December 2004 Ruediger Niehl markup
typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - no spell check - orthographical standardization performed
06/2005 Peter Stroebel markup
semi-automatic lemma-correction
05/2006; 06/2008; 06/2010; 12/2010; 02/2011 Antonio Javier Ortiz Cano; Reinhard Gruhl markup
largely revised


image: as0001

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS TERTIVS Literas M, N, O, P, Q, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.



image: as0002

[gap: blank space]

image: as0003

[gap: illustration]

page 668, image: s0668a

PERMESSUS fluv. Boeotiae, ex Helicone monte profluens, et in lacum Copaidem apud Haliartim oppid. influens, Permeso adhuc appellatus. Strabo l. 8. Pausan. in Boeot. Virg. Ecl. 6. v. 64.

tum canit errantem Permessi ad flumina Gallum,
Aonas in montes ut duxerit una sororum;
Utque viro Phoebi Chorus assurrexerit omnis.

Ubi Permessi flumina pro ipso Permesso, phrasi poetica [orig: poeticâ], qua [orig: quâ] Graeci quoque delectati; nam et de hoc ipso flumine Nicander in Theriacis:

-------- *par' o(/daoi *permhssoi=o.

Propert. l. 2. El. 01. v. ult.

Nodum etiam Ascraeos norunt [orig: nôrunt] mea carmina fontes.
Ned modo [orig: modô] Permessi flumine lavit Amor.

Martialis Permessida vocat, l. 1. Epigr. 77. v. 11.

Quid tibi cum Cyrrha [orig: Cyrrhâ]? quid cum Permessides unda [orig: undâ]?

Idem l. 8. Epigr. 70 v. 3.

Cum siccare sacrum largo [orig: largô] Permessida posset
Ore, verecundam maluit esse sitim.

Hic fluv ius et Homius, quia ex Helicone fluunt, sunt Musis sacri, de quibus Hesiod. in Theogonia, v. 5.

*kai/ te loessa/menai te/rena xro/a *permhsoi=o
*h\ *(ippoukrh/nhs2, h)\ *)olmeiou= zaqe/oio.

Nic. Lloydius.

PERMI populi olim Sarmatiae Europaeae nonc Muscoviae, quorum tractus hodie Permia, Permky, inter fluv. Duinam ad Occasum Obyum ad Ortum in Mediterraneis, inter Condoram provinc. et Czeremissos populos sub Moscoviae duce. Primaria eius Urbs ad Kamam fluv. est Permia magna, versus Siberiam et Czeremissos, Moscis Permauveliki.

PERMUTATIO antiquissimum commercu genus, post introducta rerum dominia, mature inter homines receptum. Virgilius Ecl. 4. v. 39.

Mutabit merces ------.

Ubi Servius, quia, inquit, antiqui res rebus mutabant. Et l. 3. Georg. v. 307.

Vellera mutentur ------

Ubi idem, ingenti, ait, pretio [orig: pretiô] comparentur. Nam apud Maiores omne mercimonium in permutatione constabat, quod et Caius Homerico [orig: Homericô] confirmavit exemplo [orig: exemplô]. Vide Homeri versus productos, l. 1. ff. de contrah. emptione. Quorsum etiam Plin. respicit, l. 33. c. 1. Quantum, inquiens, feliciori aevo [orig: aevô] cum res ipsae permutabantur inter se, sicut et Troianis temporibus factitatum Homero credi convenit. Hinc idem de Seribus, Ulteriore ipsa [orig: ipsâ] merces propositas iuxta venalia tolli ab his, si placeat permutatio, l. 2. c. 22. Mela de iisdem, l. 3. c. 7. Seres intersunt, genus plenum iustitiae, ex commercio, quod rebus insolitudine relictis absens peragit. Et Ammian. Cum ad coemenda fila, vel quaedam alia, fluvium transierunt adverae, nulla sermonum vice, propositarum rerum pretia solis oculis aestimantur, l. 23. De Sarmatis rursus Mela, Vice rerum commercia exercent. De Germanis Tacitus, German. c. 5. Interiores simplicus et antiquius permutatione mercium utuntur. De Colchis vide Busbequium Ep. Exotic. 3. de Lapponibus Olaum Magn. l. 4. c. 5. de hodiernis quibusdam Indiae populis, Itinerariorum Scriptores. Quia vero saepissime contingeret, ut res disparis naturae aut usus, essent trans ferendae, ne alteruter eiusmodi permutatione laederetur, necessum erat conventione hominum rebus assignari aliquam quantitatem, iuxta quam res invicem comparari exaequarique possent ---- ea nomine Pretii venire solet, Pufendorfius de Officio Hominis c. 14. §. 1. Vide quoque infra voce Pretium: uti de more ad Permutationem facultatum alterum provocandi, apud Athenienses, voce Trierarchus.

PERNA conchae marinae genus, circa Ponticas Insulas frequens. Plin. l. 32. c. ult. appellantur et pernae concharum generis, circa Ponticas Insulas frequentissimae: stant velut suillo [orig: suillô] crure longo [orig: longô] in arena defixae hiantesque. Chron. Casinense l. 3. c. ult. Coppetellae de pernis 3. Vulgo Gallis nacre de perles. Ita vero Latinis dictae conchae marinae, e quibus colliguntur margaritae seu uniones; quos inde perlas vocamus, quas pernulas, ex Bocharto supra laudato Car. du Fresne: apud quem Charta Iohannis Archiepiscopi Capuani A. C. 1301. in Sanctuario Capuano, vox pernam pro perla habet, Mitram unam cum smalto, auro et argento lapidibus et pernis ornatam. Unde impernare infra: Item parvum chirothecarium de seta alba cum multis impernatis etc. Vide supra in vocibus Peninim, item Perla.

PERNAMBUCI Praefectura provinc. Brasiliae, inter Praefecturas Tamaricae ad Boream, et Seregippae ad Austrum antea sub Hollandis, nunc Lusitanis. Extenditur versus oram per 90. milliar. suntque in ea 11. urbes seu oppida. Primaria Urbs est Pernambucum, in ora maris Borealis. Vide Olinda.

PERNAVIA urbs munita Estoniae, cum portu ad ostium fluvii cognominis 55. mill. pass. a Revalia in meridiem, Rigam versus 90. circiter, in ora sinus Rigensis. Urbs est Hanzeatica, cum arce capaci sub Suecis ab A. C. 1617.

PERNCIACUM seu seu PERVIACUM in tabulis Peuting. Pernacum, locus Brabantiae est, Permeis Simlero.

PERNE urbs Thraciae. Steph.

PERNOCTANTES in templis, rerum futurarum eventum olim sciscitabantur, qua de re diximus supra in voce Melotae, item Mopsus: uti de pernoctibus Veter. Lucernis, in hac voce.

PERO [1] Nelei filia ex Chloride filia [orig: filiâ] Amphionis, soror Nestoris et Periclymeni, eximia [orig: eximiâ] pulchritudine, quam cum multi certatim proci uxorem sibi deposcerent, Neleus, qui id temporis irreconciliabili odio [orig: odiô] ab Hercule dissidebat, negait se cuipiam illam desponsurum, nisi prius boves Herculis abactos ad se adluxisset. Quod cum Bias Amythaonis, et Aglaiae fil, a fratre


image: s0668b

Melampode adiutus praestitisset, uxorem eam accepit. Homer. l. 12. Od.

PERO [2] a pera dictus est, quod peras laxitate perones imitarentur, Voss. de Orig. et progr. Idolol. l. 3. c. 70. Unde D. Hieronym. apud Hebraeos eandem vocem et Peronem, et sacculum sonare docet, in Gen. c. 44. Et sane rustici ac agricolae, quibus illi familiares fuere [orig: fuêre], ut Servius in Aen. l. 7. et Budaeus Annotat. in Pandect. docent, amplioribus ac laxioribus pedum crurumque integumentis gaudere solent. Quae causa, quod Peronatum vocat aratorem Persius, Sat. 5. v. 102.

Navim si poscat sib peronatus arator.

Sic igitur laxa erat illa Peronum amplitudo, ut ad mediam saltem tibiam ampliter procurrerent; quo scil. minus limo [orig: limô] ac luto [orig: lutô] aratorum pedes inferioraque tibiarum aspergerentur, ubi illac gradiendum erat. Ob quam rem altum Peronem dixit Iuvenal. Sat. 14. v. 186.

Nil vetitum fecisse volet, quem non pudet alto [orig: altô]
Per glaciem Perone tegi.

Sed neque rustici solum hoc [orig: hôc] calceamenti genere usi sunt. Nam et hernici Italiae populi eosdem in bellis usurpasse [orig: usurpâsse] leguntur, apud Virgilium Aen. l. 7. v. 689.

------ -------- Vestigia nuda sinistri
Instituere [orig: Instituêre] pedis; crudus tegit altera Pero.

Ubi dextro [orig: dextrô] solum illos pede peronatos fuisse docet Poeta, ad imitationem forte Aetolorum monokrhpi/dwn. Ab his dein ad alios mos traductus: Praefecto Vigilum Peronum usus tribui videtur, apud Paulum IC. l. 3. §. 3. ff. de offic. Prof. Vig. Plebeios similiter peronatos omnes fuisse Romae, ex M. Catonis fragmento patet, apud Festum: Qui magistratum Curulem cepisset, calceos mulleos, alii uncinatos, ceteri Romani perones etc. Ubi tres calceamentorum species apte distinguens, mulleos Patriciis: uncinatos minus illustribus: et Perones reliquis Romanis, nempe plebeiis, attribuit. Interim peregrinum magis, quam civile, calceamenti hoc genus Romanis fuit. Nam ut sileam, quod habet vetus Iuvenalis interpres, qui ad haec, Sat. 1. v. 111.

Nuper in hanc Urbem pedibus qui venerat albis,

ita scribit, Vel pedules novos in braccis, quos Perones dicunt, habens, ut peregrinus. Id ostendit Salisberiensis in Euthet. ubi de schemate peregrino sic habet,

Trita tegant frontem pilea, Pero pedem.

Favet etiam Phil. Cluverius German. antiq. l. 1. ubi et Germanos veteres istoc calceamenti genus adhibuisse docet, simulque iconem Peronum in aere exhibet. Sic gothorum Senatoribus quoque Sidon. Apollinaris eosdem tribuit, Carm. 7. v. 455. et seqq.

------ ------ Nec tangere possunt
Altatae suram pelles, et poplite nudo [orig: nudô]
Peronem pauper nodo suspendit equino.

Ubi tamen observandum, quod, cum Romani sive calceis, sive Peronibus tibiatim essent calceati, gothi gentilitio [orig: gentilitiô] more, nudis cruribus et suris, nudoque [orig: nudôque] poplite incesserint. Imo et de Medis Parthisque, quos Romae vidit, Tertullian. idem testatur, de hab. mul. c. 7. In Peronibus, inquiens, uniones de luto emergere cupiunt, etc. Facti erant Perones ut plurimum ex crudo corio, sine ulla arte, und puri Calcei quibusdam dicti videntur. Vide Salmuthum in Pancirollum l. rer. deperdit. c. de Fibula. Imo et ex setoso interdum corio constabant. Sic enim Sidonius Apollinaris l. 4. Ep.20. Quorum pedes perone setoso [orig: setosô] talos adusque vinciebantur. Quid ergo sibi vult Tertullian. l. de Pallio c. 5. cum ait: Magnum incessui munimentum sutrinae Venereae prospexere [orig: prospexêre], perones effeminatos? Nonne femininum genus, domesticis rebus, in umbra occupatum, soleae potius seu crepidae, quam crassi istiusmodi Perones dencent? Sed, ut curiosum hoc genus est et omnia experiri avidum, facile impulas hoc [orig: hôc] genio [orig: geniô] credam, ut Peronibus etiam uterentur; sed eorum prius asperitate in molliorem elegantiam sic immutata [orig: immutatâ], ut exculti, affabre consuti, ornati etiam gemmis, auroque [orig: aurôque] praetexti et suppacti essent. Quod idem in crepidis Philosophorum, et hodie apud nobiliores in Italia feminas in larvis factitari videmus. Cum igitur in Peronibus illis, non secus ac in crepidis, feminarum luxuriaretur ambitio, ideo merito eos effeminatorum epitheto [orig: epithetô] Tertullianus insignit etc. Vide B. Balduinum de Calceo c. 17. De Peronibus Scoticis, sic hector Baethius Histor. Scotor. l. 14. p. 308. Postea peronum decem milia passim per exercitum proiectorum (inventa) Calceamenti autem id genus est hirsutum, ex corio crudo confectum, quo [orig: quô] Scoti, veteri Romanorum more, in expeditionibus atque venatibus, quod ad cursum celeriorem nihil praestaret impedimenti, uti consuevere [orig: consuevêre].

PEROE fons in Boeotia, Pausan. l. 9.

PEROGIA vulgo PEROUGE, castrum Galliae, memoratum in literis Guidonis Comitis Forensis, datis A. C. 1173. ubi recenset Ulfeium Mandamentum S. Symphoriani, castrum Perogiam, Antonem et duo castella S. Anemundi: Est in pago Forensi superiore, ab Antone ad Rhodanum 2. leucis distans. Vide Hadr. Vales. in voce Ulfeium.

PEROKIUS Renaldus, vide ibi.

PERONA urbs munita Picardiae, ad Somonam fluv. et intra paludes 8. leuc. ab Ambiano in Ortum, 5. a Cameraco in Meridiem, uti 7. ab Atrebato; frustra pluries ab Hispanis tentata.

PERONTICUM Thraciae urbs. Ptol. Verdiso Mercatori.

PERORSI populi Aethiopum in fine Mauritaniae, qui quadrupedum ferarum modo [orig: modô] vagi sunt, et earum visceribus vescuntur. Plin. l. 6. c. 30. Petorsi Steph.

PEROZES Persarum Rex, Isdegerdi II. successit, A. C. 457. Bello [orig: Bellô] Hunnis Euthalitis, seu albis illato [orig: illatô], imprudentius copiis intra rupes implicatis, sub ictu victoris fuit. Qui ipsum liberum dimittere pollicitus est hac [orig: hâc] lege, ut se adoraret, et in posterum a bello


image: s0669a

abstineret. Perozes, Magorum consilio [orig: consiliô], hoste rogato [orig: rogatô], ut versus Orientem solem consisteret, adoravit non illum, sed oriens astrum. Dimissus in regnum rediit: sed fidei datae immemor, cum paulo post maioribus copiis Hunnos aggredi in animo haberet, in insidias pertractus, periit cum exercitu: an. regni 20. Foederatus erat Zenonis. Vide Procop. l. 5. de bello Pers. Agathiam. etc. Successit Obalas.

PERP in nummis Constantini M. Pecunia Romaepercussa est, Car. du Fresne de inf. aevi Numism.

PERPENDICULUM fabrile instrumentum, inter Daedali inventa memoratur Plinio, l. 7. c. 56. Hinc ad Perpendiculum cultellare, apud Vitruvium l. 10. c. 10. ubi de Hydromylis, Id autem ad perpendiculum collocatum in cultrum versatur cum rota pariter. Secundum id tympanum maius, item dentatum, planum est collocatum, quo [orig: quô] continetur axis; et apud Frontinum, ager eminentior ad perpendiculum cultellandus: est rem aliquam ad perpendiculum rectam constituere, item planitiem ad perpendiculum libellae exigere et exaequae. sic eidem Frontino et rigor ad perpendiculum aequaliter cultellatur, cuius longitudo et rectura ad perpendiculum libratur. Vide Salmas. ad Solin. p. 691. et supra in voce Cultellava. Apud eosdem Agrimensores Perpensum Ferramentum dicitur, quod ad perpendiculum ac libram positum est. Frontinus. Posto [orig: Postô] deinde ac perpenso [orig: perpensô] ferramento [orig: ferramentô]. At Perpensus rigor, qui ad perpendiculum funiculo [orig: funiculô] exstento [orig: exstentô] cultellatur. Auctor incertus de Fluminis varatione, Perpensum deinde figes ferramentum, et perpenso [orig: perpensô] comprehenso [orig: comprehensô] rigore, ad umbilicum soli emissum perpendiculum cum super signum ceciderit, percutis gromam, donec comprehenderis signum, quod posuerat trans flumen. Vide eundem ibid. p. 690. infra quoque aliquid voce Pertica.

PERPENNA [1] Hostilius Licinianus Imperator, Decii tempore, salutatus: paulo post peste obiit. Marcus Perpenna, Consul Romanus, Aristonico [orig: Aristonicô] fil. notho [orig: nothô] Eumenis victo [orig: victô]; qui Attali regnum testamento [orig: testamentô] legatum Populo Rom. occupaverat, Pergami fato [orig: fatô] functus est. Liv. l. 59. Vell. Paterc. l. 2. c. 30. Strabo l. 13. etc.

PERPENNA [2] vir Romanus, bello [orig: bellô] Sertoriano [orig: Sertorianô] a Pompeio in Hispan. victos. Hic cum partes Marianas sectaretur, Qu. Sertorium, quocum prius magna [orig: magnâ] amicitia [orig: amicitiâ] dimicaverat, inter epulas nihil sibi timentem interfecit, ut solus imperio [orig: imperiô] in Hispania potiretur. Plut. in Sertorio.

PERPENNA [3] Nepos vide Marcus.

PERPERENE vicus Phrygiae, in quo Deae a Paride iudicatae tuerunt. Strab. Vide infra.

PERPERESIA vicus Asiae non procul ab eo loco, quo [orig: quô] Deas a Paride iudicatas esse dicunt. Perperene apud Ferrarium ex Strab.

PERPERUM vide supra Hyperpyrum.

PERPETUENT te Dii acclamatum, inter alia, Alexandro Severo, apud Ael. Lamprid. c. 6. Auguste innocens, Dii te servent. Dii te nobis dederunt, Dii conservent, Dii te perpetuent, etc. Vide supra in voce Acclamatio et infra Polychronion. Hinc Perpetuus Augustus, inter titulos Imperatorum Byzantinorum, circa Leonis M. tempora vel haud multo ante, uti vult Car. du Fresne, primum observatus; quo pro titulo, PIUS FELIX AUGUSTUS, qui per PF. solebat efferri, PERPETUUS AUGUSTUS, poni coepit: qui interdum et quidem crebrius per duplex PP. scribitur, in eiusdem Leonis numis aureis hanc Inscr. praeferentibus DN. LEO. PERP. AUG. ut et in Zenonis, Basilisci et Phocae: quae in Anastasii, Iustini, Iustiniani, Tiberii, Heraclii et aliquot aliorum, per duplex PP. contrahitur. Enimvero PERPETUITATIS titulus, eidem in Inscriptionibus et numismatibus paulo recentioris est aevi. In Inscr. ad Urbinum, Constantius et Maximinianus PERPETUI CAESARES; in alia, Romae, ad arcum Septimii Sefveri, Valentinianus PERPETUUS AC FELIX SEMPER AUGUSTUS; in alia, circa Brixiam, idem Valentinianus. Valens et Gratianus, PERPETUI PII FELICES SEMPER AUGUSTI dicuntur. Vide Gruterum Inscr. 161. 3. 285. 8. et 1086. 8. Sic apud Marium Mercatorem, Commonitorium eius dicitur oblatum, piissimo Principi Theodosio semper Augusto. Atque ita quidem Car. du Fresne Dissertat. de Nummis, num. 37. At numisma exstat Alexandri Seu. quo [orig: quô] Iuppiter porrigit Imperatori, duobus militibus stipato, globum terrae, cum inscr. PERPETUITAS AUGUSTI, ut docet iac. Sponius Itinerarii Part. 3. p. 204. Vide supra. Sed et Darius, cum Alexandro ad Issum conflicturus. suos veteris gloriae Persarum, Imperiique perpetuae, a Diis immortalibus datae possessionis admonuisse legitur apud Iustin. l. 11. c. 9. nec ignotae Inscr. antiquae, Romam Urbem aeternam iactantes. Vide quoque Psalm. 89. v. 36. 37. 38. Dan. c. 2. v. 44. etc.

PERPETUI Motus specimen exhibetur ab Athanasio Kirchero, in Hydraulica machina, seu clepsydra, quae, ubi effluxit inversa, iterum fluit obversa, caelum aquarum aspergine irrorans, uti docet in descript. Musaei Kircheriani Georg. de Sepibus p. 3. Idem alio [orig: aliô] quoque Instrumento [orig: Instrumentô] utcumque eum adumbrat. In eo namque motu rarefactionis et condensationis, ex metu vacui sublata aut depressa aqua, quae in exteriore canali detinetur, cum desuper levigato corpore innatante, per annexam chordam, quae circa cylindrum convoluta, suberis levissimi innatantis super aquam pondere in exteriore circulo per axim indice instructam vel horas vel humidum et siccum demonstrat. Sic ex quibusdam puteis, qui ad diversa anni tempora aqua [orig: aquâ] plus minusve replentur, fieri potest thermometrum, quod continuo [orig: continuô] motu quatuor anni tempora distinguat; quinimo ad certa distincta spatia sono [orig: sonô] campanulae graduum aut anni mutatum tempus sonoro [orig: sonorô] strepitu accidisse commoneat; sicque in sphaera vitrea caloris et frigoris gradus distinguantur. Vide Georg. de Sepibus in Musaeo Kircheriano p. 53. et supra Mobile perpetuum.