CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS TERTIVS Literas M, N, O, P, Q, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

NECROLOGIUM Graece *nekrolo/gion, dicitur defunctorun catalogus, Bedae Histor. Anglic. l. 4. c. 14. Aliter Obitorium seu Obituarium, item Calendarium. Anselmus l. 1. Ep. 71. Vir ille. qui a nobis nuper moriens monachum sumpsit habitum. Sietiam benedictionem assumpsit; mandate nobis nomen et diem obitus eius, ut in nostro calendaric scribatur, etc. Vide quoque supra in Martyrologium.

NECROMANTICI posterioribus saeculis dicti sunt, ex sententia Hornii, quos Moyses Genes. c. 6. v. 4. [gap: Hebrew] , quique vulgo Gigantes redduntur: Unde Poetarum inde fabulas de Gigantum Titanumque audacia sunt qui deducant. Ita enim vocem hanc expicant Rabbini. Sed ratio, quam Kimchius affert, minime soliva est: quasi quia alii eorum pavore con ciderint, ineipsi Cadentes fuerint appellati: Neque ea, quae Gerundensis affert, satis sunt firma. Namque Bileamus Numer. c. 24. v. 4. 16. bis [gap: Hebrew] i. e. Cadens appellatur, quem Magum famosissimum fuisse constat, Gigantem nemo dicit. Probabile itaque, [gap: Hebrew] dictos esse nen tam ob vastitatem corporis, quam ob Magiae atque in cantationum peritiam, quam hi Kaini fecta ores palam exercebant. Talis enim et Bileamus praedictus fuit, tales et *nekroma/ntai ac *nekuoma/ntai sequentibus annis appellati, quia mortuorum cadavera, a Daemone animata, iis responsa dare cogebantur, de quibus 1 Sam. c. 28. v. 7. et apud Lucanum l. 6. agitur. [gap: Hebrew] autem et [gap: Hebrew] , ut et [gap: Hebrew] , cadaver denotare, norunt Hebraeorum filii. Georg. Hornius Historiae Philos. l. 1. c. 9. Sub fin. Untebantur hi, more Thessalorum, esse aliquando aut vena [orig: venâ] defuncti hominis: nonnumquam fervefactum cruorem cadaveri, ut responsa inde elicerent, affundebant. Quem. admodum Erichtho apud Lucanum, l. 6. v. 750.

---- ---- Dum vocem defuncto in corpore quaerit,
Protinus astrictis caluit cruor, atraque fovit
Vulnera etc.

Et quia Spiritus vel anima hominis fato [orig: fatô] functi hacarte [orig: hâcarte] videbatur in corpus revocari (unde Horat. l. 1. Sermon. Sat. 8. v. 29. Animas responsa daturas ) *yuxomantei/a quoque atque etiam *skiomantei/a hinc dicta est. Is vero qui responsum exspectabat, tencbatur certus esse de cadavere, cuius oraculum, si Diis plaet, hoc [orig: hôc] modo [orig: modô] sollicitabat, rite sepulto [orig: sepultô]. Quare Melissa Periandri uxor, marito, qui ad Thesprotos, Acherontis fluviiaccolas, nuntios miserat, sciscitatum Necyomanteon, de hospitis deposito, apparens, negavit se responsuram de quaesito, quoniam ipsa algeret ac nuda esset: nihil enim sibi prodesse vestes, cum quibus sepulta fuisset, utpote non concrematas, apud Herodot, Mausa quinta [orig: quintâ]. Etiam lustrari prius sciscitaturum necesse erat, unde Tiresias Thebanorum Regem apud Statium l. 4. ut lustratione rite defungatur, monet, ne sibi ipsi damnum afferat. Franc. Rossaeus Archaeol. Atticae l. 7. c. 1. Vide quoque supra in voce Divinatio, et infra Necyomantia, ut et alibi passim.

NECROPHORIUM vide hic [orig: hîc] Arca [orig: Arcâ], item Sandapila.

NECROPOLIS urbs Aegypti, distans ab Alexandria [orig: Alexandriâ] 30. stadiis, ubi Cleopatra, anguibus admotis uberibus, se extinxit, ne in triumpho duceretur ab Augusto.

NECTABEUS Aegypti Rex ultimus, Platonis temporibus, fil. Tachi, aliis consobrinus, pulsus a Mendesio, et restitutus. Dein ad Ocho Persiae Rege, per Mentorem et Graecos, denuo exturbatus, in Aethiopiam confugit, A. 404. Urb. Cond. Dynastias horum Regum Manetho scripsit, Euseb.

NECTAR vinum pigmentatum. Ugutioni, potionis delicatioris species, interdicta in Statutis Ordinis Cartusiensis A. C. 1368. 2. part. c. 5. §. 30. Nectar quoque quaslibet alias vini et sbecierum confectiones nullo unquam tempore in refectorio ministramus. Vide infra in voce Pigmentum, et supra in Murina.

S. NECTARII castrum in Gallia vulog Senneterre, corrupte pro Senectere, locus est in Chartario Brivatensi memoratus, ubi Castro de S. Nectario vacatur. Arverni, apud quos est, idiomate suo S. Nectoire appellant, pro S. Nectaire. Hadr. Vales. Notit. Gall.

NECTARIUS Episcopus Constantinopol. patria [orig: patriâ] Tarsensis, familia [orig: familiâ] illustri, ad civilia magis negotia natus, nec eruditione, nec probitate, nec secunda [orig: secundâ] nominis fama [orig: famâ], ut quidam scribunt, ornatus, a Theodosio Imperatore Gregorio Nazianz. surrogatus est, antequam baptizatus esset, A. C. 381. Pie quidem praefuit. sed haereticis, pacem Ecclesiae turbandi ruditate sua [orig: suâ] et inconstantia [orig: inconstantiâ] ansam dedit. Interim Confessionis ritum et Presbyterum, Paenitentiae praefectum, sustulit, cum hac occasione matrona quaedam nobilis, in templo, a Diacono constuprata esset: quod ad Episcopi huius imitationem, in toto mox Oriente similiter factum, in Occidente solo, ritu manente, qui dein in Confessionem Auricularem degeneravit. Socr. l. 5. c. 8. Sozom. l. 1. c. 16.

NECTENDI Coronas artificium a Sicyoniis manavit, Plinio [orig: Pliniô] auctore. l. 21. c. 1. Primo namque flores, ut discriminatim legebantur, ita ex indistinctis corollam sibi seu coronam quisque plectebat, nullo aut exiguo colorum, odorum, nitorum iudicio [orig: iudiciô]: cuiusmodi coronas xudai/as2 vocarunt [orig: vocârunt] sollertiora saecula. Postmodum aliquis delectus haberi coepit, et sensim nectendi pulchriores et operosiores coronas artificium, exortum est, ex Pausiae Pictoris et Glycerae coronariae, illi admodum dilectae, certamine. De quo sic praefatus Auctor. loc. cit. Arborum ramiscoronari, insacris Certaminibus, mos erat primum. Postea variari coeptum mistura [orig: misturâ] versicolori: Florumque invicem odores coloresque accendere [orig: accendêre] Sicyonii, ex ingenio Pausiae --- atque Glycerae --- cum opera eius pictura [orig: picturâ] imitaretur et illa provocans variaret, essetque certamen artis ac naturae, Vide quoque l. 35. c. 11. ubi inventricem coronarum propterea hanc Glyceram vocat, ut et infra in voce Stephanoplocos. Eius postmodum imitatione prodierunt aliae stefanopw/lides2, sertorum seu corollarum venditrices, eaedemque stefanoplo/koi, opifices earum, qualem Horatius vocat Europam

Carmis. l. 3. od. 27. Muliebre enim munus id fuit proprie: in urbe quidem harum stefanoplo/kwn seu stefanopwli/dwn; ruri vero puellarum et virginum; praesertim cum illa serta imponebantur agresti alicui Numini. Unde apud Longum, Daphnis effusus in queflus, ob raptam Chloen, ad Nymphas, haec, inquit, illa erat h) tou\s2 stefa/nous2 u(mi=n ple/kousa, quae vobis plectebat coronas, l. 2. Dicebantur autem non solum ple/kein, sed et a)nei/rein, et a)napei/rein tou\s2 stefa/nous2, nectere et traicere coronas. Unde anersis2 xrusw\n stefa/nwn, nexus aurearum coronarum, apud Etymolog. a)nei/rein. Quod opificium tanta assiduitate exercebatur, ut eo [orig: eô] pauperculae mulieres sese sustentarent, ut supra Plin. tradidit. Ideoque illud Plut. vocat h(du\ me\n, e)fh/meron de\ kai\ a)/karpon e)/rgon, dulce quidem, sed diurnum et infructuosum opus, h. e. tenuisadmodum lucri. Ita enim mulier illa Aristophanea Thesmophoriazus. de quinqueliberis, sibi marito [orig: maritô] mortuo [orig: mortuô] relictis, loquens.

---- ---- a(/ gw\ mo/lis2
*stefanhplokou=s) e)/boskon e)n tai=s2 mur)r(i/nais2.
---- ---- quos ego vix
Coronario [orig: Coronariô] quaestu pavi in myrtetis.

Porro hoc artificium consistebat in floribus, foliis, herbis ramulisque in orbem nectendis; quo sic nexi redimiendo capiti essent idonei. Nectebantur autem in filo et in scirpo, uti habet Tertullian. de Cor. mil. ubi scirpum pro philyra usurpatum censet paschalius: philyra [orig: philyrâ] enim et filo [orig: filô] omnis illa coronaria materia nectebatur, Tertullian. de Pallio; quemadmodum elephantorum setae, apud Indos, et membranae tenuissimae tiliae, apud nos in similes usus adhibentur. Philyris postmodum accessere lemnisci, quibus illae involvebantur, quo et corona firmior ac tota res aspect vi gratior esset, uti diximus supra, ubi de Lemniscis. Sed et Viri coronas nexuisse et vendidisse subinde memorantur, qui stefanoplokou=ntes2 et stefanopw=lai hinc dicuntur Plutarcho politik. paraggelm. Verum mulierum id proprie munus, ut dictum. Ad quarum exemplum Compositores gemmarum exorti sunt, uti Plinius docet l. 37. c. 6. etc. Vide hanc in rem plura, apud Car. Palchalium Coronar. l. 2. c. 12. Vim verbi quod attinet, nectere continuare est. Stat. Theb. l. 9. v. 567.

---- Irasque insidiasque catenatosque labores,
Mutandos semper gravioribus ----

Et causas nectere, i. e. aliam ex alia deducere, Virgilianum est. Oracula vero nectere, apud eundem Statium, comminisci est et per dolum compingere. Vide Casp. Barthium Animadversion. ad loc. cit.

NECYOMANTIA seu NECROMANTIA aliter Anagogitis, Plinio l. 35. c. 11. ab evocando Deuum [orig: Deûum] Manium imagines. Cicero 1. Tusc. Inde ea, quae meus amicus Appius Necyomantia faciebat: Inde in vicinia nostra Averni lacus:

Unde anime excitantur, obscura umbra, aperto ostio
Alii Acheruntis, salso sanguine, imagines mortuum [orig: mortuûm].

Non vero omnes omnino, sed solas a)w/rwn, qui funere acerbo [orig: acerbô] abrepti et *bioqana/twn, qui violento [orig: violentô] mortis genere praerepti essent, animas in Necyomantia Magicis artibus evocari, creditum nonnullis, quia de propinquo evocarentur, nec avellendae essent ex intimis sedibus Inferorum, ubi quiescere solum Animas matura aetate solutas, placida [orig: placidâ] morte separatas atque etiam supremitatis honore donatas opinabantur. Plerique enim dubitarunt [orig: dubitârunt] etiam Paganorum, an ex imperio et arbitrio Magi, animae ab Inferis ipsis evocari possent, ad oracula responsitanda? Non autem receptos esse Inferis, qui\ funere acerbo [orig: acerbô] vel violento [orig: violentô] mortis genere essent abrepti, aut qui sepulturae honore caruissent, multorum fuit sententia. Aliam rationem suggerit Tertullian. de Anima. Itaque invocantur quidem Ahori et Biothanati, sub illo fidei argumento, quod credibile videtur, eas potissimum animas ad vim et iniuriam facere, quas per vim et iniuriam saevus et immaturus finis extorsit, quasi ad invicem offensae, etc. Vide hanc in rem Salmas. ad Solin. p. 1091. et 1119. et hic passim, vocibus Manes, Mussare, Necromantici, Nigromantia.

NECYSIA idem quod Genesia Ammonio, h. e. Parentationes, de quibus vide infra, plura vero apud Cael. Rhodig. Antiqq. Lect. l. 17. c. 21.

NEDA qui NEDAS Strabon. fluv. Arcadiae flexuosissime iuxta Leprium fluens, Elaeosque a Messeniis dividens, ex Lycaeo monte oriens cum oppido cognomine, teste Stephan. Nunc Longarola, Brietto ad quem vicus Nedina, vet4eris nominis. Nomen habet fluv. anympha Iovis nutrice, ut Cael. Rhodig. l. 18. c. 9. l. 24. c. 17. tradit.

NEDFRI in Capitular. Caroli M. prohibiti an sacrilegi isti ignes sunt, quos in mysteriis suis, arte Magica [orig: Magicâ] et nescio quibus praestigiis excitabant pagani Sacerdotes, ut auctoritatem ac reverentiam sacris suis conciliarent, de quibus vide Henric. Vales. ad Eusebium de Vita Constantini l. 4. c. 10. et infra in voce Nodfyrs.

NEDINUM Illyrici oppid. Ptol. Susied. teste Nigrb. Nadin incolis, oppidul. nunc Dalmatiae, in colle, iuxta Lacum cognominem in ditione Turcica. Sed a Venetis haud pridem captum, eiusque munitiones disiectae, 18. milliar. a Iadera in Ortum, et 24. a Sebenico in Circium, uti 9. ab ora maris Adriatici seu Sinnus Veneti.

NEELA civitas, e qua Zabulon alienigenas expellere noluit, Hieronym. in loc. Heb.

NEELLE nomen illustris in Gallia familiae, quae Lavallaeae stirpis ramus est. In hac enim praeter ramum principalem (cuius haeres Emma Guidonis VI. an VIII. filia Matthaeo II. Domino

Montmorencio marito bona avita nomenque attulit; quibus genitus Guido de Laval, dominos ac Comites postea de Laval, omnes promiscuo [orig: promiscuô] Guidonis nomine usos, continuavit, usque ad Guidonem XII. cuius filia Anna, Iohanni Montfortio nupta, in hanc domum nomen familiae intulit, in qua hodieque floret) alii surculi iuxta enati sunt, quorum unus Dominorum de Love denuo plures palmites dedit, Dominorum de S. Aubin, Botsdauphin, la Faigne, Tartigny, Bree. Quos omnes primogeniti Dn. de Love, qui etiam Vicecomites de Broce, Comites de Ioigny ac Meille, et Marchiones de Neelie facti sunt, dum superfuere [orig: superfuêre], antecedebant. Vide supra, in vocibus Ioigny et Love.

Est cuius notitia non est effabilis. Loquitur enim hic [orig: hîc] de Caeli, Terrae et Oceani, ac Inferorum Domino, Imperatore, Rege, ut habet Glossa MS. apud Casp. Barthium Animadvers. ad l. Sic ineffabile dicunt Iudaei nomen Dei proprium [gap: Hebrew] qui proin cum iam olim per religionem primum, postmodum per superstitionem a pronuntiatione eius abstinuerint, perdita et incognita, aut saltem incerta multis, vera et genuina eius lectio videtur. Verum tempore Mosis nominis huius pronuntiationem, non solum in sacris usurpatam, sed et publice fuisse notam et pervulgatam, imo apud vicinas quoque gentes famam eius dimanasse [orig: dimanâsse], discimus ex Numeror. c. 6. v. 24. Levit. c. 24. v 11. 16. 1 Regum c. 17. v. 12. etc. Adde quod ad idola sua sacrum istud nomen Gentile nefarie traduxisse, patet ex nominibus Iao, Iavo, Iovis, *)/iakxos2 et *)iw/bakxos2, quae Bacchi nomina; ut et Iani ac Dianae appellationibus: Interim quod Graecis literis exprimi non posset, a)/r)r(hton recte dictum fuit. Franc. Burmannus Synopsi Theol. Christ. Part. 1. l. 1. c. 16. §. 5. et seqq. Vide quae infra de Silentio, in Sacris, dicemus, alibique passim. Alia vocis notio, apud eundem Statium Theb. l. 1. v. 273. ubi de Iovis Lycaei in Arcadia Templo,

Arcades hic [orig: hîc] tua (nec pudor est?) delubra nefandis
Imposuere locis.

Hic [orig: Hîc] enim nefanda loca vocat poeta, in quibus homines gustato [orig: gustatô] sacrificio [orig: sacrificiô], quod immolato [orig: immolatô] puero [orig: puerô] Arcades Deo suo Lycaeo facere solebant, in lupos mutari credebantur, ut ex Plinio l. 8. c. 22. notant duo Augustini de Civ. Dei l. 18. c. 17. Scholiastae, Lud. Vives et Leonardus Coquaeus. Sed et idem Templum qui intrassent [orig: intrâssent], necari consuevisse, docet Hyginus Poet. Astronom. in Arctophylace. Ergo nefanda, h. e. infelicia, horrenda etc. Coeterad vocis significationes. vide apud Caspar. Barthium Animadversion. ad Statium passim, ubi et multa de voce Nefas, ei affini, et in Sacris Gentilium multum usitata [orig: usitatâ].

NEFAS inter Martis comites, recensetur Statio Theb. l. 7. v. 43. ubi de Aula Martis sub Haemo,

Ferrea compago laterum, ferro [orig: ferrô] arcta teruntur
Limina, ferratis incumbunt tecta columnis.
Laeditur adversum Phoebi iubar, ipsaque sedem
Lux timet, et dirus contristat sidera fulgor.
Digna loco [orig: locô] statio, primis salit Impetus amens
E foribus caecumque Nefas, Iraeque rubentes.
Exsanguesque Metus.

Ubi Scholiastes, Caecum Nesas, inquit, id est, nullo respectu pro lubitu omnia faciens. Vide Barthium ad l.

NEFASTI Dies dicebantur Romanis, quibus non licebat Praetori verba illa sollemnia fari, quae Fastis obtinebant: Do, dico, Addico. Fastis enim diebus, dabat actionem, dicebat ius, addicebat tamres, quam homines, Ioach. Camerarius in Orat. Cicer. pro Flacco: qui quum trium essent generum, constituerunt in anno dies 287. praeter quos reliqui omnes erant nefasti, ubi sollemnia illa tria obticuerunt, interim causas agere, contionem habere et legem promulgare licuit. Erant et alii, Nefasti primo dicti, quibus quidem horis matutinis ius dicere non licebat, postmeridianis autem erat permissum, notati in Kal. literis N. P. quibus contrarii erant Fasti primo, F. P. cum post meridiem iustitium erat, mane autem farilicebat. De Nefastis Ovid. Fastor. l. 1. v. 47.

Ille Nefastus erit, per quem tria verba silentur,
Fastus erit, per quem lege licebit agi.

Sunt qui Nefastos cum atris confundant, et Sueton. Tacitusque Nefastos pro atris nonnumquam ponunt: Sed, accurate loquendo, ita distinguuntur, ut omnis quidem ater Nefastus etiam sit, sed non contra omnis Nefastus ater. Namque et dies festi, Nefasti erant, atri autem non erant. Graecis Nefasti dies etiam a)pofra/des2 dicuntur, qui cum tai=s2 melai/nais2 sive atris quoque dioni Cassio confunduntur, ut et Luciano, aliisque. Plato de LL. l. 6. *(opo/tan h(me/rai mh\ kaqarai/ tines2, a)ll' a)pofra/des2 w)=si. *)apofra/des2 tamen dies proprie Nefasti apud Graecos Scriptores, qui de rebus Romanis scribunt. Hinc Dionys. Halicarnas. Antiquit. Rom. l. 1. atram diem me/lainan kai\ a)pofra/da vocat. Vide A. Gell. l. 4. c. 9. cum Notis Antonii Thysii IC. Item l. 5. c. 17. ubi rationem reddit, cur dies primi post Kalendas, Nonas, Idus, quos vulgus imperite nefastos dicebat, atri fuerint habiti. Vide quoque Ioh. Rosin. Antiquit. Rom. l. 4. c. 3.

NEGAPATANUM urbs Coromandeliae, in ora Sinus Bengalae. Sub Hollandis, a paucis annis, cum antea pareret Lusitanis. In tractu Principis Taniorii.

NEGATIVI Haeretici in Theologia Inquisitorum Ecclesiae Romanae dicuntur, qui coram Iudice fidei per testes legitimos, quos nolunt, vel non possunt, repellere, de aliqua haeresi rite, secundum leges Inquisitionis, convicti sunt; sed non confessi, imo in negativa constanter perseverant, Catholicam fidem profitentur, et haereticam pravitatem detestantur. Excipi solent facta

ante plures annos commissa, in quibus oblivio est praesumenda. Verum eam non facile praesumendam in factis, gravibus et insignibus, monet Instructio Hispal. anni 1484. c. 13. Ut sunt, si quis ex proposito haereticas propositiones praedicasset [orig: praedicâsset], aut Sanctorum imagines fregisset: nec etiam in hominibus tenacis memoriae etc. Negativus etiam a multis censetur, et velut deminutus consitens et pertinax, qui vel omnes haereses, de quibus convincitur, vel omne delicti tempus, vel omnes complices non revelat, si nempe adeo recentia sint, ut non facile praesumatur oblivio. Sed et inter Negativos diminutos, ab aliquibus numerantur, qui coram Inquisitore constituti fatentur quidem facta vel verba haereticalia, sed pravam intentionem negant: quos tamen alii vocant Impaenitentes. Vide ibi. Atque hic casus quia in Hispania frequeas admodum est, propter regni illius neophytos ex Iudaeis et Mauris, prolixius eum ventilat Ioh. Royas de Haeret. part. 1. e quo discere est, quales sint Christiani, quos ex Iudaeis et Mauris ad suam Ecclesiam metu poenarum Inquisitionis, converterunt Reges Hispani. Poenam quod attinet, cum Negativus peccatum non confiteatur, impaenitens putatur, ac Curiae saeculari proptenea relinquitur: ubi tamen certa quaedam praerequiruntur. Et tum huiusmodi haereticum primum duro [orig: durô] carcere detinetur, compedibus ac caternis constrictus; dein maiori cum cura examinatur; tandem si testes perstent, ipseque anni spatio [orig: spatiô] in carcere asservatus etiam in negativa persistat, tandem sententia [orig: sententiâ] Episcopi et Inquisitoris, ut haereticus pertinax et im poentiens a foro Ecclesiastico proicitur et traditur brachio saeculari. Itaque si contingat ipsum per falsos testes esse delatum ac revera innocentem, miser falso [orig: falsô] condemnatus Magistratui traditur vivus igne comburendus; nec licet ipsi falsa [orig: falsâ] criminis non commissi consessione vitam suam redmere. Praxis tamen Inquisitionis Lusitanicae docet, Inquisitores non raro per reorum confessiones, etiam falsorum criminum, honori suo consultum velele, ex Histor. Inquisit. Goane c. ult. Postquam autem haeretici convicti et Negativi Iudici saeculari traditi sunt, si coram illo non confiteantur fidem Catholicam, vivi comburuntur: si vero se Catholicos esse et semper, fuisse profiteantur, prius strangulantur, inde demum comburuntur, Phil. a Limborch Historia [orig: Historiâ] Inquisit. l. 2. c. 4. et l. 4. c. 37.

NEGATORES in Ecclesia olim non unius generis. Ex iis enim, qui premente Gentilium persequutione, in Christi confessione, non steterant, nomenque eius abnegaverant; alii dicti sunt Thurificati et Sacrificati, qui scil. idolis immolaverunt, alii Libellatici, qui libellis conscientiam suam maculaverunt, utiloquitur Cyprian. l. 4. Ep. 2. Atque horum iterum duo fuere [orig: fuêre] genera; quidam enim, cum libelli huiusmodi conficerentur, ipsi praesentes fuere [orig: fuêre]; alii eos saltem fieri mandarunt [orig: mandârunt], ipsi interea absentes. Contra quos Presbyteri et Diaconi Ep. ad Cyprianum. Cum totum, aiunt, fidei Sacramentum in confessione Christi nominis intelligatur esse digestum, qui fallaces in excusatione praestigias querit, negavit: Et qui vult videri propositis adversus Euangelium vel edictis vel legibus satisfecisse, hoc [orig: hôc] ipso [orig: ipsô] iam paruit, quod videri paruisse se veluit. Imo et inter Negantes habiti, qui involuta [orig: involutâ] responsione Christum profitebantur, ut ait Ambrosius Comm. in Lucam c. 22. aut sub silentio se abscondentes tacebant, cumresistere deberent; ut Gregorius Homil. 14. in Euangel. meta\ par)r(hsi/as2 enim pa/shs2, cum ommni libertate, id faciendum, Actor. c. 4. v. 29. Unde notat Euseb. Histor. Eccl. l. 5. c. 1. Vetium Martyrem confessum, lamprota/th| fwnh=|, clarissima [orig: clarissimâ] voce, esse se Christianum: et hoc Martyribus in ore fuisse, Christianus sum, Christiana sum. In quam sententiam Basilius M. Moral. reg. 6. *(/oti dei= a)fo/bws2 kai\ a(nepaixo/ntws2 par)r(hsia/zesqai e)n th=| o(mologi/a| tou= *kuri/ou h(mw=n *(ihsou= *xristou= kai\ tw=n lo/gwn au)tou= etc. Vide Io Forbesium Instructionum Historico-Theologic. l. 12. c. 1. num. 9. et seqq. et hic [orig: hîc] passim.

NEGOTIANTES [1] Ciceroni foenerantes, l. 5. ad Attic. Ep. 21. Praefectur am petivit, negavi me cuiquam negotianti dare. Ubi loquitur de M. Scaptio, familiari Bruti, qui Salaminiis pecuniam foenori dederat et exigebat quaternas centesimas acerbissimus foenerator. Et sic accipit, quando Negotiatores a Mercatoribus separat: ut pro Plancio, Negotiatoribus comis, Mercatoribus iustus. Ulpianus ad Edictum Praetoris: Argentariae mensae exercitores rationem, quae ad se pertinet, edant adiecto [orig: adiectô] die et Consule. Ad quod caput Edicti Ulpianus ita commentatur l. 6. p. 3. de Edend. Rationem autem esse Labeo ait ultro citro dandi, accipiendi, obligandi, solvendi sui causa [orig: causâ] negotiationem. Ita ergo Trapezitarum seu argentariae mensae exercitorum Negotiatio est. Sic l. 19. p 1. de Institor. Dominus, qui servum institorem apud mensam pecuniis accipiendis habuit, post lebertatem quoque datam, idem per libersum negotium exercuit. Et certe pecunia foenori locata instar mercis ipsaque foeneratio species est metablhtikh=s2 sive Negotiationis. Unde apud Iulium Firmicum l. 4. c. 7. Si vero a Mercurio defluens minuta lumine Luna ad Iovem feratur, aut rationibus aut foenorum negotiationibus facit esse praepositos. Et apud Val. Max. l. 4. 8. pro negatione, uti Lipsius legit, vel nummatione aut nundinatione, prout alii, reponit Gronov. Negotiatione: Opportune mirificeque testatus, nummorum suorum, non civilis sanguinis se esse faeneratorem. Iam qui hac [orig: hâc] praecipue negotiatione delectantur, cum pecuniam cruentam domum retulerint, quam improbando [orig: improbandô] gaudio [orig: gaudiô] exsultent, etc. Notum autem, maiorem fere numeratae pecuniae partem habuisse Veteres Romanos in mensa, vel depositam, pro occasione usuros et per partes ergaturos, vel ita traditam, ut aliis foenori collocaretur aut ipsi Mensarii foeneratam haberent, qua [orig: quâ] suo [orig: suô] arbitrio [orig: arbitriô] uterentur, spem lucri sectantes. Quam in rem vide quae supra ex praefato Gronovio satis prolixe diximus, in voce Mensa. Alias Negotiatores, dicti sunt Octavio Ferrario Mercatores locupletiores, qualem Negotiatorem magnarium, Apuleius appellat l. 1. Hi mercaturam amplam, sive Negotiationem exercebant, qualis Negotiatio

Sagaria, Leg. 52. §. quidem D. pro soc. Item Negotiatio lignaria, apud Capitol. intio [orig: intiô] pertinacis. etc. Etab iis Institores mercium partem cmebant, quas minutim et carius distraherent. Proprie enim Institor palinka/phlos2. Labeo: Etiam eos Institores dicenlos placuit. quibus Vestiarii et Linteraii dant vestem circumferendam et distrahendam. Hos itaque, ex occasu Vergiliarum, qualis futura esset hiems, coniecturam facientes, Negotiatorum avaritiae insidiari fuisse solitos, docet Plin. l. 18. c. 25. Nam si nubilus occasus fuisset, quod pluviosa hienis immineret, plus Lacernarm, quam reliquae vestis, emebant, earumque pretium augebant: Sin vero occasus fuisset serenus, augurantes futuram frigoreinfestam, alias vestes, ut Chlaenas, Endromidas Gausapinas emebant, pretio [orig: pretiô] earum intento [orig: intentô]; sicque lucrum, quod facturus alias Negotiator erat, avertebant, Ita autem habent verba Plinii: Hoc [orig: Hôc] ipso Vergiliarum Occasu fieri putant. Aliquid ad 3. Idus Nov. ut diximus, servant, quoniam id sidus etiam vestis Institoris est, et est in caelo notatu facillimum. Ergo ex occasu eius de hieme augurantur, quibus est cura insidiandi Negotiatoris avaritiae, etc. Vide praefatum Ferrarium de Re Vestiar. Parte 2. l. 1. c. 5. Hottomanno Negotiatores dicebantur cives Romani, qui in provinciis sedem ac domicilium fortunarum suarum habebant; neque Romam fere, nisi census tempore, h. e. quinto [orig: quintô] quoque anno [orig: annô] veniebant. At Mercatores, Romae domicilium familiamque suam habebant, inde nonnumquam ad menses aliquot in provincias excurrentes, mercium exportandarum vel im portandarum causa [orig: causâ]. Ex Negotiatoribus autem in provinciis Conventus constabant, h. e. Propraetores ac Proconsules, cum Forum haberent: ac ius dicebant, in privatis quidem causis, atque ex eorum numero Recuperatores dari solebant. Imo et in capitalium rerum quaestionibus, in consilium iidem adhibebantur, et, si cui Patronus dandus esset, ex eodem numero rogatus aliquis dabatur. Ab his Publicanos distinguit Cicer. Ep. 1. ad Q. Fratrem. Constat Asia ex eo genere civium, qui, aut quod Publicani sunt, nos summa [orig: summâ] necessitudine attingunt: aut, quod ita negotiantur, ut locupletes sunt etc. Et in Manil. Nam Publicani suas rationes et copias in illans provinciam contulerunt: deinde coeteris ex ordinibus homines gnavi et industrii partim in Asia negotiantur partim suas et suorum in ea provincia pecunias magnas collocatas habent. Sed et tum ex hac, tum ex orat. pro Fonteio constat. Negotiatores dici Aratores; praesertim et Pecuarios. Publicanos vero eos fuisse, qui ab Aratoribus decimas, a Pecuariis scripturam, a Mercatoribus autem portorium exigebant. Sub iis vero Foeneratores et Argentarios comprehensos fuisse, ex eadem pro Fonteio c. 1. patet: Referta Gallia Negotiatorum est, plena civium Romanorum, nemo Gallorum sine cive Romano quicquam negotii gerit: nummus in Gallia nullus, sine civium Romanorum tabulis commovetur; unae tabulae proferantur, in quibus vestigium sit aliquod, quod significet, pecuniam Fonteiodatam; unum ex toto Negotiatorum, Colonorum, Publicanorum, Aratorum, Pecuariorum cuariorum numero testem producant. Vide eum apud Ioann. Calvinum Lexic. Iurid. ut et supra. Theod. Marcilio Negotiatio Mercatura [orig: Mercaturâ] honestior. Qua [orig: Quâ] utraque [orig: utrâque] cum interdictum Romae esset Senatoribus lege Claudia [orig: Claudiâ] primum, dein et Iulia [orig: Iuliâ]: Equitibus tamen negotiatio publicorum seu vectigaliuns honesta erat, in rebus privatis vero mercaturam exercere non solebant, nisi in re sua, ut praediorum suorum fructibus, quales *au)topw=lai Interpreti Aristophanis in Plutum. Plebeii autem Mercatores erant: quibus tamen et ipsis coemere quod pluris postea distrahas, turpe habitum. Vide cum ad Vespas. Suetonii c. 16. de Negotiatoribus Servu, et ancillis negotiationi a dominabus praepositis, vide paulo infra. Coeterum Mercurium inprimis Negotiatores coluisse, diximus in voce Mercatura. De Servis, Negotiatores fuisse, indicat Marcianus, leg. 65. ff. de Leg. cum inquit, Legatis Servis, exceptis Negotiatoribus, Labeo scripsit etc. qui, quoniam negotiationes multae erant, singulari quisque nomenclatur insigniti. Hinc Boarios, Pullarios, Ferrarios, Aerarios, Frumentarios, Vinarios, Vestiarios, Sagarios Negotiatores legimus non semel, aliosque non paucos. Pulchre Cassiodor. Variar. l. 6. c. 7. Negotiatores quos humanae vitae constat necessarios, huic potestati manifestum est esse subiectos: Nam, quidquid in vestibus, quidquid in aere, quidquid in argento, quidquid in gemmis ambitio humana potest habere pretiosum, tuis ordinationibus obsecundat etc. Erant autem servi hi praepositi negotii exercendi causa [orig: causâ], veluti ad emendum, locandum, conducendum. Sed et ancillas Negotiationi a dominabus fuisse praepositas, Iurisconsulti testantur, l. 7. et. 8. ff. de instit. act. l. 5. §. 2. ff. de tribut. act. Vide Laur. Pignorium Comm. de Servis. et Tit. Popmam de operis Servarum: uti de Iudaeis ac Samaritanis, Negotiatoribus Plerumque operas suas locantibus, infra voce Samaria.

NEGOTIANTES [2] Vini Supernatis in Inscr. veter. Romae memorantur, quam Sponius sic exhibet:

Q ERENNIO ETRUSCO MESSIO DECIO
NOBILISSIMO CES. PRINCIPI IUVENTUTIS
COS. FILIO IMP. CAES. C. MESSI Q.
TRAIANI DECI PII FELICIS INVICTI
AUG. ARGENTARII ET EXCEPTORES
ITEMQ. NEGOTIANTES VINI SUPERNAT. ET
ARIMIN.
DEVOTI NOMINI MAIESTATIQ EIUS.

Itiner. Part. 3. p. 38. Dictum autem est Vinum Supernas, quod ex ora maris Adriatici (hoc enim mare Superum appellabant) advehebatur. Vide in voce Mare.

NEGOTIATORIUM Aurum apud Lamprid. in Alexandro Severo, c. 32. Vide supra Aurum Negotiatorium, item Aurarius Canon seu Auraria pensitatio sive praestatio, uti in Constitutionibus Imperator. dicitur. Erantnempetria Negotiatorum onera, Praestatio Monopolii, cum videl. certae alicui personae vel certo corpori Princeps concessit, ut ei soli ius vendendae mercis certae esset

(quae concessio Principis non erat improbata, ante Constitutionem Zenonis de Monopolis ) sub onere conferendae in fiscum pensionis certae. Alterum fuit, Aurariae functionis onus, sive lustralis auri et argenti collationis, de quo est primus titulus lib. 11. Cod. Tertium, Siliquatici, de quo ita Cassiodor. Variar. l. 4. Siliquatici praestationem rebus omnibus nundinandis provida definivit antiquitas. Cuiacius Observation. l. 16. c. 23. Vide quoque Casaubon. Not. ad Lamprid. loc. cit.

NEGUMBUM urbecula Ceylani Insul. sub Hollandis; Negombo: in eius ora Occidentali inter Chilaum ad Boream et Columbum ad Austrum fere media.

NEGUZ unum ex 4. nominibus, quibus, Aethiopes Imperatorem suum insignium, vide supra Masih,

NEHALANA Dea cuius simulacrum cum Herculis Magusani, haud ita pridem in litore Zelandiae erutum est. Vide Servae. Gallaeum l. de Sibyllis edit. anno [orig: annô] 1688.

NEHEMIAS Iudaeus, pincerna Artaxerxis Longimani, ab hoc venia [orig: veniâ] impetrata reaedificandi muros Hierosolymae, venit in Iudaeam A. M. 3609. opusque hoc ingens, frustra inimicis obnitentibus, absolvit. Dein foedere cum Deo renovato [orig: renovatô], populares suos pie et prudenter per ann. 2. rexit, insigni quoque Bibliotheca [orig: Bibliothecâ] collecta [orig: collectâ]. In aulam Artaxerxis redux, A. M. 3612. Iudaeos a pristina pietate degenerasse [orig: degenerâsse], et legem multos violasse [orig: violâsse] audiit, quare illuc revertendi veniam denuo nactus, quidquid interea abussum irrepserat, sustulit, A. M. 3692. Eius nomine Liber Canonicus exstat. Vide etiam Esr. c. 1. et 2. Euseb. in Chron. et l. 8. Demonstr. Euang. Salian. Spond. Torniel. in Annal. V. T. A. M. 3609. 3621. 3629. etc. Exstant in sacrum hunc Scriptorem: Bedae Expositio Allegorica. Brentii Commentarii. Crommii Comment. Lovanii 1632. Feri Comment. German. in quart. Moguntiae. A Lapide, fol. Antverpiae, 1645.:avateri Homiliae, fol. Tiguri, 1586. Lombardi Comm. literales, Alleg. et Mor. fol. Parisiis, 1642. Paulutii Commentaria, fol. Rimae, 1625. Pembelii Explicatio. Anglic. fol. Londini, 1658. Pilkintoni Comment. Angl. Sanctii item, fol. 1628. et Strigelii, Lipsiae octav. an. 1571. Wolffii, in c. 1. et 2. Comm. fol. Tiguri. 1570.

NEHUSTAN 2. Regum c. 18. v. 4. ubi de Ezechia Rege Ipse amovit excelsa fregitque statuas et excidit lucum: contudit etiam serpentem aeneum, quem fecerat Mose, eo quod usque ad dies illos adolerent ei Israelitae, quem vocavit Nechuschthanem: denotat, aeneum opus, quod nomen serpenti huic per contemptum inditum a pio Rege, ut hoc [orig: hôc] pacto [orig: pactô] Israelitis idolatriam, quam hactenus circa eum exercuerant, exprobraret, atque pectoribus eorum penitus eliminaret. Vide infra Phunon. Historia eius a Mose erecti habetur Numer. c. 21. v. 4 --- 10. Murmure enim populi coorto [orig: coortô], ex longinqui itineris taedio, cum nec panis, nec aqua, amplius superesset, ac caelestis mannae fastidium cos caperet, immissis serpentibus, quorum in deserto illo magna copiaerat, punitisunt: qui [gap: Hebrew] et presteres, aut potius hydri vel chersydri fuisse videntur. Mirabilius autem poenae remedium fuit. Dum erecta [orig: erectâ] aenea [orig: aeneâ] serpentis imagine; sive, ut illa longe in castris refulgeret, sive ut serperntum rutilantem in Sole pellem imitaretur: quicumque serpentum morsu virus traxerant, ea [orig: eâ] aspecta [orig: aspectâ] sunt sanati. Qua in re insignis imago crucifixionis Christi fuit, ut ipse SERVATOR explicat, Ioh. c. 3. v. 14. et c. 12. v. 32. Vide quoque Esaiae c. 11. v. 10. In quo tamen disquirendum, an Serpens ipse figuram Christi gesserit (quod plurimis placet;) an vero ille Serpentem antiquum potius significaverit; qui, veneno [orig: venenô] omni exuto [orig: exutô], in cruce Christi palam exponendus et ostentui habendus foret, Coloss. c. 2. v. 15. ut praecipua figuratio in erectione serpentisfuerit; qui, a Mose in oblongo ligno suspensus, Christi in Cruce exaltationem vi itidem legis ac maledictionis Mosaicae factam, adumbrabat; qua [orig: quâ] pariter sanarentur illi, qui letaliter a veteri serpente icti fidei oculos ad Christum intenderent, istoque in visu inconnivo [orig: inconnivô] aspectu haererent etc. Hic itaque serpens, quem non externo [orig: externô] aspectu, sed fide potius et animi visu, contingere necesse erat; quique non ipse saucios sanabat, sed Dei verbum, fide acceptum: lapsu saeculorum morumque Populi ad Idololatriam nimium quam proni, tandem divinis ab eo honoribus affectus est: quam abominandam superstitionem sustulit Ezechias, veroque [orig: verôque] ei nomine imposito [orig: impositô], miserum popellum. non Numen eum esse, sed id quod erat, aeneum opus, docuit. Vide Burmannum Synops. Theol. Christ. Part. 1. l. 4. c. 32.

NEILA aetate Hieronymi viculus erat, in regione Batanaea, in tribu Manasse, in Loc. Hebr.

NEITH Minerva apud Aegyptios, teste Platone in Timaeo; ubi cum dixit praefcturam sic vocari a regionis urbe maxima, cui nomen Sais, inde subdit, th=s2 po/lews2 qeo\s2 a)rghgo/s2 e)stin, *ai)guptisti\ men tou)/noma *nhi/q, *(ellhnisti\ de\, w(s2 o( e)kei/nwn lo/gos2, *)aqhna=. Unde Hesych. corrigendus, *nhi/+qh, par' *ai)gupti/ois2, lege *nhi\q. Nic. Lloydius. Inde vero Nitocris, Aegypti Regina, nomen hbuit, quasi Minerva victrix, interprete Eratosthene, apud Syncellum, vide infra.

NEJUM mons Ithacae, unde Naiades, ut quidem falso opinantur. Hyperneion habet Steph.

NEJUS Franciscus Grotio Naia, natus Antverpiae, sed ortu Zeelandus, inter Franciscani instituti monachos suae gentis princeps, Bruxellae magnis negotiis immixtus, nec ignarus aulae, nam et Hispaniam viderat; a Philippo 3. paci cum Batavis conciliandae adhibitus est, A. C. 1607. Vide de eius artibus, H. Grotium Histor. l. 16.