CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS TERTIVS Literas M, N, O, P, Q, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

NOMOPHYLACES quinam olim dicti sint, docet Columella, l. 12. c. 3. in fin. cum ait: In bene moratis Civitatibus semper est observatum, quarum Primoribus atque Optimatibus non satis visum est bonas leges hahere, nisi Custodes earum diligentissimos cives creassent, quos Graeci *nomofu/lakas2 appellant. Et Cicero de LL. l. 3. c. 20. Legum custodiam nullam habemus. Itaque hae leges sunt, quas Apparitores nostri volunt, a Librariis petimus, publicis literis consignatam memoriam publicam nullam habemus, Graeci hoc diligentius, apud quos Nomophylaces creantur. Tales proin cum Romani non habuerint, male a quibusdam confunduntur cum *(ierofu/laci, seu ut Latine hanc vocem reddidit Scaevola, l. 20. ff. de annu. leg. Hierophylacis, quos Aedium sacrarum custodes, Aedituos vel Aeditimos Hair. Turnebus Advers. l. 14. c. 12. *(ierofa/ntas2, i. e. Sacrarum ceremoniarum Doctores, Iul. Pollux et Plut. in vita Numae. vocant. Sueton. Aug. c. 5. Se esse possessorem ac velut Aedituum (i. e. custodem) soli, quod Divus Augustus nascens attigisset. Vide Thom. Dempster. Paralipom. in Ioh. Rosini Antiqq. l. 3. c. 30. Nempe apud Athenienses, proprie, Nomophylax, Graece *nomofu/lac, i. e. Legum custos, officium a Nomotheta diversum, magnique olim nominis fuit. Frustra enim a Nomothetis Leges credebantur exploratae, probataeque, nisi praescripti illarum essent usus et secundum eas iudicaretur: quod Nomophylaces ut fieret, curabant. Illorum officium diligenter exsequitur Cicer. de LL. l. 3. ubi porro, Graeci, inquit, hoc diligentius, apud quos *nomofu/lakes2 creantur, nec ii solum literas (nam id quidem etiam apud Maiores nostros erat) sed etiam facta hominum observabant ad Legesque revocabant. Et quidem secundo [orig: secundô] dignitatis gradu erant, ut qui Proedris assiderent, strophio [orig: strophiô] quodam linteo [orig: linteô] capita redimiti, Ioann. Calvin. Lexic. Iurid. In Imperio Constantinopolitano idem nomen in usu fuit, unde Constantinus Harmenopulus, in tit. Epitomes divin. Canonum, appellatur *panse/bastos2 *sebasto\s2, *nomofu/lac kai\ *krith\s2 *qessaloni/khs2, Protosebastus, Nomophylax et Iudex Thessalonicae; et Theodorus Balsamon inter titulos suos, similiter Nomophylax et Chartophylax vocitatur: sed quale proprie Nomophylanis Constantinopoli officium fuerit, hodie non liquet. Vide Iul. Caesar. Bulengerum de Imperio Rom. l. 8. c. 109. ut et supra, in Nomicus.

NOMOTHETA Graece *nomoqe/ths2, h. e. Legislator, quis dictus, vide supra ubi de Legibus, et plura, apud Alciatum Disputat. l. 2. c. 8. Budaeum in l. 1. ff. de iust. et iur. Postellum de Magistratibus Atheniensium l. 1. c. 5. Meursium, Petitum, Alios.

NOMUS [1] Praefectura sive conventus iuridicus apud Aegyptios. Aegyptum enim divisit Sesoosis, sive Sesostris in Nomos triginta sex, quorum 10. Thebaidi, 10. tw=| Delta, et reliqui 16. regionibus intermediis attributi. Singulis Nomis praefecti singuli Nomarchae, qui quasi totidem reguli provinciae praeerant et regiis vectigalibus. Inde est, quod nomos Plin. l. 5. c. 9. praefecturas, et Esaias [gap: Hebrew word(s)] mamlacoth, h. e. regna interpretatur, c. 19. v. 2. ubi LXX. Seniores nomo\s2 e)pi\ nomo\n. Ubi Cyrillus, *nomo\s2 de\ le/getai para\ toi=s2 th\n *ai)gupti/wn xw/ran oi)kou=si e(ka/sh po/lis2, kai\ oi( perioiki/des2 au)tw=n, kai\ ai( u(p' au)th=| kw=mai. *kai\ te/qriptai par' au)toi=, h( toia/de fwnh/. Sed et ante Cyrillum Epiphanius, in haeresi Basilidianorum: *(/opou ga\r e)n tw=| a)gi/w| profh/th| *)hsai/+a| eu(/rois2 gegramme/non peri\ nemw=n po/lews2 *)aiguttiakw=n, oi(=on *ta/news2, h)\ *me/mfews2, h)\ *nomou= tou= *bouba/s2ou, *)aiguptiakw=s2 th\n peri/xwron (al. peri/metron ) tuxou/shs2 po/lews2 shmai/nei. Hoc imitatus auctor l. 1. Macchab. c. 10. v. 30. meminit nomw=n etiam in Samaritide et Galilaea, quod a Iosepho redditur toparxiw=n. Pari kataxrh/sei Herodot. in Thalia, nomos appellat Persarum Satrapias. Nomos Eustath. in Dionys. vult idem esse quod enori/as2, h. e. regiones iisdem finibus comprehensas. Et eodem [orig: côdem] teste, tou\s2 *libukou\s2 h( sunh/qhs2 fra/sis2 ei)=nai bou/letai. Sensus est, ut quidem puto, nomos proprie dici eas Aegypti partes, quae versus Libyam vergunt. Itaque ibidem observat, omnes urbes Heptanomi, excepta [orig: exceptâ] Babylone, esse a sinistra Nili, i. e. a parte Libyae. Res est tamen omnino certa, non minus nomos dici Aegypti partes, quae ad Arabiam, quam quae ad Libyam in clinant. Perperam igitur hinc colligunt, Nomi vocem esse Libycam. Quin iis assentior potius, qui vel Graecam esse volunt, vel Aegyptiam. Quae ipsa lis est adhuc sub iudice. Casaub. in Strab. Quidam putant hanc vocem esse Aegyptiacam, quos falli et omnes sciunt, qui aliquid Graece sciunt, et Diodorus diserte admonet. Nempe l. 1. p. 46. ubi Aegypti partes nomos appellari asserit, kata\ th\n *(ellhikh\n dia/lekton. Tamen Casauboni socer Henr. Stephanus Graecis literis aeque imbutus, in notis ad Diodorum, p. 830. Ego ( nomo\n ) Graecam esse vocem vix mihi persuasero. Et Casaubonus ipse agnoscit, nomo\n apud Graecos proprie dici locum, ubi sunt ai( nomai\, pascua. Quo [orig: Quô] sensu ii non sumunt, qui Aegyptum distingui scribunt in nomos 36. Neque enim Aegypti ager est ubique compascuus. Denique quam vocem Diodorus Graecae linguae supra asseruit, eandem idem adscribit Aegyptiis, cum dicit de Sesoosi, l. 1. p. 35. th\n de\ xw/ran a(/pac ei)s2 e(/c kai\ tria/konta me/rh dielw\n, a(/ kalou=sin *ai)gu/ptioi nomou\s2. Neque aliter Cyrillus supra: nomo\s2 de\ le/getai para\ toi=s2 th\n *ai)gupti/wn oi)kou=si xw/ran. Et Epiphanius disertissime: *ai)guptiakw=s2 th\n peri/xwron th=s2 tuxou/shs2 po/lews2 shmai/nei. Fallor, an ex Hebraeo [gap: Hebrew word(s)] mana, vel [gap: Hebrew word(s)] mono, ut Syri efferunt, factum est nomo\s2, vel ab Aegyptiis, vel a Graecis hac [orig: hâc] metathesi peregrinum vocabulum emollire conatis? certe huc facit, quod [orig: quôd] nomum Diodorus exponit me/ros2, i. e. partem, seu portionem: Cum Syra voce [gap: Hebrew word(s)] mono, quam diximus, id ipsum designari sit notissimum. Euseb. itidem l. 3. Praep. p. 5. me/ros2 ti\ th=s2 *ai)ggu/ptou o(/ kalou=si nomo/n. Bochart. l. 4. Phaleg. c. 24. Nic. Lloydius. Plura hanc in rem apud Ioh. Marshamum in Canone Chron. Sec. XV. tit. *nomoi\ Aegypti, it. Nili Ostia, Aegyptus Inferior, Heptanomis, et Thebais: ubi, inter alia, docet, Macedonas non tantum Nomis imposuisse nova nomina, sed etiam ad libitum ea reformasse [orig: reformâsse]; dominantibus ve ro Romanis Aegyptum fuisse sub dispositione Viri Spect. Praefecti

Augustalis, nec tamen protinus sublatam fuisse Nomorum distinctionem, cum et Strabo *noma/rxwn meminerit l. 17. in rebus Petronii; et Traiano quaerenti de quo Nomo esset Plinii Medicus, responderit ille, *nomou= *memfitikou=, l. 10. Ep. 8. 11. et Hadrianus Antinoitem Nomum instituerit in Provincias. sero tandem Aegyptum divisam etc p. 402.

*Abydus, Abutich. Alabastra. *Alexandria, Alexandrie. Andropolis. Angyropolis, Ansene. Antaeopolis. Aphroditopolis. Apollinis magna, Munfia. Apollinis parva. Arsinoe, Azirut. Athribis. *Babylon nova, le Caire. *Bubastus, Azioth. *Busiris, Bosire. Butos, Turbet. Cabasa. Caene. Chenoboscia. Chnumis. *Coptos, Cana. Cynoplis. *Diospolis magna, Dia. Diospolis parva. Elethyae. *Heliopolis gemina, Bethsemes. Herculis parva. Hermonthis. *Hermopolis gemin. Benesuaif. Heroum urbs, sive Heroopolis, Heroii. Hypsile. Latopolis gemina, Derote. Leontopolis. Lepidotum. Lycopolis, Munia. Memnon. *Memphis, Menchis. Mendelium. Metacompso, Asuan. Metelis, Rosetto. *Naucratis. Nent. Nicii urbs, Fuoa. Nilopolis. Ombri. Onuphis. Oxyrinchus. Pachramunis. Panopolis. Phacusa, Phacus. Pharbaethus. Phthembuthi. Phtenotes. Prosopitis. *Ptolemais gemina. Sais, Sabid. *Sebennytus, Sebenit. Sethraites. *Syene, Asna. *Tanis, Tanes. Tava. *Tentyra, Barbande. *Thebae, Minio. Thumis. Toum. Xois.

NONA [1] una ex Parcis, Gellius l. 3. c. 16. Latini Nonam, Decimam, et Mortam, Parcas dixere [orig: dixêre].

NONA [2] civitas Dalmatiae maritima: an Ninia antiqua seu Aenona? Vide Aenona.

NONA [3] , ae, Meridies, tempus prandii, saepe in antiquis Maneriorum membranis: Unde Meridies Anglis None, et Nonetide, quod Saxonice tamen expresse sonat horam nonam, i. e. pomeridianam tertiam; non Meridiem: ratione a Romanorum Cena ducta [orig: ductâ], quae hora [orig: horâ] diei nona [orig: nonâ] fuit, ante quam sollemniter non comedebant. Quod enim Prandium vocatur, Ievius parciusque sumebatur circa Meridiem; unde et nomen. Nam e)/ndion apud Plut. in Sympos. tempus Meridianum significat: et quod postea Fentaculum nuncupatum est, olim Prandium fult appellatum. Sed et Clericis ante horam tertiam, non licuisse convivia inire, apparet ex S. Martini Bracarensis Collect. Orient. Canonum c. 65. Hardecnutus quatuor Prandia Curialibus suis in die apponebat: Reges vero Anglo-Normanni, aevo [orig: aevô] H. Huntingtoni, semel tantum in die suis escam anteponebant, Huntingtonus in Hardecnuto p. 365. l. 6. apud Henr. Spelmann. Eadem ieiunio finem imponebat. Prudentius Cathem. Hymn. 8. v. 9. 13.

Nona submissum notat hora Solem,
Nos brevis voti dape vindicata,
Solvimus festum fruimutque mensis,

In Ecclesia Romana praeter Officium Ecclesiasticum diurnum, quod hora [orig: horâ] diei nona [orig: nonâ] peragi et decantari mos, teste Durando l. 5. c. 8. significat vox quoque partem fructuum nonam, quam ex agrorum cultu persolutam esse, docemur ex Capitulis Caroli M. l. 5. c. 147. De his, qui agros dominicos propterea neglexerunt excolere, ut Nonas exinde non persolvant, et alienas terras ad excolendum propter hoc accipiunt, volumus, ut de iribus annis ipsam Nonam cum sua lege persolvant. Ubi Nona, est nona, ut loquimur, gerba, quae praestatur ab co, qui agrum dominicatum et in beneficium datum colit: unde fluxit apud Gallos eiusmodi gerbarum praestatio. Ex quibus intelligendus Harigerus in Vita S. Landolini num. 13. Delegavit ad ipsam quietis eorum Basilicam nonam fructuum suorum portionem, quia decimam alterius constaret esse Ecclesiae. Decima nempe fructus agri est Ecclesiae, cuius est distictus: nona vero Ecclesiae alteri delegatur, intuitu pietatis ac si iure precario [orig: precariô] eius olim fuisset. Interdum vere una simul ex praediis Nonae et decimae persolvebantur, Ecclesiis scil. quarum ea fuerant quaeque ab iis in beneficium vel precario data fuerant, ac Nonae quidem iure colonario [orig: colonariô], Decimae vero iure Ecclesiastico [orig: Ecclesiasticô], qua de re vide prolixe agentem Car. du Fresne Glossar. A nona dictum Nonagium, pars nona mobilium defuncti, quam ad se spectare contendebant Parochi, sub specie de ea disponendi ad pios usus. Exstatque Bulla Clementis VI. data Avenione anno [orig: annô] 4. Pontific. qua [orig: quâ] Mortuarium seu tertiam partem bonorum mobilium, quae et Tertiagium dicebatur ac Episcopis et Clero pensitabatur ex bonis defunctorum parochianorum fuorum, ad nonam tantum

corundem mobilium partem reducit, quam Nonagium ibidem vocat, apud eundem. Vide et hic infra.

NONA [4] Horologiorum apud Romanos Suprema (quod vide) dicebatur. Quamvis enim antiquissimis temporibus Suprema dicebatur de Sole iam occidente, posteri tamen ante Solis occasum, eam pon bant. Praetorius Tribunus Pleb. scitum fecit, ut Praetor Urbanus usque ad Supremam ius inter cives diceret. Ubi Supremam, accepere [orig: accêpere] de Sole iam inclinato ad versperam, quum Sol a columna Maenia ad carcerem radios mitteret. quod ubi videbat Accensus, Supremam pronuntiabat. Post hanc cum Censorinus sequi saciat vesperam, dein crepusculum, inde luxnayi/an, patet hinc, supremam horam nonae horologiorum respondisse. Nam post nonam Sol inclinabat, et vesperascebat dies: quae hora, inter legitimas horas orationis iam a primis Ecclesiae temporibus locum habuit. Canon. 18. Con cilii Laodic. *peri\ tou= th\n au)thn leitourgi/an tw=n eu)xw=n pa/ntote, kai\ e)n tai=s2 enna/tais2 kai\ e)n tai=s2 e(spe/rais2. Easdem supplicationes ad horam nonam et vesperam oportere celebrari etc. Salmas. ad Solin. p. 649. Eadem [orig: Eâdem] stationes, et ieiunia, quae maximam illarum partem efficiebant, solvebantur. Epiphanius, tetra/di kai\ e)n prosabba/tw| e)n nhstei/a|, e(/ws2 w(/ras2 enna/ths2. Tertullianus adv. Psychicos, c. 10. Namque stationes nostras --- novitatis nomine incusant, hoc quoque munus et ex arbitrio esse dicentes et non ultra nonam detinendum, de suo scil. more. Prudentius in agone Fructuosi, v. 52.

Quaedam de populo vidit Sacerdos
Libandum sibi poculum offerentes.
Ieiunamus, ait, recuso potum,
Nondum nona diem resignat hora.

Vide Desid. Heraldum Castigat. et Not. ad Minucium Fel. p. 13. aliquid etiam supra, in Horae Canonicae et Nona. Contra ad Nonam ut plurimum patebant balnea, et ante Solis occasum claudebantur. Lamprid. in Alexandro Severo c. 24. Addidit et oleumluminibus thermarum, cum ante et ad nonam paterent et ad Solis occasum clauderentur. Eadem hora [orig: horâ] et tabernae vinariae et lupanaria aperiebantur: unde Nonariae meretriees dictae, quod ad nonam prostarent. Vetus Interpres Persiii, Nonaria dicta meretrix, quia apud Veteres a nona hora prostabant, ne mane omissa [orig: omissâ] exercitatione illo irent adolescentes. Tertullian. Apud quasdam vero colonias praeterea annuo [orig: annuô] ritu saccis velati, et cinere conspersi idolis suis invidiam supplicem obiciunt, balnea et tabernacula in nonam horam clauduntur, unus in publico ignis apud aras, aquae nec in lancibus. Sed hoc in Coloniis: romae vero numquam ante nonam, tabernae, balnea, lupanaria patebant, usque ad Hadrianum Imperatorem qui octavam thermis aperiendis videtur constituisse. Sic Martial. l. 10. Epigr. 48. v. 1.

Nuntiat octavam Phariae sua turba iuvencae,
Atque pilata redit, iamque subitque cohors,
Temperat haec thermas ------

Ab octava igitur ad nonam hora lavandi: ut a nona ad decimam cenandi etc. Vide Salmas. Not. ad Spartianum in Hadriano c. 22. De hora nona, sacrificii vespertini et publicae orationis, a Deo institutae, tempore apud Hebraeos, quae et ipsa tertiae nostrae pomeridianae respondet, quaque Petrum et Ioannem Templum frequentasse [orig: frequentâsse] legimus, Actor. c. 16. v. 15. Vide A. Rivetum sum. Controv. tract. 2. Quaest. 35. et infra voce Tertia.

NONACRIS mons Arcadiae in Peloponneso, cum oppid. olim cognomine, ex quo Styx, aqua frigidissima emanat, quam inferorum paludem fabulantur. Ibi etiam Nonacrinum nemus. Ovid. Fast. l. 2. v. 275.

Et l. 5. v. 97. Nonacrius heros pro Evandro. Hinc Nonacrinus. Ovid. Met. l. 2. v. 409.

Dum redit itque frequens, in Virgine Nonacrina [orig: Nonacrinâ]
Haesit. -------- --------

NONAE [1] et Decimae, Iuxta quorundam opinionem, Decimas omnes Ecclesiae dabant, Nonas pii quidam, ex propensiore in Deum animo [orig: animô], Concil. Valent. A. C. 855. can. 10. Concil. Mogunt. A. C. 813. can. 42. Concil. Meldense A. C. 845. can. 26. etc. Quam sententiam explodens Ioh. Seldenus, qui Nonas censum, seu reditum illum agrarium fuisse contendit, quem Elocator a Conductore percipiebat, refellitur prolixe, ab Henr. Spelmanno Glossar. Archaeol. Vide quoque supra.

NONAE [2] arum, tertia Mensis parsinter Kalendasatque Idus interiecta. Dictae vel a nova Luna, quod in eas Lunae incurreret principium: Vel; quod initium essent novae observationis, sicut Rutilius scribit, Romanos instituisse, ut octo quidem diebus Rustici in agris opus facerent, Nono [orig: Nonô] autem die, intermisso [orig: intermissô] rure, ad mercatum legesque accipiendas Romam venirent. Alii sic appellatas volunt, quod ab eo die semper ad Idus, novem dies putentur: Alii, quod ut novus annus Kalendae Ianuar. a novo Sole appellatae: novus mensis, a nova Luna Nonae Varr. Ita ergo vocabantur dies, qui proxime Kalendas insequebantur. Horum in Martio, Maio, Iunio atque Octobri sex, in reliquis quatuor, iam inde a Romuli temporibus fuere [orig: fuêre]. Is enim, quum ita menses distribuisset, ut alii essent dierum triginta unius, alii undetriginta: tum, ut ex die Nonarum, Idus nono [orig: nonô] die essent, et inter Idus ac sequentes Kalendas sedecim dies intercederent, in mensibus illis, qui 31, dies habebant, inter Kalendas et Nonas interiecit duos illos, quibus mensis augebatur, dies; unde fiebat, ut tales menses sex, reliqui quatuor Nonas haberent: quod etiam Caesar, cum annum aliter ordinaret, observavit, ne stata sacra, quae a priscis instituta fuerunt, transferrentur. His diebus populus ex agris in urbem, uti dictum, conveniebat. in arcem, ibique Rex sacrorum praedicebat primas (vel privas, ut Iosepho Scaligero placet, i. e. singulas ) serias menstruas, ut

scirent quid eo mense illis esset faciendum, Macrob. l. 1. Saturnal. c. 15. Vide Io. Rosin. Antiqq. Rom. l. 4. c. 4. Nuptlis non convenire olim visae sunt Nonae, sicut nec Kalendae, nec Idus; Ratio, quia primus Nuptiarum dies verecundiae dabatur: Postridie autem nova Nupta in domo Mariti dominium in cipiebat adipisci et rem divinam facere tenebatur, quod postridie Nonarum fieri non poterat: Omnes enim postriduani dies post Kalendas, Nonas Idusque atri habebantur. Vide Macrob. loc, cit. etc. In nullius Dei tutela Nonas fuisse, indicat Ovidius, canens l. 1. Fastor. v. 57.

cum Kalendae in Iunonis, Idus, in Iovis patrocinio essent. Vide Ioh. Rosinum Antiqq. Rom. loc. cit.

Nonis Februarii, Cn. Octavius Augustus Pater Patriae cognominatus est. Vide Sueton. Dionem, alios. Ovid. l. 2. Fast. v. 121. Dum canimus sacras alterno pectine Nonas, Maximus his factis accumulatur honos. Nonis Martii, Vaeiovis templum consecratum est, ad duos lucos asyli: de quo idem Poeta l. 3. Fast. v. 429. Una nota est Martis, Nonis sacrata quod illis Templa putare lucos Veiovis ante duos. Nonis Iunii, sacrum fiebat Deo Fidio, de quo idem in Fast. Nonis quintilibus, quae et Nonae Caprotinae dictae, in Latio Iunoni Caprotinae mulieres sacrificabant sub caprifico, virgam ex hac arbore adhibentes: ob quod toga illis praetexta data est, Varro de L. L. l. 5. Vocat festum illud Ancillarum Macrob. Saturn. l. 1. c. 11. ob memorabile ancillarum Romanar. facinus, de quo vide in voce, Caprotina Iuno. Nonis Decembribus, Fauni festum erat, quod Faunalia appellabatur. Vide Horatium l. 3. Carm. Od. 18.

NONANTULA urbs Italiae, ob quam Mutinenses cum Bononiensibus bellum gesserunt, circa A. C. 1140.

NON-CONFORMISTAE Puritanorum, uti dicebantur, veter. in Anglia genus, a Conformistis et Separatistis in eo diversi, quod illi ceremonias omnes tolerandas iudicarent, hi omnes secessione facta [orig: factâ] reicerent, isti a quibusdam tantum se separarent; nec omnes ab iisdem: erant enim qui admitterent, quas alii reiciebant, vide G. Hornium Histor. Eccl. N. T. Period. III. artic. 3. nec non hic [orig: hîc] infra voce Puritani et alibi passim.

NONGENTI alias Custodes quoque vocati, dicebantur teste Plinio [orig: Pliniô] l. 33. c. 2. apud Romanos, qui cum rogarentur Leges, cistis suffragiorum custodiendis erant praepositi. Postquam enim diribitae vel distributae cuique duae essent tabulae, quarum una his duabus literis U. R. i. est. uti rogas: altera literis A. i. e. antiquo, signatae erant: Appositi fuere [orig: fuêre] in qualibet Tribu aut Centuria pontes, i. e. mensae quaedam angustae, similitudinem pontium habentes, ut per suum singulae pontem suffragium ferrent. Pontibus autem his impositae erant duae cistae oblongae, una in capite pontis, altera in fine, quas Nongenti custodiebant: sicque per pontes transibant ad lationem suffragii, tabellis acceptis in prima pontis parte, quas in extrema redderent, Ioh. Rosin. antiqq. Rom. l. 8. c. 2. Erant Custodes hi ex omnibus selecti, unde alius se Nongentum, alius Selectum appellavit, Plin. ubi supra. Hi, postquam omnes tabulae, in ultimam cistam erant coniectae, illas inde eximentes, numerabant suffragia, et quot eiusdem sententiae deprehendebant, tot punctis in tabella quadam vacua annotatis, tandem Tribus seu Centuriae voluntatem cognoscebant, quae a Praecone postmodum clara [orig: clarâ] voce renuntiabatur: qua [orig: quâ] ratione in reliquis Tribubus aut Centuriis servata [orig: servatâ], ex maioretandem Tribuum aut Centuriarum numero, antiquabatur velsciscebatur lex. neque solum in perferendis Legibus, sed etiam aliis magni momenti negotiis, id moris obtinuit. Unde phrases, Suffragiorum puncta non tulit septem. Item, Omne tulit punctum. Vide quoque Thom. Godwyn. Antholog. Rom. l. 3. sect. 1. c. 2.

NONI pro Monis seu Monachis, et *noni\s2, pro *moni\s2, Virgo Monialis, vide supra in voce Moni.

NONIA Celsa, adulteriis infamis, tandem Macrino nupsit, ex eo mater Antonini Diadumeni: Unde versus in illam, apud Iul. Capitolin. in Opilio Macrino, c. 14.

Vidimus in somnis cives (nisi fallor) et istud:
Antoninorum nomen puer ille gerebat,
Qui patre venali genitus, sed matre pudica [orig: pudicâ]:
Centum nam moechos passa est, centumque rogavit.
Ipse etiam calvus moechus fuit, inde Maritus etc.

NONIGENTUM ad Matronam melius Novigentum, Nogent l'Arthaud, oppidul. 8. leuc. supra Meldas, in Ortum, 2. a Castro Theodorici in Meridiem.

NONIGENTUM Regium oppid. Belsiae ad Eburam fluv. ubi primum lintrium capax est, 5. leuc. infra Carnutum in Boream, 4. a Drocis in Meridiem.

NONIGENTUM Rotrudum Nogent le Retrou, alias Novidunum, seu Naeodunum, caput Aulercarum Diablintrum, nunc Perticensis provinc. caput, ad Huinam fluv. medium fere inter Carnutum ad Ortum et Cenomanos ad Occidentem, 14. leuc. a Carnuto. Castrum hic [orig: hîc] totius Galliae praecipuum.

NONIGENTUM ad Sequanam oppid. Campaniae, paulo infra confluentes Albae in Sequanam fluv. 9. leuc. supra monasteriolum ad Icaunam, 10. a Trecis in Circium, Lutetiam versus. Ad radices collis, in limite Briae provinc.

NONIGENTUM pagus ad Sequanam, in Insul. Franciae, postea Fanum S. Clodoaldi, a Clodoaldo Clodomiri Regis filio ibi sepulto. S. Clou, 2. leuc. a Lutetia in Occasum ad radices collis; burgus probe cultus et amoenus. Hic [orig: Híc] A. C. 1589. Henricus III.

a [orig: â] Iac. Clemente Monacho Dominicano cultro letaliter vulneratus est.

NONIUS [1] Senator Romanus, de quo ita Plin. l. 37. c. 6. ubi de Opalo gemma: Magnitudo nucem avellanam aequat, insigni apud nos historia [orig: historiâ]. Siquidem exstat hodieque huius generis gemma, propter quam ab Antonio proscriptus Nonius Senator est, filius Strumae Nonii eius, quem Catulius Poeta in sella Curuli visum indigne tulit, avusque Servilii Noniant, quem Consulem vidimus. Ille fugiens proscriptis omnibus fortunis suis hunc e fortunis suis omnibus annulum abstulit secum, quem certum est sestertits viginti milibus aestimatum: Sed mira Antonit feritas atque luxuria, propter gemmam proscribentis, nec minor Nonii contumacia, proscriptionem suam amantis, cum etiam serae abrosas partes corporis relinquant, propter quas periclitari se sciant. Vide de valore gemmae huius disputantem, contra Virum doctum, qui viginti milie sestertia, contendit esse decies centena milia florenorum, Ioh. Frid. Gronov. l. 2. de Pecunia vet. c. 2. et plura huius generis apud Meursium de luxu Rom. c. 5.

NONIUS [2] quidam a pugna Pharsalica, quum fugisset Pompeius, hortabatur ad bene iperandum, septem adhuc aquilas superesse dictitans. Cui Cicer. Recte, inquit, si nobis cum graculis bellum esset.

NONIUS [3] Actianus crebris delationibus apud Neronem famosus; sub initium Principatus Vespasiani, in Senatu eo [orig: eô] crimine postulatus, Tacit. Hist. l. 4. c. 41.

NONIUS [4] Asprenas Consul cum Laterano, An. Urb. Cond. 846. Alius Consul cum Valentiniano Caesare, An. Urb. Cond. 1198.

NONIUS [5] Gracchus Nobilis Romanus sine causae dictione, iussu Severi Imperatoris interremptus, apud Ael. Spartian. in Severo c. 13.

NONIUS [7] Marcellus Grammaticus, cuius libros habemus de Latinorum nominum origine.

NONIUS [8] Marcus, memoratur Iul. Capitolino in Clodio, Albino, inter eos, qui male de Commodo apud milites loquebantur. Ita enim ibi Commodus Ep. ad Albinum, c. 2. Audio enim et Septimium Severum et Nonium Marcum male de me apud milites loqui, ut sibi parent stationis augustae procurationem.

NONIUS [12] Receptus, centurio, duodevicesimae legionis in inferiore Germania, cum protegeret Galbae imaginem, impetu militum abreptus vinctusque est. Tacit. Hist. l. 1. c. 56. et electo [orig: electô] Vitellio [orig: Vitelliô] Imperatore occisus. Id. l. 1. Histor. c. 59.

NONNA Monialis, Soror velata, sicut Nonnus Monachus. Hieronym. in Ep. ad Eustochium: Et quia, inquit, maritorum expertae dominatum, viduitatis praeferunt libertatem, castae vocantur et Nonnae. In quem locum Erasmus, Apparet, ait, hoc verbi ab Aegyptiis in vulgi sermonem venisse; quorum lingua [orig: linguâ] puto Monachos et Sanctos Nonnos fuisse vocatos; Monachas et Virgines Nonnas. Nam meminit Suidas Nonni cuiusdam Aegyptii, qui Partheneium Theologum versibus sit interpretatus. Et Parthenos Graece Virginem sonat, quasi Virgo soripserit in Virginem. Apud Henr. Spelmann. Amerbachius Not. ad Capitul. in Constitut. Caroli M. quod inscribitur Clericis et Nunnadibus; vel edit. Lindebrogiana Capitular. l. 1. c. 17. Clericis et Nonnabus, vocem docet a Germanis acceptam, per translationem, proprieque significare contendit Suem castratam; Sicut contra Graeca [orig: Graecâ] voce equos castratos nominamus eos, qui se castrant propter regnum Dei, verba praefati Spelmanni Gloss, Archaeol. voce Nonna. Vossio vero Hebr. [gap: Hebrew word(s)] nin et Aegypt. Non, filium notat: unde Nonni et Nonnae, quibus praeerat Abbas, h. e. pater, dicti. Vide eum de Idolol. l. 1. c. 24. Hinc Nonnatus, cognomen Arnoldi Comitis Astariacensis, cuius meminit Charta Condomensis his verbis: Arnoldus Comes Astariacensis cognomento [orig: cognomentô] Nonnatus, quod caeso [orig: caesô] Matris ventre extractus fuerit, apud Car. du Fresne: Item Raymundi Cardinal. ob eandem rationem, apud Macrum Hierolex. Idem sic erit cum voce Caesar, de qua alibt: et Nonnones, forte Nonnanes, Matricularii Ecclesiarum, i. e. pauperes senes, in Praecepto pro Abbatia S. Germani Autiffiodor. A. C. 864. apud eundem. Vide ubi de Matriculariis, et plura infra.

NONNOSUS Auctor Graecus, sub Iustiniano Imperatore Legatus in Aethiopiam, ad Saracenos, variosque alios orientis populos quid gesserit, in literas retulit. Fragmentum huius operis Photius cod. 3. exhibet.

NONNUS [1] Papiae, maior, ob reverentiam. Regula S. Bened. c. 62. Iuniores autem Priores suos Nonnos vocent, quod intelligitur paterna reverentia. Synodus Aquisgr. A. C. 817. c. 54. et ex ea Additio 1. Ludovici Pii c. 54. Ut qui praeponuntur, Nonni vocentur. Qua [orig: Quâ] notione Caesarius l. 1. c. 7. et 27. Nonni vocabulum quandoque praemittit Monachorum seniorum appellationibus: Sicut mihi dicere solitus erat Nonnus Conradus senex Monachus noster. Alibi, Haec mihi dicta sunt a Nonno Friderico Monacho. Ubi Nonnus idem, quod Domnus, valere vult Car. du Fresne. Sic Vita Caroli Abbatis Villariensis num. 13. Una cum Nonno Waltero, tunc simplici Monacho, postea Abbate Villariensi. Salomon Episcop. ad Dadonem Episcop.

Ut sicut Nonnus scripsit felixque Sacerdos
Hieronymus noster, sanctus sapiensque Magister, etc.

Hodieque Italis Nonno, avus dicitur, pater patris vel pater matris, ut avia la Nonna. Hinc Nonnae, Sanctimoniales, praesertim senes virgines aut sacrae viduae: sicut enim Nonnus reverentiam paternam, ita Nonna maternam denotat. Hieronym. ep. 22. ad Eustochium: Illae interim, quae Sacerdotes suo [orig: suô] viderint indigere praesidio [orig: praesidiô], eriguntur in superbiam, et quia maritorum expertae

dominatum, viduitatis praeferunt libertatem, Castae vocantur et Nonnae, et post cenam dubiam Apostolos somniant. Adde eund. in Praef. ad vitam S. Hilarionis, etc. Pro Nonna, legimus Nunna, in LL. Aluredi Regis West Saxiae c. 20. apud Brompton. et Henr. I. Regis Angl. c. 73. et in Gloss. Aelfrici. Vide Rosweidum Onomast. ad vitas Patrum. Iidem Nonnanes et Nunnanes: quo [orig: quô] nomine quidem Monachi veniunt, in Concil. Cloveshomensi A. C. 747. c. 19. Capitul. Caroli M. l. 5. c. 78. et Tradit. Fuldens. l. 2. c. 38. Monachae vero in iisdem Capitul. Caroli M. A. C. 789. c. 3. etc. apud Car. du Fresne Gloss. Origo horum Nonnorum seu Monachorum ad saeculi a Nato Christo tertii medium pertinet, quo [orig: quô] Paulus Thebaeus, Eremita primum, dein Monachus in Aegypto factus est, occasione decimae persecutionis. Cuius vestigia cum in eadem Aegypto Antonius premeret, ex huius sectatoribus Hilarion fuit, quem multis porro insequutis, duo prodierunt mox Monachorum genera, Eremiticorum et Coenobitarum. Ex Aegypto vero brevi tempore propagatum institutum est, in Palaestinam per Hilarionem: in Armeniam, Paphlagoniam, Pontum, per alios: in Graeciam, per Athanasium, qui inter Aegyptiorum Nonnes vixerat: Hunc sequutus est Gregor. Nazianz. cui Basilius M. se adiunxit, Monasteriorum in Oriente strenuissimus propagator. In Occidentem serius paulo Monachatus introductus est annitente maxime Hieronymo [orig: Hieronymô], in Syriam prope Bethlehemum ideo se conferente. Augustinus etiam vitam hanc alicubi commen dat; quamvis nec ipse Monachus fuerit, nec regulas iis tradiderit. Nec sequior sexus, qui hisce in rebus saepe primas tenere solet, huic instituto defuit. Nonnarum enim seu Virginum in eo statu ad finem vitae perseverantium et illibatam virginitatem servantium, iam Tertullian. et Cyprian. meminere [orig: meminêre], quae tum Ascetriae dictae, vide suo [orig: suô] loco [orig: locô]. Monasteria vero earum et collegia primitus deprehenduntur sub Athanasio in Aegypto; unde ingruentibus mox Arianorum persequutionibus, ab exulibus Aegyptiis Romam institutum delatum est; impellente praecipue Hieronymo [orig: Hieronymô] Romam reverso [orig: reversô], qui Marcellam aliasque potentes ac illustres feminas, animo [orig: animô] forsan non malo [orig: malô], sed instituto [orig: institutô] parum convenienti, in Orientem, ad Monachatum secum abduxit, et scriptis in super suis id in occidente longe lateque propagavit. Quaerebatur autem eo [orig: eô] tempore ab utroque sexu solitudo, ut sanctitati unice operam darent; neque Monasteria aliud quid tum erant, quam Scholae, in quibus omnimoda eruditio ingenti studio [orig: studiô] tradebatur, nec inerti otio [orig: otiô] Monachi diffluebant, sed manuum labore tolerabant vitam idque citra omne votum, aut ciborum vestiumque discrimen, aut humanarum regularum cancellos. Quare etiam eximii Viri ex Monasteriis illis prodierunt, Virginesque votis legibusque non magis erant adstrictae, sed Psalmis Deum laudabant et verbum eius vernaculo [orig: vernaculô] sermone legebant. In Occidente Monachorum collegia primus erexisse legitur Benedictus Nursinus, qui eorum vitam tribus votis illis adstrinxit: ad cuius exemplum, feminis et Virginibus eiusdem facti dux fuit femina, soror eius, Scholastica nomine: quae instituti ratio brevi per totum Occidentem dimanavit; ut ab hisce mox temporibus, non interrupta [orig: interruptâ] serie, ad nonum usque saeculum Ordo Benedictinorum floruerit. Saeculo [orig: Saeculô] vero X. ordo hic in varias familias dividi coepit: quibus saeculo [orig: saeculô] XII. accesserunt varii Ordines Equestres, ut S. Crucis etc. Per quae incrementa sensim prioris Monachatus integritas collapsa est. Exorti porro medio [orig: mediô] saeculo [orig: saeculô] XII. Ordines Mendicantium, quorum quatuor praecipue sunt familiae: Augustinianorum, Carmelitarum, Dominicanorum seu Praedicatorum et Franciscanorum seu Minoritarum. Qui licet ordine postremi, fecunditate mox primi evaserunt et immensum in numerum excreverunt, per Francisci, quae ipsi attribuunt, miracula et audacem inter CHRISTUM et illum similitudinem ac utriusque comparationem. Postea nato [orig: natô] inter Dominicanos et Franciscanos schismate posteriores hi in varias iterum sectas scissi sunt, quarum principes tres hae: Conventualium, Fratrum de Observantia et Capucinorum. E quibus sectis, licet aliquae magnam inter se saepesimultatem exercerent, in id unum tamen omnes coniurarunt [orig: coniurârunt], ut strenuam Pontifici navarent operam, praecipuaque Latinae Ecclesiae dogmata et Theologiam Scholasticam ubique inveherent. Ultimus superadditus est prioribus ordo Iesuitarum, circa A. C. 1535. postquam iam longe lateque a lustris aliquot Euangelica doctrina esset annuntiata, auctore Ignatio [orig: Ignatiô] Loiola [orig: Loiolâ], nobili Hispano [orig: Hispanô]; qui infeliciter aliquandiu militem professus, ad austerius vitae genus se contulit et tribus ordinariis votis quartum, de caeca et speciali erga Papam oboedientia, adiecit, etc. His Ordinibus sacris sacrum regimen et Hierachia conveniebat, de qua proin anxie disputatum est in Concilio Tridentino, An in Ordinibus solis; an etiam in Iurisdictione consistat; an in utriusque commixtione? quae vulgaris sententia est. De forma eius quoque laborarum: dictumque anathema est negantibus, Hierarchiam in Ecclesia firmatam institutione divina [orig: divinâ], quae constat Episcopis, Presbyteris et Diaconis etc. Franc. Burmannus Synops. Theol. Tom. 1. l. 8. c. 12. Vide etiam supra in Monachi, it. Noni.

NONNUS [2] Edessenus Episcopus, Niceph. l. 24. c. 30. Martyrologium Romanum 2. Decembris: Edessae S. Nonni episcopi, cuius precibus Pelagia paenitens ad Christum conversa est.

NONNUS [3] Historicus Graecus, historiam edidit, qua [orig: quâ] legationem suam complexus est, ad Aethiopas et Homeritas, ac Saracenos, aliasque Orientis gentes. Eo ex opere excerpta quaedam habemus apud Photium, tmem. 3. ubi et Iustiniani tempore vixisse, aliaque quaedam de Nonnoso, ac parente eius Abrahamo et avo item refert.

NONNUS [4] Abbas de Narrationibus Graecorum exstat Scodriaci, in bibliotheca Regis Hispaniarum; ut apud Possevin. legas, in Append. Apparatus [orig: Apparatûs] S. p. 22.

floruit, cuius Paraphrasin, et Dionysiaca habemus. Agathia [orig: Agathiâ] esse antiquiorem, certum est, cum hic eius meminerit, vixit vero Agathias sub Iustiniano. Chrysostomo [orig: Chrysostomô] esse iuniorem, inde colligit Voss. de Poet. Graec. p. 79. quod usque adeo vestigiis eius in Ioanne interpretando insistere amet. Praeterea id dictio indicat Sophistica, qualis saeculo [orig: saeculô] quinto [orig: quintô] fuit ac deinceps: uti ex Heliodoro, Synesio, et aliis liquet. Ac similes ex poetis Quinctus, Tryphiodorus, alii. Suidas, *np/mmps2 *panopoli/ths2 e)c *ai)gu/ptou logiw/tatos2, o( kai\ to\n parqe/non *qeolo/eion parafra/sas2 de) e)pw=n.

------ *ei)s2 *no/nnon a)/dhlon,
*no/nnos2 e)gw\. *pano\s2 me\n e)mh\ po/lis2, e)n *fari/h| de\
*)/egxei+ foinh/eenti gona\s2 h)/mhsa *giga/ntwn.

Nic. Lloydius. Natione Aegyptius, patria [orig: patriâ] Panopolitanus fuit, vixitque in Graecia circa A. C. 500. Petraeo. De nomine eius coniecturam Erasmi, vide supra in voce Nonna. Eius in Iohannem Euangel. Paraphrasis prodiit Graece et Latine, cum Notis Petri Nansii, in 8t. Lugduni Batavorum A. C. 1589. Graece et Latine cum Notis Sylburgii, in 8t. ex Typogr. Comeliniana, A. C. 1596. in octav. Graece et Latine cum Notis, Parisiis A. C. 1623. in octav. Graece et latine, cum Heinsii Exercitationibus, Lugduni Bat. A. C. 1627. Paraphrasis erudita, Neandro: Genii mirabilis Poeta, Dempstero: Aegyptius eloquentissimus, Possevino.

NONNUS [6] seu NUNEZ Petrus Lusitanus, Medicus et Mathematicus eximius prae omnibus sui aevi, in Mathematica, Optica, Algebra et Astronomia, varia edidit. praeceptor Cardin. Henrici, qui Sebastianum in regno sequutus est: postmodum Conimbricae docuit, exstinctus A. C. 1577. aetat. 80. Notae in Purbachium eius praecipue aestimantur, ut et Tract. de Arte Navig. Vide Thuanum Histor. Quenstedium de Patria Illustr. Viror. Vossium de Scient. Mathemat. c. 36. §. 17. p. 191. Auctorem Biblioth. Hisp. et Anton. Teissier Elog. Part. I. p. 512.

NOPHE nomen loci, Numer. c. 21. v. 30. Latine, insufflatus, tumidus, vel illaqueans.

NOPHETH urbs in tribu Manasse, Ios. c. 17. v. 11. Latine, favus, aut cribrum, sive distillatio.

NOPIA seu CNOPIA, oppid. Boeotiae fuit, ad Tanagram urb. ubi Amphiarai templum, Strab.

NORA [1] urbs Sardiniae excisa, in ora Australi, Ptol. Populi Norenses Plinio l. 3. c. 7. Nura Antonino; Calviri dicitur Leandro. De nominis origine sic Bochart. l. 1. Chanaan. c. 31. Tertia, inquit, in Sardiniam migratio apud Pausaniam Hispanorum est. Sic enim ille, l. 10. *eta\ de\ *)aristai=on *)/ibhres2 e)s2 th\n *sardw= diabai/nousin u(po\ h)gemo/ni tou= sto/lou *nw/raxs2, kai\ w)| ki/sqh *nw/ra po/lis2 u(po\ au)tw=n. *tau/thi prw/thn gene/sqai po/lin mnhmoneu/ousin e)n th=| nh/sw| *pai=da de\ *)erusqeia/s2 te\ kai\ *ghruo/nou kai\ *(ermou= le/gousin ei)=nai to\n *nw/raka. At in Solino Aristaeum praecessit Norax. Verba sunt: c. 10. Nihil attinet dicere, ut Sardus Hercule, et Norax Merturio [orig: Merturiô] procreati, quum alter ab Libya, alter ab usque Tartesso Hispaniae, in hosce fines permeassent [orig: permeâssent], a Sardo terrae, a Norace oppido nomen datum. Norae saltem nomen Punicum est, nempe [gap: Hebrew word(s)] Naara, unde emphaticum [gap: Hebrew word(s)] Naaratha ; cuius nominis cenmsetur oppid. in tribu Ephraim, Ios. c. 16. v. 7. Naara vero Poenis sonabat Nora, ut [gap: Hebrew word(s)] Maacha *mwxa\, quomodo LXX. efferunt, 1. Paral. c. 2. v. 48. Unde Mochus nomen Punicum. Sic [gap: Hebrew word(s)] Naaran alterius oppidi nomen in eadem tribu, 1. Paral. c. 7. v. 28. Hieronym. Noran scribit et LXX. Interpp. medio [orig: mediô] quodam [orig: quôdam] sono [orig: sonô] *noara\n. Sed inter N. et R. est Aiin, quod in O. mutatum est in Alphabeto Cadmi. Hodie locus Nori vocatur. N. peritnet ad formam nominis: et [gap: Hebrew] est graminetum; nempe in pascuo sita fuit Nora, non procul a ripa Saepri amnis, hodie Servi, ut constat ex Itinerariis. Itaque perperam a Ptolemaeo Nora ponitur, in Australi Sardiniae litore, inter Caralin et Sulchos; quod cluverius vere observat. Gentile Noranus. Steph. Nic Lloydius.

NORA [2] Straboni Cappadociae urbs ad Taurum montem, quam suo [orig: suô] tempore Noroassum vocatum scribit.

NORA [3] castellum situm in finibus Lycaoniae, et Cappadociae. Vide quoque Ora.

NORBA Caesarea urbs parva Lusitaniae, ad Tagum fluv.Ptol. Alcantara Taraphae, et Clusio, longitud. 14. 30. latitud. 39. 50. Unde equites Alcantarae, 3. leuc. a confinio Portugall. 7. a Valentia in Ortum, 14. a Cauro in Africum, uti a Pace Augusta et ab Emerita in Boream. Haud pridem munita, contra Lusitanorum incursiones, Baudrand.

NORBANA et NORBANUS inter eos, qui, post detectam contra Commodum coniurationem, huius iussu, sunt interfecti, apud Ael. Lamprid. in Commodo. c. 4.

NORBERTUS Archiepiscopus Magdeburgensis, Fundator Ordin. Praemonstrantium, saeculo [orig: saeculô] 12. cuius caput in Dioecesi Laudunensi Tanchelino acriter se opposuit, obiit A. C. 1134. Ei tres libri Visionum attribuuntur, ut et diversae homiliae. Hugo ei successit. Vide Guil. Eisengrin. in Catal. test. Ver. et in voce Praemonstrantes.

NORCOPIA urbs Ostrogothiae in Suecia inter geminum stagnum, 5. leuc. ab ora maris Baltici in Occasum, iuxta Molam fluv. 10. ab ora lacus Vetter, in Ortum Norkoping.

NORDBURGUM castrum Ducatus Slesvicensis sub proprio Principe ex familia Oldenburgo-Danica. Iohannes enim minimus natu fil. Christiani III. Daniae Regis, frater Friderici II. Regis, cum

numerosam suscepisset prolem, e duabus coniugibus, Elisabetha Brunsvico-Grubenhagia et Agnete Hedvige Anhaltina, ex filiis Iohannes Adolphus natus A. C. 1576. Nordburgum inhabitavit, vita [orig: vitâ] defunctus A. C. 1624. Ei postea successit frater Fridericus, qui natus A. C. 1581. Nordburgiam lineam hodieque superstitem orsus est, exstinctus A. C. 1658. Eo [orig: Eô] nati, ex priori coniugio Iuliana [orig: Iulianâ] Saxo Angrivaria [orig: Angrivariâ] ducta [orig: ductâ] A. C. 1627. Iohannes Bogislaus, qui privatus Nordburgi vivit: e posteriori matrimonio A. C. 1632. inito Eleonorae Anhaltinae, Christianus Augustus, qui Anglis militavit et Hierosolyma invisit, ac Rudolfus Fridericus, qui in Belgio legioni praesuit: tum ex altero sexu Elisabetha Iuliana (nata A. C. 1634. Antonii Ulrici Ducis Brunsvicensis) Dorothea Hedwig (nata A. C. 1636. Ioh. Friderici Comitis Hohenloici) et Luisa Amoena (nata A. C. 1642. Ioh. Adolfi patruelis uxores,) omnes lineae Sonderburgicae in Nordburg. Vide Phil. I. Spen. Sylloge Geneal. Hist. in Fam. Danica.

NORDENUM seu NORDA, urbs Frisiae Orientalis eum portu, in era Oceani Germanici; Crescit indies, sub Comite Frisiae Oriental. 16. mill. pass. ab Embda in Septentrionem, 13. ab Aurica in Occasum. Hic [orig: Hîc] Edsardus Comes, Euangelii doctrina [orig: doctrinâ] ex libris hausta [orig: haustâ], eam proponi, ut et Auricae, Leerae et Emdae curavit, circa A. C. 1540. Abr. Scult. in Annal. Eccles. Ubbo Emmius Hist. Fris. l. 50. 53.

NORDLINGA urbs Imperialis Germanica a Norico propinquo sic dicta. Paruit olim Episcopo Ratisbonensi, seb ob eius delictum ad Imperatorem rediit; Crusius Annal. Suev. part. 3. l. 2. c. 9. scribit, a Conrado Rege, filio Friderici II. Imperatoris ad Imperium immediate revocatum esse, A. C. 1251. Nobilis est clade, et victoria [orig: victoriâ] Suecorum. Alias Arae Flaviae, vide ibi.

NORDOVICUM et NORVICUM, urbs ampla et clarissima in ora Angliae Orientali, a Londino 90. milliar, in Caeciam. Vulgo Norwich. Comitatus [orig: Comitatûs] Norfolciae caput, ad Garienem fluv. Ier. 30. mill. Angl. a Lino in Ortum, et a Crippevico, in Occasum. Baudrand.

NOREJA hodie Goritia, teste Amasaeo [orig: Amasaeô], urbs Carnorum ad Isontium vel Natisonem fluv. ubi, ut scribit Strabo, aurilavacra, et ferri secturae sunt. Hic [orig: Hîc] Cn. Carbo inani conatu cum Cimbris conflixit, longitud. 36. 00. latitud. 45. 47. Baudrando quid sit, non constat. Quibusdam fuit oppid. Norici, in Ambiliciis, ubi Solfeld nunc, in Carinthia inferiori, seu castrum Neumark, in Carniola superiore. Aliis est oppid. Carnorum, ubi nunc Goritia, seu Venzonium oppidul. eiusdem provinc. ad Tilav emptum fluv.

NORENSES populi Sardiniae, Plin. l. 3. c. 7. Mara interpretatur Pinetus.

NORFOLCIA Comitatus Angliae peramplus, in ora maris Germanici quod habet ad Ortum et Boream, uti Comitatum Cantabrigiensem ad Occasum; Suffolciam ad Meridiem. In ea Nordovicum est primaria, Hiarmuthum et Linum Regium, urbes.

NORIBERGA a Noricis dicta, quibus cum Hunni maxima saepius inferrent damna, huc confluere coeperunt, de securitatis loco sibi prospicientes. Henricus Bavarus ei formam civitatis tribuit, templo [orig: templô] S. Aegidii ornavit, iura dedit, et ampliore muro [orig: murô] castrum cinxit: quae Ludovico III. Imperatori alii ascribunt. Imperio dein adiuncta, et libertatis charactere insignita fuit, sub Conrado II. circa A. C. 1027. Sita est ad collem, natura [orig: naturâ] firmum, in quo arces duae sunt: una aliquot Imperatorum domicilium, vulgo die Vesten: altera Burggraviorum olim sedes, quam Fridericus Burggravius, A. C. 1427. Senatui vendidit, hodie domus frumentaria. Hic [orig: Hîc] Pegnesus et Regnesus confluunt, urbs in medio non Germaniae solum, sed totius Europae, Conrado Celti credita: Communis Orbis officina, domestica [orig: domesticâ] inprimis disciplina [orig: disciplinâ] clarissima. Popularis lim Rei publ. gubernatio fuit, cui, post discordias seditionesque civiles, Aristocratia, sub Carolo IV. successit. Leges partim a Venetis, A. C. 1506. partim ab aliis urbibus, ut Valentiis in Hannonia, Bruxellaque in Brabantia petiit. Privilegiis ornata est amplissimis; Sedes est Comitiorum post Electionem primorum, insignium Imperialium custos est, Habet ius Austregarum, etc. Insigne eius olim dimidia aquila nigra in campo fulvo; Sed Henricus IV. Imperator quod urbe licet capta [orig: captâ], arx tamen invicta sibi adhaesisset, virgineum caput, cum corona, et integra aquila, illi concessit. Vide Limnaeum Enucl. l. 4. c. 39. Hic [orig: Hîc] Synodus fuit A. C. 1438. celebrata, ob litem quae Concilio Basileensi cum Eugenio IV. intercedebat. A Friderico III. dein A. C. 1443. et 1487. similiter Ecclesiasticorum ibi coetus coactus est, etc. Vide quoque Noricorum mons. Addo saltem, quod postquam Electoratus Brandenburgicus ad Burggravios Noribergenses translatus est A. C. 1417. Fridericus Burggravius, a Sigismundo Imperatore Marchiam emit 400000. florenis, quam summam ut conficeret, Burggraviatum vendidig 180000. vel, ut alii, 240000. floren. reservatis sibi suisque aliquot Regalibus, quae cum tempore Hornius exspirasse [orig: exspirâsse] dicit. Hinc crebra et atrocia bella inter Marchiones Brandenburgicos ac Noribergenses, cum hi nudum titulum concederent, regalia sibi reservarent: Primumque bellum exortum est, A. C. 1448. in quo admirabilis eluxit fortitudo Alberti Achillis, de quo Aen. Sylvius in Europa c. 39. Alterum exarsit A. C. 1552. Duce Alberto [orig: Albertô] Marchione Culmbacensi et Onoldino [orig: Onoldinô], in quo Noribergenses et Socii Blassenburgum, munitissimam Alberti arcem oppido Culmbach imminentem expugnarunt [orig: expugnârunt] A. C. 1554. et funditus everterunt: sed, Alberto [orig: Albertô] exstincto [orig: exstinctô], iudicio Ferdinandi I. Imperatoris suis sumptibus restaurare coacti, vide Sleidan. l. 24. et 25. Thuanum Histor. l. 21. etc. Georg. Hornium Orb. Polit. Part. 2. p. 75.

NORICI alias Taurisci, Plin. l. 3. c. 20. qui montes inter Carinthiam et tractum Salisburg. incolunt, adhuc Krumler Taur.

Felber Taurn, Karn Taurn incolis dictos, Ortel. Ferrar. Horum Apostolus B. Severinus fuit, praedictionibus celebris. Circa A. C. 490. Pantal. in Chron.

NORICORUM Mons seu Norimberga, urbs ampla et libera Franconiae, ad Regnitium fluv. cui subest ditiuncula adiacens, 15. milliar. Germ. ab Herbipoli in Eurum, inter Episcopatum Bambergensem in Circium, et Palatinatum superiorem in Eurum. Ditissima, innumeris artificibus abundans, pace Imperii A. C. 1649. conclusa [orig: conclusâ], celebris. Hic [orig: Hîc] Euangelium Osiander annuntiavit, sub Reformationis initia: cum Bucerus Argentinae, Oecolampadius Basileae, Tiguri Zvinglius, Wittebergae Lutherus, etc. eodem [orig: eôdem] officio [orig: officiô] fungerentur: Cuius postremi doctrinae adhaerent. Reformatorum nihilominus non exiguus in urbe est coetus, qui, in ditione Marchionis Anspacensis, sacris locum habent. Altorsina Academia non incelebris Norimbergensis Rei publicae est. Inter urbem hanc, et agnatos Alberti Brandeburgici ac Episcopos Franconiae, Ferdinandus I. Imperator iudicium plenum aequitatis tulit, circa A. C. 1558. Thuan. l. 21. Vide Noriberga.

NORICUM regio Germaniae (quam nunc bona ex parte Bavariam appellant) habens ab occasu Aenum fluvium, qui medius est inter Vindelicos et Noricos; a Septentrione Danubium, ab ortu montem Cecium, qui Pannoniam superiorem disterminat a Norico: A Meridie montem Curvancum, qui est supra Istriam, Dionys. v. 321.

Ubi multa nugatur Eustathius, dum quaerit, an Noricum, et Oricum, de quo v. 399. locus unus sit an diversi? quasi vero regio Germaniae confinis ab Epiri finibus non satis distet, ut ea dignosci possint. Ferri ferax regio fuit, Ovid. Met. l. 14. v. 712.

Tum sciat aerias Alpes et Norica si quis
Castella e tumulis. ------ --------

Hanc regionem Solinus, c. 23. frigidam vocat et parcius fructuosam. Nic. Lloydius. Vide quoque B. Rhenanum Rer. Germ. l. 1. cum Notis Cl. Ottonis ICti. Baudrando, alias pars Illyrici Occidentis extra Germaniam fuit, a qua Danubio [orig: Danubiô] dividebatur: nunc intra Germaniam. In eo sunt Austria maiori ex parte, versus Occidentem Stiriae pars Occidentalis seu superior Carinthia, Carniola superior, ditio Salisburgensis: et minuta pars Bavariae superioris, et ad Ortum, ut et aliquot loca Comitatus Tirolensis ad Boream.

NORICUM Mediterraneum pars Norici longius a Danubio in Austrum recedens, ubi Stiria et Carinthia.

NORICUM Ripense pars erat Borealis Norici, inter Danubium ad boream et Noricum mediterraneum ad Austrum: in quo erant Alauni, Ambidrani ex parte, focunates et Sevaces. Nunc autem Austria superior cum parte inferioris et ditio Salisburgensis.

NORMA inventum Theodori Samii, Plin. l. 7. c. 56. Graecis gnw/mwn, est qua [orig: quâ] anguli exiguntur, a recri sint, ut perpendiculum, quo [orig: quô] altitudines: linea vel regula, qua [orig: quâ] longitudines explorantur. Lucianus in Harmonide, *(o gnw/mwn fasi\ kai\ o( kanw\n tw=n toiou/twn, norma et regula talium. Glossae, norma, a)kolouqi/a|, tu/pos2, kala/pous2, gnw/mwn. Cicero Academ. 2. Atqui si id crederemus, non egeremus perpendiculis, non normis, non regulis: kaqe/tois2, gnw/mosi, kano/si. Componitur ex angulis rectis et Latinae literae L. forma [orig: formâ] repraesentatur: unde angulus rectus Normalis proprie Latinis dictus, qui ex rectis lineis comprehenditur; acutus, quia compressior recto [orig: rectô], minus Normali et obtusus, quia recti excedit normam, plus Normali appellatur. Quam in rem vide Salmas. ad Solin. p. 669. et supra in voce e gnw/mh detorta [orig: detortâ], Groma. Monasticae Rei Scriptoribus, Norma, regula Monastica est, Tartarius Floriacensis de S. Mauri Translat.

O decus Abbatum, lampas clarissima Patrum,
Audio te tantum, quantum decet esse Magistrum,
Teque tuosque sacram directo [orig: directô] tramite Normam
Observare, pius quam constituit Benedictus, etc.

Hinc in Charta Donationis seu fundationis Abbatiae Agaunensis apud Car. du Fresne, Normae dicuntur turmae Monachicae, ex variis Monasteriis erutae, quas in recens a se exstructum Agaunense Monasterium induxerat Sigismundus, eo [orig: eô] numero [orig: numerô], ut in deficiens esset Hymnodia, eaeque in obeundis Ecclesiasticis et Canonicis Officiis vicissim sibi succederent. Appellantur vero ipsi singulae novem turmae, Normae, quod singula Monasteria (Granense, Isianum, Iurense, Molvenso etc.) unde accersitae erant, suis regerentur Normis ac regulis. Locus sic habet: Sanctus Victorius, Gratianopolitanae Urbis Episcopus ait --- Recte mihi videtur, ut secundum plenissimam devotionem Domini Regis et psallendi institutionibus, fiant novem Normae, i. e. Granensis, Isiana etc. ut succedentes sibi in Offictis Canonicis, i. e. Nocturnis, Matutinis, Prima, Tertia, Sexta, Nona, Vespertina, in hac die noctuque indesinenter Domino famulentur. Item, Quidquid a Prioribus ordinatum fuerit, iuniores sine murmuratione expleant et per singulas Normas Decani constituantur digni, ut Abbas, diviso [orig: divisô] pondere, de providentia eorum sit securus. Unde in Formulis veterib. Lindenbrogii, 21. 22. Ubi illustris Custrix praeesse videtur, una cum Norma plurium ancillarum ibidem consistentium. Charta Chilperici Regis apud Meurissium in Episc. Metens. p. 146. Ubi venerabilis vir Leutberius Abba, una cum Norma plurium Clericorum deservire videntur, etc.

populi Septentrionales. Hi, post quam Deo visum, res Ostrogothorum, Wandalorum, Longobardorum evertere, Carolo [orig: Carolô] M. rerum potiente, sub finem saeculi octavi, primum innotescere coeperunt, etc. sub Regnero trium Septentrionis regnorum Domino, sedibus suis, Scandinavia [orig: Scandinaviâ] nempe, seu Dania [orig: Daniâ], Norvegia [orig: Norvegiâ], Suediaque exciti, circa A. C. 836. provincias Christianas crudeliter devastarunt [orig: devastârunt]. In Galliam sub Carolo Calvo effusi, circa A. C. 845. vix pecunia [orig: pecuniâ] pacem concessere: reversi mox, Normanniam incolendam acceperunt. Vide Normannia: alia [orig: aliâ] parte Britanniae Armoricae concessione placata [orig: placatâ]. Intra quod temporis spatium urbes, oppida, castella innumera ab iis, capta, incensa, vastata sunt. Edelvoldum Angliae Regem A. C. 847. in eas redegerunt angustias, ut Leoni IV. Papae regnum tributarium reddere cogeretur: ab Edelredo IX. praeliis victi, A. C. 866. nec contra huius successorem Alfridum feliciores. Ab horum saevitia ut tutae essent Scotiae Moniales, labra naresque sibi praesciderunt, addita [orig: additâ] in publicis supplicationibus formula [orig: formulâ], A furore Normannorum, etc. Postea in Gallia, cum Rollone duce, baptizati, in Anglia quoque ab Alfrido ad religionem adacti sunt, A. C. 876. Cum illorum duce Godofredo, tradita [orig: traditâ] illi Frisia [orig: Frisiâ], et Gisela [orig: Giselâ], filia [orig: filiâ] Lotharii elocata [orig: elocatâ], transegit Carolus Crassus, A. C. 881. postquam a Ludovico Germaniae Rege primo ad Scaldim victi, eum ad Luneburgum gravi clade affecissent, A. C. 878. Arnulphi Imperatoris victores, A. C. 892. Carolo Simplici. contra Robertum Parisiorum Comitem fortiter adstiterunt, A. C. 922. Nec Gallia solum omnis Scotiaque illis vectigales factae: etiam Hispaniae et Italiae oras arbitratu suo adiere [orig: adiêre], ad annum 1000. Ex illis in Neustria Normannis fuere [orig: fuêre], qui a bello Syriaco reduces, post illustres editas operas redeuntes, magnis rebus contra Saracenos pariter Graecosque gestis, a Nicolao II. Pontifice Apuliam, Calabriam et Siciliam in feudum acceperunt, Saracenosque inde expulere [orig: expulêre] A. C. 1058. Vide Rheginonem, Aventinum, Crantzium, Grotium in primis, in Hist. Goth. Compendio [orig: Compendiô] haec de illis Rogerius Hovedenus, Anglus: Audax Francia Nortmannorum militiam experta delituit. Ferox Anglia captiva succubuit, dives Apulia sortita refloruit. Hierosolyma famosa et insignis Antiochia se ei supposuit. Vide plura in Normannia.

NORMANNIA provincia ampla et valde fertilis Galliae, vulgo Normandie, cum Ductatus titulo, in qua pars Neustriae. Habet a Septentrione et occasu mare Britannicum ab Ortu, Picardiam et Insulam Franciae, a Meridie, Belsiam, Perticensem et Cenomanensem provinc. uti et tantisper Britanniam minorem. Ab Ortu in Occasum ad 70. leuc. extensa, nempe a limite Picardiae ad oram Oceani, versus Caesaream Insul. lata est 20. circiter leuc. Tota sub Galliae Rege exceptis Insul. Caesarea [orig: Caesareâ], Iarsey, et Sarnia [orig: Sarniâ] Garnesey, quae ab aliquot saeculis Anglis parent, Baudr. Hanc olim coluerunt Venellocasses, Baiocasses, Abrincanti, Aulertii, Eburovices, Sai, Sesuni, Constantienses, Leponii, Caletes et Nervii, Merula, Mercat. In ea 7. urbes Episcopales, quarum metropolis est Rothomagus, vulgo Roven; In hac provinc. Reformatorum Ecclesiae L. circa A. C. 1628. numeratae sunt, hodieque magnus illorum ibidem numerus. A Normannis autem populis Septentrionalibus ex Scandinavia [orig: Scandinaviâ], seu Norvegia, et Suecia profectis, qui in Galliam irrumpentes, in ea [orig: eâ] regione consedere [orig: consedêre], nomen habet. Populi Normanni, quasi viri septentrionales, a Carolo M. devicti, et ad Christi fidem perducti, Lloydius - Horum historia paucis haec est. Ingeniosi, sed ad iram et lites paulo proniores, solum colunt frigidum, at fertile, nisi quod Bacchum parum habet propitium: fortes et generosi. Clodoveus regionem hanc in provinciam redegit, fuitque tum pars regni Suessionensis. Postea Normanni, sub Carolo Calvo, in Galliam effusi, omnia longe lateque vastarunt [orig: vastârunt], per Ann. 80. ad turpia tributa pactionesque Gallis adactis, et Lutetia [orig: Lutetiâ] terria [orig: terriâ] vice obsessa [orig: obsessâ]: Unde a furore Normannorum libera nos Domine, sollenniter in templis cantatum diu: donec Carolus Simplex, pace cum illis inita [orig: initâ], Gislam filiam Rolloni Principi illorum elocavit, Normannia [orig: Normanniâ] titulo [orig: titulô] Ducatus ei concessa [orig: concessâ], sub fide Galliae Regum. Hic [orig: Hîc] A. C. 912. baptizatus, Roberti nomen accepit: Ei successit fil. Guilielmus I. Longus Ensis: pater Richardi I. Senioris, cui fil. Richardus II. Intrepidus successit. Hunc excepit Robertus II. qui ex Herleva, nobilis cuiusdam viri uxore, gulielmum Nothum genuit, postea occupato [orig: occupatô] Angliae regno [orig: regnô], Conquestorem dictum. Cui mortuo A. C. 1087. successit robertus Guilielmus Rufus, et Henricus I. qui, Angliae usurpator, filiam Mathildem reliquit, Godofredo V. Comiti Andegavensi nuptam. Ex hoc coniugio natus est Henricus II. Angliae Rex, Normanniae Dux et Pater Henrici Iunioris Richardi superbi, Godofredi et Iohannis; qui Sine Terris dictus, Arturo filio [orig: filiô] Godofredi necato [orig: necatô], Ducatu Normanniae privatus est, iudicis sententia [orig: sententiâ], A. C. 1202. qui sic coronae est reunitus, sub Philippo Augusto. Sub Carolo VI. Angi Normanniam denuo occuparunt [orig: occupârunt], illa [orig: illâ] iterum sub Carolo VII. exuti. Ludovicus XI. illam fratri concessit, sed mox reddita, ab illo tempore numquam iterum a regno divulsa est. Coeterum Normanni Apulia [orig: Apuliâ] quoque, Calabria [orig: Calabriâ] et Sicilia [orig: Siciliâ] potiti, etc. Vide Dudonmem, Guiliel. de Iemieges, Ordricum Vitalem de gestis Normannorum. Ab A. C. 838. usque ad A. C. 1220. Edidit Duchesnius, Parisiis, A. C. 1619. Carol. Burgavillanum, antiq. Normann. Ioh. Nagerelum, descr. Normann. Claud. Molinaeum, Hist. Gener. Normann. etc. Addo, quod provinc. Lugdunensis II. quoque dicitur sub ingressum Nortmannorum Neustria appellata, quae a Mosa ad Ligerim primum, deinde a Sequana ad Ligerim pertinuerat, tum vero nomine soli Lugdunensi II. atrributo [orig: atrributô]. Data est haec provincia, quae 7. Civitates continet a fluvio Itta ad fines Britanniae, Rolloni A. C. 896. qui iam Metropolim eius occupaverat. A quo tempore Nortmanni, Baptismate cum Duce suo initiati, ibi consedere [orig: consedêre], suo [orig: suô] regioni nomine imposito [orig: impositô], ita ut nunc veteri nomine Neustria, nunc novo [orig: novô]

Nortmannia, promiscue appellaretur. Nortmannia nova dici potest, ut distinguatur a Nortmannia vet eri seu Norwagia, patria Nortmannorum. Sigebertus in Chron. eam Nortmanniam Francorum, i. e. in Regno Francorum positam, vocat, cum ait: A. C.1032. Rothertum et Richardum a Nortmannia Francorum digressos, Apuliam petiisse, et A. C. 1038. copiis suis ex Nortmannia paulatim adauctis, casteiia et urbes Apuliae aut dolo [orig: dolô] aut virtute cepisse. Coeterum Rollonem, de quo supra, Frodoardus on Chron. appellat Principem; ut et Wilhelmum ac Richardum: Glaber Rodolfus l. 2. c. 7. Ducem Rotomagorum Ricardum: et alibi, Comitem rotomagorum: Sigebertus ad A. C. 1006. Richardum Comitem Northmannorum etc. vocat: Saepius tamen Duce: Nortmannorum ab Historicis Galliae, aliquando tamen etiam Marchiones, nuncupati deprehenduntur: e quibus Guilielmus A. C. 1066. Haraldo [orig: Haraldô] Rege Anglorum fuso [orig: fusô] acie et cum multis suorum milibus caeso [orig: caesô], Angliae Regnum occupavit. Dux Nortmannorum autem inter laicos Duces, Pares Franicae, ultimum semper locum tenuit, Ducibus Aquitaniae atque Burgundiae vetustatis ac splendoris causa [orig: causâ] praecedentibus. Hadr. Vales. Notit. Gall. ubi hoc de Nortmannia elogium subiungit: Haec est Nortmannia Apulia [orig: Apuliâ] et Calabria [orig: Calabriâ] potita quondam; Haec in Sicilia dominata, terrori etiam fuit Imperatoribus Orientis; haec Antiochiae etiam Principatum obtinuit. Idem, in voce Rotomagus, provinciam maximam et opulentissimam vocat, praeter 6. sedes Episcopales Rotomago Metropoli subiectas, magnum oppidorum, castellorum et portuum numerum continentem. Ibiodem, longitudinem eius 6. dierum iter, latitudinem 4. expedito patere, quanta Britanniae et Armoricae longitudo atque latitudo esse dicatur, addit ex Alano Carterio in Carolo VIII. et Nicolao Aegidio. Vide quoque supra Normanni et infra in voce Nortmanni. URBES NORMANNIAE PRAECIPUAE: Abrincae, Auranches. Alenconium, Alencon. Argenianum, Argentan. Baiocae, Bayeux. Cadomus, Caen. Calidobecum, Caudebec. Caroburgus, Cherbourg. Carentanium, Carentan. Constantia castra, Coutances. Diepa, Diepe. Ebroicae, Eureux. Falesia, Falaise. Fanum S. Laudi, St. Lo. Gisorium, seu Caesortium, Gisors. Lexovii, Lisieux. Pons Arcuensis, Pont de l'Arche. Portus Gratiae, le Haure de Grace. Rotomagus, Roiien, provinc. caput. Sagium, et Saium, Seez. Vira, Vire.

NORONDABATES nobilis Persa, secundum Ctesiam, e 7. illis qui Smerdin Magum, Cyri filium se ferentem, et regnum occupantem coniurati sustulerunt.

NORTGOJA regio Germaniae, an ubi Narisci olim? continens Landgraviatum Liechtebergensem, Palatinatum superiorem, Marchionatum Onspacensem, et Burggraviatum Norimbergensem. Nortgovia, iuxta Germanicam interpretationem, significat septentrionalem plagam aut terram. Nort enim Germanis Aquilonem, Geu terram, et agrum significat. Est quoque Boioariae portio Trans-Danubianae. A Septentrione Voitlandiam vicinam habet, ab ortu Boiemiam, a meridie Danubio [orig: Danubiô] fluvio [orig: fluviô] a reliqua Bavaria separatur, ab occasu Sueviae parte ac Franconia [orig: Franconiâ] terminatur. Eius metropolis est Nuremberga.

NORTHANTONIA [1] provinc. Angliae, inter Huntingdoniam ad Ortum, Leicestriam et Rutlandiam ad Boream, Warwicensem ad Occidentem, a Caecia in Africum extensa, Huius caput est, urbs.

NORTHANTONIA [2] ad Ansonam amnem, 24. milliar. Angl. ab Oxonio in Boream, 18. a Varvico in Ortum, ut et a Leicestria in Meridiem. Hic [orig: Hîc] Concil. A. C. 1138. et 1164. contra Thomam Cantuariens.

NORTHUMBRIA Regio seu Comitatus Angliae Borealis, Scotiae finitimus, Northumberland. Ubi olim Ottadini. Habet ad Ortum Oceanum Germanic. ad Boream Scotiam, ad Occasum Cumbriam, a Meridie Dioecesin Dunclmen sem. Eius oppid. praecipuum est Novum Castrum. Fuit alias northumbria Regnum, in quo erant Northumbria propria, Cumbria, Westmaria, Lancastria et Eboracensis, cum Dioecesi Dunelmensi, Ioh. Speedus. Fundamenta regni huius posuit Idas, frater Hengisti, circa A. C. 547. e cuius successoribus Edelredus Britones, Gregorio M. subiectionem denegantes, graviter afflixit, A. C. 597. una [orig: unâ] die 1200. Monachis truciatis, Gilfrid. l. 8. de gestis Brit. A Danis occupata sequentibus temporibus, sed recepta Northumbria est ab Adelstano, A. C. 929. cuius successor Edmundus, Northumbris devictis, totius Insulae dominus evasit, A. C. 940. Polydor. l. 6. etc. Northumbriae Ducis Iohannis Dudlaei, qui Iohannae Graiae socer, illam ad regnum evehere conatus est, exclusa [orig: exclusâ] Maria [orig: Mariâ], circa A. C. 1553. Historiam, vide apud Thuan. l. 8. hist.

NORTHUSIA urbs Imperialis Germanica cheruscorum olim ad Silvam Hercyniam in Thuringia, ad amnem Zorge, media fere inter Erfordiam ad Meridiem et Halberstadium ad Boream: sic dicta ab Aquilone, quem respicit. Eius conditor traditur Merovaeus Francorum Rex, A. C. 447. Torneamentis nobilitata, in primis Henrici I. Landgrav. Thuringiae, Marchionis Misniae, qui arbore, qurea argenteaque habente folia, in medio locata [orig: locatâ], sumptibus etiam Caesare dignis, cursus equestres hic [orig: hîc] celebravit, Georg. Fabric. in Marchion. Misn. Ibi quoque conventus quidam Eccles. A. C. 1105.

NORTHUSIUS Iohannes Euangelii praeco, apud Gebhardum Archiepiscopum Coloniensem, hoc [orig: hôc] e editione exturbato [orig: exturbatô], Bonnaque [orig: Bonnâque] capta [orig: captâ], cum palinodiam canere recusaret, manibus

pedibusque vinctis, in Rhenum proiectus, sed admirabili Dei providen. tia [orig: tiâ] servatus est, A. C. 1584. die 27. Ianuar.

NORTIA i. e. Fortuna Tuscis: Meminit Livius l. 7. c. 3. Iuvenal. Satyr. 10. v. 74.

Ubi vulgo Nurscia. Capella, l. 1. Quam alii Sortem asserunt. Nemefinque nonnulli, Tychenque quamplures, aut Nortiam. Alii Nyritia legunt.

NORTMANNI Sigeberto eiusque saeculi scriptoribus omnes fere gentes Septentrionales dicuntur, ubi sunt Norvegiani, Sueci, coeterique quio Scandiam peninsulam in colunt. Valesio inter Septentrionales Europae nationes maxime olim eminuere [orig: eminuêre] Dani, Suethidi atque Nortmanni, qui subactis finitimis populis, tria Regna non obscura condiderunt, et Germaniam, Britanniam Insul. ac Galliam multis ac saevis incursionibus vexaverunt, ex Iornande de orig. et gestis Gothorum, qui Danorum Suethidorumque meminit et inter Scanziae suae 28. nationes numerat: Scriptoribus item rerum Anglic. qui Danorum, Suethidorum Nortmannorumque mentionem faciunt; quorum ultimosnotiore ac recentiore nomine Norwagenses, Norwegensesque appellant, ut ex Henr. Huntintoniensi prol. l. 5. Histor. et Rogero Hovedeno Annal. part. priore, patet. Et Dani quidem, ab ipsismuet de Danske, a Germanis die Daenen, a Gallis Danois; Suethidi autem patria [orig: patriâ] lingua [orig: linguâ] the Suenske, Germanis die Sueden, Gallis Suedois et Suedes, hodieque appellantur. Nortmannorum vero vel Norwagensium regionem Magister Adamus, qui circa A. C. 1080. scripsit, modo Nordmannia, modo Nordwegiam vocat: Ut alios taceam. Eosdem Sueones olim dictos esse, docet Eginhardus de Vita Caroli M. et Rembertus de Vita S. Anscharii, ut sic Suethidi veteres, qui hodierni Sueci, cum Sueonibus priscis male a quibusdam confundantur. Et certe Sueones cum Galliam incursionibus suis vexare coeperunt, quod factum Caroli M. Principatu, iam tum Nortmanni, i. e. Aquilonares a situ vocabantur: quod nomen licet omnibus Septentrionalibus Aquilonaribusque ex aequo convenire posse nationibus videretur, tamen Sueconibus praecipue, atque nonnumquam Danis, nec non Russis, a Germanis at tribuebatur, testibus Eginhardo [orig: Eginhardô] et Aimoino [orig: Aimoinô]: Quiambo cum Abbone aliisque promiscue nunc Nortmannos. nunc Danos vocant, quod, ut finitimi alteri alteris erant, ita alteri alteris iuncti saepe piraticam exercebant: adde, quod Dani Gallis propiores erant, adeo que notiores. Cynocephali porro per iocum dicti leguntur a Gallis, quod more canum capita plana haberent: ut hodieque in eorum posteris apparet, cum capite suntraso [orig: suntrasô]. Certe Monachus Sanctigallensis l. 2. de gestis Caroli M. c. 21. eum Principem, de Godefridi Regis Nordmannorum caede ac copiis hac illacque dilapsis, ita loquentem introducit: Videre non merui, quomodo Christiana manus mea cum Cynocephalis illis luserit. Iidem et Bigothi a Francis dicti sunt, propterea quod Rollo, illorum Dux, bi Goth, i. e. per Deum iuraverit, se pedem Caroli Francorum Regis pro accepta Neustria minime osculaturum, ut legitur in Chron. ad A. C. 1137. vel quia is, accepta [orig: acceptâ] provin cia [orig: ciâ] a Carolo Simplice, iam baptizatus cum suis, patria [orig: patriâ] lingua [orig: linguâ] fidem Regi per Deum iuraverit pollicitusque sit, ut refert Guil. Nangiacensis ad A. C. 896. A quo tempore per iocum, et ex ignorantia linguae Bigot seu Bigoti vocati sunt: Gallica [orig: Gallicâ] lingua [orig: linguâ] Norois quandoque dicti. Fulcherius Carnotensis Histor. Hierol. l. 2. Noroenses vocat: Matth. Westmonasteriensis, nunc Norwegenses, nunc Norenses: Radulsus de Diceto aliique Norreganos; quidam Noricos quoque: Abbo l. 2. de obsid. Lut. nunc Allophylos, nunc Gentiles: alii similiter Paganos, ab idolorum cultu appellant et. Haec varia Normanorum, quos Norvegia olim Regnum, nunc Regni Danici provincia, frigore ac nivibus squalida et maximis silvis ac montibus ad Suecia divisa, per annos amplius centum Galliae immisit, nomina sunt. Et quidem, ut dictum, Carolo [orig: Carolô] M. imperante primum piraticam exercuere [orig: exercuêre]: deinde maiore classe contracta [orig: contractâ], Frisiam et Saxoniam, Germanicae Regiones maritimas, ac litora Galliae vastavere [orig: vastavêre]. Regnante Ludovico [orig: Ludovicô] Pio [orig: Piô], idem ab iis factum, et ora Galliae, qua [orig: quâ] Oceano alluitur, cum Insulis Frisiaque vexata, ac tributum ab incolis exactum. Mortuo [orig: Mortuô] dein Imperatore ortoque [orig: ortôque] inter tres eius filios bello [orig: bellô] gravissimo [orig: gravissimô], ea [orig: eâ] occasione usi multo quam ante atrocius crebriusque saevierunt, et nunc iunctis in unum viribus, nunc divisis classibus, uno [orig: unô] tempore diversis ex partibus Galliam aggressi sunt, ac maiora flumina adversa subeundo, loca omnia ripis fluviorum adpoita igni ferroque [orig: ferrôque] vastaverunt. Tum paucissimis urbibus castellisque intactis remanentibus, sacra profanaque direpta, innumeri homines caesi, capti, decimati: Spoliatisque miseris incolis tributum impositum est, quo [orig: quô] accepto [orig: acceptô] praedones domum reverterentur. Eadem sub Carolo Calvo, eiusque filio ac nepotibus, a variis Nortmannorum Archipiratis ac Regulis, Gallia passa est: e quibus Rollo cum ferocissime Gallorum iugulis immineret, Carolus Francorum Rex, quem vulgo Simplicem cognominant, Caroli Calvi nepos, eum cum suis, dummodo Christiani fierent, in Galliae finibus collocare constituit, consentientibus Optimatibus universis. Vide Hadr. Vales. Notit. Galliae, B. Rhenanum cum Notis Ottonis ICti et supra, in voce Normannia.

NORVEGIA regnum Europae septentrionalis versus Oceanum Germanicum situm, vulgo Norweg, quae est, si interpreteris Septentrionalis Via. Nort enim Germanica [orig: Germanicâ] lingua [orig: linguâ]. Septentrionem significat, Weg, viam. Fuit regnum Norvegiae aliquandiu florens, imperiumque tenuit per Daniam, Frisiam, insulasque adiacentes, donec domesticum imperium per hereditariam successionem administratum fuit. Postea sub interregno, consensu procerum institutum est, ut reges per electionem susciperentur; Baudrandus sic habet: Norvegia, regnum amplum Europae, ad Arctos extensum, quod vulgo Norwege dicitur; estque a faucibus sinus Codani et Scania provincia Daniae, usque ad promontorium Boreale

et Lapponiam, sed non aeque latum, habens ad ortum Sueciam et ad occasum mare Germanicum. In eo sunt quinque provinciae seu praefecturae, nempe Aggerhusia, Aggerhuss, Bergensis, Bergenhuss, Nidrosiana, Dronthemhuss, sub qua subpraefectua Saltensis, Salten. Wardhusiana, Wardhuss, et Bahusiana, Bahuss. Sed haec ultima subest nunc Regi Sueciae pace Roschildiensi. Separatur a Sueciae regno Seuo [orig: Seuô] monte; et ibi fuere [orig: fuêre] Sitones populi, Sansone, Brietio [orig: Brietiô], et aliis testibus. Urbs Norvegiae caput est Nidrosia, Dronthem. Pendent etiam ex Norvegia islandia insula, in quam Norvegi, tyrannidem Haraldi fugientes, Duce Ingolfo [orig: Ingolfô], migrarunt [orig: migrârunt], A. C. 860. Gronlandia, Spitzberga, et Schetlandicae insulae supra Orcades. Extenditur autem Norvegia a septentrione in meridiem per 300. milliaria Germanica, et longa montium nive perpetua contectorum intercessione a Succiae regno disterminatur, cum Iemptia et Harria provinciae Norvegiae trans Sevum montem nunc subsint Regi Sueciae ab A. C. 1645. pace ad Bromsbroam. Norvegia, de cuius conversione, vide Hug. Grotium in Histor. Iongob. alias Reges habuit proprios, inter quos magni imprimis nominis Canutus fuit, cuius opera [orig: operâ] Lotharius Imperator in Dania, Suecia, Norvegia, Gronlandia et Islandia Episcopos instituit, circa A. C. 1133. Is moriens filiis Sueino Norvegiam, Canuto Daniam, et Haraldo Angliam reliquit, Saxo Grammat. l. 10. Spangeb. in Chron. Acho autem, A. C. 1264. Scotica [orig: Scoticâ] expeditione infelix, maerore animi obiit. Buchan. hist. Scot. l. 7. postquam Islandi Haquino Regi se submisissent, A. C. 1261. Postmodum Magnus Sueciae Rex per matrem, Norvegiae quoque haeres, illam Haquino filio reliquit, A. C. 1343. Crantz. Hist. Dan. l. 6. Cuius fil. Olaus, patre mortuo [orig: mortuô], illam Daniae adiunxit, A. C. 1375. Post quem Ericus VIII. Daniae, Sueciae, Norvegiaeque Rex declaratusest, A. C. 1396. qui diuturnis bellis attritus, relictis regnis, privatus consenuit. Ab A. C. 1387. (quo [orig: quô] Aquinus Daniae Rex, ex Margareta Waldemari 3. filia [orig: filiâ], nulla [orig: nullâ] prole suscepta [orig: susceptâ], decedens utrumque regnum, Erico Duci Pomeraniae reliquit, cuius successorem Christophorum excepit Christiernus, fil. Dieterici, Comitis Oldenburgici, A. C. 1448.) usque ad nostram hanc aetatem regni Daniae dominatui hereditario obnoxium mansit, iuribus tamen et privilegiis suis sartis et tectis conservatis. Vide Golnitzium, Cluv. Sanson. Brietium, in Geograph. etc. Coeterum habet ab Ortu Sueciam, ab Austro Daniam, ab Occasu et Septentrione Oceanum. Ex eius Praefecturis Wardhusiensis, in extremo Borea, post Sueciam et Lappiam ad 73. grad. Elev. Poli sita est, a qua haud procul abest Caput Noortkyn, olim promontor. Rutubas, quod maximae Europae latitudinis unum terminum ponunt Geographi. Iunxit hoc Regnum Daniae Regno Olaus V. Rex Daniae in locum Waldemari III. electus, et Hauqini Regis Norvegiae ex Margarita, celebri illa Arctoa Semiramide, filius, quod factum circa A. C. 1377. Vide Pontanum Histor. Danicae l. 8. Unde hodierni Daniae Reges Daniae, Norwegiae, Vandalorum et Gothorum Reges dicuntur; et licet Duces Holsatiae a Norvegia quoque denominentur, Heredum singulari id fit nomine: Insignia Regni Leo cum bipenni, eiusdem Regis insignibus, quae numerosis abundant imaginibus, inserta conspiciuntur. Imprimis autem Heredes se Norvegiae dixere [orig: dixêre] Dami, a quo maxima [orig: maximâ] libertatis parte Norvegi a Christierno II. multati sunt, ob sedit ionem concitatam ab Hermolao seu Herlof Hudfad, quem captum consilio [orig: consiliô] et ope Matthaei Episcopi Opsoliensis rotae Rex imposuit, frustra Suecis contra nitentibus, et Losa [orig: Losâ], Elsburgo [orig: Elsburgô] ac Dorestena [orig: Dorestenâ] captis ac deletis. Ipse tamen postea, cum regno [orig: regnô] aliquandiu extorris, tandem militibus in Frisia [orig: Frisiâ] conductis et Hollandis, iussu Caroli V. Imperatoris auxiliantibus, illud repetiturus, in Seelandiam appellere conaretur, in Norvegiam reiectus, et post Aggershusam frustra obsessam, a Canuto Guldenstern victus captusque est, Phil. Iac. Spenerus Sylloge Geneal. Histor. Nec omittendum, inter Daniae Regum Dynastias, de quibus compendiose agit Swaningius in Chronol. prolixius Pontanus lib. cit. post Dynastiam Danorum, seu Selandorum, Dano-Suecorum, Gothlandorum, Scanorum, duas Norvegorum Regum sequutas esse, quarum prior ab Olao Vegeto, ad Sivardum Ring, Regem sexagesimum tertium, annorum fuit 485. Regesque habuit 22. Posterior, a Sivardo II. ad Sueonem Esthritium, Regem octogesimum, per annos 237. extensa, 17. Reges dedit: Cui successit Dynastia Anglo Danorum seu Sueonidarum, et Oldenburgica, hodieque durans, etc. Vie Alb. Crantzium in Daniae, Suediae et Norvegiae Chron. Stephanum Ioh. Stephanium, in Tractat. variis de regno Daniae et Norvegiae Insulis adiacentibus, Ioh. Martinum Schlangerupensem in Chronico Norvegiae, Auctorem Anonymum Historiae Orbis Terr. Geogr. et Civ. c. 5. de Regno Daniae, Phil. Iac. Spenerum libro locoque supra cit. etc. ut et supra, in voce Nortmanni. Hornio antiquitus Norvegia sub variis fuerat Regulis, tempore Carolovingorum Nordmannia dicta (unde circa A. C. inprimis 800. immensa illa Nordmannorum agmina per Gallias, Britannias, Germanias diffusa) Primus universam regionem Imperio [orig: Imperiô] complexus est Haraldus praefatus, circa A. C. 878. conditor regiae Harfagerorum, i. e. Comatorum, familiae, quae per 6. saecula continua regno praefuit, usque ad Olaum, de quo supra. Ex Norvegia, Islandia colonos accepit, circa A. C. 900. cum pulsi ab haraldo Reguli aliquot cum familiis suis eo se receperunt, confluentibus aliis paulatim aucti. Et quidem Islandi hi initio liberi fuerunt, suamque habuerunt Rem publ. donec Norvegiae Reges ius in eos, tamquam originis suae, praetenderent, in quorum etiam potestatem postmodum illi cesserunt. Mexicanos vero, dum Norvagorum seu Norvegorum per Gronlandiam propaginem esse contendit Hugo Grotius, Abrahamum Mylium sequutus, assensum non impetrat, exstantque contra doctissimae Iohannis de Laet observationes, ubi ostendit nec rationem temporum, nec morum, nec linguae, nec antiquorum traditionem

pati, ut origo Mexicanorum a Gronlandis deducatur. At Orcades et Hebrides Insulae ad Scotiam sitae incolas ex Norvegia acceperunt, ac illius proin Regibus diu subiectae fuere [orig: fuêre]: donec, bellis aliquoties inter Scotos ac Norvegos de possessione illarum recrudescentibus, tandem Aquinus Norvegiae Rex eas Alexandro III. Scotiae Regi concessit. Quo [orig: Quô] facto [orig: factô] cum nihilominus controversiae minime cessarent, Christianus I. Daniae Rex Iocobo III. Regi Scotiae, eas cum filia sua in dotem dedit, de qua transactione authenticas se vidisse tabulas, refert Buchananus. Hiberniam quoque Norvegos sub potestatem redegisse, docet idem Hornius Orb. Pol. Part. 3. p. 52. Primussidem Christianam genti tradidit Olaus I. Haraldi aliquoties dicti nepos. Nec omittenda Helsingiae mentio, quae potens olim per Norvegiam et Sueciam Regnum, et a Scania usque in Potniam, Lappiam ac Scrito-Finniam extensum, tandem a Regibus Sueciae destructum atque in provinciam redactum est, unde hodie nulla eius memoria superest, nisi in Helsenburgo et Helsinora, ad Sundam, castris. Idem Orb. Imper. p. 238. et 239.

Ansloga, Opsto. Bahusia, Babus, nunc sub Suecis. Bergae, Bergen. Christiana. Vide Ansloga. Fridericostadia, Fridrickstadt. Nidrosia, Drontheim, regni caput. Saltzberga, Saltzberg. Stavangria, Stavanger. Tonsberga, Tonsberg. Wardhusia, Wardhus.

NORVICUM urbs Angliae Episcopalis sub Archiepiscopo Cantuariensi, ad amnem Iarr. Vide Nordovicum.

NORUNT Fideles seu >Quod norunt fideles seu Norunt initiati quod dicitur, i)/sasin oi( memugme/nos2, formula frequens in Patrum scriptis, in mentione potissimum Sacramentorum usu trita. In unius Chrysostomi Homiliis aliisque scriptis minimum quinquaginta in locis observavit Casaubon. neque multo rarius, apud Augustin. in Ep. Enarrationibus in Psalm. Tractatibus in Iohan. Homiliis etc. Inter alia Chrysostomus in Genes. ad illa verba e c. 49. v. 2. Lavabit in vino stolam suam: *(/ora, inquit, pw=s2 a(pan h(mi=n entau=qa to\ mnsth/rion h)ni/cato) i)/sasin oi( memuhme/noi to\ lego/menon, Ecce quam totum mysterium nobis hic indigitaverit: Norunt initiati, quod dicitur. Habes alterum testimonium in Homil. eiusd. Op. 27. p. 214. 34. Comm. in Psalmum 143. ubi de lingua loquens, *)enno/hson, o(/ti tou=to/ e)sti to\ me/los2, di' ou(= th\n qusi/an u(podexomeqa) i)/sasin oi( pistoi\ to\ lego/menen, Cogita hoc illud esse membrum, quo tremendum sacrificium excipimus: Sciunt fideles, quid dicam Ídem Homil. in Matth. 72. *au)to\ to\ musth/rion po/sou e)le/ous2, po/shs2 filanqrwpi/as2; i)/sasin oi( memnhme/noi, Ipsum hoc mysterium quantae misericordiae, quanti amoris? norunt initiati. Et Homil. 40. in 1. Corinth. locum Pauli exponens c. 15. v. 29. de iis, qui baptizantur pro mortuis: *bou/lomai me\n safw=s2 au)to\ ei)pei=n ou) tolmw) de\ dia\ tou\s2 a)mi/ktous2 ou(=toi ga\r duskolwte/ran h(mi=n poiou=si th\n e)ch/ghsin, a)nagka/zontes2 h)/ mh\ le/gein safw=s2 h)\ ei)st au)tou\s2 e)kfe/rein ta\ a)po/r)r(hta, Cupio quidem perspicue rem dicere, sed propter non initiatos non audeo, hi interpretationem nobis reddunt difficiliorem, dum nos cogunt aut perspicue non dicere, aut arcana, quae taceri debent, apud ipsos efferre: Deinde addit, se quo [orig: quô] poterit modo [orig: modô] dicturum suneskiasme/nws2, obscure, vel ut Lucretius loquitur, adumbratim, plane, ut apud Theodoretum Dial. 2. negat Orthodoxus, de Eucharistia fas esse aperte loqui, quoties periculum est, ne adsint non initiati: *ou) xrh\ safw=s2 ei)pei=n' ni)ko\s2 ga\r ti/nas2 a)muh/tous2 paei=nai. Deinde respondet Eranista: *ai)nigmatwdw=s2 h( a)po/krisis2 e)/stw, Aenigmatice responsio fiat. Et Dial. 1. dixerat iam Orthodoxus, quum mentio de Mysteriis incidisset, *)aciw= se mustika/teron a)pokri/nasqai, tine\s2 ga\r i)/sws2 a)mu/htoi paresth/kasin, Rogo te paulo tectius respondere, quidam enim forte non initiati praesto sunt. Iterum Chrysostom. Catech. 1. ad Baptiz. de calice S. Eucharistiae, *)/isasin oi( memuhme/noi tou= pothri/ou tou/tou th\n i)sxu\n ei)/sesqe ga\r kai\ u(mei=s2 mikro\n u(/steron, Sciunt initiati vim huius poculi. Scietis et vos paulo post, etc. Similiter Augustin. non solum Episcopis, Presbyteris, aliisque Ecclesiarum Ministris, curae fuisse innuit, ut passim caverent nudare mysteria: Sed et ipse adeo de arcano isto sollicitus fuit, ut quoties de Eucharistia loqueretur, non facile proprio [orig: propriô] eam vocabulo [orig: vocabulô], sed his omnino verbis, Quod norunt [orig: nôrunt] fideles, plerumque designaret. Ut innumera alia omittam. Nempe sanctiora sacrorum solis initiatis voluerunt esse nota. ut Seneca ep. 95. ait, distinguebantque universam doctrinam Christianam, in ta\ e)/kfora, i. e. ea quae enuntiari apud omnes poterant, et ta\ a)por)r(hta, i. e. arcana temere non vulganda: de quibus neque in familiaribus colloquiis, neque in carechesibus, neque in contionibus verba temere facieant, coram paganis, catechumenis, aut quibusvis aliis non initiatis. Unde Cyrillus Hierosolymitanus in Procatechesi eleganter ait, Catechumenos, quibus fas non est cognoscere sacra mysteria, perihxei=sqai, vocem circumsonantem audire: postea vero, quam facti sunt fideles, enhxei=sqai, intus audire. Deinde verbis disertis praecipit suis Auditoribus, ne, que didicerint, postquam fidelibus fuerint aggregati, Catechumenis, quos ponit inter tou\s2 e)/cw, qui foris sunt, enuntient. Atque hinc Catechistarum et Catechumenerum nomen profluxit, a kathxe/w dictorum, quod olim nefas esset, mysteria literis committere, voce tantum tradenda, ut id Erasmus docet in Hieron. Apol. ad Domnion. verb. *kathxhstai, addens, se in antiquissimo quodam codice legisse, Pontificem quendam Romanum in literis suis, cum multa docuisset cum, a quo fuerat in terrogatus, de Sacramentis, subtraxisse verba, quibus sacrum oleum consecraretur, ne Mysterium, literis commissum, aliquo [orig: aliquô] modo [orig: modô] ad profanos promanaret. Quin et viva [orig: vivâ] voce informantes Catechumenos, ea [orig: eâ] fuisse usos cautione, ne omnem mysteriorum doctrinam illis praemature propalarent, etiam ex Ambrosio

apparet, qui Baptismatis lavacro [orig: lavacrô] iam ablutos alloquens, de his qui Myster. init. c. 1. Nunc, ait, de mysteriis dicere tempus admonet atque ipsam Sacramentorum rationem edere, quam ante Baptismum, si putassemus [orig: putâssemus], insinuandam nondum initiatis. prodidisse potius, quam edidisse, aestimaremur. Imo Cyrillus praefatus in Prologo, fideles adiurat sollicite, ne librum Homiliarum suarum Catecheticarum vel Catechumenis, vel aliis non initiatis, velint tradere; alioqui facti rationem Deo reddituros. Idem Cateches. 6. *iieri\ musthri/wn, inquit, e)pi\ kathxoume/nwn, leukw=s2 ou) kalou=men. a)lla\ polla\ polla/kis2 le/gomen e)pikekalumme/nws2, i(/na ei( ei)do/tes2 pistoi\ noh/swsi, De Mysteriis, praesentes si sint Catechumeni, clare non loquimur: sed saepe multa dicimus tecte, ut qui norunt fideles intelligant, etc. Quod si vero quis fecisset, dicebatur e)corxei=ssqai, item tragw|dei=n ta\ musth/ria. Uti enim e)corxei=sqai ta\ musth/ria dixerunt pagani, de iis qui arcana mysteriorum evulgabant: ita dixit Dionysius Areop. Hierarch. cael. sub init. *)all' o(/ra, o(/pws2 ou)k e)corkh/sh| ta\ a(/gia tw=n a(gi/wn, Vide, ne enunties, aut parum reverenter habeas sancta sanctorum. Et B. Athanasius, cum inimici ei obicerent, quod calicem mysticum per irreverentiam fregisset, atque in eo crimine exagitando tragoedias ingentes cierent: contra illos Apolog. 2. gravissime accusat, quod de mysterio cenae Domini, coram Catechumenis atque etiam Graecis et Ethnicis verba facere non erubuerint. *kai\ ou)k ai)xu/nontai tau=ta e)pi\ kathxoume/nwn, kai\ to/ge xei/riston e)pi\ *)ellh/nwn tragw|dou=ntes2 ta\ musth/ria. Palladius quoque in vita Chrysostomi, pro magno scelere narrat, quod tumultu excitato [orig: excitatô] contra Virum sanctum, ab eius inimicis irruptio facta sit in Ecclesiam, et quidem non initiati oculis usur parint [orig: pârint], quae erat illis nefas videre, etc. Quae causa vero fuerit tam religiosi filentii, ut et plura hanc in rem, diximus supra, in voce Mysterium: Consulantur insuper Is. Casaubon. Exercitat. XVI. ad Annales Eccles. Baronii §. 43. et Tob. Pfannerus Theol. Gentil. Purior. c. 1. §. 9. et seqq.

NOSIDES inter feminei calceatus genera, cum Aphractis, Opisthocrepidis, Canabiis, Nudipediis, Nyctipedibus, Mesopersicis aliisque, recensentur, apud Iul. Pollucem Onomast. l. 7. c. 22. Vide Ben. Balduinum de Calceo antiquo c. 20.

NOSOCOMIUM locus, in quo aegrotantium publice cura habetur. Hieronym. Ep. 39. Et primo omnium, Nosocomium, i. e. languentium villam instituit, in quo aegrotantes colligeret de plateis, et consumpta languoribus atque inedia [orig: inediâ] miserorum membra refoveret. Vulgo Hospitale, vide ibi, ut et in Epitaphio Fabiolae, cuius id inventum: supra quoque voce Infirmarium, item Invalidi, nec non ubi de Aegris; infra voce Valetudinarium, it. ubi de Valetudinis Triumviris.

NOSTER Dominus *despo/ths2 h(mw=n, appellatio honoris, circa saeculum VI. inter Graecos orta, qua [orig: quâ] Mennam insigniunt Patres Synodi Constantinopolit. sub eius, praesidio habitae, in aede Dominae nostrae *despoi/nhs2 h(mw=n quo [orig: quô] titulo [orig: titulô] similiter B. Virgo ibid. ornatur, uti vidimus supra in Domina nostra. Adde quae dicemus infra voce Suus, it. Tuus.

NOSTIA vicus Arcadiae: alias Estania, Steph. Ephoro autem Nestania dicitur.

NOSTOS Graece *no/stos2, Reditus, nomen operis antiqui. Legitur enim apud Pindari Scholiasten in Olympionicis, Eumolpum Corinthium scripsisse *no/ston tw=n *(ellh/nwn, Reditum Graecorum; ubi omnino Eumelum reponendum esse, censet Salmas. Sed nec unum id opus, nec unius Auctoris titulus hic. Alii hoc [orig: hôc] nomine reditum Graecorum ex Ilio, alii Argonautarum ex Colchide, prosequuti sunt. Lysimachum quidam in *no/stois2, nonnulli Anticlidem laudant: *tw=n *no/stwn fragmentum, quod exstat in argumento Medeae Euripideae, de Argonautis et Minyarum rebus agit et fortean pars fuerit tw=n *korinqiakww=n Eumeli. Fortassis etiam peculiari carmine descripserit reditum Argonautarum: quae tamen omnia incerta. Et certe, quasi dubii Auctoris citat illos *no/stous2 Apollodorus etc. Salmas. ad Solin. p. 859.

NOSTRADAMUS Michael Medicus, Astrologus et Magus celebris, Fano [orig: Fanô] S. Remigii in Provincia oriundus. A. C. 1555. Centurias suas edidit, tanti habitas ab henrico II. ut earum auctorem in aulam vocatum, magnifice donaverit. Catharinae Mediceae inprimis gratus fuit, quae de futuris saepe ab eo edocta est. Obiit A. C. 1566. aetat. 62. Vide Verderium. Bibl. Gall. Naudaeum, apol. viror. insignium Magiae suspectorum, c. 16. Buchaeum, Hist. Prov. l. 10. De illo argutum est hoc Stephani Iodelli distichon:

Nostra damus, cum falsa damus, quia fallere nostrum est,
Et cum falsa damus, nil nisi Nostra damus.

Eius fil. Caesar patris opera edidit: Frater Iohannes, Astrologus quoque fuit: Procurator insuper Parlamenti Aquensis, auctorque Historiae Provincialis, et vitae Poetarum Provincialium, Morerius Diction. Histor.

NOTA cantus, quomodo Galli vocem Note usurpant. Tidericus Langenius in Saxonia,

Restant alaudae, quae subsistunt sine fraude,
Perque suas Notas rudes sistunt idiotas.

Qualis autem fuerit olim cantus, quem Gregorianum dicunt, et an Notis, quae vulgo in usu, Musicis constiterit, non omninoliquet: quamquam id minus vero consentaneum videtur, cum eiusmodi notas multo post adinventas tradant plerique. Incertum etiam, an earum vice aspersa fuerint literis alphabeticis, quae vocis tonos denotarent, Antiphonaria et Gradalia, uti postea factitatum palam est: etsi viceatur id diserte indicare Ekkehardus Iunior de Casibus S. Galli c. 4. ubi de Petro, uno, uti vult, e Cantoribus, quos Roma [orig: Româ] ad Carolum in Galliam miserit Hadrianus Pontifex, verba facit: In ipso quoque (Antiphonario)

primus ille literas Alphbeti significativas notulis, quibus visum est aut susum aut iusum, aut ante aut retro, assignari excogitavit: quas postea cuidam amico quaerenti Notker Barbulus elucidavit. Quod Notkeri opusculum exstat Canisii Antiquarum Lect. tom. 5. part. 2. p. 739. cum hocce titulo: Notker Lanthberto fratri salutem. Quid singulae literae in superscriptione significent cantilenae, prout potui, iuxta tuam petitionem explanare studui. Singularum vero literarum in Musica quae vis fuerit, infra, ex eodem Notkero, exhibebimus. Cantum certe Gregorianum quod attinet. Notis is constitit, quae Musicae et cantandi tonos indicarent: has Romanas vocabant. Monachus Egolismensis A. C. 787. Tribuitque Antiphonarios S. Gregorii, quos ipse notaverat nota [orig: notâ] Romana [orig: Romanâ]. Infra, Omnes Franciae Cantores didicerunt notam Romanam, quam nunc vocant Franciscam. Hae porro Notae singulis syllabis adscriptae erant. Chronicon Trudonen se l. 8. Graduale unum --- scripsit. illuminavit; Musiceque notavit, syllabatim, ut ita dicam, totum usum prius a senioribus, secundum antiqua eorum Gradualia, discutiens. Cuiusmodi vetus Graduale hisce notarum characteribus seu Notis insignitum, exstat in Bibliotheca Monasterii Corbeiensis. Eiusmodi etiam descripsit Menardus ad lib. Sacram. Greg. p. 76. an vero eaedem sint, quae Petri Cantoris vel Notkeri, id vero certum non est. Nam extremis saeculis, ut ait Hugonis Reutlingensis Interpres, ei, ut putatur, coaevus, in Procoem. processu temporis quidam Alemanni, et praecipue Monachi Ord. Ben. qui cantum Musicalem non solum ex arte, verum etiam ex usu et consuetudine perfecte et cordetenus didicerant, ipsum, omissis clavibus et lineis, quae in neuma seu nota et Musicali requiruntur, simpliciter in libris eorum notare coeperunt, et sic decantaverunt deinde, iuniores et suos discipulos sine arte, ex frequenti usu et ex magna consuetudine cantum informare, qui cantus sic per consuetudinem doctus ad diversa pervenerit toca. Unde iam non Musicae, sed usus est denominatus, etc. Utut sit, pro certo habetur, regulas, claves et notas Musicas hodiernas, Guidonem Aretinum Monachum A. C. 1022. adinvenisse, ut post Vincentium Belvac. l. 25. c. 14. et alios, observat Baronius ad h. an. num. 20. Is enim syllabas, ut, re, mi, fa, sol, la, reperit, quibus septem discrimina vocum vulgo designantur: quod longe antea similiter factitasse [orig: factitâsse] Aegyptios et septem voculis sonos hos expressisse, tesstatur Dionysius Halicarnassaeus l. peri\ *(ermhnei/as2, qui vulgo D emetrio Phaleraeo ascribitur p. 35. Edit. Morell. Sed et Auctor Vitae S. Bennonis Eipscopi Misnensis, c. 16. apud Sylvium Tom. 7. (vix autem Benno A. C. 1566.) tradit, docuisse Notas Musicales regulare et sic cantare in Ecclesia Misnensi. Chron. Trudonense l. 8. Instruxit etiam eos arte Musica [orig: Musicâ], secundum Guidonem etc. Porro Notae Musicae, ut dictum, in libris Ecclesiasticis, singulis vocum syllabis superaddebantur. Capitulare Aquisgran. A. C. 876. c. 70. et Capitulare Caroli M. l. 1. c. 68. l. 6. c. 277. Unde Ademarus in Carolo M. A. C. 787. Et omnes Franciae Cantores didicerunt Notam Romanam, quam nunc vocant Notam Franciscam: excepto [orig: exceptô] quod tremulas vel vinnulas sive colligibiles, vel secabiles voces in cantu non poterant perfecte exprimere Franci: et Ingulfus p. 886. Misae, quae cum nota canuntur, i. e. cum modulatione Musica, libro [orig: librô] notis Musicis notato [orig: notatô] coram proposito [orig: propositô]. Hinc notare, pro Notas Musicas Libris Ecclesiasticis adscribere, apud S. Anselmum l. 1. Ep. 21. Ademarum in Vita Caroli M. aliosque, quos laudat Car. du Fresne Glossario in voce Notae, vide et supra in Cantus Rom. it. Musica.

A. in superscriptione cantilenae, ut altuis elevetur, admonet, Notkerus ubi supra. B. in eadem, secundum literas, quibus adiungitur, ut ´bene, i. e. multum extollatur, vel gravetur, sive teneatur, belgicat, Ibid. C. ut cito vel celeriter dicatur, certificat. Ib. D. ut deprimatur, demonstrat. E. ut aequaliter sonetur, eloquitur. F. ut cum fragore seu frendore feriatur, efflagitat. G. ut in guture gradatim garruletur, gemine gratulatur. H. ut tantum in scriptura aspirat, ita et in nota id ipsum habitat. I. iusum vel inferius significat, gratitudinemquepro g. interdum indicat. K. licet apud Latinos nihil valeat., apud Alemannos pro X. Graeca positum, Clenche, i. e. Clange, clamitat. L. levare laetatur. M. mediocriter melodiam moderari mendicando memorat. N. notare, h. e. noscitare significat. O. figuram sui in ore cantantis ordinat. P. pressionem vel praecisionem praedicat. Q. in significationibus notarum cur quaeratur? cum etiam in verbis ad nihil aliud scribatur, nisi ut sequens V. vim suam amittere queratur. R. rectitudinem vel rasuram non abolitionis, sed crispationis rogitat. S. Sursum vel susum scandere sibilat. T. trahere vel tenere debere testatur. V. licet amissa in sua veluti val. de Vau Graeca vel Hebraea velisicat. W. omisit Notkerus. X. quamvis Latina verba per se inchoet, tamen exspectare expetit. Y. similiter omisit. Z. similiter.

NOTAE et NOTULAE dictae olim sunt brachygraphiae, h. e. compendiosae scriptionis characteres, quibus Scribae et Cancellarii Principum dictata illco consignabant, alias Siglae, quod vide. His Iurisconsultos in exscribendis legibus usos fuisse patet, ex Manilio l. 4. quod obtinuit, usque ad tempora Iustiniani Imperatoris, qui, ne error ullus subreperet, ut vocabulis

integris scriberetur, iussit, l. 1. Cod. Tit. 17. de vet. Iure enucleando leg. 1. Et Tit. eod. leg. 11. quod idem in Graecis Codicib. fecit Basilius Imperator. Quam antiqua autem haec ratio sctibendi literis singulis seu Siglis fuerit, ostendit Cicero pro Muraena, cum ait: Irati Iurisconsulti, ne dierum ratione pervulgata [orig: pervulgatâ] et cognita [orig: cognitâ], sine sua ope posset lege agi; Notas quasdam composuerunt, ut ipsi omnibus in rebus interessent. Pressius Romanis Notae dicuntur signa incognita, quarum 1100. invenisse creditur Ennius: quibus postea plures adiecit Tyro, Ciceronis Libertus, Isidor. Orig. l. 1. c. 21. Post eos multas repperit Annaeus Seneca, ita ut numerus Notaram excresceret ad quinquies millenas. Vide Paulum Diaconum preloquio Notarum ad Conradum I. Imper. Istiusmodi Notis Davidicum Psalterium exaratum asservatur in Bibliotheca Argentoratensi: cui a sciolo quodam inscriptum, Psalterium in Armenia lingua, ut refert, qui vidit, Trithemius. Volumen Notarum Tyronis ac Senecae vulgavit Ianus Gruterus. Peritissimus Notularum Ekkehardus, tempore Ottonis Imperatoris fuisse legitur, apud Spelmannum Glossar. Archaeol. Vide Ioh. Gerardum Voss. de Arte Gramm. l. 1. c. 41. et 42. Isidor. Orig. l. 1. c. 20. ubi Notas sententiarum num. viginti sex, affert ac explicat: Fortun. item Licetum de Lucernis l. 6. c. 48. ubi Lucernas Isidori ac Casalii Notam habentes insculptam erudito [orig: eruditô] Commentario [orig: Commentariô] illustrat etc. ut et supra Monogramma. Solebant porro Veteres, inter legendum, ad libri oram Notas quasdam appingere, quibus indicarent, quae ipsis loca notatu et observatione digna, vel etiam corrupta aut vitiosa aut etiam improbanda viderentur. Laudis, ut vocat Gellius, seu Laudabilium Nota duplex L. apud Latinos reperitur: Unde apud Paulum Diaconum in Notis Liter. LL. Laudabiles loci. Alibi etiam est L. S. Laudabilis sententia. Graeci Notam literae X. apponebant, quae xrhsto\n seu xrh/simon significaret. Hinc Diogenes Laertius in Platone: peristigme/non pro\s2 ta\s2 e)kloga\s2 th=s2 kalligrafi/as2, inquit, sumba/lletai. Et Cassiodor. Divin. Lect. l. 1. Ticonius Donatista in eodem volumine quaedam non respuenda subiunxit, quaedam vero venenosa dogmata iuri permisc vit. Cui tantum in bonis dictis Chresimon, in malis Achreston, quantum transiens valui aperire, ut arbitror competenter adfixi. *)/axrhston enim Graeci ad scribebant ad ea quae improbabant: Gellius Culpae ad not amenta vocat. Ut enim Laudis nomine Laudabilia, sic Culpae contraria appellat. Similiter Ausonius Ludo Sep. Sap. v. 14.

Vir bonus et prudens versus reprendet inertes,
Culpabit duros: incomtis allinet atrum
Transverso [orig: Transversô] calamo [orig: calamô] signum --------
Arguet ambigue dictum: mutanda notabit,
Fiet Aristarchus.

Ubi Acro: Notam culpae significat: Nam notare versum male formatum dicimus. Hinc et alibi Gellius, deculpatum verbum dicit, pro reiectitio et culpae Notis compuncto atque damnato. Erat autem culpae Nota ut plurimum obelus. Isidorus Origin. l. 1. c. 20. Obelus, i. e. virgula iacens, apponitur in verbis aut sententiis superflue iteratis, sive ubi lectio aliqua falsitate notata est, ut quasi sagitta iugulet supervacua et falsa, quintilianus proin Censoriam virgulam vocat. Sed ad eandem rem etiam litera Graecorum *q. adhibita est. Sidonius Appollin.

Quod ad exemplum Iudicum factum videtur, qui, ut notatibidem vetus Persii Scholiastes, literam *qh=ta apponunt, ad eorum nomina, quos supplicio [orig: suppliciô] afficiunt. Vide de huiusmodi similibusque Veterum Notis, praeter Auctores supra memoratos, apud Wouwerum de Polymathia c. 17. Thom. Reinesium Variar. Lect. l. 3. c. 7. Iac. Oiselium IC. Notis in A. Gellium. 17. c. 2. etc. A Notis, dicti Notarii et Notariae, apud Romanos, de quibus paulo infra.

NOTAE Genitales Amm. Marcellin. ubi de bove Aegyptiorum sacro, l. 22. Est enim Apis bos diversis genitalium notarum figuris expressis, maximaque omnium corniculantis Lunae specie dextro [orig: dextrô] latere insignis: ubi alii legunt, maxime omnium: sunt ta\ e)/mfuta shmei=a, Suetonio Aug. c. 80. genitivae, Solino c. 35. ingenitae et ingenuae notae, quibus Apin bovem insignem esse oportebat. Cantharum sub lingua, inter easdem recenset Plin. l. 8. c. 46. de eod. bove, Insigne ei in dextero lat ere candicans macula, cornibus Lunae crescere incipientis. Nodus sub lingua, quem cantharum vocant, h. e. scarabaeum. Hic [orig: Hîc] enim apud Aegyptios Soli sacer, ut et bos Apis, ut unanimi consensu scribunt Auctores, unico [orig: unicô] refragante Ammiano [orig: Ammianô], qui Apim Lunae, Mnevim Soli consecratum sciscit; forte propter notam corniculatae Lunae, quam praeferebat: Atqui et scarabaeum, h. e. nodum sub lingua, scarabaeum referentem, qui Solis erat signum, habebat. Lunaribus autem radiis divinitus conceptum credebant, unde corniculatae lunae speciem dextro [orig: dextrô] latere gestabat. Nempe Lunam masculum Deum, ut plerique omnes in Oriente populi, Aegyptii ducebant, ex quo et bove femina concipi Apim bovem sibi persuadebant, ex masculo mortali et immortali femina nihil gigni posse affirmantes etc. Salmas. ad Solin. p. 438. Inter homines, non pauci Notis ist iusmodi Genitalibus insigniti occurrunt. Quo pertinet, quod de Seleuco habet Iustinus l. 15. c. 4. Admirabilem fecit hunc visum et annulus, qui postera [orig: posterâ] die --- in lecto inventus est, et figura anchorae, quae in femore Seleuci nata cum ipso parvulo fuit --- Originis eius argumentum etiam in posteris mansit: Siquidem filii nepotesque eius, anchoram in femore, velut notam generis naturalem, habuere [orig: habuêre]. Unde Ausonius de Antiochia, v. 10.

-------- -------- illa Seleucum
Nuncupat. Ingenuum, cuius fuit anchora signum.

Graece shmei=a; aliter clavi Latinis, item plumae, tesserae etc. Variis enim figuris, qua rotundis, qua quadratis, lusit Veter. in vestibus auro purpurave illudendis luxuria; quarum quae rotundae et in circulum flexae. plumas Latini vocitarunt [orig: vocitârunt], et fortasse etiam clavos, clavorum enim capita rotunda; oculos item. Quae vero quadratae erant. tesserae dicebantur, et tecentioribus tabulae etc. Cuiusmodi notas qui vestibus insuebant et intexebant, Plumarii dicebantur, vide hic [orig: hîc] passim.

NOTACULUM apud Minucium, Felic. Sic nos denique non nataculo [orig: nataculô] corporis, ut putatis, sed innocentiae et modestiae signo [orig: signô] facile dignoscimus. Nota est. Ita enim in praeced. Caecilius, Occultis se notis insignibus noscunt. Et in Gloss. Notaculum, nota, signum. Nempe negat Octavius apud Minucium, Christianos se dignoscere aliquo [orig: aliquô] corporis signo [orig: signô], quod illis exprobraverat Caecilius: sed forte non sine omni ratione. Imprimere enim manibus et brachiis Christianos nomen Christi aut crucis signum solitos, discimus ex Procopio in illa Esaiae c. 44. v. 5. Et alius describet manu sua [orig: suâ]. Ubi, to\ de\, inquit, th=| xeiri\ dia\ to\ sti/zein i)/sws2 pollou\s2 e)pi\ karpw=n h)/ braxio/nwn, h)/ tou= staurou= to\ shmei=on, h)/ th\n *xristou= proshgori/an. Respiciens, iuxta Wowerium, ad illa Pauli Gal. c. ult. v. 1. *)egw\ ga\r ta\ sti/gmata tou= *kuri/ou *ihsou= e)n tw=| sw/mati/ mou basta/zw, Paulus autem ad morem videtur allusisse Militum Romanorum, quosmanu signari consuevisse olim, legimus apud Gregorium M. Vide infra Signatus manu: in brachiis item stigmata accipere, in L. Arcadii et Honor. de qua itidem infra, voce Stigmatiae. In fronte vero signatos milites. Mithrae initiari solitos, docet Tertullian. de Corona Mil. Erubescite Romanii commilitones eius, tam non ab ipso iudicandi, sed ab aliquo Mithrae milite. Qui cum initiatur in spelaeo coronam interposito [orig: interpositô] gladio [orig: gladiô] sibi oblatam, quasi mimum martyrii, monetur obvia [orig: obviâ] manu capita depellere. Et de Praescript. adv. Haer. Signat illic in fronte milites suos, et sub gladio redimit coronam etc. Idem et Carpocratiani imitati, sfragi/da e)n kauth=ri, h)/ di' e)pithdeu/sews2 curi/ou h)/ r(afi/dos2 e)pi\ to\n decio\n lobo\n tou= w)to\s2, Epiphan. i.e. vel cauterto [orig: cautertô], vel novacula [orig: novaculâ], vel acu, in exstantia dextrae auris, vel ut habet Irenaeus l. 1. c. 24. in posterioribus partibus exstantiae dextrae auris, suos signabant. Quae omnia cum ex Mysteriis Gentilium occasionem sumpserint, vide aliquid de iis supra voce Consignatus. Sed et a)ti/mois2 olim apponi solitas fuisse, quibus illorum ignominia insignior esset, ex Livio disctmus, qui l. 39. c. 42. Patrum, inquit, memoria [orig: memoriâ] institutum fertur, ut Censores motis Senatu adscriberent notas. Catonis et aliae quidem acerbae orationes exstant in eos, quos aut Senatorio loco movit, aut quibus equos ademit. Nempe quia in albo ordinum aut tribuum notabantur. Quod notam adfligere, dixit Macrob. Saturnal. l. 7. c. 2. vel cui natae quondam adflicta Censoria est. Contra demebantur iis notae, qui liberabantur infamia [orig: infamiâ]. Sueton. Claudio c. 16. Et cum --- -- dempsisset cuidam appositam notam: Litura tamen, inquit, exstet. Atque hi allevari quoque dicebantur. Tacitus Histor. l. 1. c. 52. Redditi plerisque ordines; remissa ignominia: allevatae notae. Sic ignominia [orig: ignominiâ] levare, apud Ciceronem. *khli/das2 huiusmodi notas interpretatur Herodian. l. 6. Maculas etiam Latini vocant. Vide Desid. Heraldum Animadversionibus Arnobianis l. 3. et 4. p. 173. infra quoque aliquid voce Symbolum.

NOTARII [1] dicebantur apud Romanos servi, qui acta et dictata in iudicio, vel extra iudicium Notis vel literis excipiebant. Notas enim, de quibus supra, a literis non sine ratione separat Manilius, cum ait l. 4. v. 197.

Eorum meminit Scaevola leg. 41. §. Seio, ff. de fidei comm. Libert. Seio auri libras tres et Stichum Notarium, quem peto manumittas. Paulus l. 2. Respons. Lucius Titius miles Notario suo testamentum scribendum Notis dictavit, et antequam literis perscriberetur, vita [orig: vitâ] functus est etc. Commendabantur a velocitate excipiendi: Manilius loc. cit.

Hic et Scriptor erit velox cui litera verbum est,
Quique notis linguam superet, versummque loquentis
Excipiens, longas nova per compendia voces.

Senec. Ep. 90. Quid verborum notas, quibus quamvis citata excipitur oratio, et celeritatem linguae manus sequitur? Vilissimorum mancipiorum ista commenta sunt. Quae verba impetere videntur dictum Isidori, qui asserit Senecam contracto [orig: contractô] omnium digestoque [orig: digestôque], et aucto [orig: auctô] numero opus effecisse in quinque milia Notarum, ut supra vidimus, Origin. l. 1. c. 21. Basilius quoque in Ep. oi( lo/goi, ait, th\n fu/sin u(po/pteron e)/xousi, dia\ tou=to shmei/wn xrh/zousin, i(/na i(ptame/nwn au)tw=n la/bh| to\ ta/xos2 o( gra/fwn: Ubi per shmei=a, non literas, sed Notas intelligit, quarum inventionem nonnulli Tullio Tyroni, alii Maecenati, alii aliis tribuunt, ut visum. Martialis quoque velocitatem Notario peculiarem facit l. 10. Epigr. 62. v. 4.

Quandoque tamen pro Amanuensi Notarius sumitur, ut ex Plinio, l. 9. Ep. 36. et Gregorio, Dialog. discimus. Alii ab his Notarit Principis fuere [orig: fuêre], quorum meminit Cassiodorus, l. 6. c. 16. erant enim hi Principi a secretis, ut olim Scribae apud Graecos, tefte Corn. Nepote in Eumene c. 1. Erant autem Notariorum thecae, quibus includebantur styli et pugillaria. Ammian. l. 28. Maxime cum haec eadem numerantes, Norarii Prope 30. adsistant cum thecis et pugillaribus tabulis. Vide infra in voce Pugillaria, et plura

hanc in rem, apud Laur, Pignorium Comment. de Servis, ubi etiam Notariarum meminit, et Tit. Popman. tr. de Operis Serverum, nec non supra voce Logographi ac infra in voce Tachygraphia.

NOTARIUS [1] apud Ingulfum pro Cancellario, cuiusmodi hominum generis, sub prircis Imperatoribus, nulla omnino erat dignitas, neque enim publici muneris fuerat nomen, sed tantum ministerii in aulis Principum aliorumque Procerum. Erat quippe moris, ut Magistratus de negotiis tractaturi, convenirent in aliquo loco, qui quod a vulgo secretus esset, Secretum vel Secretarium dicebatur. Haec secreta in primo aditu vela, et dein cancellos habebant, quorum illa qui servabant, dicebantur Velarii; isti Cancellarii: voce non admodum antiqua [orig: antiquâ], ut cuius nullam in Digestis mentionem factam, notant Viri docti, in Codice vero tit. de Assessoribus, et alibi saepius legas. Praecipuum tum eorum munus, docente Agathia [orig: Agathiâ] l. 1. ut ad cancellos haererent, admissiones curarent, et, ne quid tumultus, ut fieri amat in turba, oriretur, prospicerent. Accessit postea aliquid dignitatis, sed multo post Carini Imperatoris tempora, quem miratur Vopiscus c. 16. quod Praefecturam Urbis uni ex suis Cancellariis dedisset. Cassiodori enim aetate, Cancellarium, non ut olim, Ostiarii munus sustinuisse, verum ex parte etiam eorum, qui a Secretis hodie in aulis Principum vel a libellis supplicibus nominantur, fuisse, discimus ex eius l. 11. Adhuc tamen, ut ibi dicitur, lucidas fores tenebat et claustra patentia. Sic passim, apud Scriptores citimae vetustatis, legimus fuisse in obsequiis Imperatorum, Regum et maiorum utriusque Imperii Magistratuum, Cancellarios, quorum ministerio [orig: ministeriô] varie utebantur. Nam Praefectum Praetorio, cui inter coetera annonae totius summa procuratio imcumbebat, habuisse in officio Cancellarios, quos per provincias dimittebat, intelligimus, ex eodem Cassiodoro l. 12. Praefectum quoque Urbi Cancellarium cum scribis in officio habuisse, indicat antiquum Edictum, ex auctoritate Turcii Aproniani Praef. Urb. propositum. quod exstat apud Brisson. de Formul. l. 3. et Inscr. p. 647. In Imperio Orientis etiam Quaestori suos fuisse Cancellarios, apparet ex Novella X. Constantini Tom. 2. Iuris Rom. p. 154. etiam in Constit. Karoli M. Cancellarius simpliciter pro Scriba et Actuario usurpatur: cui ordiniqui praepositus fuerat, summus et primus Cancellarius, in quanta fuerit dignitate, ex Adalhardo Abbate Corbeiensi, Karoli propinquo, docet Hincmarus Ep. 3. c. 16. Apocrisiario --- soctabatur summus Cancellarius, qui a Secretis olim appellabatur, erantque illi prudentes et intelligentes ac fideles viri, qui praecepta regia scriberent et secreta illa fideliter custodirent. Tandem vero sub Imperatoribus citerioribus, ut et sub Regibus Francorum, eo ascendit Cancellarii dignitas, ut, quo [orig: quô] munere olim apud Romanos Quaestor Sacri Palatii, vel Logotheta apud Constantinopolitanos, eodem [orig: eôdem] hodie in Aulis Principum et Regum utatur Cancellarius: qua [orig: quâ] voce etiam *logoqe/thn interpretatur Nicetas Choniates de relus gestis Manuelis Comneni l. 7. Imo illi ipsi tres ad Rhenum Archiepiscopi Electorales, pro tribus Imperii Germanico Romani Regnis, quae olim corpori Imperii Occidentalis inserta erant, hoc [orig: hôc] titulo [orig: titulô] insigniuntur; ita ut Antistes Moguntinus per Germaniam, Trevirensis per Galliam, Coloniensis per Italiam, Cancellarii et Archicancellarii nomen et dignitatem usurpent. Vide Ioh. Kirchmann. de Annulis c. 9. et in voce Cancelarius. Praeterea, Notarii dignitas varia ac diversa in Palatiis Imperatorum fuit. Alii enim et in iis praecipui erant, qui Notarii et Tribuni seu Tribuni Notariorum, dicehantur, de quibus in voce Tribunus. Alii erant Tribuni et Notarii Praetoriani, qui ex Corniculariis et Primiscriviis officii Praefecturae Praet. ad eum locum pervenerunt ut docet Senator l. 6. Ep. 3. et l. 11. Ep. 20. Tertii denique erant, Notarii et Domestici, ut est in l. 2. et 3. Cod. Th. de Primicerio et Notariis; de quibus singulis multa congessere [orig: congessêre] Pancirollus Notit. Imper. Gutherius de Officiis domus Aug. Sirmondus ad Sidonium, Henric, Vales. ad Marcellin. l. 17. Cuiacius, Iac. Gotofredus ad Cod. Theodos. etc. In Notit. Imp. p. 61. 146. et apud Senatorem l. 6. Ep. 16. occurrit Primicerius Notatiorum. In ead. Notit. p. 3. 114. Primicerius Notariorum Castrensis sacri Palatii, Car. du Fresne Glossar. ubi et alia quaedam Notariorum genera exhibet, ut et Macri Fratres in Hierolex. Vide quoque supra Grammaticus.

Notarii Apostolici et Imperiales, passim occurrum, etiam in veter. Actis, alibi quam in Pontificum aut Imperatorum territoriis descriptis. Id enim iuris tum invaluerat, ut Notarius vel Tabelli ab Imperatore, vel Papa, vel ab eo, tui hoc speciali privilegio [orig: privilegiô] indultum erat, ordinatus, posset ubique, etiam in Francia vel Anglia, seu Hispania, non solum in terris eis specialiter subiectis, suo [orig: suô] officio [orig: officiô] uti et instrumenta conficere etc. ut habet Speculator tit. de Fide Instrum. §. Restat, n. 131. Atque id quidem necessario observandum fuit, quod vulgo quaeritur, cur Acta publica passim regionum exarata, confecta dicantur a Notariis Apostolicis et Imperialibus, vide Petrum de Vineis l. 6. c. 32. etc. Notarius Castrensis, vide supra Grammaticus ubi et de Notario S. Consistorii. Notarii Ecclesiae Romanae apud Gregorium M. l. 2. Iud. 11. Ep. 54. Epistolis Pontificum subscribebant. Id. l. 4. Ep. 25. Horum Primicerius, dictus eft postmodum Protonotarius. Vide infra in hac voce. Notarii Episcoporum, eorum Scribae, qui ut plurimum assumebantur ex Clericorum ordine, et in Ecclesiis munia alia obibant Ecclesiastica: qualia erant, cereos pontare, Gregor. l. Sacram. Item baculum Episcopi,

Messianus Presbyt. in vita Caesarii Arelat. Notarii Regionarii, dicti sunt VII. Notarii Romae, a Clemente Pontifice primum instituti: quorum erat gesta Martyrum sollicite, quemque per regionem suam, perquirere. Iidem etiam inter coetera Populo per Urbem (quod hodie Cursores faciunt) denuntiabant, quando Papa Litanias facere, aut ubi Missam celebrare, velstationem indicere constituisset. Praeterea nomina et numerum baptizatorum Pontifici referebant. Vide Gregorium M. l. 7. Ind. 1. Ep. 17. Postea aucto eorum numero [orig: numerô], qui ex VII. illis primisfuerunt, Notarii Regionarii, vel Protonotarii vocati sunt, reliquis simplici Notariorum nomine relicto. Vide quoque Macros Fratres in Hierolex. Notarii Regis, apud Gallos, alii olim fuere [orig: fuêre] ab iis, quos Secretarios Regis vocabant, quod potissimum colligitur ex Statuto dato Lorriaci pro-Hospitio Regis Philippi M. A. C. 1317. quod exstat apud Car. cu Fresne loc. cit. Praeterea ex Edicto Caroli V. tunc Regentis Franciae A. C. 1359. 27. Febr. quo [orig: quô] magno [orig: magnô] Officiariorum numero [orig: numerô] rescisio [orig: rescisiô], ex Notariis quinquaginta tantum reservavit, atque in iis octodecim in Aula sua munus exsequnturos. Sed postmodum unita sunt haec munia. Notarius Secretorum, apud Vopisc. in Drvo Aureliano c. 36. Accidit autem --- ut Mnestheum quendam, quem pro Notario [orig: Notariô] Secretorum habuerat, libertum, ut quidem dicunt, suum, infensiorem sibi minando redderet etc. i. e. quem Zosimus vocat tw=n e)/cwqen ferome/nwn a)p okri/sewn mhnuth\n: quod erat proprie munus Secretariorum. Vulgo a Secretis vocabant; Graecis diterioribus *)ashkrh=tai, item *)apokrisia/rioi et *(raifenda/rioi appellantur. Vide Salmas. Notis ad Vopisc. loc. cit. et hic [orig: hîc] passim, in vocibus Apoerisiarii, Referendarii et Responsales.

NOTGERUS vel NOTKERUS Episcopus Leodiensis, post Ewrardum, A. C. 972. urbi exornandae intentus, secundi fundatoris elogium meruit. Scripsit vitam S. Landoaldi, Presbyteri, etc. Alberic. in Chron. Voss. de Hist. Lat. l. 2. c. 41. Valer. Andr. Biblioth. Belg. Miraeus, in Fast. Belg. Item, tres Monachi Sancto Gallenses: quorum primus, Balbulus dictus, saeculo [orig: saeculô] 10. scripsie Martyrologium, et vitas SS. quorundam. Alter, cognomine Piperis granum, pietate et doctrina [orig: doctrinâ] illustris fuit. Tertius, dictus Physicus, postea Abbas factus est. Eckerard. in vita Notkeri Balbuli Iesse. Metzleser. l. de illustr. Vir. S. Gall. Canis. in Nov. antiq. Lect. Voss. de Hist. Lat. l. 3. c. 5. Claruit Notgerus Abbas Monasterii S. Galli, A. C. 845. Principatu Lotharii, Ludovici Pii filii; Inventor, ut creditur, Sequentiarum, quas Papa Nicolaus. I. ad Missas decantari iussit. Eius inter alia celebratur liber de Musica ac Symphonia. Ger. Ioh. Voss. de Scient. Mathem. c. 60. § 4. Vide quoque Stumpfium in Chron Helv.

NOTHELMUS vel NOTHBERTUS, Londinensis, Archiepiscopus Cantuariensis, cum Beda, Anglicae historiae elaborandae incubuit, variaque scripsit. Ei Bada in scripsit Quaest. triginta in libros Regum. Obiit A. C. 739. Pitseus de Ill. Angl. Script. Voss. de Hist. Lat. l. 2.

NOTHUS apud Athenienses dicebatur, qui matre cive natus non erat, iuxta legem: *no/qon ei)=nai to\n mh\ e)c a)sth=s2 gegono/ta, cuius meminit i(storikw=n u(pomnhma/twn l. 3. Carystius. Unde qui ex peregrina, vel pellice generabantur, Nothi erant, soli vero illi legitimi habebantur filii, qui e)k gunaiko\s2 a)sth=s2 kai\ gameth=s2, toute/sti e)k nomi/mwn ga/mwn, ex cive uxore legitime ducta, fuere suscepti, Eustathius ad Il. d. Erat autem Notho Nothaeve cognationis ius nullum, nec in iis quidem ipsis, quae sive sacra sive publica spectabant, ex lege Isaeo laudara: *mhde\ no/qw| mhde\ no/qh| a)gxistei/an ei)=nai mhq' i(erw=n mhq' o(si/wn a)p' *eu)klei/dou *)/arxontos2. Ipsi tamen sua habebant sacra, et faciebant Cynofargis, ut ex Aleibiadis Psephismate constat. Et quidem id primum a Solone cautum erat, ut docet Aristophanes Avibus.

*)erw= de\ dh\ kai\ to\n *so/lwno/s2 soi no/mon,
*no/qw| de\ mh\ ei)=nai a)gxi ---
stei/an:

Instauratumque denuo a Pericle, ut quidem videtur cum sensim abrogata esset lex vetus, Aristophon., sive quis alius est, qui scripsit hanc, cuius ex Isaeo meminimus, legem, tulit, eamque voluit observari, et iudicia ex illa reddi, ab eo quo Praetor fuit Euclides, anno [orig: annô] post exactos Athenis XXX. Tyrannos. Nihil igitur sacri, nihil publici commune habuerunt Nothi, cum Patre, quieos tollebat, aut cum eius adgnatis cognatisque, ut qui inter cives non censerentur, ac ne quidem, eius nomine, qui genuerat, nisi illis subveniretur Adoptione. Hinc nec frato/rwn albo inscribedantur, ut iterum Aristophanes docet de Hercule loquens, Com. cit. Habebatur tamen illorum a)na/krisis2 kai\ dokimasi/a Cynosargis, et inquirebatur, an vere essent Partis illius, cuius dicebantur liberi Nothi, teste Nonno [orig: Nonnô] in Nezianz. apud Sam. Petitum Comm. in Leges Attic. l. 2. tit. 4. Porro, nechereditatem herciscere Nothi poterant, exstante vel unica [orig: unicâ] filia [orig: filiâ] legitima [orig: legitimâ], ex lege Scholiasti Comici ad Aves laudata: *gnhsi/as2 me\n ou)/shs2 qugatro\s2, no/qou de\ ui(ou= mh\ klhronomei=n to\n *no/qon ta\ patrw=|a. Ac ne ullo [orig: ullô] quidem modo [orig: modô] ac iure in bona parentis veniebant. Nam Cognati a)gxistei/as2 iure ab intestato hereditatem cernebant illius, qui decessisset, nullo [orig: nullô] superstite legitimo [orig: legitimô] libero [orig: liberô], quamquam Nothos sustulisset. Unde apud Comicum negat Pistetherus Herculem Iovis hereditatem posse adire, quid Nothus sit, et minatur, Neptunum eam sibi a)gxistei/as2 iure vindicaturum et asserturum, ut qui sit Iovis frater:

*ou(=tos2 o( *poseidew\n prw=tos2, o(\s2 e)pai/rei se nu=n,
*)anqe/cetai/ sou tw=n patrw/|wn xrhma/twn,
*fa/skwn a)delfo\s2 au)to\s2 ei)=nai gnh/sios2.

Non tamen omnino expertes partis de paternis bonis: Nam poterant illis dari ad quinque minas tw=n *noqei/wn nomine, ex lege, quam habemus apud Aristophanem Avibus, *toi=s2 *no/qois2 me/xri pe/nte; minas sive mille drachmas in *noqei=a dari placuit, ut de Pentacosiomedimnorum dote, quam tai=s2 qh/ssais2 dabant, adnotat Aristophanes Grammaticus: Tot enim in *noqei=a drachmae dataevidentur, quot impendebantur in elocandis et dotandis orbis puellis. Sd solis Nothis, qui illius vere liberi Nothi erant, ta\ *noqei=a dabantur, unde illorum dokimasi/an Cynotargis institui fuisse solitam supra diximus: et quidem in manum dabantur iis a Patre, dum adhuc in vivis esset, quo motuo sibi quiuquam ex eius bonis postulare non audebant, vide iterum Petitum Opere cit. l. 6. c. 6. Habebant haec *noqei=a affinitatem aliquam cum donis, [gap: Hebrew] , quae Atrahamum filiis concubinarum suarum dedisse legimus Gen. c. 25. v. 6. Meminit tamen Demosthenes pro\s2 *maka/rtaton cuiusdam Legis a Solone latae, qua [orig: quâ] Nothis fuerit concessum, metei=nai tw=n xrhma/twn, partem capere de bonis paternis, sed eo [orig: eô] casu, si legitimi liberi non adessent. Et haec inter privatos obtinebant; Principum vero Nothi meliori conditione erant, ut Eustath. docet ad Il. e. loquens de Teucro. Hinc Servisos, Consuetudinis Regiae fuit, ut legitimam uxorem non habentes aliquam licet captivam pro legitima haberent, ut liberi ex illa nati succederent: Et Guilielmum Conquestorem Angliae Regem Nothi nomen sibi non indecorum duxisse, diximus in voce Bastardus. Romae vero omnis generis Nothi expositi fuere [orig: fuêre], quemadmodum spurii solum Athenis Cynosargi, ut Ioh. Tzetzes Histor. Chil. 13. c. 489. ostendit, apud Thom. Bartholinum de Puerp. Veterum. Apud Gothos quoque Sueonesque adeo probrosum fuit ex pellice natum esse, ut Regum etiam filii viles haberentur, uti dicemus infra voce Vilis etc. vide quoque Io. Meursium Not. ad Lycophr. et supra Donati.

NOTIS corpora signabant Gentiles easque religionis causa [orig: causâ] membris ferro [orig: ferrô] inurebant. Cuiusmodi stigmatis notata membra post mortem non una sepeliebant cum reliquo cadavere, sed amputata habebant pro sacris: eaque aut ornabant brachteis aureis, aut tota includebant vitris aut metallis. Unde fortassis invasit ille mos in Ecclesiam, ut digiti, brachia, articuli Sanctorum in cluderentur visis et osculanda porrigerentur, aut proponerentur spectanda, Georg. Fabricius Commentar. in Prudentium Steph. Hymno X. Vide et supra Notaculum.

NOTITIA Instrumentum, quod de re inter praesentes in re quapiam gesta, nec scripto mandata, aut in chartas relata, ad hoc vocatis testibus, conficiebatur, ut praesentibus posterisque nota fieret et in posterum nullus de ea dubitandi locus oriretur. Nam cum primis istis saeculis ea esset fidei inter homines integritas, ut solo [orig: solô] verbo [orig: verbô] certisque traditionum seu investiturarum adhibitis formulis et ritibus, praedia Ecclesiis aliisque conferrentur, ac traderentur, interdum et ut plurimum coram testibus, ad maiorem firmitatem, donatariis ita postulantibus, Charta conficiebatur ad posterorum Notitiam, quae rem donatam ac collatam, Donatoris nomen, traditionis ritum ac formulam, testes qui adfuerant, annumque mensem ac diem continerent. Unde Breve memoratorium seu recordationis crebrius appellatur, in Tabulariis veterib. etc. Porro Notitiarum nonnullae ab ipsis partibus, i. e. donatoribus et donatariis, atque adeo ab ipsis testibus, qui in rei gestae fidem advocati erant, subscribebantur, cuiusmodi unam ex Tabulario Bellilocensi Chart. 154. his verbis affert Car. du Fresne: Notitia traditionis vel consignationis, qui hanc notitiam subtus firmaverunt, qualiter veniens aliquis home, nomine Atcardus --- manibus tradidit ipsam villam -- -- Garulfo Abbati --- per cordam signi et per hostium domo --- sicut in Carta testamenti loquitur et tunc necesse fuit ipso Abbati vel ad ipsos Monachos, ut exinde notitiam colligere deberent, quod ita et fecerunt his praesentibus, actum fuit factam hanc motitiam traditionis in mense Octobro an. 3, Caroli Imperatoris, S. Aicardi, qui traditionem ita firmavit S. Adelgario S. Adraldi, etc. Aliae vero ab ipsis donatariis interdum describebantur, ut eorum posteris notum fieret, qualiter praedia ipsis et a quibus, quibusque praesentibus testibus, essent collata: quae quidem nudam rei gestae narrationem continebant, nullis adhibitis signaculis ac subscriptionibus, cum eas in polyptycha sua referri satis esse ducerent, ut est apud Gregor. M. l. 7. Ind. 2. Ep. 20. cuiusmodi passim exhibet Chron. Besuense. Atque hae quidem Notitiae vim diplomatis habebant. Charta Henrici Imperatoris apud Ughellum Tom. 4. p. 808. Et coetera, quae in praeceptis et notitiis Antecessorum nostrorum continentur. Alia Lucii Pontificis ibid. p. 817. sicut continetur in praecepto et in suis notitiis. Post annum vero 1100. rarius occurrunt. Plura de voce Notitia vide apud Pancirollum ad tit. Notitiae Imperii, Ioh. Mabillonium Tom. 5. Vitarum Ord. S. Benedicti, p. 761. et Car. du Fresne Glossar.

NOTIUM [1] Ioniae urbs Hesychio et Stephano, Aeolidis, Herodoto: a vetere Colophone distat 12. milia passuum. teste Liv. l. 37. c. 26. Verum Colophon et Notium, urbs una solum Haleso [orig: Halesô] interlabente divisa, tamen propter hoc unicum fluminis divortium maximis dissidiis laboravit. Aristoteli l. 5. Polit. c. 3. sunt Notienses, Notiei. Apud Strabonem videtur Chii insulae, illi oppositae. Plin. l. 5. c. 29. habet Notivum, oppid. in Calydna insula, apud Ptolemaeum Sinarum promontorium est.

NOTORIA apud Trebell. Pollion. Epistola, qua [orig: quâ] aliquid Principi aut Magistratui fiebat notum. Ita enim is in Claudio, c. 17. ex Epistola, eiusdem Claudii: Nihil me gravius accepit, quam quod Notoria [orig: Notoriâ] tua [orig: tuâ] intimasti [orig: intimâsti], Claudium parentem amicumque nostrum insinuatis sibi falsis plerisque graviter irasci. In Glossis Isidori: Notoria, alogium, textum malorum dictorum, quod Notoriam dicunt, appellatur: scil. libellus accusationis, sic dictus, quod in eo reus notaretur. Ita usurpat Augustin. Ep. 159. Qui non accusantibus

nostris, sed illorum notoris, ad quos tenendae pacis vigilantia pertimebat, Praesentari videntur examini Idem Ep. 160. Praemissa [orig: Praemissâ] Notoria [orig: Notoriâ], ad iudicia legesque perauxit. Adde l. 7. Cod. de Accus. Appuleium l. 7. Paulum ICtum etc. Et quae observant Marcilius ad Sueton. in Tito, Iuretus ad Symmachum l. 10. Ep. 4. Iac. Gotofredus ad l. 31. Cod. Theodos. de Episcopis etc.

NOTRA vulgo Renae, fluv. Galliae, praeter coeteros, cum Tolvera Tovure magni amne nominis, sed brevissimi cursus, Carantono [orig: Carantonô] fluvio [orig: fluviô] recipitur. Vita Caroli Magni a Monacho Encolismensi scripta, suter fluvium Tolveram Magnadum et Iuvenacum Roliacum super fluvium Notram, inter res ad Monasterium S. Eparchii pertinentes, quas Carolus literis suis confirmaverit, commemorat Hadr. Vales. in voce Carantonus.

NOTTENBURGUM oppid. Ingriae in Suecia, in Insula parva lacus Ladogae, ubi ex eo Nieva fluv. effluit, versus confinia Moscoviae. Permunitum, ereptum Russis A. C. 1614. a Gustavo Adolpho, Sueciae Rege. Ruthenis Oreska, i. e. Nux.

NOTTINGHAMIA provinc. seu Comitatus Angliae, inter Lincolnensem provinc. ad Ortum, Darbiensem ad Occidentem, et Licestriam ad meridiem; cum urbec. cognomine ad fluv.Trentam, quae 10. milliar. Angl. a Darbia in Ortum, 12. a Leicestria in Boream abest. In hac urbe et Comitatu obtinet lex Burghenglish dicta seu Consuetudo vetus, in Burgo veteri, in quo si pater relictis pluribus filiis decedat, secundogenitus ei solum succedit in terris et tenementis, quibus saisitus erat in burgo, cum decessit, uti habet Christoph. de S. Germano in Dialogo de LL. Angliae c. 9. Quod in illustri Belgii Familia Hochst ratana quoque obtinuisse, auctor est Lud. Guicciardinus Deser. Belgii.

NOTUS ventus meridionalis est, pluvius et turbulentus, Graecis hodiernis etiamnum Notia, Italis Ostro, Provincialibus le Marin, Gallis vent de Midy, Germanis Sud. In turre Octogona Andronici Cyrrhesti, quae, Athenis exstructa, memoratur Vitruvio l. 1. c. 6. etiam conspicuus, de qua vide Cl. Sponium Itin. Graeciae Part. 2. p. 176. et seqq. Vide Auster.

NOVA inquirere lege Locrensium vetitum Plut. de Curiositate. At Athenienses ei)s2 ou)de\n e(/teron hu)kai/roun, h)\ le/gein ti kai\ a)kou/ein kaino/teron, Actor. c. 17. v. 21. va de re alibi. Idem in Romanis suis, sequiore etiam sexu, carpit Iuvenalis Sat. 6. v. 401.

Haec eadem novit, quid toto fiat in orbe,
Quid seres, quid Thraces agant ------

Instantem Regi Armenio, Parthoque cometem
Prima videt; famam rumoresque illa recentes
Excipit ad portas ---- --

i. e. nuntios aliunde advenientes sciscitatur sollenne illud, *mh/ te kaino/n; Numquid novi?

NOVA Albion vulgo New Albion Anglis, regio perampla Americae septentrionalis, a Francisco Draco Anglo detecta et denominata. Sed ubi sit, nesciunt ipsi Angli. Forsan est pars Californiae septentionalis, seu illius terrae incognitae, quae creditur pars orientalis terrae Esonis. Factum id A. C. 1580. regioque est supra Californiam Hornio, cuius Rex Elisabethae Anglorum Reginae seac suos submisit, ac Draconi coronam imposult. Sed propter nimiam distantiam atque etiam soli sterilitatem, eius curam Angli hactenus abiecerunt. Orb Imp.

NOVA Andalusia vulgo nueva Andaluzia Hispanis, provinc. est Americae meridionalis; in Terra firma dicta, inter fluv.Orenocum ad ortum et Venezuelam provinc. ad occasum, in ora maris Borealis, ubi tantum urbecula Cumana seu nova Segovia, a qua etiam persepe regio comana provincia dicitur, et arx S. Iacobi in ora Boreali.

NOVA Anglia vulgo new England Anglis, nouvelle Angleterre, Gallis, provincia Americae septentrionalis, in parte australi Canadae, seu novae Franciae, in ora maris Borealis, ubi alias aliquot coloniae Gallorum. Sed ab A. C. 1606. subest Dominio Anglorum, qui in ea habent Bristolium novum, et Londinum novum, urbes recentes in ora littorali. Cultiffima totius Americae, magnum incrementum sumpsit, circa A. C. 1636. quo [orig: quô] et sequentib. plusquam ducenta milia hominum, et Anglia in illas partes migrarunt [orig: migrârunt], ibique et passim per Insulas Americae, ab Hispanis desertas, suae gentis colonias duxerunt, quarum praecipua sedes, in insul. Bermuda, Nova Anglia et Insul. Trinitatis. Praeter Bristolum Novum, Novumque Londinum, regionis metropolim, insuper ibi urbes sunt Bostonium, Novum Plymmouthum et Nova Cantabrigia, quae urbs Academia [orig: Academiâ] insignis est et ab Anglis studiorum causa frequentari solet. In eandem regionem, bello [orig: bellô] intestino [orig: intestinô] Angliam turbante, Independentes magno [orig: magnô] numero [orig: numerô] secesserunt. G. Hornius Orb. Pol. Part. 4. p. 77. Terminatur vero haec provincia a septentrione et occasu nova [orig: novâ] Francia [orig: Franciâ], a meridie novo [orig: novô] Belgio [orig: Belgiô], et ab oriente mari Boreali. Huc, uni et in Belgium, novi Puritani, seu Independentes, uti vocantur, qui videl. nullas Ceremonias bona conscientia [orig: conscientiâ] in Ecclesia tolerari posse statuebant, ex Anglia veteri, magno [orig: magnô] numero [orig: numerô] concesserunt, A. C. 1634. persecutionem Episcoporum veriti: et quidem primum successu non paenitendo [orig: paenitendô], Doctoribus enim Ioh. Cottono [orig: Cottonô] et Thoma [orig: Thomâ] Godwino [orig: Godwinô], magna in hac provincia fuit Euangelii propagatio: ut quidem ipsi Americani ibi facti Pastores, multa hominum milia converfa, et in Academia, quae in Nova Cantabrigia hodie floret, in variis Facultatibus plurimi sint creati Doctores. Quin et Biblia in linguam Americanam versa et in Nova Cantabrigia impressa exstant: exstat et Historia admirandorum Dei operum, quae in Nova Anglia ad Euangelii propagationem facta sunt. Postmodum vero Hutchinsoniae adventu Ecclesiae hae mire turbatae, et gravissimi Antinomorum aliorumque Haereticorum erroes in illas invecti. Vide supra ubi de Ioh. Cottono, et vesana hac furia, item

ubi de Independentibus. Inde, iam a seipsis longe diversi Independentes in Hollandiam transvolarunt [orig: transvolârunt]: Londinum inprimis gregatim se contulerunt, ibi metropoli sua [orig: suâ] constituta [orig: constitutâ], e qua communibus consiliis In dependentismum propagarent, convocationem Synodi (a qua independentem esse, illorum prw=ton yeu=dos2 est) omni ratione remorati, et Presbyteriano Regimini maxime obnixi, unde quae mala prodierint, pluribus exsequitur G. Hornius Historia [orig: Historiâ] Eccl. Novi Testam. Periodo III. Artic. 3. ubi et dogmata illorum erroresque portentosos innumeros facunde enarrat.

NOVA Aula Lib. Concil. quae et Theodosiopolis, urbs Episcopalis Mesopotamiae, ex libro Notitiae.

NOVA Biscaia vulgo nueva Bizcaia Hispanis, regio novae Hispaniae, in America septentrionali,et versus novum regnum Mexicanum, a quo terminatur ad Boream, uti a Panuco provincia ad ortum, Culiacana ad occasum, et Zacatecarum provincia ad meridiem; estque in mediterraneis ab ortu in occasum extensa, ubi tantum urbecula S. Ioannis, cum aliquot castris et duabus argenti fodinis, sub dominio Hispanorum.

NOVA Britannia vulgo nouvelle Bretagne, pars Americae septentrionalis, quae aliter Estotilandia dicitur, seu Terra Laboratoris, inter fretum Hudsonium ad Boream, et novam Franciam ad Austrum; tantum lustrata versus oram littoralem. Sed nullae sunt in ea coloniae Europaeorum.

NOVA Cantabrigia urbs Novae Angliae, Academia [orig: Academiâ] insignis. Vide supra.

NOVA Civitas olim vocabatur Carthago tum illa Africae, tum altera Hispaniae. Virg. Aen. l. 1. v. 302.

Ubi allusum ad etymon. Hebraice enim [gap: Hebrew word(s)] novam urbem significat et ex Karthadae Graecorum *karxhdw\n, x. et q. permutatis, quod Siculorum proprium est, qui pro o)/rniqes2 o)/rnixes2 dicunt. Steph. etiam *kainh\n po/lin interpretatur. Item Nova civitas tergemina. Una urbs Episcopalis in Austria inferiore sub Archiepiscopo Salisburgensi a Vienna 8. leuc. in Austrum, vulgo Neustadt: Permunita, ad amnem Bischaw, prope Letum fluv. 6. leuc. a vienna, 2. milliar. German. a limite Hungariae in Occasum. Altera in Histria in ora, Episcopalis, quae Aemoniae urbi proximae excisae successit, inter Iustinopolim, et Parentium: Tertia in Venetis in ora Marchiae Tarvisinae, apud Heracliam urbem excisam, et ipsa eversa, episcopalis tamen.

NOVA Corduba vulgo nueva Cordova, urbs recens Americae meridionalis, in Tucumania provincia, in mediterraneis sub Hispanis, in tractu Traralanda dicto.

NOVA Dania vulgo niew Danemark Danis, nouveau Danemark Gallis, regio est Americae septentrionalis, et terrae Arcticae pars versus occasum, ante paucos annos a Monacho Dano detecta, auspiciis Christiani IV. Regis Daniae; sed tantum oram littoralem potuir lustrare.

NOVA Flessinga vulgo niew Ulissinghen Belgis, nouvelle Flessingue Gallis, oppid. insulae Tabaci, seu novae Walachriae, in mari Boreali, et versus insulam Trinitatis ac oram littoralem Americae meridionalis et novae Andaluziae, recens a Batavis exstructum.

NOVA Francia seu Canada, vulgo la nouvelle France, ou le Canada, pars amplissima Americae septentrionalis, iuxta fluv. Canadam, seu S. Laurentii longe lateque extensa, inter terras Arcticas ad Boream et mare Boreale ad meridiem: cuius partes etiam sunt Terra nova, insula amplissima, ad ortum, insula Capitis Britonum, insula Assumptionis, Sagvenaea, et Accadia, ut et quamplurimi populi. Subest Dominio Francorum a centum quinquaginta annis, et in ea habent plurimas colonias, quarum praecipuae sunt Quebecum, Quebec, regionis caput, Tadussacum, Tadoussac, Mons Regalis, Montreal, Richalaeum, Richelieu, Plasentia, Plaisance, et Portus Regius, Port Royal. Terminatur etiam ad austrum Virginia [orig: Virginiâ], novo [orig: novô] Be;gio [orig: giô], et nova [orig: novâ] Anglia [orig: Angliâ], quae alias ipsius etiam pars erat. Longissime protenditur ad occasum, ubi aliquot lacus amplissimi: sed ab illa parte nondum eius limites bene noti sunt. Eodem refert Hornius terram Corterealis, terram de Bacaleos et Norumbega; sed nomina haec iam in desuetudinem abiisse, regionesque illas, quae ante circiter 30. annos Nova Francia appellabantur, ab aliis Novam Britanniam dici sub eaque Novam Angliam et Novam Scotiam contineri, tradit. Idem Orb. Polit. part. 4. p. 76.

NOVA Frisia vulgo niew Friesland, pars orientalis Spitzbergae regionis, versus terras Arcticas, sic dicta a Batavis, sed nondum bene lustrata.

NOVA Gallaecia vulgo nueva Galizia, regio ampla novae Hispaniae, in America septentrionali, inter Mechoanam provin ciam ad ortum, Zacatecas ad Boream, et mare Pacificum ad occasum et meridiem: sub qua sunt provinciae Xalisca, Guadalaxara, et Chametlana. Totius regionis caput est Guadalaxare, prope Baraniam fluvium.

NOVA Granada pars Americae Meridionalis, complectitur provincias, Bogota, Thuniam et Panches. Metropolis est. Civitas S. Fidei S. Fe de Bogota. Reliquae urbes, thunaia, Merida, pamplona, Idem Horn. ibid. p. 79.

NOVA Guinea vulgo nouvelle Guinee, regio perampla Asiae, in mari Anchidolio, seu in parte occidentali maris Pacifici, aut potius pars terrae Australis ad ortum Moluccarum insularum. Sed tantum detecta est ab Europaeis versus oram littoralem. Eius pars creditur a multis Terra Papuorum seu Nigrorum.

NOVA Hispania vulgo nueva Espana Hispanis, nouvelle Espagne Gallis, regio ampla Americae septentrionalis, quae aliter regnum Mexicanum dicitur a multis, el Mexico Hispanis, ab eius primaria urbe. Sed nova Hispania magis patet. Continet enim totum terrae spatium, inter mare Boreale et mare Austrinum compre. hensum, a Terra firma, seu Isthmo Panamae, ad ortum, usque

ad novum regnum Mexicanum, et Floridam ad occasum. Dividitur ab Hispanis in tres partes, quas vocant Iurisdictiones seu Praesecturas, las Audtencas. Quae media est, dicitur la Audienta de Mexico, sub qua Hispania nova stricte sumpta, in qua sent provinciae Mexicana, Mechoacana, Panuca, Tlascala seu Angelorum, Guaxaca, Tabasci, et Iucatania; eiusque primaria urbs est Mexicum, Mexico, totius Americae facile caput. Praefectura novae Hispaniae in occasum extensa dicitur la Audienca de Guadalaiara, cui subsunt hae provinciae, nova Biscaia, Cinaloa, Culiacana, Zacatecae, Chametlana, Xalisca, et Guadalaxara, seu nova Galitia; eiusque praecipua urbs est Guadalaxara, guadalaiara. Praefectura autem novae Hispaniae, seu Iurisdictio versus ortum dicitur Audienca de Guatimala; et ei subsunt provinciae Soconusca, Vera pax, Guatimala, Hondura, Nicaragua, Ora dives, et Veragua: totius vero Iurisdictionis primaria urbs est Fanum S. Iacobi de Guatimale, Guatimala. Tota autem nova Hispania cum tribus eius Praefecturis seu Iurisdictionibus subest Regi Hispaniae a 150. annis circiter. Hornio cultissima Septentrionalis Americae regio censetur, e qua Hispani tantum auri argentique ad nos deferunt. Tota coloniis Hispanorum occupatur, qui indigenis vel exstinctis, vel iisdem permixti, eam pro altera sua patria habent. Praeter urbes memoratas, ibidem sunt, Granada, Guatimala, Karthago, Nomen Dei Nombre de Dios, Panama, et Segovia. Idem ibid. p. 78.

Acapulcum, Acapulco. Angelopolis, los Angeles. Antiquaria, Antequera. Civitas Regia, Ciudad Real. Compostella, compostella. Conceptio, la Conception. Durangum, Durango. Emerita, Merida. Fanum S. Iacobi de Guatimala, Sant Iago de Guatimala. Fanum S. Francisci de Campeco, Sant Francisco de Campeche. Fanum S. Iacobi de Vallibus, Sant Iago de los Valles. Guadalaxara, Guadalaiara. Legio Nicaraguae, Leon de Nicaragua. Mechoacanum, Mechoacan. Mexicum, Mexico, reg caput. Panacum, Panuco. Pincia, Valladolid. Tlascala, Tlascala. Vera Crux, la Vera Crux Vera Pax, la Vera Paz.

NOVA Hollandia [1] vulgo niew Hollandt, regio parva Moscoviae Borealis, prope fretum Weigatium, sic dicta a Batavis, in ora Oceani Septentrionalis.

NOVA Hollandia [2] vulgo la nouvelle Holande, pars ampla terrae Australis recens detecta a Batavis, nempe a quadraginta annis, et ab eis tantum versus oram littoralem lustrata, iacet ad austrum maris Indici et Moluccarum. Sed an sit insula aut continens, non constat. Dividitur in plures partes, terram Leenae, terram Concordiae, terram Petri Nuitii, terram Diemeni, et alias.

NOVA Moenia Sarmatiae Europeae urbs, Ptol. Hodie Album castrum, Wiemburg. Graece *ne/on tei=xos2.

NOVA Religio Romuli Lege prohibita: e quo fonte hausit Cicero de LL. l. 2. Suosque Deos aut novos aut alienigenas coli. confusionem habet religionum, et ignotas caerimonias. Non a Sacerdotibus, non a patribus acceptos Deos? Ita placet coli, si huic Legi paruerint ipsi. Suadet nempe istis verbis Legem, quam rogabat, hanc: Separatim nemo habessit Deos, neve novos: Sed ne advenas, nisi publice ascitos privatim colunto. Et certe [orig: certê] ne quis novos haberet Deos, sed pareret no/mw| po/lews2, intererat Reip. ut est ad Augustum Maecenatis monitum apud Dionem l. 52. *tou\s2 de\ ceni/zontus2 peri\ to\ qei=on, kai\ mi/sei kai\ ko/laze, mh\ mo/non tw=n qew=n e(/ eka, w(=n katafronh/sas2 ou)d' a)/llou a)/n tinos2 protimh/seien, a)ll' o(/ti kaina/ tina daimo/nia oi( toiou=toi a)nteisfe/rontes2 pollou\s2 a)napei/qousin a)llotrionomei=n ka)k tou/tou kai\ sunwmosi/ai kai\ susta/seis2, e(tairi/ai te gi/gnontai, Qui vero in religione quid innovant, aversare et puni, non solum, Deorum causa [orig: causâ], quos qui contempserit nihil aliud magni aestimabit; sed et, quia nova introducunt Numina, multos a tramite Legum abducunt, unde coniurationes, seditiones et coitiones clandestinae. Hinc in Christianos, velut Deorum, Imperatorum, Legum, naturae totius inimicos, humani generis hostes, ut loquitur Tertullian. Apologet. ungulis, crucibus, ignibus, gladiis, bestiis, ut idem ibid. aliisque tormentorum poenarumque generibus, proditis Martyrum Actis, Eusebio [orig: Eusebiô], Prudentio [orig: Prudentiô], aliis, saeviendi data porta. Augebant odium nocturni coetus promiscui, non sine suspicione factionis. Adde lucifugas et subtrahentes se Imperii negotiis, dum immortalia cogitant, mortalium negligentes, a quibus omnino diversa Romanorum studia, quorum in defendendis Imperii limitibus propagandisve omnis labor etc. Vide hanc in rem plura apud Ioann. a Wower Not. ad Minucium Fel. ubi et nummi meminit a Diocletiano cusi, cum Insor. Nomine Christianorum deleto, qui Rem publ. evertebant. Sed et apud Graecos hoc unice observantum volebant. Veteres ne quid temere immutaretur, in Deorum ceremoniis, Isocr. in Areopag. unde lex Draconis, qeou\s2 tima=|n kai\ h(/rwas2 e)gxwri/ous2, venerandos esse Deos et Heroas indigenas; idque e)mponi/mois2 no/mois2 patri/ois2, Secundum patrias saenctiones. Imo communi gentium iure receptum fuisse, ut novas religiones opprimerent, Eusebius notat l. 4. Hinc Cicero 5. Verr. Omnes, ait, religione moventur, et Deos patrios sibi retinendos arbitrantur. Quod et Apollinis oraculo [orig: oraculô] monitum, uti docet Aristoteles Rhet. ad Alex: et Cicero de Legg. l. 2. etc. Verum et Romani et Athenienses, ut de aliis nil dicam, ad alienas religiones successu temporis facile exorbitarunt [orig: exorbitârunt], uti vidimus supra in voce Maiorum Religio. Plura vero hanc in rem habes apud Sam. Petitum, Commentar. in LL. Atticas l. 1. tit. 1.

quae iam, secundum Horn. dicitur Nova Britannia, Scotos colonos habet. Vide eum Orb. Polit. Part. 4. p. 77.

NOVA Segovia vulgo nueva Segovia, urbs Asiae, in Philippinis et in Manilla insula, episcopalis sub Archiepiscopo Manillano, sub Dominio Hispanorum.

NOVA Suetia vulgo nouvelle Suede, regio parva Americae septentrionalis, in ora maris Borealis, inter novum Belgium ad Boream et Virginiam ad austrum, antea a Suecis habitata, et postea ab Hollandis occupata. Ibi oppida praecipua Gottemburgum et Christiana, prope ostia fluvii Austrini.

NOVA Valachria [1] vulgo niew Valcheren, provincia Moscoviae Boraelis satis parva, inter tractum novae Hollandiae et Petzoram fluvium, sic ab Hollandis dicta, in ora maris Tartarici.

NOVA Valachria [2] vulgo niew Valcheren, insula est Americae, in mari Boreali, et una ex Antillis, versus oram Americae ineridionalis; et 10. tantum leucis Germanicis ab insula Trinitatis in Boream. Antea Tabaci insula dicta fuit, Tabago Hispanis; subestque Dominio Hollandorum. Ibi oppidum primarium nova Flessinga.

NOVA Wallia [1] meridionalis vulgo new south Walles, pars terrae Arcticae, in America septentrionali, prope mare Hudsonium, ab Anglis detecta a denominata.

NOVA Wallia [2] septentrionalis vulgo new north Walles, pars terrae Australis in America Boreali, versus mare Hudsonium, ab Anglis dicta et detecta.

NOVA West-Frisia seu Nova Frisia occidentalis, vulgo niew West-Frieslandt, provinc. parva Moscoviae Borealis, inter ostia Obri fluv. et Obdoram regionem, in ora Oceani septentrionalis.

NOVA Zeelandia vulgo niew Zeelandt Batavis, nouvelle Zelande Gallis, regio ampla, seu pars terrae Australis et Antarcticae, recens detecta a [orig: â] Batavis. Sita est ad austrum maris Pacifici, et longe a nova Guinea in ortum, uti a terra Diemenis et ab insulis Salomonis. Sed non constat, utrum sit insula aut continens.

NOVA Zemla vulgo nouvelle Zemle, regio ampla Europae, Moscoviae Boreali ferre adiacens, et ab ea tantum Freto [orig: Fretô] Nassovio [orig: Nassoviô], seu Vaigatio [orig: Vaigatiô] separata. Est in Oceano Glaciali, et creditur pars terrae Arcticae. Sed non certo constat an sit insula, quamquam sic vulgo credatur, et lustrata tantum fuit versus oram littoralem occidentalem. Ibi nullum oppid. neque vicus quod sciam.

NOVACULA qua [orig: quâ] cotem Atius Navius Augur discidisse legitur in historia Romana, praesente et inspectante Tarquinio [orig: Tarquiniô] in ipso Comitio, ibidem una cum cote in rei memoriam defossa est. Livius, l. 1. c. 36. Statua Navii posita capite velato [orig: velatô], quo in loco res acta est, in Comitio, in gradibus ipsis ad laevam Curiae fuit. Cotem quoque eodem [orig: eôdem] loco [orig: locô] sitam fuisse memorant, ut esset ad posteros miraculi eius monumentum. Cicero de Div. l. 1. Ex eo evenit, ut et Tarquinius Atio Navio augure uteretur et populus ad eum de suis rebus referret. Cotem autem illam et novaculam defossam in Comitio putealque impositum accepimus. Nempe defossae in Commitio coti et novaculae putea impositum seu ara quaedam, ut Dionysius vocat, qui u(po\ bwmw=| tini\ novaculam defossam refert. Atque haec est ara Comitii, ad quam Plinius enatam dicit sacram ficum, de qua diximus supra, ubi de Navia Ficu. Nec non longe ab hac ficu fuisse aram illam, Dionysius indicat. Sed nec sine religione aut ceremonia aliqua defossa est novacula, quae tantum ediderat miraculum, ad confirmandam Augurii maiestatem, quam Rex deludebat: verum et sacrum factum est in ea defodienda et ara desuper imposita. Qua de re vide plura, apud Salmas. ad Solin. p. 1137. et seqq. Dicta autem Novacula est a novando i. e. radendo vel laevigando barbam. Arnob. quid novatio et relevatio pudendorum: Sic membra novare lympha [orig: lymphâ], pro extergere, nitidare et quasi nova facere. Val. Flacc. l. 3. Argon. v. 422.

Hic sale purpureo, vivaque nitentia lympha [orig: lymphâ]
Membra novat, etc.

Vide eundem ad Lamprid. in Heliogabalo, c. 31. et infra ubi de Tonsoribus et Tonsura.

NOVAE Anton. Ptolem. Novomont, teste Lazio [orig: Laziô], oppid. Mysiae inferioris, ubi Legio 1. Italica, ab Oesco 55. mill. pass. ex Antonino in ortum, Novensis urbs Marcellino. Est et Novomont, urbs Mysiae superioris, in Servia, clarissima hac [orig: hâc] tempestate, inter Drivastum urbem Dalmatiae 45. et Novibazar in Caeciam 50. mill. pass.

NOVAE Puellae apud Capitolin. in Marco, c. 26. Novas puellas Faustinianas instituit, in honorem uxoris mortuae: quaenam dictae sint, ambigunt eruditi. Pueri et puellae novorum nominum, occurrunt apud Iul. Capitolin. c. 7. supra, Ob hanc coniunctionem pueros et puellas noverum nominum frumentariae perceptioni ascribi praeceperunt: qui iidem eum novis. Nempe, ut Salmas. iudicat, primus pueros et puellas alimentarias constituit Traianus: quibus liberalitatis incrementum adiecit Hadrianus. Pius etiam, in honorem Faustinae novas puellas adscribi fecit, quas Faustinianas appellavit. Postmodum Marcus et Verus, novorum nominum pueros et puellas addiderunt: cum namque darent nomina sua, qui ascribendi erant huic frumentariae perceptioni, pueri puellaeque ideo novorum nominum Auctori huic dicuntur, quod praeter illos et illas, quarum nomina iam habebantur adscripta, novi isti adscribebantur. Salmas. ad loc. Vide quoque supra, in voce Alimentariae.

NOVALICIA vulgo la Novalese, castrum Italiae, in Pedemontio, ad radices Alpium et montis Cenisii, 2. leucis a Segusio in Boream versus [orig: versûs] limites Sabaudiae, a qua tantum 2. leuc. etiam distat. Seu Novalicium, aut Novaliciense oppidum, veterrimo [orig: veterrimô] Monasterio [orig: Monasteriô], quod S. Petrum Patronum habuit, illustre admodum fuit ac opulentum, villis et cellis cum in Gallia, tum in Italia dives, situm in valle Segusina, inter Montem Cinisium le Mont Cenis et oppid. Segusium, ab utroque paribus distans intervallis.

De quo ut et Coenobii eius Abbatibus fuse agit Chronicon Monasterii in 6. libros divisum, et ad A. C. circiter 1050. seu ad Henricum II. Imperatorem deductum; e quo discimus, multa olim templa, domosque multas eo in Oppidulo ac Monasterio fuisse, quod in nomine ludens Auctor Monasterium Novae lucis ibidem appellat, et a Saracenis direptum atque incensum esse scribit, apud Hadr. Vales. Notit. Gall. in voce Novalicium.

NOVANA Plin. l. 3. c. 13. seu Civitas nova, vulgo Citta nova, Pamphilo, Piceni oppidulum est, ditionis Pontificiae, et gaudet titulo [orig: titulô] Deucatus Gentis Cesarinae. Sedet in ora maris Adriatici, 8. milliaribus a Recineto in ortum, 6. a Laureto in Eurum, et 8. a Firmo in Circium.

NOVANTAE [1] Ptol. Gasllower, populi Albionis, in Scotia ad occasum, quorum regio Gallovidia, Galloway, in peninsula, contra Hiberniam, inde 20. milliar. distantem, teste Lhuydo [orig: Lhuydô]. Ibi Novantum promontor. Kanter, teste Baetho [orig: Baethô], Akermonchead Camdeno. Sed Baetho fides. Novantum aliis est Chersonesus Gallovidiae, regionis Scotiae in ora occidua, vulgo the Mull of Gallowaey. Proximi sunt Selgovae ad austrum, vulgo Solway, ubi Solveus flumen et Trimontium urbs, vulgo Uzeli, seu Cela: et Damnii ad boream, ubi Glota seu Cluda fluvius, quorum regio Sterlingshire; in qua urbes Glascoa, et Castrum Britonum, vulgo Donbriton, apud Bedam Alcluid. Tametsi alii aliter de Damniis sentiunt. Horum ratio minus confusa et incerta. Novantae, (Novantes Camdeno ) populi Albionis, in Scotia et occidentam, quorum regio ubi hodie Gallovidia, Galoway, cuius pars occidentalis est peninsula contra Hiberniam, (inde 20. milliar. distantem, teste Lhuydo [orig: Lhuydô] ) nonnullis Novantum Chersonesus, et Novantum promontorium dicta (quod tamen Mercator et Baethus statuunt, ubi hodie Cantyre; perperam, nam ibi olim Epidum.) His proximi sunt Selgovae ad austrum, ubi Solveus fluv. sive fretum, (vulgo Solway Frith, prope Solway oppidum) ubi et Trimonium urbs, ut et Uxelum: Damnii vero ad Boream, ubi Glota seu Cluda fluvius, quorum regionis pars est hodie Sterlingshire; in qua urbes Glascoa, et Castrum Britonum, vulgo [orig: vulgô] Dunbriton, apud Bedam Alcluid. Tametsi alii aliter de Damniis sentiunt, Ferrar.

NOVANTAE [2] populi Baudrando fuere [orig: fuêre] Scotiae occidentalis, ubi incipit australis, in ora maris Verginii, et contra Hiberniam. Ibi nunc provinciae Gallovidia, Galloway, et Carricta, Carrick, eorumque caput dicitur Leucopibia, nunc Withern. Novantum autem promontorium The mul of Galloway dicitur.

NOVANUS fluv. Umbriae, in agro Pitinate, trans Apenninum, qui in solstitio aestivo torrens est, in bruma siccari solet, teste Plinio [orig: Pliniô] l. 2. c. 103.

NOVARIA Plin. l. 3. c. 17. Ptolem. et aliis Novara, urbs Insubriae Episcopalis sub Archiepiscopo Mediolanensi, inter Mediolanum 25. et Vercellas 10. mill. pass. a Ticino 30. a Vertocomacoris populis condita, Petri Lombardi clarissimi Theologi, qui Magister sententiarum cognominatus est, patria. Hic factus Episcopus Parisiensis, ubi anno salutis 1060. decessit. Urbis huius antiquitatem et nobilitatem testantur plurimae marmoreae inscriptiones. Aria Libya et Leonina, Cato, in Origin. Hic [orig: Hîc] Helvetii. Maximiliani Sfortiae Ducis Mediolanensis contra Gallum Venetosque defensores, a Gallis obsessi, Duce Motinio, stupenda [orig: stupendâ] animi magnitudine, numerosissimum et instructissimum Gallorum exercitum adorti sunt, eumque, licet omni equitatu destituti, foedissime profligarunt [orig: profligârunt]. die 6. Iunii, A. C. 1513. verba sunt Bucholceri, Ind. Chronol. Ex Guicciardino. Longitud. 30. 27. latitud. 44. 35.

NOVARUM Tabularum Lex Graece *xrewkopi/a, it. *seisa/xqeia, vide infra Oneris excussio.

NOVATUS Episcopus in Africa; perfidus, adulator, arrogans, fordidus, Cyprian. ep. 46. 47. etc. Patrem fame perire passus, orphanos, viduasque impune spoliavit. Hinc Schismatis, quod tandem in Donatismum abiit, auctor, Felicissimo contra Cyprianum praesto fuit. Cum Novatiano dein, viro eloquente et Philosopho, sed Cornelium in Papatu sibi praelatum indignante, Romae amicitiam contraxit, qui duo tantum egerunt, ut Novatianus a quibusdam Praesulibus contra Cornelium ordinaretur. Sed cum ludibrio [orig: ludibriô] haberetur a reliquis, novam haeresin orsus docuit, post Baptismum in aliquod delictum prolapsos, ad paenitentiam non esse recipiendos. Eius discipuli Novatiani, se Catharos quoque apellabant; insuper damnantes nuptias secundas, et peccatores rebaptizantes. Ne quidem Concilio Niceno coerciti, in sectas dein abierunt, et a Sabatio quodam Iudaismus in illorum communionem introductus est, Euseb. Hist. l. 6. Epiph. haeres. 59. Augustin. haeres. 38. Hieronym. de Script. Eccles. Baron. in Annal. Georg. Hornius Histor. Ecel. cum Notis et Observat. Leydeckeri. Alii. Historiam utriusque breviter hisce complexus est Hieronymus, Catal. Scriptorum Eccles. c. 80. Novatianus, Romanae Urbis Presbyter, adversus Cornelium caethedram Sacerdotalem conatus invadere, Novatianorum, quod Graece dicitur *kaqaro\n, dogma instituit, nolens apostatas suscipere paenitentes; huius auctor Novatus Cypriani Presbyter fuit. Plura de utroque, vide apud Io. Forbesium Instructionum Historico-Theol. l. XII. c. 10. et l. XIV. c. 3. ut et supra ubi de illorum superba voce Noli me tangere. nec non voce Martianus.

NOVAUGUSTA Ptolem. Nova Augusta, Plinio, l. 3. c. 3. Atienza, Moletio, oppid. Hispaniae, in finibus Arevocarum, ac in Castella veteri, in novae confinio, inter secontiam 4. et Uxamam 9. milliar. Hispanicis, a Burgis 22. Medinaecaeli propius.