CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS TERTIVS Literas M, N, O, P, Q, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

NUMERI [1] a Minerva inventi, ut olim creditum: Unde Romanis lex scripta, ut qui Maximus Praetor esset, clavum iuxta huius Deae simulacrum, in Capitolio, pangeret, quo numerus annorum inde cognosceretur, Liv. l. 7. c. 3. Numeriae vero Deae, quae numeros docere credebatur, meminit Augustin. l. 4. de Civ. Dei c. 11. At eorum rationem ab Abrahamo Patriarcha Aegyptios hausisse, hincque ad alias transiisse gentes, docet Voss. Dicitur autem Numerus, non a numo, ut putavit Isidor. Orig. l. 3. c. 3. ante numum enim Numerus fuit, sed a Graeco nomh\, distributio, quia quod multum est, in unitates dividitur. Graecis *)ariqmo\s2, quasi a)rqmo\s2, ab a)/rw, apto, coagmento, fit enim e)k mona/dwn a(rmogh=s2, unitatum coniunctione. Aliter Latinis Siphra; (pro qua perperam alii Cifram scribunt) voce non ab Indis, ut Georg. Valla retur, sed ab Arabibus sive Saracenis, qui in Hispania vixere [orig: vixêre], accepta [orig: acceptâ]. Namque et Hebraeis [gap: Hebrew word(s)] sephar, idem quod nobis Numerus est. Hos scire, Pythagoreorum iudicio [orig: iudiciô], primum Sapientiae opus est, ut ait Proclus: *tou/twn ga\r lo/gos2, sofw/taton me\n ei)=nai to\n eu(ro/nta to\n a)riqmo\n, deu/teron de\ to\n ta\ o)no/mata qe/menon, Eorum quippe is sermo est, sapientissimum esse, qui repererit Numeros: proximum, qui nomina imposuerit. Unde Hominis proprium esse numerare, docet Aristoteles in Problem. sect. 30. quaest. 5. meritoque stoliditatis damnatus est Amphistides, quem magno [orig: magnô] labore usque ad quinarium numerare didicisse, nec progredi potuisse ulterius, narrat Suidas in *geloi=os2. Vide Voss. de Scientiis Mathem. c. 7. ubi de Arithmeticae in Grammaticis, Poesi, Musica [orig: Musicâ], §. 5. in re Oeconomica §. 6. in Architectura §. 7. in ipsa Theologia §. 9. utilitate, egregie disserit. Hanc, ut ex eiusdem c. 9. pluscula quaedam adiciam, Pythagoram ab Aegyptiis, hosque a Patriarcha Abrahamo, ut dictum, accepisse vult Iosephus: cui Plato in Phaedro, Aegyptiis tribuens pettei/an kai\ kubei/an, artem calculo [orig: calculô] cubisque numerandi, adstipulatur. Sed cum Phoenices tanti fuerint in hac Arte, eo quod negotiarentur pene cum omnibus nationibus, quae mare Mediterraneum accolunt, malunt quidam eius inventionem huic genti adscribere. Idcirco, ut ab Aegyptiis Geometriam, a Chaldaeis Astrologiam, sic a Phoenicibus Arithmeticam seu numerandi Artem, didicisse Pythagoram; testatur in eius vita Malchus. Qui vero primum Numerorum notas in Graeciam intulerit, Cadmus Phoenix est, literarum iisdem auctor, quibus pro numerorum notis uti Graecos solere, notum est. Proin et in legibus Solonis, pecuniarias mulctas literis Alphabeticis se vidisse indicatas, refert Herodianus, atque addit idem (vixitautem sub Commodo; quippe filius Apollonii Dyscoli, qui sub M. Antonino Romam venerat) *kai\ sthla\s2 ta\s2 palaia\s2 kai\ yhfi/smata, kai\ no/mous2 pollou\s2, ou(/tws2 i)sti\n eu(re/sqai, Columnas veteres, et decreta, et leges multas, cum eiusmodi est notis invenire. Romani quoque, pro Numeri figuris, usi literis sunt, in quorum characteribus antiquissimos esse censet Voss. illos *mona/dous2, *dua/dos2, *(ekatonta/dos2 Unitatis, denarii, centenarii. E quibus *mona/dos2 nota I. *deka/dos2 X. *(ekatonta/dos2 C. fuit. Sed quia molestum videbatur, ab unitate usque ad denarium semper uti lineolis simplicibus, et a denario ad centenarium decussatis: praeterea grave erat, toties uti litera [orig: literâ] C. usque ad quingentos, imo millenos atque ultra; primum placuit notam comminisci inter *mona/da et *deka/da: deinde inter *deka/da et *(ekatonta/da: denique inter *(ekatonta/da et *xilia/da nota invenienda erat, unde quinque, quinquagenarii, quingentenariiac millenarii notae, V. L. D. M. emerserunt, de quibus vide infra. Barbaras autem quod attinet Numeri notas, vulgo Siphras dictas, quidam ex figuris Graecanicarum literarum corruptis arcessunt: Alii verisimilius censent, Europaeos coeteros ab Hispanis, eos a Mauris, illos ab Arabibus, hos a Persis vel Indis accepisse, idque circa saeculum demum decimum tertium. Quo [orig: Quô] fundamento [orig: fundamentô], grandem illum argenteum nummum Marquardi Freheri, qui effigiem habuit Constantini Imperatoris quod in eo comparerent notae hae Arithmeticae, 234. antiquum esse; iure negavit Ios. Scaliger: cum huiusmodi characteres, in libris Graecis Astrologicis et Logisticis vel computis Ecclesiasticis, multo ante captam Constantinopolim exaratis, non sit reperire. Sed et immutationem in hisce etiam notis aliquam contigisse, patet ex lapidibus librisque, in quibus ante annos 200. exaratum videtur A. pro 7. X. pro 4. Idem Voss. c. 10. eiusdem Operis, inter claros Arithmeticae Scriptores, e Veteribus recenset, Euclidem, Diophantum Alexandrinum, Theonem Smyrnaeum, Mich. Psellum, Graecos omnes: Varronem, Appuleium, Sever. Baethium; e recentiorib. Alexandrum de Villa Dei Dolensem, Cuthbertum Tonstallum, Hier. Cardanum, Henr. Glareanum, Franc. Maurolycum, Gemmam Frisium, Petrum Ramum, Christoph. Clavium, alios, Latinos: Mahometem Mosis fil. Arabem, R. Abraham Cai Hebraeum, vide quoque Hug. Sempelium Indice, quem subiunxit 12. suis de Mathem. libris, Camerarium in Explic. l. 1. Nicomachi, ubi nomina Numerorum Pythagorica optime exponit, Ioh. Meursium in Denario etc. uti de Numero inter Deos relato supra voce Dii. NOTAE NUMERORUM APUD ROMANOS. I. nota fuit *mona/dos2, seu unitatis, non quia princeps est litera in i)/a pro mi/a, ut voluit Priscianus, sed quia simplex ductus simplici Numero conveniret. V. nota Quinarii: cui, ut et Quinquagenario, cum danda esset nota duarum linearum, quia centenarius, utpote maior, erat trium: placuit, ut quinarius, sicut dimidium est denarii X. sic dimidium exprimeret, partem videl. superiorem. Nam, quod V. quinque significet, quia quinta sit vocalis, ut idem argutatus est Priscianus, merito reicitur.

L. figura Quinquagenarii est: non quia Graecis N. valeat 50. et Latini quandoque L. dicant pro N. ut Lympha, pro *nu/mfh, quae coniectura Priciani iterum fuit: sed quia quinquagenarius Numerus dimidium est centenarii, tribus lineolis [gap: Hebrew] exarti, visum est lineam auferre superiorem, ut remaneat. L. C. Centenarii character est: ad facilitatem manus, factus ex ternis lineis [gap: Hebrew] quibus centenarium numerum olim expressere [orig: expressêre]. Ut decipiantur, qui cum Prisciano putant C. valere centum, quia sit princeps huius vocis litera. D. quingenta notat: factum ex lineis 4. hoc modo [gap: Hebrew] sive IC. unde postea D. coaluit. Non enim semper D. fuit, neque proin hoc [orig: hôc] charactere ideo signatur dimidium millenarii, quod initialis litera sit vocis dimidium. Sicut autem centenarius erat ex lineis tribus, sic quingentis nota data est ex lineis quatuor. M. Millenarii figura est, cui literae datae primitus sunt quinque, ho [orig: hô] modo [orig: modô] vel ob facilitatem manus. item CIC. quia dimidio [orig: dimidiô] exsuperaret is numerus quingentos, cuius nota erat IC. Postmodum quinque hae lineae degenerarunt [orig: degenerârunt] in hodiernam notam M. Apud Christianos quoque olim, per Alphabeti literas numerandi ratio in usu fuit. sic ut unaquaeque litera certum quendam numerum denotaret; de qua vide Valerium Probum, Paulum Diaconum, et alios, qui de Numeris scripserunt, inter Grammaticos antiquos p. 1638. Sed et exarati prostant versus, qui totius Alphabeti characteribus eosdem numeros assignant, quos descripsit Baronius, et, ante eum, Ioannes Noviomagus de Numeris l. 1. c. 10. paulo diversos ab iis, qui habentur in ugutione MS. apud Car. du Fresne, Nota, quod quaelibet figura literarum reperitur, aliquem numerum repraesentans, quamvis non sit in frequenti usu, qui illis versiculis distinguitur. Primus autem sic concipitur,

Vide hic [orig: hîc] infra, et de Numerandi Preces ratione, supra in voce Capellina alibique passim.

A. litera numeralis, designat 500. Quod si rectam ei lineam superaddas, 5000. B. 300. et cum recta linea superaddita 3000. Unde versus:

in Notis vero antiquis unum valet. Eidem si rectam superaddas lineam, mille significat. K. 150. Unde versus,

Cui assentiuntur Notae numerorum ex antiquo Codice descriptae, ubi K. 151. efficere dicitur. Quod si lineam superaddas, habes centum quinquaginta unum milia. L. 50. significat; unde versus,

cum linea superaddita, 50. milia denotat. M. denotat in hac numerandi ratione 1000.

Eidem si lineam superaddas, habes 11000. P. denotat 400. Ita Notae antiquae numerorum P. CCCC. quadringenta et vetus versus,

At Baronius, apud praefatum Car. du Fresne pro G. habet S. ita ut P. septenarium numerum tantum confecerit, vide hunc in Glossario in lit. P. Cum linea vero 400. m. significat. Q. 500. iuxta versum,

X. duplex denos numero tibi dat retinendot. Eidem si superaddatur linea, decem milia. Y. 150. iuxta versum,

NUMERI [2] liber canonicus Ver. Test. inter libros Moysis quartus. Hebraeis Vaiedabber, i. e. Locutusque, ab hoc enim verbo, incipit. Continetur 36. Capitib. in quibus exponitur, ab initio statim, divisio Populi in 12. Tribus, a Moyse et Aarone facta. Dein tribus Levi separationem ad cultum divinu, eiusque officia et ministeria enarrat. Tandem de inobedientia et transgressione populi, periculis et suppliciis improborum, de beneficiis Dei in Israelitas cumularim effusis, verba facit. In librum hunc Sacrum prodierunt: Attersoll. Comm. Angl. in fol. 1618. Angu. stinus. Balaeus in cap. 30. Ferus. Iunii Explicatin. Lorini Comnentar. in fol. Lugdun. Ann. 1619. Marbachius, in quatro Argentinae, Ann. 1597. Origenes. Pelargi Comment. in quart. Lipsiae, Ann. 1606. Rushbrochius. Roverii Harmonia cum Comm. Siphar Comm. Hebr. Vide Crowaei Elenthum.

NUMERI [3] cohortes: vox Ulpiano, Vopisco, Ammiano; aliis nota. Optatus l. 3. reversi sunt vexati milites ad Numeros suos. Apud Wilh. Tyrium l. 2. c. 20. Numeri militares. Ita *nou/meron recentiores usurpant Graeci. Martyrius S. Niconis: *strateuo/menon e)n *noume/rw| tini\ kai\ diatri/bwn e)n au)tw=|, Palladius in vita Chrysost. p. 32. *)=hlqe/ tis2 a)fhgou/menos2 e(no\s2 a)riqmou=, et p. 84. Adde Chronicon Alexandrinum p. 690. Metaphrastem in Martyr. S. Georgii num. 2. Constantinum de Adm. Imp. p. 192. Alios, Meursio et Fahrotro ad Cedrenum laudatos. Eadem [orig: Eâdem] notione a)riqmo\n adhibuerunt Sozom. l. 2. c. 7. Nicephorus Call. l. 6. c. 9. Leo in Tactic. c. 6. §. 28. Zona. ras, et alii. Vide quoque, quae Car. du Fresne annotavit ad A. lexiadem p. 423. Vopiscus in Probo c. 14. a limitaneis militibus Numeros distinguit, Accepit praeterea sedecim milia tironum quos omnei per diversas provincias sparsit, ita ut Numeris, velimitaneis militibus quinquagenos et sexagenos interserret, dicens etc. Ubi vel pro et positum esse, docet ex multis Historiae Aug. locis Salmas. Ei itaque Numeri sunt legiones. seu legionarii milites, qui per provincias dispositi in castris et sedibus, ut tunc vocabantur, degebant. Sicut Limitanei, per cuneos auxiliaque constituti, limitem tuebantur. Sic in Cod. Theod. multis itidem locis Comitatenses Numeri et Repenses; item Militia Comitatensis et Ripensis: nec non Comitatenses et Limitaneis distinguuntur. Ubi Ripenses iidem cum Limitaneis sunt et Comitatensium nomine Legiones intelliguntur, ac Comitatenses Numeri, quos hic simpliciter Numeros vocat Vopiscus. Unicum adduxisse, sufficiat. Cod. d. de Tironibus l. 8. Completis quinque annorum stipendiis, qui Comitatensibus Numeris fuerit sociatus, patris quoque et matris nec non et uxoris suae capitationem meritis suffragantibus excusabit. Ii vero, qui in ripa per cuneos auxiliaque fuerins constituti, cum proprio capite uxorem suam tantum post quinque annos, ut dictum est, praestent immunem. Vide Salmas. Not. ad Vopis. et supra, ubi de Comitatensibus etc. Addam, hic saltem, ad ripensem militiam non eandem in milite staruram nec idem corporis robur, exigi consevisse, quod in Comitatensi vel legionaria. Cod. end. leg. 8. de filiis militar. appar. Etenim hi, quibus vel corporis robur, vel statura defuerit, qua Comitatensi digni possint esse militia, ripensi poterunt copulari. Sed et milites singuli Numeri dicuntur, apud Amm. Marcellin. l. 23. 25. 27. 29. et 31. Porro ipsi militarium officiorum gradus, apud Capitolin. in Maximo et Balbino, Treb. Pollionem in Mario Tyr. Tandem matricula quoque, in quam inscripti milites, apud Plin. l. 3. Ep. 8. uti docet Marcilius ad Sueron. Vespasiano c. 5.

NUMERI [4] lege soluti, apud Horatium, l. 4. Carm. Od. 2. v. 11. 12. Lyricis tribuuntur. Cum [orig: Cûm] enim omnis structura et copulatio vocum aut rhythmus sit, aut metrum; ille spatio [orig: spatiô] temporum constat, istud ordine etiam: in illo quan ita tantum, in isto qualitas insuper obsrvatur. Parvi pendit Rhythmicus, dum sibi constet temporum ratio, quo [orig: quô] pedes ordine collocet: At Metricus non satis securus est, nisi et rationem ordinis servet. Rhythmico indifferens est dactylus et anapaestus, iambus et trochaeus; sunt enim tauto/shmoi hi pedes: Metricus vero non auderet anapaestum locare, ubi dactyius exigitur, nec in sede trochaei iambum ponere. quamvis uterque pes sit i)so/xronos2 eandemque habeat quantitatem. Rhythmus sosum tempus metitur, atque alium pro alio pedem facile admitrit, modo eiusdem temporis sit, ut visum: quae metrorum ratio respuit, quae nec spondaeum quidem aut dactylum alterum pro altero usurpat, licet temporum spatio [orig: spatiô] aequales sint. Unde longe maior licentia fuit in lyricis cantionibus, et Musicorum canticis, quam in metris. Et hoc est, quod Lyricos veteres numeris lege Iolutis ferri, dixit Horat. Solutori tamen pede ambularunt [orig: ambulâtunt] medii aevi Poetae illi plebeii, qui in componendis canticis et saltatiunculis hymnisque, de quibus diximus supra, in voce Balistea; quorumque meminere [orig: meminêre] aliquoties Historiae Augustae Scriptores, operam posuerunt. Hi enim legis metricae nulio [orig: nuliô] respectu habito [orig: habitô], modulationis et numerosae verborum compositionis, quae ita ad aures accidit, ut formam videatur habere veri legitimique metri, rationem ahbuere [orig: ahbuêre]. Imo nulla [orig: nullâ] prorsus lege teneri se passi sunt. Nec enim ulla syllabis tempora assignarunt [orig: assignârunt], nec brevium longarumque differentiam agnoverunt, sed omnes indiscretim fecerunt longas et breves. Ganus igitur est medium quoddam

inter Metricos et Rhythmicos, ita ab utrisque distaus, ut magis videatur accedere ad Rhythmic0s, solo [orig: solô] licentiae nomine, quam imperitia [orig: imperitiâ] non ratione affectarunt [orig: affectârunt], si ulla in imperitia affectatio est. Numerum sane syllabarum et pedum satis anxie custodiebant. Nec enim plus pedum aut syllabarum reperies in vulgarium huiusmodi versificatorum trochaico, quam in venusto et ad legem facto: quod veteres Rhythmici magnopere negligebant. quibus in usu et more fuit duas plerumque syllabas breves loco [orig: locô] unius longae ponere; quia idem esset temporis spatium in duabus brevibus et in una longa. Obtinuit tamen, ut rhythmus talium Poetarum compositio diceretur et ipsi Rhythmici vocarentur: eo quod rhythmi proprium sit, hreve tempus, plerumque longum officere et longum contrahere; id quod metro non licet. Quam in reo vide infra plura, ubi de Rhythmo, et apud Salmas. Not. ad Vopisc. c. 6. nib de puerili cantilena in Aurelianum composita et saltata, versuque inprimis illo,

Isto [orig: Istô] enim metro [orig: metrô] ut plurimum iocos militum, qui a tripudiantibus exsultantibusque in triumphantes Duces iactabantur, concipi moris fuit, ut ex Suetonio quoqueliquet, in Iulio Caesare: Item vulgaria dicteria, quae ipse populus in aliquem ioculariter iactata canebat etc. Vide quoque hic, ubi de Ballisteis et Politicu versibus.

NUMERIA Dea quae numerandi artem docere credebatur, vel ad numeros pertinere, memoratur Augustino de Civ. Dei l. 4. c. 11.

NUMERIANUS [1] Roman. Imperator cum Caro et Carino, patre et fratre. Patrem in Orientem secutus, iam Caesar, illo [orig: illô] defunctoo [orig: defunctoô], Imperator est salutatus: sed ob paternam mortem ex luctu aeger, ab Ario Apro, socero suo, occisus est, A. C. 184. Eloquens, et Poeta insignis, ipsius Olympii Nemestani et Aurelii Apollinaris victor: quorum ille vitam Cari Iambo expressit, alter halieutica scripsit. Vopisc. in Numeriano, Aur. Victor, Eutropius, etc.

NUMERIANUS [2] Ludimagister qua [orig: quâ] ratione ductus incertum, relicta [orig: relictâ] Roma [orig: Româ] in Galliam profectus, Severi nomine ad colligendum exercitum se missum simulavit, sicque parus primum copias comparavit, quibus profligavit aliquos partium Albini equites. Quod cum Severo nuntiatum esset, et revera Senatorem esse crederet, missis ad illum literis, quibus gratias ageret, laudaretque institutum, mandavit porro, ut maiores copias congregaret, quibus facile collectis multa praeclara et fortia facinora fecit, regitque xili/as2 kai\ e(ptakosi/as2 kai\ penth/konta muria/das2 draxmw=n, ut habet Dio, mille septingentas quinquaginta drachmarum myriades, quas Severo misit. Cumque ab his ingentibus factis ad summos posset honores divitiasque pervenite, modico [orig: modicô] contentus, in agello quodam, quem ipsi in Gallis donavit Severus, ut reditu illius vitam tplerarot, consenuit. Vide. Ael. Spartian. in vita Severi, c. 12. et ad eum Salmasii Notas.

NUMERIUS praenomen pro nomine Gentilitio usurpatum. Asconius in Pisonianam Q. Numerii meminit.

per NUMEROS mysteria denotandi Veterum mos Animam esse a)riqmo\n e(auto\n kinou=nta, Numerum qui se ipsum moveat, dixit Pythagoras. Idem Principia vocavit Numeros, et eorum Symmetrias harmonias, et Elementa ex utrisque composita, Geometrica. Rursus in principiis posuit Unitatem et indesinitam Qualitatem, quorum alterum Mentem seu Deum, alterum Materiam seu Mundum Visibilem vocavit. Naturam autem Numeri dixit esse Decadem, quia tam Graeci quam Barbari ad decem usque numerant; inde ad unitatem regrediuntur. Porro Decadis vis est e)n ta=s2 te/ssarsi kai\ th=| tetra|di, in quaternione. Nam si quis ab unitate numeret ad quatuor, coniunctim conficiet decem etc. *(/wste o( a)riqmo\s2 kata\ me\n mona/da, e)n toi=s2 *d/ka. kata\ de\ du/namin, e)n toi=s2 *te/ssarsi, Adeo ut natura Numeri, secundum unitatem, consistat in Denario; secundum facultatem, in Quaternario: quem alibi Iusiurandum et Trigonum perfectum, imo ipsum Deum, nominat. Idem Philosophus, Sacerdotes Aegyptios imitatus, th\n *mona/da appellavit Apollinem; th\n *dua/da, Dianam; th\n *(ebdoma/da Minervam, et prw=ton *ku/bon sive Octo, Neptunum: quae cum iis conveniunt, quae in eorum templis fixa et picta sunt. Mercurio autem omnium Numerorum maxime Quaternio apud Aegyptios dicatus fuit. Plura apud Plutarchum de Placitis Philos. l. 1. et l. de Iside, nec non Sympos. l. 9. qu. 3. Lucianum *bi/an pra/sei, et infra voce Quaternio.

NUMERUS [1] Aureus Computistis dicitur Cyclus Lunaris seu Decemnovennalis, in eum finem institutus, ut, quatenus pertotam seriem Calendarii deducitur, omnia demonstret Novilunia, ac illud speciatim, a quo supputata Luna 14. indigitat Pascha. Quippe anno [orig: annô] 1. Cycli, v. g. ubicumque in Calendario, ac per menses singulos inscriptum vides aurtum Numerum I. ipse indicat, Novilunium eo [orig: eô] die contingere, vel contigisse; ac pari modo [orig: modô] anno [orig: annô] 2. ubicumque vides aureum Numerum 2. anno [orig: annô] 3. atque ita porro, quousque annis Cycli expleris tum ad unitatem redeatur, tum Novilunia iisdem diebus eodemque [orig: eôdemque] ordine recurrant. Aurcum autem appellari aiunt Numerum, seu quod olim aureis literis inscriberetur, seu propter inventionis et usus eius excellentiam. Graecis *)enneakaidekaethri\s2 dicitur primumque auctorem Metonem habet. Vide in voce Meton, et plura hanc in rem apud Durandum Ration. l. 8. c. 11. Voss. de Mathemat. et Car. du Fresne Glossario, qui de usu eius versus satis antiquos hos ex Codice MS. Victorino exhibet:

Aureus hac [orig: hâc] arte Numerus monstratur aperte,
Principium iam qui totius est caput anni.
Ternarium retinet, ne posterus ordo vacillet.
Maiori numero debetur tertius ordo.
Si minor assequitur numerus, tunc continuatur.
Excipe sex menses, Iulium prius, atque sequentes.

NUMERUS [2] Par mali ominis habitus, apud Romanos; impar, plenus et faustior. Solinus c. 1. Graci singulis annis XI. dies et quadrantem detrahebant, eosque octies multiplicatos in annum nonum refervabant, ut contractus nonagenarius numerus in tres menses, per tricenos dies, scinderetur: qui anno [orig: annô] mono [orig: monô] restituti efficiebant dies quadringentes quadraginta quatuor, quos embolimos vel Hyperballontas nominabant. Quod cum in initio Romani probassent [orig: probâssent], contemplatione parilis numeri neglectum brevi perdiderunt, translata in Sacerdotes intercalandi potestate etc. Sic Ioannes Laurentius Lydus, *par' *)italoi=s2 o( dui+ko\s2 a)riqmo\s2 a)pofra/zetai. *sekou=ndon de\ au)to\n, o(ionei= eu)tuxh=, patri/ws2 kalou=si kat' eu)fhmismo\n, w(s2 *eu)meni/das2 kai\ *)adra/steian kai\ *pa/rkas2 kat' au)tou\s2 ta\s2 mhdeno\s2 feidome/nas2 moi/ras2, Apud Italos numerus dualis infaustus haberur. secundum autem illum, quasi felicem, vernaculo [orig: vernaculô] sermone appellant; boni ominis ergo, ut Eumenides, et Adrastiam et Parcas, quae nemmi parcunt. Hinc vitabant dicere, ante diem secundum Kalendas aut Idus, sed pro eo dicebant. ante diem, pridie. Graeci, e)/stw de\ para/deigma, w(/sper o(/tan pemptai=ai w)=sin no/nnai, th\n tri/thn pro\ triw=n nonnwn, th\n de\ teta/rthn pro\ mia=s2 no/nnwn, dia\ to\ a)pofra/zesqai th\n dua/da. Interim falsum censet Salmas. contemplatione hac [orig: hâc] factum esse, ut Romani morem illum intercalandi desererent, quum utique semper parilem numerum in anni sui computatione vitaverint: Statim enim a Numa, qui annum Romuli correxit, unus dies abundavit, aut per imprudentiam, aut ea [orig: eâ] superstitione, inquit Censorinus, qua [orig: quâ] impar numerus plenus et faustior habebarur; ut ipse Salmas. pluribus docet ad Solin. p. 19. Vide quoque supra Duas. NUMICIUS nunc Rivo di Nemi, Latii fluviolus, ex lacu Nemo effluens, Lavinio proximus labitur, in quo repertum fuit cadaver Aeneae, et in quo Anna soror Didus [orig: Didûs] se submersit. Virg. Aen. l. 7. v. 150.

NUMICIUS [2] Thermus Praetura [orig: Praeturâ] functus, Tigellini simultatibus deditus, quia libertus Thermi quaedam de Tigellino criminose detulerat, quae cruciatibus tormentorum ipse, patronus eius nece immerita [orig: immeritâ] sueret, Tac. l. 16. Annal. c. 20.

NUMIDIA [1] regio africae mediterran. Metagonitis, Plinio l. 5. c. 3. in Libyae interioris et Mauritaniae confinio. Olim sub Regibus fuit, inter quos celebris masinissa, Populi Romani soclus, qui, violatus a Carthaginensibus, bello Punico tertio occasionem praebuit, Florus, l. 2. c. 15. Huius fil. Manastablles, ex pellice Iugurtham suscepit: qui a Micipsa Rege adoptatus, fratrem Hiemsalem e medio sustulit, alterum Adherbalem Romam fugere coegit: unde bellum Iugurthinum. Quo [orig: Quô] tandem finito [orig: finitô], Numidia Regibus Pop. Romani sociis quatuor, inter quos Hiemsal, donata est: cui Iuba fil. successit, quem Caesar, quod Pompeio faveret, profligavit, vicit, Numidiamque provinciam fecit, Crispo [orig: Crispô] Sallustio [orig: Sallustiô] ei praefecto [orig: praefectô] daro [orig: darô]. Stadius in Flor. c. 1. l. 3. Hodie variis subest Principibus Mahometanis, qui perpetuis inter se bellis collisi, nomina urbium indies mutant. Populi Numidae, apud quos ursi ferocissimi gignuntur, teste Solino s. 29. Biledulgerid, a dactylis, quorum ibi ingens copia, marmolio, descr. Afr. Videatur Strabo, Plin. Sallustius, Ptol. etc. Cluver. Sanso. du Val. Georg. Addo, quod Numidas non solum naturalem caesariem alere, sed etiam aliena [orig: alienâ] Caesarie, equinis nimirum iubis, caput ornare consuevisse, discimus ex Tertulliano de Pallio c. 4. cum ad suos Carthaginenses, Unde apud aliquos Numidas, ait, etiam equis Caesariatos iuxta cutem tonsor et cultri vertex solus immunis? Ubi Salmas. legit, aliqua Numidas, i. e. aliquatenus Numidas, sicque Carthaginenses Tertulliano dici vult, propter vicinitatem Numidarum. Imo et Numidiam partem esse Africae minoris, in qua Carthago sita, scribit Ptol. Sensus ergo verborum horum esset: Unde apud meos, qui vicini Numidis et paene Numidae estis, iuxta cutem tondendi mos inolevit, cum Numidae, vicini vestri, non tantum naturalem caesariem alant, sed etiam equinis iubis caput ornare soleant? Non igitur ex vicinis et conterraneis vestris Numidis hic mos apud vos inductus, sed ex Graecis. Accepere quidem haec verba, etiam equis caesariatos, omnes ita, quasi Nunicae non suam tantummodo, sed etiam equorum suorum caesarierm aluisse dicantur: Sed hoc multis modis ineptum est et ferri non potest: nam caesaries de equis non dicitur; et si marime diceretur, non soli Numidae in equis suis caesariem nutriebant, sed ipsi Graeci quoque, etiamsi ipsi strictim tonderentur, equos tamen suos iubatos et caesariatos, ut ita loquar, esse sinebant. Virg. l. 3. Georg. v. 86.

Nihil notius. Quare hac in parte nihil peculiare Numidis fuit, quod Graeci non habuerint et pleraeque omnes mationes, apud quas equi iubati. Nam equorum ornatus iuba; aliter in homine est: nec enim apud omnes gentes eadem super hac re consuetudo, aut opinio. Graeci elegantiores strictim tondebantur: Numidae contraria omnia sequuti, non solum capita sua non tondebant, nec strictim, nec per pectinem, sed etiam praeter naturalem caesariem, equinas caudas, quasi alteram caesariem, in capite gestabant. Hoc est, quod ait Tertullianus, Numidas equis caesariatos esse, equinis scil. iubis aut caudis cristatos. Poeta,

*(/ippourin Graeci vocant istiusmodi galeae cristam. Glossographi, *(/ippouris2 (ippei/ais2 qrici\ kekosmhme/ h h)\ to\n lo/fon e)/xousa perikefalai/a| toiau/th| kateskeuasme/non. Itaque Nimidae, utpote militares, et caesariati ipsi, et galeas equis caesariatas gerebant, h. e. equinis pilis ornabant: Quos cum propter vicinitatem imitari debere viderentur Carthaginenses, Graecorum porius delitias et munditias affectabant; equibus strictim et in orbem tonderi moris erat Salmas. ad Tertullian. loc. cit.

NUMIDIA [2] Altera quae nova nominatur, incolis Guzuntina teste Marol. pars Africae propriae litoralis ad sinum Numidicum, in Mauritaniae Caesariensis confinio inter Ampsagam et Bagradam fluv. in qua Cirta, Saldae et Cullu urbes. Regno di Constantina vulgo dicitur. Sinusvero Num idicus Golfo di Stora, vel di Esbora, teste Marmolio [orig: Marmoliô] Populi quoque Numidae. Virg. Aen. l. 4. v. 41.

Homines feroces, stupidi, visus plerumque obtusi et edentuli sunt. Numidae equites in quomitatu divitum Riomanorum fuere [orig: fuêre], de quo legendus Lipsius, ad l. 2.Hist. Tac. item que Tortentius, ad Suesoni Neronem, c. 34. Haec regio camelostruthionem avem praegrandem fert, quae proverbio [orig: proverbiô] Avis Numidica dicitur, apud Aristophan. in Avibus, de homine praegrandi ac timido. Vide Nomadet.

NUMIDIA [3] Propria pars erat Africae, inter Africam propriam ad Ortum, Sitifensem ad Occasum, Gaetulos ad Meridiem et mare Mediterraneum ad Boream. Uhi nuno regna Bugiae et Constantinae, in regno Algerii, in ea populi erant Circesii et Natabulae. Numidicus vero sinus nunc Golfe de Store dicitur.

URBES NUMIDIAE NOVAE; QUIBUS ASTERISMUS PRAENOTATUR, CELEBRIORES SUNT, AUT FUERUNT.

* Ammaedara, Amedar. * Aphrodisium colonia, Africa. * Aquae calidae. Aspuca. Assurus. Avitta. Azama. Bendena. * Bullaria. Cannopissae. Cipipa. * Cirta, Constantina. *Collops magnus, et Cullu, Collo. Collops parvus, Larobo. Culcua colonia, Cucutina. Dabia. Elica. Gansaphna. Gedne. Hippod diarrytus, Biserta veccbia. * Hippon regius. Bone. Lambaefa, seu Lampaesa, Lambesca. * Lares, Migana. Madurus. Meldita. Mussat Narangara. Nensa. Rusicada, Stora. * Sicca veneria, Antrangues. Simisthuth. * Tabraca colonia. Tabarca. Tacatua, Suchaida. Thasia. Themissua. Theudale. * Theveste, Tebessa. Thigiha colonia. Thisica. Thoronuba. * Thuburnica colonia. Thubrsica. Thunudromon colonia. Tobrus, Obros. * Tucca gemina. Tucubis. *Vaga. Vazua. * Utica, Biserta. Uzan. Zagacupoda. Zigera.

Inter quae subito cadunt volatu,
Immensae volucrum per astra nubes,
Quas Nilus sacer horridusque Phasis,
Quas udo Numidae legunt sub Austro etc.

in Veterib. fuit cupediis, vide quoque Horat. Epoda [orig: Epodâ] 2. Iuvenal. Sat. 11. Martial. l. 3. Epigr. 58. et 77. etc. Quas Romanis magis cognitas, utpote ex propinquo allatas, Graeci parum videntur novisse: quorum si qui fama [orig: famâ] ad se perlatas memoraverunt, *meleagri/das2 illas appellaverunt, a similitudine, quam cum Meleagridibus habent. Interim et apud Romanos non nisi sero in cibis receptae sunt. Varto, l. 3. RR. c. 9. Hae novissimae in trielinium ganearium introlerunt e culina, propter fastidium hominum. Et Plin. l. 10. c. 26. Novissimae sunt peregrinarum avium receptae, propter ingratum virus. Unde patet, solam rariatem pretium auxisse: ut idem ibid. docet Varro. Veneunt propter pecuniam magno [orig: magnô]. Petronius item,

Ales Phasiacis petita Colchis,
Atque Afrae volucres placent palato,
Quod nen sunt faciles etc.

Vide Sam. Bochart. Heroz. Part. pster. l. 1. c. 19. Galli hodie vocant gallinas Guineae: in capite tuber habent sive gibbam rutilam; unde gibberas eas esse, Auctores tradunt. Guttatae porro dicuntur Martiali l. 3. Epigr. 58. v. 15.

h. e. albae nigris intervenientibus punctis, vide supra in hac voce, it. ubi de Afritanis Gallinis, et plura hanc in rem, apud Salmas. ad Solin. passim, inprimis vero p. 872.

NUMIDICI Ursi apud Solin. c. 26. Numidici ursi coeteris forma [orig: formâ] praestant, Lipsio leones sunt; eo quod Plin. l. 8. c. 58. negat, Africam ursos habuisse, miraturque adscriptum Annalibus M. Pisone et M. Messalla [orig: Messallâ] Consulib. Domitium Aenobarbum Curulem, ursos Numidicos centum dedisse, cum in Africa ursum non gigni constet. Sed contra Plinium stant multi testes e veterib. Graecis Letinisque, Herodotus, Strabo, Virgilius, Iuvendlis, Martialis, Alii, qui omnes ursos Africae dant et Libycos Numidicosque vocant. Aristoteles ipse inter animalia Africae negata, ursorum non meminit, vide eum Hist. Animal. l. 8. c. 28. Quod vero in Domitii nummo, in memoriam Aedilitatis eius culo, vernator cum leone expressus est; ideo id factum sine dubio, et cum in muneribus istiusmodi bestiarum omnia genera edi solebant, leo potius in eo formatus est, quam ursus, quia nobilior fera et ratior quaeque magnificentiam muneris magis testaretur. Nam ursi passivi tum et communes. Ex pluribus enim Europae locis advehebaniur; Alpes ursis refertae: in propinquo etiam habebant Lucanos ursos. Aenobarbus vero Numdicos exhibuit, quia ratioses: utpote qui e longinquiore regione petiti, rabie insuper et villo profundiore coeteris praestabant etc. Vide Salmas. ad Selio. p. 311.

NUMIDIUS Quadratus, praenomine Titus, sub Claudio, Syriae Praeses, Tacit. l. 12. Annal. c. 45.

NUMINA in silvis seu lucis culta ab antiquis; vide supra in voce Luci: praecipua in omnius sacris fuere [orig: fuêre], Ianus et Vesta; unde in precibus, quas Sacerdos, victima [orig: victimâ] ad aram adducta [orig: adductâ] araque [orig: arâque] prehensa [orig: prehensâ], stans fundere solebat, principium precationis ab iis fieri oportuit, utpote quod in omnibus sacris praecipua Numina essent, perque eos ad coeteros aditus patere crederetur. Vide Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 3. c. 30. Plurima fuere [orig: fuêre] Gentilibus, qua de re vide supra in voce Dii, ut et Numen.

NUMISIUS [1] Lupus, legionis octavae in Moesia legatus, ab Othone consulatibus orna mentis donatus. Tacit. Hist. l. 1. c. 79. transit in partes Vespasiani, Hist. l. 3. c. 10. a militibus transugium ad Civilem meditantibus vinctus. Ibid. l. 4. c. 59. Dein a Tullio Valentino, ac Tutore una cum Herenuio occusus, quo [orig: quô] minore spe veniae cresceret vinculum sceleris, c. 70.

NUMISIUS [2] Rufus, sub Hordeonio Flacco consulari, legatus legionis, in Exercitu Germanico inferiore, Tacit. Hist. l. 4. c. 22.

NUMISMA [1] a Graeco *no/misma, qua [orig: quâ] voce utitur Epicharmus; ut et Aristoteles aliique, Latinum non est, annotante Becmanno [orig: Becmannô] in Origin. Aliter Numus, nempe a Graeco no/mos2, nou=mos2, lex. *gi/netai ga\r pw=s2 me/tron. *pa/nta ga\r metrei=. Fit enim norma omniaque mensurat, Aristotel. Ethic. l. 5. c. 8. Vel, o(/ti ou) fu/sei, a)lla\ no/mw|e)sti\n, quomium non natura [orig: naturâ], sed ex instituto ac lege valet. Duo enim requisita ut valeret Numisma seu potius Nummus, proba materia, et vultus Imperatoris (qui viva Lex est, auctoritatem ac valorem nummis concilians) ei impressus, Cael. Rhodig. Antiqq. Lact. l. 10. c. 2. Unde Claudian. l. 2. in Ruffinum, v. 341.

Merito proin Ios. Scaliger in Collectaneis, Suetonium Tranquiilum a Numa tiumos appellaros, inepte scribere affirmat. Aliter Graecis *xrh=ma, ab utendo, quod moneta [orig: monetâ] ad omnia comparanda utamur: Item *ke/rma, quod vocabulum minutis attribuitur monetis X. Latinis Moneta, a monendo, quod signis in eam impressis de saeculi, in quo cusa, moribus admoneamur. Item Pecunia, a nota pecudum, qua [orig: quâ] Servius Tullus aes signavit: Plinio, l. 33. c. 3. Varroni, l. 4. de LL. et Festo, a Pecu, quod pecoribus apud Antiquos opes et patrimonia constarent. Aesquoque, quod ex are Romani primum cuderent X unde Aerarium etc. Et quidem aes argentumque olim appendebatur, ut scribit Plinius loc. cit. neque signato Nummo antiquitus utebantur Romani. Locus sic habet: Populus Rom. ne argenteo quidem Nummo ante Pyrrhum Regem devictum, usus est. Libralis, unde etiam nunc libella dicitur, et dipondius appendebatur assis, quare aris gravis poena dicta est. Et adhuc expensa in rationibus dicuntur, item impendia impendere. Quin et militum stipendium, h. e. stipis ponderandae pensatores Libripendes dicuntur, qua [orig: quâ] consuetudine in his emptionibus, quae mancipii sunt, etiam nunc libra interponitur. Sed de his vide plura, supra in voce Monuta: Adiciam hic saltem quaedam, ibi omissa. Ex plumbo Nummos olim nullos constirisse hactenus creditum, et Plumbeos contum, Martialis Epigr. 74. l. 10. v. 4. quos idem l. 3. Epigr. 7. v. 1. Centum quadrantes appellat: Plumbeam selibram eiusdem Auctoris l. 1. Epigr. 100. v. 15. Nummum plumbeum Plauti Casina [orig: Casinâ] Actu 2. Sc. 3. et Trinummo Actu 4. Sc. 2. Item Mostellaria [orig: Mostellariâ] Actu 4. Sc. 2. de vili et minuta pecunia Eruditi interpretati sunt: Ut apud eundem Martialem saepius cit. legimus, Plumbea vina et plumbea mala. Sed monetam plumbeam candide agnovit Iuslus Lipsius in Schedis, et istiusmodi Nummos aliquot veteres, Romae alibique eru os, plumbeos omnes, sibi a Fortuna favente oblatos fuisse, quos aversos et adversos in tabella [orig: tabellâ] exhibet, narrat laur. Pignorius Comm. de Servis, vide inprimis p. 248. E stanno et cupro, Praefectum Christianostadii, urbis Scaniae Insulae, a Suecis obsessae A. C. 1676. Nummos cudisse, ut stipendium militibus solveret, soluta [orig: solutâ] obsidione melioribus permutandos, Relatio Francofurt. nuper artulit. E lupino sibi fecisse veteres Cnmicos, diximus supra, ubi de eo. Nec omittam, vocem Nummi apud Romanos pro sestertio, vulgarissimi usus, absolute saepe usurpari. Unde Ch. Hegendorphius in Ciceton. Vern. v. Mille huiusmodi Sestertii Nummi, faciunt unum Sestertium inneutro genere, et conficiunt plus minus

viginti quinque coronas. Ideo Plut. qui Cleeronem narrantem, Roscii bona, quae erant sexugies, duobus milibus nummum emisse Chrysogonum Sullae libertum, dixili/wn draxmw=n interpretatur, notat Scaliger, quando Nummus et Sestertius apud omnes utriusque linguae Auctores passim a)ntistre/fontai: docetque, quoties dicunt Latini, mille nummum, duo milia et deinceps nummum, tum eos non alios, quam Sestertios, ut erat in formulis, Nummi unius; assium quatuor, intelligere, apud Gronovium de Pebunia vet. l. 4. c. 11. A Nummo, adiectivum Nummarius: Hinc Nummariae leges, apud Romanos, quarum quatuor fuere [orig: fuêre], ad quas melius intelligendas haec praemlitto. Servius Rex, ut dictum, primus signavit aes, cum antea rudi solum uterentur: fuitque eo [orig: eô] Rege maximus census CX. M. assium, quae proin prima classis. Argentum signatum est Ann. Cond. Urb. 490. Q. Ogulnio [orig: Ogulniô], C. Fabio [orig: Fabiô] Consullh. quin que annis ante primum bellum Punicum: et placuit denarius pro 10. libris aeris, quinarius pro quinque, sestertius pro dupondio ac semisse. Librae dein pondus imminutum bello [orig: bellô] Punico [orig: Punicô] I. cum impensis Resp. non sufficeret: constitutumque ut assea sextantario [orig: sextantariô] pondere ferirehtur. Ita quinque partes factae lucri, dissolutumque aes alienum: Fuit autem nota aeris ex altera parte Ianus geminus, ex alitera rostrum navis; in triente vero et quadrante, rates. Quadrans ante a tribus unciis Triuncius dictus. Postea Annibale urgente, Q. Fabio Max. Dictatore, asses unciales facti sunt placuitque denarium 16. assibus permutari, quinarium octonis, sestertium quaternis. Ita bello [orig: bellô] Resp. dimidium lurata est: in militari tamen stipendio semper denario [orig: denariô] prodecem assibus valente. Nota argenti fuere [orig: fuêre] bigae atque quadrigae et deinde Bigati Quadrigatique appellati. mox lege Papiriana [orig: Papirianâ] semunciales asses sunt facti. Livius Drusus in Tribunatu Pleb. octavam partem aeris argento miscit: Qui nunc Victoriatus appellatur, Lege Clodia [orig: Clodiâ] percussus est, cum antea hic [orig: hîc] Nummus ex Illyrico advectus, mercis loco [orig: locô] haberetur, a Victoria, qua [orig: quâ] signatus, nomen trahens. Aureus Nummus post annum 62. percussus est, quam argenteus, ita ut scrupulus valeret sestertiis vicenis, quod efficit in libras, ratione sestertiorum, qui tunc erant, sesteritios 790. Post haec placuit 40. in. sed signati ex auri libris, paulatimque Principes imminuere [orig: imminuêre] pondus, minutissimus vero ad 45. m. ex Plinio l. 33. c. 3. Vide Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 8. c. 20. ut et infra aliqua in voce Obolus.

Papiria [orig: Papiriâ] lege cautum fuit: Utasses, qui unciales erant, semunciales fierent. Lata fuit nutem a C. Papirio Carbone Tribuno D. L. Com. Scipione. C. Laelio Nepote Consulib. an. 563. Urb. Cond. ut Hotomannus recenset. Lavia a M. Livio Druso Tribuno Pleb. an. Urh. Cond. 632. Cn. Dom. Abenobarbo, C. Fannio Strabone Consulib. lata, Ut octava aeris pars argento misceretur, voluit. Clodia vel Claudia fuit, Ut Victoriatus Nummus, qui ex Illyrico ad vectus mercis loco [orig: locô] habebatur, Romae percuteretur, et eadem [orig: eâdem] Victoriae nota [orig: notâ] obsignaretur. Maria Lex, a M. mario Gratidiano Praetore sancita, L. Sulla [orig: Sullâ] Dictatore, anno Urb. Cond. 672. Ut nummi certa [orig: certâ] tum excogitata [orig: excogitatâ] ratione probarentur. Iactabatur enim tum Nummus, ut quid haberet, nemo scire posset, Cicer. Offic. l. 3. etc. Plura de re Nummaria, vide apud Orismium Lexoviensem Episcop. Budaeum de Asse, Alexandrum Sardum, Bilibaldum Pirck heymerum, Henr. Bantingum, Henr. Mameranum de prisca Moneta, Ioach. Camerarium de Nismismatibus Gracis et Lat. Stanislaum Graepsium, Matth. Hostum Hist. rei Nummariae veteris, Iohann. Fridericum Gronovium de Pecunia vet. aliosque: Quibus adde Nummariae rei veteris peritia [orig: peritiâ] hoc [orig: hôc] tempore maxime florentem Carolum Patinum Doctorem Medicum Paris. egregiis hac in materia [orig: materiâ] libris editis clarissimum.

NUMISMA [2] Census cuius mentio Matth. c. 22. v. 19. non certum fuit numismatis genus, quo [orig: quô] solo [orig: solô] tributa solverentur, sed pecunia Romana, quae sola ab exactoribus eius tributi accipiebatur. In Graeco est, to\ no/misma tou= kh/nsou; quae vox kh=nsos2, etsi Latina est dictio, non tamen ex usu Latine scribentium usurpatur. Romanis Scriptoribus census est descriptio agrorum et reliquarum fortunarum, in censum deferri solitarum, ut videre est apud Cicer. in Verrem et auctorem Glossar 4. Et olim quidem muneris Censorii pars erat, habere et ordinare census: sed postea, Censoribus sublatis missi sunt per provincias, quos vocabant Censitores; qui modum agrorum, quem quisque possidebat, metiebantur et in tabulas censuales referebant: ex quibus tributi pro sua virili cuique praestandi ratio constabat. Glossar. Censitor, *(apografeu\s2, *timhth\s2. Gregorio Nazianz. *)eciswth\s2, in Cod. Theodos. Peraequator talis. Quum autem pensitationis praestandae modus penderet a censu, obtinuit in provinciis, ut ipsum tributum appellaretur *kh=nsos2, census. Unde in Euangelio kh=nsos2 idem quod fo/ros2 est, ut Lucas hanc vocem interpretatur, c. 20. v. 22. c. 23. v. 2. Cuius vocis Romanae proprietatem cum Graeci non intelligerent, genus pecuniae, quos [orig: quôs] olveretur annuum tributum, sic dictum putarunt [orig: putârunt] voce Graeca [orig: Graecâ]. Unde Suidae, *kh=nsos2 to\ no/misma, e)th/sion te/los2, para\ to\ kai/nw to\ ko/ptw. At Dominus, cum dicit, e)pidei/cate/ moi to\ no/misma tou= kh/nsou, Ostendite mihi numisma census [orig: censûs], manifeste discrimen ponit inter censum, h. e. tributum, et pecuniam, quae tributi nomine pensitahatur. Similiter Moschopulus: *kh=nsos2 no/misma draxmh=s2 i)sosta/sion, Census est nummus, qui pendit drachmam; ubi per drachmam denarium intelligere videtur, quem Plutarchus aliique Scriptores Graeci voce draxmh\ exprimere solent. Existimavit nempe hic Grammaticus censum fuisse

dictum pecuniae genus, quo [orig: quô] tributum solveretur; et quia mox petenti Domino numisma census [orig: censûs], denarius ostendebatur; putavit, nummum, qui appellatur census, fuisse denarium Romanum, sive drachmam Graecam. Sed quod Domino de tributi numismate quaerenti denarius ostendebatur, non hinc colligitur, quod is contendit. Denarius enim Christo ostenditur, velut in exemplum pecuniae Romanae (in qua tributum Caesari pendendum exigebatur) non ut peculiare aliquod monetae genus, ad tributi solutionem cusae. Nec hinc bene concludunt Baronius et cum secutus Luc. Burgensis, legitimum tributi modum, quod a subditis suis exigebant Romani, suisse denarium: Confundunt enim tributum, quod pendebatur pro modo agri quem quisque possidebat et aliorum bonorum, cum capitatione, quae capitibus sin gulorum subditorum aliquando imponebatur, et genus fuit exactionis gravissimae, ut ex Amm. Marcellins constat. Postea vero Alexandri Imperatoris peculiare institutum fuit, de quo vide Lamprid. in eo c. 39. A Nicephoro quoque Phoca iussum fuisse cudi pro militibus levioris monetae gens, tributa vero in graviore pecunia exacta Curopalates, Cedrenus, alii scribunt. Vide Isaac. Casaubon. Exercit. XVI. §. 6. seldenum de Iure Natura et Gent. l. 6. c. 17. et Salmasium ad Lamprid.

NUMISMA [3] Sacrum in Communione Romana dicitur, quod in coronis homines appendere solent, qui ritus originem accepit circa A. C. 1566. occasione memorata [orig: memoratâ] a Famiano Strada de Bell. Belg. l. 5. decad. 1. Quamvis iam prius istiusmodi numismata ex plumbo stannove peregrinantium religionis ergo pileis leguntur assixa, quae iis Romae vendebantur, circa A. c. 1100. in Ep. 533. Innocentii III. in quibus ex una parte erat effigies Sancti alicuius, Vendentes Veronias etc. Vide quoque Pontificis huius Bullam, et plura hanc in rem, apud Dominic. Macr. in Hierolex.

NUMITOR fil. Procae Albanorum Regis, quem per annuas vices, sic ordinante Patre, regnaturum, Amulius frater minor natu regno [orig: regnô] peulit. Lausumque fil. eius interfecit, filiamque eius Rheam Sylviam Virginem Vestalem legit, ut sub specie honoris perpetua [orig: perpetuâ] virginitate spem partus [orig: partûs] ei adimeret. Verum eum illa ex Marte (ut Romani credi voluerunt) gravida facta esset, ipsam quidem in Tiberis ripa [orig: ripâ] vivam defodit, puetos autem in fluvio mergi iussit, quos cum in sicco destitutos Faustulus invenisset, Accae Laurentiae uxori suae educandos tradidit. Hi postea adulti Amulium intersecerunt, regnumque avo suo Numitori restituere [orig: restituêre], Plut. Liv. l. 1. c. 3. Aut. Victor, de viris illustr. c. 1. Dionys. Hist.

NUMMARIAE Leges vide supra Numisma; a nummo dictae. Indidem Nummata, apud recentioris aevi Scriptores pretium ret per nummos, ut Denariata, per denarios; Librata, per libras etc. Item nummus ipse vel valor nummi acpretium. Porro merces ipsae, Denariatae. Gall. Denrees. Nam nummi et denarii, idem sunt: ut patet ex Cod. Theodosiano non semel. Etiam Fulberius Carnutensis Ep. 9. Unum caballum a famulo nostro Deodato debuis comparare 32. solidis, pro artabone datis 12. nummis. Et Ep. 15. Dabit vobis pro hoc negotio mille libras denar. et centum palleas et dominae Reginae quingentas libras nummorum. Ubi denarii et nummi omino idem. Matth. Westmonaster. A. C. 1095. Cum vero essent plus quamp 300. armatorum milia (in Terra Sancta) tanta eis suppetebat copia, ut aries uno [orig: unô] nummo [orig: nummô], bos vix 12. venderentur. Vetus Charta Anglic. Dedi --- -12. nummos reditus in Westfrel --- quicumque hanc tenuram tenet, post obitum illius super altare, in die festi. S Mariae Magdalenae annuatim reddat 12. denarios. Vide Car. du Fresue Dissert. de Nummis Imperat. Const.

NUMMIUS Albinus, ex fratribus Didii Iuliani, apud Spartian, in vita huius, c. 1. ubi alii Numius, vide ibi; alii Numinius habent. Sed rectum est Nummius, Ita enim vetus lapis. IOVI SERENO NUMMIUS ALBINUS EX VOTO apud Salmas. ad Spartianum dict. loc.

NUMMO locare locutio rara et elegans, apud Plin. l. 9. Ep. 37. Occurrendum ergo augescentibus vitiis et medendum est. Medendi una ratio est, si non nummo [orig: nummô], sed partibus locem; ac deinde ex meis aliquos operis exactores, custodes fructibus ponam. Est autem nummo [orig: nummô] locure, eam legem fundorum locationi dare, ut conductores annuam pensionem nummorum praestent possessori: id quia ante hac factum, male solventibus colonis reliqua creverunt. Partibus locare vero est ita locare, ut proventus [orig: proventûs] percipias partes, veluti septimas, octavas, nonas, decumas, prout convenerit. Partes nempenon sunt agrorum, nam ne prius quidem unum conductorem omnia praedia colusle apparet, sed frugum; quam vocem semper intelligere oportet, quum apud Cicer. 3. Verr. legimus, Decumas deberi, emere, venire, singulas decumas, alteras decumas, ternas decumas: Item, Ut quae dimidiae essent, decumae vocarentur, Quod indicat ipse cum ait: His legibus, his conditionibus erit quisquam tam stultus, qui decumas venisse arbitretur? qui aratorinovem partes reliquas factas esse existimet? Similiter capiendum, cum Crotonienses in bello apud Sagram Apollini decimas praedae, Locrenses nonas vovisse, legitur, apud Iustinum l. 20. c. 3. Sic tertias praedae Plin. l. 34. c. 5. habet etc. Hoc unicum itaque remedium contra reliqua est, ut ipse possessor quotannis suas partes aut per se aut exactores illos redigat neque ei quisquam nisi ipse sibi in mora esse possit. At ubi Nummo locatum est, ut maxime diligens ac fidus fit

manceps, potest iniuria anni et perfidia terrarum aut huiusmodi casus sic illum affligere, ut temissiones petere et reliqua facere necesse habeat. Ideo addit Plin. custodes fructibus ponendos, si partibus, non nummo locasset [orig: locâsset]; quia videl. intererat eius tum, ne fructus diminuerentur. Ideo continenter: Et alioqui nullum iustius genus est reditus, quam quod terra, caelum, annus refert: denotans, possessores sanctius ipsius terrae reditu in parte frui, quam locato fruendo altis toto agro pecuniam pacisci. Et hi Partiarii coloni dicuntur, qui sic conducunt. Caius l. 25. ff. 6. de Loc. Apparet autem de eo nos colono dicere, qui ad pecuniam numeratam conduxit: alioqui partiarius colonus, quasi societatis iure, et damnum et lucrum cum domino fundi partitur. Ubi habet utrumque genus conductionis, ut apud Plin. utrimque genus locandi. Cato de R. R. c. 16. Calcem partiario coquendam qui dant ita dant. Sic pascenda pecora partiaria, i. e. ut fetus eorum portionibus quibus placuit, inter dominum et pasiorem dividantur, inquit Imperator Antoninus l. 8. Cod. de Pactis. Vide Io. Frid. Gronovium Observ. l. 4. c. 16. infin.

NUMMULARII Graece *kollubistai\, Matth. c. 21. v. 12. *kai\ ei)sh=lqen o( *ih)sou=s2 ei)s2 to\ i(ero\n tou= *qeou=, kai\ e)ce/bale pa/ntas2 tou\s2 pwlou=ntas2 kai\ a)gora/zontas2 e)n tw=| i(erw=| kai\ ta\s2 trape/zas2 tw=n kollubistw=n kate/streye, ktal. Et introrvit Iesus in Templum Dei et eiecit omnes, qui vendebant et qui emebant in Templo: mensasque Numulariorum subvertit etc. Aliter *)arguramoiboi\, Campsores, dicuntur qui nummulos et minutos nummos pro maioribus dabant iis, qui necesse habebant maiores minoribus ad usum sacrum permutare. Gloss. Gr. Laim. kalkolo/gos2, Nummularius Aescudator. Gloss. Lat. MS. Reg. Nummularius, Colelctarius, Mensarius. Vide l. 19. ff. de Edendo. Sed et eadem voce Monetarii designautur in Tab. Ecclesiae Gratianopulit. Brevis, vel computatio de consuetudine, quam Episc. Gratianopolitanae Urbis --- --habuerunt in Ecclesia S. Donati Confesseris --- -- Est et insuper alia consuetudo in praedicta Ecclesia, vel in supra dicto loco, at in suo cymiterio Nobiles et potentes, divites et pauperes, sine ulla contradictione, sepeliant, Nummularios, h. e. Monetarios habeant, apud Car. du Fresne Glossar. Vide quoque infra in voce, Trapezita, it. supra Argentarii; uti de quatuor sensibus, quorum iudicium in explorandis nunimis adhibent, infra Olfactus.

NUMMULUS nuptialis apud Hebraeos arrha. Et quidem Sponsalia ex pecunia seu Numulo dato, quae [gap: Hebrew word(s)] Sponsalia argentô facta appellant, ita fiebant. Nummulo [orig: Nummulô], aliove [orig: aliôve] bonorum genere, quae numinulum saltem valerent, velut arrha [orig: arrhâ], legitime dato [orig: datô], puellae consentienti dixerat is, qui adstantibus testibus spoponderat, Ecce tu mihi ex hoc sponsa sis, aut Sis mihi in uxorem, aut horum verborum quia simile. At si puella dixerat, Ecce ego tibi sponsa sum, nummulum ei donans, abiisve quibuscumque conventionis matrimonialis verbis fuerat usa, res irrita erat. Quod itidem dicendum, ubi nummulum donante illa [orig: illâ] ille verba protulerat etc. Ritus originem arcessunt e fundo, quem pretio appenso emit ab Ephrone Abraham Gen. c. 23. v. 9. per. inde ac si, ut ille fundum, ita heic Sponsus sponsam emeret. Dictus est autem Nummulus hic Prota, et erat octava pars Aisara Italicae, uti legitur in Misna tit. Kidoschim c. 1. ubi Aisara idem forte nummuli minuti genus est, quod in passerculorum pretio memoratur, apud Euangelistas, a)ssari/ou nomine, Matthaei c. 10. v. 19. et Lucae c. 12. v. 6. de quo apud Magistros legitur, e Veter. esse traditione receptum, Numulum hunc Prota dictum ponderare dimidium grani argenti puri. Scillicet nummorum genus erat minutissimum; et tanti valoris minimum esse oportuit, quod Sponslaium nomine heic donabatur: cuius in locum saeculis recentioribus Annulus successit, ex aliartum gentium imitatione. Sed vero non omnimoda bona, in Sponsalibus contrahendis, Nummuli locum legitime obtinebant. Nam aut si res eo [orig: eô] nomine data, aut esset id quod usibus apud eos humanis interdiceretur, veluti sermentum tempore Paschatis, caro in lacte, idque gentis coetera, ex Lege vetita, irrita plane Sponsalia habebantur. Pariie ius obtinuit, ubi Sacerdos ex eduliis, quae Sanctorum nomine generi Sacerdotali debebantur, parte sua [orig: suâ] desumpta [orig: desumptâ] quamplam sibi desponsaret, etc. Non dissonus huic Hebraico mori coniugium contrahendi apud Romanos modus erat, qui per Coemptionem fieri dicebatur: ubi etiam pretium intervenisse, uti Sponsalibus apud Hebraeos Nummulo eiusque valore initis, ipsa vox indicat. Et apposite heic Brissonius de Ritu Nupt. Coemptionem, in quit, imaginariis venditionibus peractam, ut et Adoptionem, credibile est, in eaque facienda Nummos aliquot dicis causa [orig: causâ] intervenisse. Id enim in aliis legitimis actibus observabatur, in quibus specietenus mancipationum solemia repraesentanda erant. Atque emptas pariter uxores, in ipsis Sponsalibus, Nuptiisque, notat ex LL. veter. Burgundionum et Saxonum; qui mos et in Christianismo retentus, apud aliquas gentes, hodieque obtinet. Certe et Varro, ubi Coemptionis ritus diligentissime percurrebat, de Vita P. R. l. 2. Nubentes, ait, veteri lege Romana [orig: Romanâ] asses tres ad mavitum venientes serre solitas; atque unum, quem in manu tenerent, tamquam emendi causa [orig: causâ] marito dare, alium quem in pede huberent, in foco Larium familiarium ponere; tertium in sacciperio cum condidissent, compito vicinali solere resonare. Sic emebat, aut quasi, Sponsa Sponsum; quam ad rem etiam affert, Varronis haec citans, Nonius Marcellus illud Virgilii, quo [orig: quô] Tethys, nomine filiae, generum emere sibi dicitur omnibus undis. De Germanis quoque Tacit. Germ. c. 18. Dotem non uxor marito sed uxori Maritus offert. Intersunt Parentes et propinqui ac munera probant, Munera non ad delitias muliebres quaesita, nec quibus nova nupta comatur, sed boves et frenatum equum et scutum cum framea gladioque. In haec munera uxor accipitur, atque invicem ipsa armorum aliquid viro affert. Hoc maximum vinculum, haec arcana sacra, hos coniugales Deos arbitr antur. Ubi plane Coemptio nuptialis. et de phiala Sponso Sponsaeque, ex Graecorum aliorumque in Oriente populorum more, dari solita [orig: solitâ], videsis quae notavit Isaac. Casaubonus ad Athen.

l. 13. c. 5. etc. Plura hanc in rem vide apud Ioann. Seldenum Uxor. Ebruic. l. 2. c. 2. et 20. adde eiusdem l. 3. c. 25. ut et quae infra dicemus, ubi de Nuptiis.

NUMMUM inserendi aerario publico triplex apud Romanos ratio olim. Refert enim Dionys. Halicarn. l. 4. ex instituto Servii Tulli, nascente aliquo [orig: aliquô] nummum in ferri consuevisse, in aerarium Iunonis Lucinae: dein quopiam [orig: quôpiam] virilem togam affumente, nummum fuisse delatum, in Iuventutis: moriente tandem aliquo [orig: aliquô], nummum a propinquis illatum, ei)s2 th=s2 *)afrodi/ths2 qhsauro\n e)n a)/lsei kaqidrume/non, h(\n prosagoreu/ousi *libiti/nhn, in aearium Veneris in luco situm, quam Libitinam appellant. Quae tamen inferendi nummi consuetudo postmodum desiisse videtur, ut cuius nullus amplius Scriptor meninit: sed mortuorum numerus ex Libitinariis cognoscebatur: Sueron. Nerone c. 93. Vide Gerh. Ioh. Voss. de Orig. et progr. Idolol. l. 2. c. 27. qui etiam de Nummis scorteis Anriquorum, l. 3. c. 70. plura vero de Nummo eiusque generibus variis, hic [orig: hîc] passim, inprimis supra voce Moneta, item Numisma: uti de Servis de quatuor nummis infra, voce Oblati Monasster. de nummo Veneri Cypriae offerri solito infra, voce Venus.

NUN pater Iosuae, Ios. c. 1. v. 1. Et fil. Elisama, 1. Paral. c. 7. v. 27. Latine posteritas, stirps, vel filius, aut aternus, sive permanens: aut Syriace piscis.

NUNC dimittis in ecclesia Romma, tertium est Euangelicum canticum, quod in Completorio recitant; quia ad modum commnd ationis anime est, quae Deo porrigitur, ante sacrum, aternitatis symbolum, Amalarius apud Macros in voce Canticum.

NUNCOREUS Sesostris fil., qui obeliscum illum 100. cubitorum, qui postea Romae situs fuit in Vaticano, curavit excidendum, Plin. l. 36. c. 11. Diodorus Sesostrim vocat, patris nomine; ait enim, Sesostris filium in regno succedentem, kai\ th\n tou= patro\s2 proshgori/an e(autw=| periqe/menon, et patris nomen sibi assumentem, nihil bello [orig: bellô] memorabile peregisse, l. 1. Herodot. Phexonem appellat, eumque, praeter alia in reliquis templis donaria suspensa, in templo Solis duos obeliscos spectaculo [orig: spectaculô] dignos, longitud 100. cubit. latitud. 8. posuisse, ob visum sibi restitutum, refert, l. 2. c. 111. Vide infra Pheron, it. Rubra Gleba.

NUNDINA Romanorum Dea, a nono die nascentium dicta, qui et lustricus dicitur, quo [orig: quô] insantes lustrabantur, Macrob. l. 1. Sat. c. 16. Lustricus dies olim appellabatur, quo [orig: quô] pueri lustrabantur, et nomen accipiehant. Sueton. in Neron. c. 6. Eiusdem futurae infelicitatis signum evidens die lustrico [orig: lustricô] exstitit. Festum, cui haec Dca praeerat, Suoveraurilibus peragebatur, et circumitione. Circumferebantur autem pueri per Obstetrices, vel Ministros circa focum, unde *)amfidro/mia et *dromia/mfia, per metathesin. Vide supra in voce Lustricus dies.

NUNDINAE Feriae erant apud Romanos publicae, paganorum, i. e. rusticorum, quibus conveniebant, engotiis propriis vel mercibus provisuri, Macrob. Saturnal. l. 1. c. 16. Unde Sextus Pom. Nundmas, inquit, seriarum diem esse voluerunt antiqui, ut rustici convenirent mercandi vendendique causd, eumque nefastam, ne, si liceret cum populo agi, interpellarentur Nundinatores. Interim negasse [orig: negâsse] veterum quosdam, Nundinas ferias esse, idem Macrob. docet, Titum, nempe, Iulium, Modestum et Trebatium, affirmantibus contra Iulio [orig: Iuliô] Caesare et Corn. Labeone, additque huius varietatis causam, apud Granium Licinianum l. 2. inveniri, his verbis: Is ait, Nundinas Iovi ferias esse, siquidem Flaminica Nundinis in regia Iovi arietem soleat immolare. Sed lege Hortensia [orig: Hortensiâ] effectum, ut fastae essent, utri rustici, qui mundinandi causa [orig: causâ] in Urbem veniebant, lites componerent. Nefasto [orig: Nefastô] enim die Praetori fari non licebat. Ergo qui ferias dicunt, a mendacio vindicantur, patrocinio [orig: patrociniô] vetustatis: qui contra sentiunt, aestimatu aetatis, quae legem secunta est, va depromunt etc. De origine Nundinarum ita rursus Macros. Nundinarum, inquit, originem quidam Populo assignant, quem communicato [orig: communicatô] regno [orig: regnô] cum T. Tati, sacrificiis et sodalitatibus institutis, Nundinas quoque adiecisse commemorant, sicut Tuditanus affirmat. Sed Cassius Seu. Tullium fecisse Nundinas dicit, ut in Urbem ex agris convenirent, urbenas rusticasque res ordinaturi. Geminius ait, diem Nundinarum exactis iam Regibus coepisse celebrari: quia plerique deplebe, repetita [orig: repetitâ] Servii Tulli memoria [orig: memoriâ], parentarent ei Nundinis. Rutilius scribit, Romanos instituisse Nundinas, ut octo quidem diebus in agris rustici opus facerent, nono [orig: nonô] autem die (et hinc Nundinarum nomen) intermisso rure, ad mercatum, legesque accipiendas Romam venirent, et ut scita, utque consulta frequentiore populo [orig: populô] referrentur: quae trinundino [orig: trinundinô] die proposita, a singulis atque universis facile noscebantur: unde triam mos tractus, ut legestrinundino [orig: legestrinundinô] die promulgarentur. Ea [orig: Eâ] re etiam Candidatis usus fuit in Comitium Nundinis venire et in colle consistere, unde coram possent ab universis videri. Sed haec omnia negligentius haberi coepta et post abolita, postquam in trinundino etiam ob multitudinem plebis frequentes adesse coperunt. Verum quae de octo diebus apud Macrobium Rutilius habet, ex Dionysio Halicarnassaeo corrigenda l. 7. qui sic de Nundinis: *(ai de\ a)gorai\ *(rwmai/ois2 e)ge/nonto, w(s2 kai\ me/xri tw=n kaq' h(ma=s2 xro/nwn, di' h(me)ras2 enna/ths2. *)en de\ tau/tais2 sunio/ntes2 e)k tw=n a)grw=n oi( dhmotikoi\ ei)s2 th\n po/lin, ta/s2 te a)meiyeis2 e)poiou=nto tw=n w)ni/wn, kai\ ta\s2 di/kas2 par' a)llh/lwn e)la/mbanon, ta/te koina( i(/swn h)=san ku/rioi kata\ tous2 no/mous2, kai\ o(/sa h( boulh\ e)pitre/yeien a)ntoi=s2, yh=fon a)nalamba/nontes2 e)peku/roun. *ta\s2 de\ metacu\ tw=n a)gorw=n e(pta\ h(me/ras2, au)tourgoi/ te o)/tes2 oi( polloi\ kai\ pe/nhtes2, e)n toi=s2 a)groi=s2 die/tribon, I. e. Nundinae autem Romae nono [orig: nonô] quoque die celebrabantur, ut nunc etiam. lis Nundinis, plebs agrestis in urbem confluebat, venaliaque permutabat et iure inter se agebat, et suffragia serebat de negotiis publicis, de quibus vel leges ei permitterent arbitrium, vel Senatus ad eam referret. Septem autem intermediis diebus ruri degebat, quod magna pars ob paupertatem operarentur suis manibus. Cui adstipulatur Varro de R. R. l. 2. in princip. Viri magni, nostri Maiores, annum ita diviserunt, ut nonis modo diebus urbanas res usurparent 5 reliquis septem, ut rura colerent.

Nempe ab unis Nundinis ad alteras dies tantum septem intermedil erant, primusque dies et nonus Nundinas habebant, uno [orig: unô] factum ut Nundinae nono [orig: nonô] quoque die celebrari dicerantur. Hinc trinas Nundinas continuas, seu Trinundinum, ut alii dicunt, quibus ad Praetorem in Comitium producebantur obatati, quantaeque pecuniae iudicati essent, praedicabatur, non bene Hotomannus ad Leges XII. Tabb. aliique post eum, spatium 27. dierum fuisse dicunt, ex eo, quod Nundinae nono [orig: nonô] quoque die Romae celebrarentur: Intra 17. enim dies tres Nundinae fieri solebant; A primis enim ad secundas septem intericiebantur dies, ab his ad tertias totidem, quibus si adicias ipsos Mundinarum dies, qui sunt tres, prodibit numerus dierum septendecim. Vide Iac. Oiselium IC. Notis in A. Gellium l. 20. c. 1. ut et infra. Idem intelligendum de trinundino seu tribus Nundinis, quibus Lex a Legislatore promulgabatur, advocataque [orig: advocatâque] contione recitabatur, ut de singulis doceretur, rogareturque ut eam accipere vellet, utque prodita [orig: proditâ] die, qua [orig: quâ] Comitia haberentur legis ferendae, ad illam diem frequem adesset, vide Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 6. c. 13. Ipso [orig: Ipsô] autem Nundinarum die ferre legem non licebat, auctore Macrobio [orig: Macrobiô] ubi supra: sei post terrias dein Nundinas id fiebat, ut videre est, apud modo laudarum Rosin. l. 8. c. 2. etc. Sed et apud Eugippium in Vita S. Severini c. 9. voce hac [orig: hâc] vicus den otabatur: Cuidum cum coniuge liberisquae redernto, praecepit transvadere Danubium, ut hominem ignotum in Nundinis quaereret barbarorum, ut observavit Velserus: quod scilicet Germanis marct appellentur tum Nundinae, tum vici eiusmodi, ut Emporium Graecorum. Epulas significat, apud Ulpianum l. 69. ff. pro Socio, ubi vide Dionys. Gotofred. Decursiones militares seu Hastiludia, quae vulgo Torneamenta vocantur, notat in Decret. Eugenii II. Ponrif. Rom. c. 7. Temerariam multorum audaciam, qui ad derestabiles Nundinas ex condicto venire solens, ad ostentationem virium suarum, omnino et sub anathemate fieri prohibemus. Quod si quis ibidem mortuus fuerit, paenitentia et viaticum ibi non negetur, Ecclesiastica [orig: Ecclesiasticâ] tamen careat sepultura [orig: sepulturâ]. Ex quo loco patet, octavo [orig: octavô] ineunte saeculo [orig: saeculô] atque adeo Ludovico [orig: Ludovicô] Pio [orig: Piô] imperante, obtinuisse eiusmodi Hastiludia, quod etiam ex Nithardo firmat Car. du Fresne Dissertat. 6. ad Ioinvillam, atque ulterius, Nundinarum appellatione donatas deinceps fuisse militares eiusmodi et equestres decursiones, ut et in Concilio Remensi A. C. 1131. tan. 12. apud Lambertum Arden sem p. 13. 29. Theodoricum Abbatem in Vita S. Bernardi l. 1. c. 11. Caesarium l. 7. c. 39. l. 12. c. 17. Alios. Sed et praelia et bella civilia ita appellat Bernardus Clarevallensis Abbas in Epistolis ad Sugerium Abbatem S. Dionysii Tom. 4. Histor. Franc. p. 516. Homines namque illi, qui reversi suns, maledictas illas Nundinas post festa Paschalia praesixerunt et statuerunt laxatis babenis Dominus Henricus fil. Comitis et Dominus Robertus frater Regis, ut irruant et interficiant semetipsos, apud Car. du Fresne Glossar. Quae omnia ex Nundinis originem accepere [orig: accepêre]. De quibus plura, earum inprimis inter Christianos ortu et progressu, vide in voce Feria; earundem a mercatibus differentia [orig: differentiâ], supra voce Mercatus; nomine apud Germanos, quibus Mess, it. Messag dicuntur, voce Missa: ut et infra quaedam in voce Staepulae: it. Siliquatitum, Sponsalia, Stallanus: De die autem postridie Nundinas, tamquam infausto, vitato ab Augusto, Casaub. ad Sueton. in eo c. 92.

Astracanenses, in Russia extrema. Bellicadrenses, in Gallia. Campanienses, in eodem Regno olim clarissimae fuere [orig: fuêre], vulgo les Foires de Champagne. Fuere [orig: Fuêre] autem illae, la Foire de May de Provins, de S. Iean de Troyes, de S. Ayoulou S. Ernoul de Provins, de S. Remy, alias la Foire froide de Trezer de Troies; de Laguy sur Marne, et la Foire de Bar sur Aube, uti illas ex MS. Codice exhibet Car. du Fresne in Glossar. Eperienses, in Hungaria. Francofurtenses, in Germania, quae Francofurti ad Moenum binis quotannia vicibus habentur. S. Germani, a S. Germain, in Gallia. Iaroslavienses, in Polonia. Lipsienses, in Misnia, ter quotannis haberi solitae. Lugdunen ses in Gallia. de Medina del Campo et Medina de Rio secco, in Hispania. Naumburgenses, in Germania. Placentinae,in Italia. Vercellenses in Italia. Zurzacenses, Zurzaciseu in Foro Tiberii haberi solitae, bis quotannis in Helvetia etc.

NUNDINALIS Dierum orbis ogdoade apud Romanos finiebatur, non hebdomade; unde ogdoas in dierum tributione servabatur, in Romanorum Calendario (ut maxime videre est in eo, quod sub initio Caesarum saxo incisum, quantum ad hanc rem, tam ante, quam postea diu fuit in usu) propter Nundinas seu noni diei reditum, ut Hebdomas apud Iudaeos, propter Sabbatum et apud Charistianos, propter diem Dominicum. Hinc uti literae, quas Dominicales vocitant Christiani, ideo tw=| G. seu numero septenario, in Calendariis nostris, terminantur; ita ad observandum Nundinarum reditum, in Calendatio Romanorum veteri tw=| H. finiebantur seu ogdoade: cuius Calendarii, quod etiam Colotianum dicere solitus est Ioseph. Scaliger atque etiamnum Romae, in aedibus Maffeianis, ad Agrippinam visitur, exemplar operi suo de Iure Nat. et Gentium iuxta discrips. Ebraeor. inseruit Ioannes Seldenus. A Scriptoribus dici solent hi Fasti Kalendares; quales Cn. Flavius publicasse [orig: publicâsse] et Populo Rom. tradidisse creditur, quosque Ovidius 12. libris descripsit. Habentur apud Aldum Manutium Subiunct. l. de Orthogr. a Paulo Patre explicati, Ianum Gruterum Inscript. p. 133. Hub. Goltzium Thesaut. Rei antiq. p. 122. Ios. Scaligerum de Emend. Templ. l. 4. Sibrandum Fast. Kal. l. 1. Car. Neapolim ad Orvid. Fastorum l. 1. Alios. Sed et fragmenta

etiam Kalendariorum saeculi illius veteris reperiuntur alia, quibusdierum ogdoades literariae pariter annotantur. Atque nono [orig: nonô] quolibet [orig: quôlibet] die sic Nundinae seu urbani rusticorum conventus habiti sunt: ita tamen, ut per intercalationem seu per translationem caveri soleret, ne mali ominis causa [orig: causâ], Nundinae in Kalendas Ianuarii aut Nonas alicuius mensis inciderent. Sententiarum autem, etiam apud Veteres de Nundinali Orbe discrimen est; aliis ogdoade in ipsa contineri Nundinas volentibus (quod facile concipitur, si terminus posterior semper iteraretur et fieret sequentis ogdoadis initium) aliis interea diem nonum, ogdoadis orbem proxime sequentem, pro Nundinis habentibus, adeo que Nundinas enneade dierum integra claudentibus: qua de re vide pluribus agentem praefatum Seldenum d. l. l. 3. c. 15. Fuere [orig: Fuêre] vero Nundinae illae Feriae olim, sive Iovi sive Saturno sacrae, adeo que nefastae. Sed postmodum L. Hortensia [orig: Hortensiâ] factum, ut fastae essent; nisi festus aliquis dies redeuntem sic diem nonum nefastum redderet etc. Vide ibid. et supra in voce Nundinae.

NUNDINIA seu NUNDINA Consulum occurrunt apud Historiae Aug. Scriptores aliquot locis. Lamprid. Alexandro Sev. c. 8. Consulatum ter iniit tantum ordinarium: ac primo nundino sibi alios semper suffecit. Vopisc. in Tacito, c. 9. In eadem oratione fratri suo Floriano Consulatum petiit, et non impetravit idciro quod iam Senatus omnia nundinia suffectorum Consulum clauserat etc. Ubi Casaubon. notat, creationem Consulum veter. Latinis dictam esse Comitia Consularia; postea sublatis Comitiis appellari coepisse Ordinationem Coss. ut apud Suetonium et alios; deinde etiam Nundinum Consulum: cuius tamen appellationis rationem ignorare se faretur. Sed nec ei magis liquet, quaenam illa Nundina et quot numero fuerint: quod dubium sic expedit Salmas. Certum est sub Imperatorib. iam inde a Claudio bimestres Consules fuisse, ita ut XII. in annum ordinarentur. Quod si variatum aliquando pro libidine Principum quorundam et plures ordinati, tunc tamen numerum et ordinandi modum tenuerunt Principes plures et meliores: Itaque sex Nundinia vel Collegia Consulum suffectorum erant; primum Nundinium ordinariorum Consulum a Kalendis Ianuariis usque ad Martias; secundum Nundinium suffectorum a Kalendis Martiis ad Maias; tertium a Maiis ad Iulias; quartum a Iuliis ad Septembres; quintum a Septembribus Kal. ad Novembres; sextum et ultimum in reliquos duos anni menses: Atque haec sunt omnia suffectorum Consulum Nundinia, quae sic vocat Vopisc. quaeque iam Senatus clauserat, sic ut omnibus consulib. totius anni iam designatis ordinatisque vacuus locus nullus esset, pro Taciti fratre. Hinc legimus de Alexandro Sev. d. l. eum Principem Consulatum iniisse ter tantum ordinarium, ac primo nundinio sibi alios sempter suffecisse. Nempe primum Nundinum, ut diximus, fuit Consulum Ordinariorum, qui Kal. Ian. Consulatum inibant et nomen Fastis dabant: quo primo nundino semper alios sibi sufficiebat Alexander, nec Consulatum gerebat totos illos duos integros primi nundinii menses. De eodem Severo refert Spartianus, Consules eum et ordinarios et suffectos, ex sententia Senatus nominavisse et vetera Nundinia ex ordine instituisse, h. e. cum ordinem et modum Consulum ordinandorum revocasse [orig: revocâsse], qui supra descriptus est. Eum enim multi ante Alexandrum Imperatores, iam inde a Commodo, sub quo XXV. Consules uno [orig: unô] anno [orig: annô] facti sunt, adeo parum observabant, ut alium eius rei morem agnoscerent nullum, nisi quem sua libido statuisset, id quod ab Alexandro mutatum, et Nundina ex veteri more restituta sunt. Quare autem Nundina appellata vices istae et ordines suffectorum Consulum, ratio forte arcessi potest, ex veteri more creandorum Consulum, cum penes populum Comitiorum et Campi ius erat. Tribus namque Nundinis, vel in trinundinum indicebantur Comitia, creandis Consulibus. Sed et Candidati ipsi Nundinis in comitium veniebant et populo sese ostendebant singulosque prensabant: quod ipsum etiam internundino [orig: internundinô] faciebant. Ad eam rem igitur trinundini tempus dabatur petituris Consulatum: Cic. de Caesare, Neque iam velle absentis rationem haberi sui: se praesentem trinundinuum petiturum. Mutato [orig: Mutatô] dein more, et iure designandorum Consulum a populo in Principem translato [orig: translatô], mos tamen idem videtur remansisse, ut Candidati nundinis in Comitium venirent et ab omnibus viderentur. Hinc Nundinium vel Nundinum, pro Consulum ordinatione usurpatum, Sal, mas. Not. ad Vopisc. d. l.

NUNTIATIO novi operis per iactum lapilli Charta Occitanica A. C. 1407. de Carmelitis, qui Monasterium in loco de Mortesquivo Rivensis Dioecesis aedificare coeperant: Propter quod denuntiabat praedictis Carmelitis novum opus et in signum huiuscemodi denuntiationis et prohibitionis, praedictus D. Rector seu Vicarius ibidem et in continenti per iactum unius lapilli dixit et verbo [orig: verbô] proposuit, dirigendo verba sua Carmelitis praedictis, in dicto novo opere exsistentibus: Denuntio vobis opus novum. Item per iactum secundi lapilli dixit: Ego denuntio vobis opus novum et inhibeo vos antedictos Carmelitas et quemlibet vestrum [orig: vestrûm] --- quantum de iure possum et debeo et mihi est permissum ne ulterius in dicto hospitio construatis sive aedificetis et ne etiam ulterius procedatis, etc. Vide in voce Denuntiatores.

NUNTII Deorum apud Poetas, tres, Iovis Mercurius, Iunonis Iris, Lunae seu Dianae Ops, de quibus vide Iul. Caes. Scaligerum Poetic. l. 3. c. 26. Inter personas Tragicas, tres Servorum eidem recensentur, quorum duae Nuntios exprimebant. Et quidem horum unus, ut in Comicis, sfhnopw/gwn dictus, vegeta [orig: vegetâ] aetate, frontis summitate lata [orig: latâ] et tumida [orig: tumidâ], ambitu depresso [orig: depressô], flavus, asper, ruber erat. Alter resimus, fronte tumida [orig: tumidâ], flavus; cui e medio vertice passi crines: imberbis porro et subruber, Ibid. l. 1. c. 16. Vestis penula fuit l. 1. c. 13. etc. Vide hic [orig: hîc] passim, inprimis in vocibus Cursor, Mazyes, Pterophori etc. ut et de variis modis illos secreto mittendi, supra ubi de ratione mittendarum Literarum.