce Guaratores. Alii gemini praedatum exeunt, Aelian. Hist. Anim. l. 15. c. 3. Unde Stat. Achill. l. 2. v. 30.

Saepe etiam turmatim eunt, si maius periculum imminet, Xen. Hipparchico. Tumque praedam communi labore partam inter se dividunt, et quisque partem sibi sumit, voratque ilico si potest aut in posterum seponit, postquam abunde pastus est. V. ut o)cu/taton visu, qua de re aliquid supra; cursuque, Habac. d. l. Hinc in variis luporum speciebus, unus toceuth\r, iaculator; alius ki/rkos2, circus vel accipiter, uterque a velocitate cursus [orig: cursûs] dicitur Oppiano ubi supra. Vide ut ovibus infestissimum, Matth. c. 10. v. 16. alibique. Certe odium hoc acre adeo, ut illud numquam deponant lupi, etiamque saturi totos greges iugulent: lupique hinc fidibus agninae male obstrepant, quod Cardanus tamquam rem certam asserit, desumptum ex Oppiani l. c. qua de re vide Gerh. Ioh. Voss. de orig. et progr. Idol. l. 3. c. 75. E quibus praedictis, inter Lupos et falsos Doctores, ut et inter Lupos et tyrannos piorumque persecutores, comparationem instituunt frequentissimam, vide Matth. c. 17. v. 15. Actor. c. 20. v. 29. Ezech. c. 22. v. 27. etc. At quod Beniamin lupo assimilatur, in ultimis Iacobi, a fortitudine est. Animo enim et robore lupi non parum valent, hinc et Marti dicati a gentilibus, et propterea Martii ac Martiales passim appellati, Virg. Aen. l. 9. v. 566. Horat. Carm. l. 1. Ode 17. v. 9. aliis. Unde et nonnullas gentes lupino ululatu, tamquam incentivo carmine, ad pugnam se incitasse [orig: incitâsse] legimus; Abaros, apud Suid. Cimbros Teutonosque apud Plin. l. 26. c. 4. luporum quoque nomen fortissimis viris quandoque inditum, ut de Hercule habet Lycophron Cassandra. Etiam in signum militare Romanis antiquitus lupus placuit, tum ob causam dictam, tum in honorem Romuli Remique, quos aluisse lusam creditum. Et lupo armatum caput non pauci vett. Heroum habuere [orig: habuêre], uti docet C. Paschal. Coron. l. 10. c. 17. et seqq. De cultu quod ante dictum, confirmat id de Lycopolitanis Clem. Alex. Recognitionum l. 10. et Aelian. Hist. Anim. l. 9. c. 18. quorum hic propterea illos vetuisse, ne quis in terras suas herbam lukokto/non, i. e. lupicidam, prope Nilum crescentem, lupisque exitiosam, inferret, scribit. sed et Delphis id animal tima=sqai, coli solitum, quia indicium sacri fecerit auri furto subrepti, inque Parnasso defossi, refert idem ex Polemone, l. 12. c. 40. qua de re vide Gerh Ioh. Voss. ubi supra c. 75. Regiones quod attinet luporum feraces, Arabiam illis scatere notissim um est, ex Agatharchide l. 5. c. 45. Strab. l. 16. p. 774. Diod. Sic. l. 3. Aliis: ex quibus frequentem ibi lupum, et minimum centinomium esse discas. Unde ultra centum esse nomina quibus hoc animal indigitent Arabes, docet Bochart. Sed et aliae iisdem refertae fuere [orig: fuêre], unde omni nisu in di passim incubuisse incolas, ut ab hac peste liberarentur, legimus. Sic apud Athenienses, quorum terra melior pascendo pecori, quam colendis agris esset, legem tulit Solon. ut ei, qui Lupum attuliset, drachmae quinque darentur, qui Lupam, una: *tw=| komi/tanti lu/kon, pe/nte draxma\s2 di/dosqai luki/da de\ mi/an. Quam Plutarch. refert in Solone, e Demetrio Phalereo, ubi verba Latine sic habent: Ei qui Lupum attulerit, quinque drachmas dedit: unam ei qui lupam. Quorum illud bovis, hoc ovis pretium esse ait Demetrius Phalereus. Antiquitus autem in more positum Atheniensibus fuit, contra lupos pugnare; quoniam regio eorum pecori magis pascendo, quam frugibus ferendis, apta. Eiusdem meminit Scholiastes Aristoph. ad Aves: *e/pei\ tou\s2 lu/kous2 a)pe/kteinon to\ palaio\n e)n th=| *)attikh=|, kai\ no/mos2 h)=n lukoktonei=n. *dio\ o( me\n foneu/wn lu/kou te/knon, ta/lanton e)la/mbanen o( de\ te/leion, du/o, Quoniam lupos occiderunt [orig: occidêrunt] olim Athenienses, lexque hac dere lata erat, ideo qui lupi catulum interemisset, talentum accipiebat, bina vero, qui lupum. Ubi in praemio mendum esse, constat e Plutarch. Vide Sam. Petit. Comm. in LL. Aitic. l. 5. tit. 2. In Anglia eadem severitas citae hoc ferarum genus viguit, ut postea aliquamdiu circa vulpes etiam, catos silvestres, mustelas, lutras, quadrupedes alios; item circa aves aliquot frugibus aut pullis infestiores, teste Gul. Malmesburiensi de Regib. Angl. l. 2. c. 8. Escaetriae Anni 27. Henr. III. Leycestriae. Unde capitis Lupini nomen usurpatum est pro eo, quem non solum cuique licuerit occidere (quod Saeculis ab hinc aliquot prorsus evanuit) sed ob cuius mortem sic inflictam laus saltem, ut praemium publicum, singularis debita eo nomine fuerit interfectori, Henr. Bractonus, vetustus apud Anglos IC. de Coronal. 3. c. 13. §. 3. A. C. 1240. aut circiter Item foris facit Utlagatus (qui idem apud Anglos vett. quod apud Venetos Bannitus, apud Hebraeos, impune a Zelotis occidendus, sic dictus, quasi extra Legis protectionem positus, etiam antiquitus forbanni) omnia quae pacis sunt, quia a tempore quo utlagatus est, caput gerit lupinum ita quod ab omnibus interfici poterit et impune, maxime si se defenderit vel fugerit, ita quod sit difficilis eius captio. quibus consonae sunt Leges Eduardi Confessoris dictae, c. 7. Si repertus fuerit et retinere possit, vivus Regi reddatur, vel caput eius, si se defenderit. Lupinum enim gerit caput: et haec est lex communis, et generalis, de omnibus Utlagatis. Duravit autem nomen hoc capitis lupini etiam in Heor. IV. tempora, in foro pro Utlagato s. proscripto, ut elicit ex Rogeri Coci Londinensis fasis tabula, apud Galfredum Chaucerum, nec dum omnino edita, Ioh. Selden. in qua Ioh. cuidam de Bundis tres adscribuntur filii, Ioh. Anon. et Gamelinus:

atque de maximi et minimi circa patrimonium dissensu, huiusque virtute et illius vafritie summa [orig: summâ], fabula satis ampla nec omnino contemnenda contexitur; desinens in Gamelini summae, quam pasus est iniuriae ultionem, per mortem ignominiosam, fratri Ioh. ut Iudici et XII. Viris iuratis, velut ex iure zelotarum, illatam: nomen enim Capitis lupini, quod ibi habet, quasi zelotarum ius designavit, ut dictum. Cuiusmodi certe ius nonnulli etiam, apud Anglos, viguisse volunt, in eos, qui extra pacem et protectionem Regis ideo positi (iuxta formulam forensem Praemunire dictum, Statuto Parlamentario fundatam, Stat. 25. Eduardi III.) quod de re aliqua in foro quocumque sive Romae, sive Avenione sive intra Angliam agerent, cuius cognitio ad tribunalia spectaret regia, h. e. maxime in Ecclesiasticos, Maiestatem Regiam, sic plane, auctoritatis Pontificiae obtentu, laedentes. Sed sub Elisabetha Regina Sancito Parlamentario, opinio illa abolita est Stat. 5. Elizab. Reginae c. 1. Vide Ioh. Selden. de Synedriis l. 2. c. 14. §. 3. et hic [orig: hîc] ubi de Proscriptis, Utlagatis, Zelotis, uti de Luporum in Galliae regno saevitia olim lemmate Rogationum Dies. At vett. Rom. caput lupinum villarum portis praefigebant, quod rostrum eius veneficiis resistere crederetur, Plin. l. 28. c. 10. etc. Ut et haec addam, lupinam caudam (cui amatorium quid inesse scribit idem l. 8. c. 22.) apud Svenones et Gothos, tam in bellis; quam in triumphis; hastis alligari consuevisse, discimus ex Olao l. 8. c. 14. De dentibus, exuviisque alibi. Sed et mactato tauro, et lupo et apro et ariete, sanguinique intincto ense et hasta [orig: hastâ], Graecos, qui cum Cyro adversus Persas ascenderant, foedus cum Barbaris percussisse, Suid. tradit. Iidem quoties ad domos urbemque accederent, in prodigiis Romae habitum, refert Iul. Obsequens etc. Ceterum Lupi hostis vulpes, ei vero similis admodum hyaena est: an et homines in eos transformari queant, dicemus infra ubi de Lycanthropia etc. Vide hanc in rem plura apud Salmas. ad Solin. Gerh. Ioh. Voss. de orig. et progr. Idol. passim, inter alia de venatione eorum l. 3. c. 73. (de qua etiam infra aliquid, ubi de tensuras, ad occidendos lupos, ponendi consuetudine) Sam. Bochart. Hieroz. Parte prior. l. 3. c. 10. Alios; infra quoque in voce Lycaon; de clamore, in voce Ululatus: uti de nomine factiosorum a Lupis tracto, supra Isengreni.

LUPUS [14] piscis, Graece la/brac, Hebr. [gap: Hebrew] inter mundos recensetur, in sacris, quod pinnas et squamas habeat. Est autem is paulo pinguiot, puippe cui a)po th=s2 labro/thtos2 ab immensa voracitate nomen, hodieque inde laura/ki Graecis; ventre prominet, capite est oblongo, cauda [orig: caudâ] tenui: qui cum se retibus implicitum sentit; quanto potest impetu, in ea grassatur, ut discerpat sibique paret exitum, quod magno consensu nostri piscatores se animadvertisse testantur, inquit Cael. Calcagninus Ep. ad Ioh. Bapt. Angarium. Cerebrum illius potissimum commendant, Talmudici, Tr. cholin; tamquam gratissimi saporis: quomodo la/brakos2 krani/on Graeci scriptores, in his Aristoph. in Lemniis, Eubulus in Nutricibus, et Eriphus in Meliboea, ubi inter eas dapes recenset, a(\s2 ou)de\ ma/karas2 u(perora=|n oi)=mai qeou\s2, quas, inquit, ne beatos quidem Deos aspernari puto. Lactes item in delitiis, quibus rusticos pavisse Heliogabalum, inter cetera eius portenta, memorat Lamprid. Duorum illos generum facit Columella l. 9. c. 17. alios varios et maculosos, alios sine maculis, quorum illos Xenocrates vocat e)pestigme/nous2, quasi maculis interpunctos. Quo facit Hebraeum nomen, non male exprimens Gallorum, bar, et Italorum varolo quasi varium vel variolum, a varietate colorum ducta. Porro in mari reperitur hic piscis, et in fluviis, praecipue circa ostia, quorum hi meliores. Plin. l. 9. c. 16. et 17. E lupis in amne capti praeferuntur. Idem Ibid. c. 44. Optimi habebantur apud rom. in tiberi, duos inter pontes capti. Horat. Serm. l. 2. Sat. 2. v. 31. et seqq.

Unde datum sentis, lupus hic tiberinus, an alto
Captus hiet, pontesne inter iactatus, an amnis
Ostia sub Tusci?

Cuiusmodi piscem cum sibi appositum esse credidisset Phil. ille, quem una cum Hortensio et Lucullo piscinarios inter reponit Plin. l. 9. c. 54. se vero, simul ac gustavit, deceptum sensisset, quem gustaverat, ne piscis quidem nomine dignatus est. Laneos reliquis praefert Mart. l. 13. in Xenys. Epigr. 88. cuius epigraphe lupus: ubi colore ne albus, an carne mollis, an mandendo araneosus, indigitetur, disquirunt Scholiastae. Plin. idem rem expedit l. 9. c. 17. Luporum laudatissimi, qui appellantur lanati, a candore mollitiaque carnis. Ceterum cum acipenner antiquitus in pretio Romanis esset, postea praecipua auctoritas lupo et asellis esse coepit, Ibid. etc. Vide plura de hoc pisce, apud Gerh. Ioh. Voss. de orig. et progr. Idol. l. 4. c. 20. alibique, Sam. bochart. Hieroz. Parte prior. l. 5. c. 14. Macrob. Sat. l. 2. c. 12. Alios.

LUPUS [15] apud Veget. l. 2. c. 25. et l. 4. c. 23. harpagonis species, quo arietes avertuntur aut suspenduntur, ita ut impetum non habeant feriendi: sic dictus, quod velut Lupus dentes ferreos, exserat, arietemque apprehendat, vide quoque Liv. l. 28. c. 3. et supra Corvus. A qua machina forte diversa illa, quam Lupum belli, Graece Nicontam, quasi omnia vincentem, appellat Matth. Westmonasteriensis A. C. 1304 ubi Gallicum Louvel hac voce exprimi existimat C. du Fresne in Gloss. Liv. l. 10. c. 27.

LURENSE et LUTRENSE monaster. sub tit. S. Martini, vulgo Lure, alias Ludres, in Duc. Burgundiae, 3. circ. leuc. a Loxovia Austr. versus, iuxta Lougnon fluv. 8. a monte Bellicardo in Occ. 13. a Vesuntione in Bor. ad radices Vogesi. Eius Abbas est loci Dominus, et sub client. Imp.

LURINUM vulgo LURI, opp. Corsicae mediterr. nunc pag. ingens, opp. S. Florentii, 20. mill. pass. a Bastia, apud Opinum 3. Ptol. Ferrar.