CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS TERTIVS Literas M, N, O, P, Q, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

PROPALA apud Iustin. l. 35. c. 1. Antiochenses ---- subor. nant porpalam quendam, sortis extremae iuvenem etc. in Oberti Gifanii Observationibus in L. L. est. qui propalam, velut, ante palum, et de palo pendentes merces habet et vendit. Addit, eam vocem ubique fere per errorem esse mutatam in Propola, quae vox tamen groeca est. et proxenetam seu venditionis conciliatorem significat, teste Polluce l. 7. c. 2. Vide quoque Habr. Turnebum, Adversar. l. 1. c. 1. Scaliger tamen in Culicem, p. 42. statuit, Propala non etymologiae, sed parvae libration um consuetudinis esse scripturam, pro Propola: hoc autem esse ortum, non a mere Graeco prokw/lhs2, qui est proxeneta et pararium Seneca; sed esse ex Graeco pwlei=n et Lat. praepostitione conflatum, ac significare eum, qui primus vendat merces, quas in porta anticipat, et, ut Persius ait, Sat. 5. v. 136, primus tollat pipera sitiente camleo, ut prior vendat. Quod manifeste innuit Lucillius, citatus a Nonio, ut infra videbimus voce Propoloe. Quamquam etiam in his Lucillianis Propala nonnulli libri habent: item in Varrone, de Re R. l. 3. c. 14. Quin et in illis Ciceronis in Pisonem, c. 27. Panis et vinum a propala, atque de capa: MSS: Palatinorum et editionum veter. hanc esse scripturam, monet Gruterus etc. Cl. Berneggerus, Not. ad Iustinum d. l.

PROPEMPTICON Poema est, quo [orig: quô] prosequimur abeuntes, vel votis vel bonis ominibus. Quale apud Horat. Carm. l. 1. od. 3. quo [orig: quô] Virgilium Athenas navigantem Poeta prosequitur, et Propempticon Metii Celeris, apud Statium, l. 3. sylv. 2. Alias quoque Apopompticon. cui opponitur Antipropempticon, quo [orig: quô] is, qui abit, amicos alloquitur. Quale est illud, 3. quod Ovidius, l. 1. Trist. in exilium abiens composuit, quod orditur,

Vide Iul. Caes. Scaligerum, Poetices l. 3. c. 104. Iac. Sirmondum ad Sidonii Carmen XXIV. Alios, et supra Epidemioe.

PROPENSIOR Cura apud Solin. c. 52. Apud eos vero, quibus ad vivendi rationem propensior cura est: idem quod maior cura. Sic Propensiores notoe. apud eundem alibi, pro maioribus; Propensius irrigati, i. e. largius etc. Ponitur autem propensum pro maiore aut graviore laiqua [orig: laiquâ] re. metaphora [orig: metaphorâ] a ponderibus desumpta [orig: desumptâ], aut rebus quae penduntur. Nam si quae sunt graviora aut maiora, ut in lance praeponderant, ita etiam propendent. Cicero in Paradoxis ait. 3. Causa igitur hoec, non natura, distinguit, quae quando alteri accessit, id fit propensius: si utirque adiunct sit, paria fiant necesse est. Hinc itaque propensius, pro eo quo est gravius ac maius, At cum pondera pariant in libra [orig: librâ], et invicem sibi apposita aequantur, velut in parallelo situ, Interpendium dicitur, quam vocem supra vide.

PROPERTIUS Sextus Aurelius, Elegiacorum poetarum omnium facile princeps, ex Mevania [orig: Mevaniâ], oppid. Unbriae, nunc Bevania, in Ducatu Spoletano, oriundus. Quidam scribunt, eius partrem Equestri dignitate ornatum. ac Trium virali potestate fuisse: tum inter eos connumeratum, qui L. Antonium secuti Perusia [orig: Perusiâ] capta [orig: captâ] ex Octavii Caesaris auctoritate, ad aram Iulii perducti, ibi occisi fuerunt. Illud onino constat hunc Propertium magna ex parte amissis bonis Roman se recepisse, quum patrem adhuc in tenera aetate amisisset; ubi propter ingenim statim amatus est a Corn. Gallo, et Maecenate. Egelgiarum 14. libros edidit. Hostiam puellam affectu dilexit incredibili, quam ficto [orig: fictô] nomine Cynthiam appellavit, In suis operibus secutus est Callimachum, Mimnermum, et Philetam Graecos; unde et se Romanum vocat Callimachum. De quo sic Iul. Scaliger: Propertius facilis, candidus, vere elegiacus, tersior tamenquam existimatus est a criticis: nam et amat quaedam, quae minime sunt vulgaria. Propertium, inquit Lipsius, qui non amat, eum profecto Musae non amant. Lepidissimum et nitidissimum poetam eum vocat eruditissimus Turnebus, l. 8. Abvers. c. 2. Idem, l. 11. c. 15. Tanta versuum Propertii iucunditas et amoenitas est, ut eos dictantibus Gratiis a [orig: â] poeta [orig: poetâ] exceptos censea. Tantum optarem ad aliam potius, quam amatoriam materiam beatam illam et candidam ingenii venam contulisset, ut a iuventute tutius legi posset. Ovid. l. 2. v. 465.

Vide et Lil. Giral. Dial. 4. Poet. Crinit, de Poet. lat. Passeratium, Voss. Marolum etc. Alius ab hoc est Propertius, ex quo Fulgentius Planciades, libello [orig: libellô] ad Chaloidium Grammaticum, Citat: Catillata geris vadimonia, publicum prostibulum. Item.

PROPERTIUS Celer, Praetorius sub Tiberio; cui veriam ordinis, ob paupertatem, petenti, Caesar decies H. S. largitus est, satis comperro paternas ei angustias esse, Tacit. Annal. l. 1. c. 75.

PROPHETA in Processione sacra veter. Aegyptiorum, quae Philosophiam illorum arcanam exhibebat. post Stolisten incedebat, ultimo [orig: ultimô] loco [orig: locô], Hydriam aperte gerens inlimo, quem sequebentur, qui Panes emissarios portabant. Hic. ut Praefectus Sacrorum, libros X. Sacerdotales dictos ediscebat: nempe de Legibus, de Diis, et de universa Sacerdotum disciplina. Propheta etiam apud Aegyptios vectigalium distributioni praeerat. Atque hi quinque, scil. Cantor, Horoscopus, Scriba Sacrorum, Stolistes et Prophetae ex XLII. Mercurii libris, ediscere tenebantur libros XXXVI. omnem Aegyptiorum Philosophiam complexos. VI. reliquos

ediscebant Pastophori e pertinebant autem ad Medicinam; nempe de Anatomia, de Morbis, de Instrumentis, de Medicamentis, de Oculis, et postremo de Mulieribus. Clemens. l. 5. Strom. ubi de Mer curii II. libris. Vide quoque Siphoas.

PROPHETAE dicti in V. T. ministri Dei, extra ordinem, excitata, ut populum docerent, vitia eius, idololatriam imprimis carperent, miraculis et futurorum praedictione doctrinam sacram confirmarent, atque erigerent sideles, promissionibus de Messia futuro eiusque beneficiis. (Aliter paulo in N. T. vox sumitur, ut videre est, 1. Corinth. c. 12. v. 28. etc. 14. v. 29. etc.) Horum quidam, divino [orig: divinô] iussu, prophetias suas literis consignarunt [orig: consignârunt], quae Canoni illatae: dividunturque in Maiores, quorum quator. Esaias, Ieremias, Ezechiel, Daniel: et Minores: quorum duodecim: Hosea, Ioel, Amos, Obadia seu Abdias, Ionas, Michoea, Nahum, Habacuc, Sophonias, Haggaus, Zacharias et Malachias. In Prophetas Maiores, in universum spectatos, inter alia, in lucem prodierunt: Aquinatis Comm. excepto [orig: exceptô] Ezechiele. Calvini, Don Isaac Abarbenel, et R. Mosche Alschich, excepto [orig: exceptô] Daniele. Maldonatus. Origenis Homilioe. Pappus. Paulutius. Tossarius etc. Vide singulos suis locis. In Minores 12. exstant; Adranus. Atavantius. 1588. Beda. Calvinus. a Castro. Chytraeus. Cocceii to\ *dwdekapro/fhton. Cyrilli commentaria. Danaei Explicatio locorum diff. Drusii Lectiones. Fabritii Contiones, in foll. Bernae, A. C. 1641. a Figueiro Comm. Forerius, Antverpiae 1567. Gualtherus, de hales. Haymo. Heiderici Expositio in 85. Witeb. 1610. Heilbrunnerus. Hemmingius. Hesychius. Hucheson. Angl. in fol. Lond. 1657. Hieronymus. R. Ionathan Don Isaac Abarbenel. Lambertus. de Lapide. Lauretus. Lutherus. Medi Diatribe. Messanae Paraphrasis. Montanus. Oecolampadii Annotationes. de Palacio Iohannes et Paulus. Pappus, Paulutius. Philippaei Comment. 4. tom. Paris. 1633. Quinquarboreus. Riberae Comment. in fol. Coloniae 1610. Remigius. Rupertus. Sanctius. Sartorii Paraphrasis et Annotat. Basileae. Tarnovii Comm. in 4. Rostochii. Tegetmeierus, Lipsiae. Theodoreti in omnes Proph. exc. Esaia [orig: Esaiâ]. Tossani in 12. Pr. Min. Basileae. 1558. Wigandi Explanatio, in 8t. Francof. 1566. Wolderi Disputationes Analyt. cum paraphr. 4. Witebergae, 1617. Vide Crowaei Elenchum, et singulos Prophetas, suis locis. Ut paulo plura de Prophetis addam: Primis Mundi temporibus, Adam in familia sua Prophetam simul, suos in agnitione Dei instruendoet Sacerdotem, victimas Deo pro se suisque offerendo, egit: in quo utroque munere Primogeniti cuiusque familiae ei successere [orig: successêre]. A tempore Moysis, privata quidem Legis expositio a Patribus familias [orig: familiâs] exercita est, sed publicam Sacerdotes ac Prophetae obierunt. Post captivitatem tandem Babylonicam, Prophetis cessantibus, plurimi Legis Expositores orti sunt: quos in genere *didaska/lous2 tou= *)israh\l appellare licet, Iohan c. 3. v. 10. in specie, in tres distinctos classes, Sapientes, Scribas et Disquisitores, vocat Apostolus 1. Corinth. c. 1. v. 20. E quibus qui eruditione reliquos eminebant, Rabbinorum elogio [orig: elogiô] fuere [orig: fuêre] condecorati. Prophetas quod attinet, cum varia vocis significatio sit, proprie illi dicti sunt, qui speciali revelationis lumine collustrati mysteria abstrusa, et omnem hamanum captum superantia, populo pandebant: hinc olim Videntes appellati, 1. Sam. c. 9. v. 9. ficut Prophetia illorum Visio, Esaiae, c. 1. v. 1. quemadmodum alias Verbum Domini, item Onus. Fuere [orig: Fuêre] ab ipsis, variis in locis, erectae Scholae et Collegia, ad Populum in agnitione Dei quottidie informandum, in quibus Auditores Filii Prophetarum, 2. Regum c. 6. v. 1. eodem [orig: eôdem] sensu, quo [orig: quô] apud Graecos *)iatrw=n pai=des2, appellati sunt. Quo allusum, Matth. c. 11. v. 19. Hinc Patrum elogium iis tributum 2. Regum c. 2. v. 12. quo [orig: quô] nomine cum inprimis se iactarent Rabbini, ambitiose illud appeti prohibut CHRISTUS, Matth c. 22. v. 9. Nec omnittendum, quod annotat Kimchi proef. ad Hos. cum in S. Scriptura, nomini Prophetae patris quoque illius nomen reperitur iunctum, ut Hoseae, c. 1. v. 1. Hebraeos illum vocasse [orig: vocâsse], Prophetam filium Prophetoe: cum non reperitur additum, dixisse simpliciter Prophetam: cum nomen civitatis eius nomin, Prophetam Civitatis iilius: cum sine illo, Prophetam Hierosolymae fuiste nuncupatum. Vide Thom. Godwyn. de Ritibus Hebroeor. l. 1. c. 6. et infra ubi de variis divinae Revelationis modis, nec non voce Videns. Quia vero hic antiquissimus Theologorum dicendi mos, hinc iam olim in Oriente Philosophis eundem titulum sui tribuere [orig: tribuêre], alias [gap: Hebrew] , quod internuntii Deorum haberentur et crederentur futura praedicere. Unde Epimenidi Cretensi Paulus idem elogium non invidet, Tit. c. 1. v. 12. *profh/thn eum vocans: de quo Laertius refert. *krh=tes2 au)tw=| qu/ousin w(s2 qew=|, fasi\ ga\r kai\ gnwstiko/taton gegone/nai; Appuleius quoque Fatidicum vocat in Floridis. Vide Georg. Hornium Historiae Philos. l. 7. c. 1. Aegyptiis inprimis antiquitus Prophetae, qui Assyriis Chalaei, h. e. Astrologi: Omnes enim Fatidici et Astrologi fuere [orig: fuêre]. Clemens, l. 1. Strom. de astrica Philosophia ac Fatidica: *proe/sthsan de\ au)th=s2 *ai)gupti/wn de\ oi( profh=tai, kai\ *)assuri/wn oi( *xaldai=oi kai\ *galatw=n oi( *drui/des2, Proefuerunt aztem illi apud Aegsptios quidem Prophetae, apud Assyrios vero Chaldoei et apud Celtas Druidoe. Sic apud Artor. Musam de Herba Vetton. et Appuleium de Herbarum virtutibus passim, Prophetas videmus appellari, qui vaticiniis Religionem et Medicinam miscebant, in quo tota magicae artis summa olim consistebat. Alter *profh/ths2, Delphis olim, praeter Pythiam, vir quidam nuncupabatur, teste Herodoto [orig: Herodotô], qui tempore Xerxis ibi Aceratum hoc [orig: hôc] munere functum esse, memorat Urania [orig: Uraniâ] seu, l. 8. Imo et plures eorum fuisse, liquet ex Aeliano de Animal. l. 10. c. 26. *lu/kos2 parelqw\n ei)s2 to\n new\n kai\ tw=n profhtw=n tina\th=s2 i(era=s2 e)sqh=tos2 e(lku/sas2. Vide supra Hierophanta. Ad quorum imitationem, Propheta Antinoi Ulpianus quidam Apolloonius dicitur in veter. Inscr. Fuit nempe is Antinous delicium Hadriani et post mortem ab Imperatore inter Deos

relatus, unde Oracula illi et Prophetae (cacozelia [orig: cacozeliâ] Satanae sollenni) attributi. D. Hieronymus in Hegesippo, Tumulos mortuistempla. que fererunt, sicunt usque hodie vidimus, e quibus est et Antino us servus Hadriani Caesaris, cui et Gymnicus agon exercetur, apud Antinoum civitatem, quam ex eius nomine condidit et statuit Prophetas in Templo. Vide et Origenem contra Celsum. Licet vero in multis Graeciae urbibus templa et Sacerdotes habuerit Antinous, praecipue tamen eum Aegypti coluere [orig: coluêre], apud quos et sepultus est, et oracula edebat. Unde ibidem et Prophetas habuit, Salmas. ad Spartian, in Hadriano, c. 14. Vide et supra, ubi de Divinitatis apud Gentiles probatione: uti de Prophetarum huiusmodi fuore ac insania, verorum Prophetarum gestus raptusque male imitante, in hac voce etc. Ut de Prophetis veris hoc unum addam, illos a bono Deo esse, negavit olim Simon Magus: eorumque Scripta reiecerunt, Manes, Marcion, Cerdo, Agapius, Saturnilus, alii, de quibus vide Cl. Suicerum Thes. Eccl. voce *grafh\; ut et infra, ubi de Revelatione, de Testamente Veter. Hodie Propheta inter suos per excellentiam Mahometes audit: unde impietatem Saracenorum Prophetismus vocat Eulgius Memorabil. Sanctorum, l. 1. apud Car. du Fresue Glossar. etc.

PROPHETEUM vel PROPHETIUM Graece *profhtei=on, templum est honorialicuius SS. Prophetarum dicatum. Theodoretus, l. 1. Sub Arcad. Reliquiae Sanct. Samuelis in eius Propheteo sunt positoe. Concilium Constantinopolitanum sub Menna, Actu 3. *)/efrasan de\ proa/steion e)/xein, plhsi/on tou= profhtei/ou, Quia scimus ipsum habere suburbanum, prope Prophetium, scilicet S. Iesaiae, vide Car. du Fresne in Constantinopolt Christ. l. 3. ubi de Aedibus sacris. Sic Apostoleum, *)apostolei=on, Aedes est Apostolo alicui sacta, Macer. in Hierolex. Vide et supra voce Basilica.

PROPHORUM seu PROPHURUM apud Pomponium, l. penult, de verbor. signif. Idem Labeo ait, prophurum, id est, iterum quod in oedtbus fieri solet, oedium est: Vide supra Iterum, Nempe pro/fora, sunt meniana seu itera, quae aedibus adici solebant ex provolantibus et proiectis tabulatis composita, quae et eximi facile poterant. Haec aedium nihilominus esse, respondet Labeo. Foribus etiam adici solita notat Isidor. quas Grundas proprie dixerunt Latini, Balcones hodie vocant Itali. Vide Salmas. ad Spartian. in Pescennio Nigro, c. 12. et supra ubi de Minianis et Proiectis.

PROPHTHASIA Castaldo Sistan, urbs Drangianae primaria inter Alexandriam Ariae ad Occasum 199. et Arachosiam ad ortum, 200. mill. pass. Plin. l. 6. c. 17. Sed Stephano 4530. stad. ab Alexandria distat.

PROPHYTUS Pygelae Ioniae urbis tyrannus, ut colligitur ex Polyaeno, l. 7. c. 23. in Mausolo com. 2. ubi tamen Interpres legit Phytus Ephesius.

PROPITIATORIUM Graece *(ilasth/rion, Hebraice [gap: Hebrew] sic dictum, quod in eo Deus sese praesentem et propritium Populo exhiberet, Arcam Foederis in Veter. Testamento tegebat; ex solido auro confectum, pari cum area longitudine ac latitudine. Exodi c. 25. v. 17.-22. Eminebant ex eodem ex auro duo Cherubini, Exodi c. 25. v. 18--20. de quibus vide infra in voce Vituli. Inter cherubinos sedes et thronus Dei erat, qui locum istum gloria [orig: gloriâ] sua [orig: suâ] implebat; cuius externum symbolum Nubes fuit ac Ignis, quae inde Gloria Dei appellantur, Exodi c. 40. v. 33. et 34. collat. cum Numer. c. 9. v. 15. Erant autem duae illic res, duplexque miraculum, Nubes et Ignis, sive Nubes medio [orig: mediô] sinu Igneam speciem complexa, quae ex Nube illa divinum in modum coruscabat. Qui sive Ignis, sive Lux, Dei gloria proprie, seu gloriosum praesentiae eius symbolum erat. Vide Exodi, c, 24. v. 16. Numer. c. 16. v. 42. et conf. Lucae c. 2. v. 9. Matth. c. 17. v. 5. etc. Propria vero Numinis sedes erat locus ille in Propitatorie, quem Cherubinorum alae amplexu suo [orig: suô] incingebant; quemque Nubes illa augustum in modum medium implebat, Quia in nube appareo super operculum illud etc. Levit, c. 16. v. 2. Inde Deus petentibus responsa dabat, Exodi c. 25. v. 22. et Numer. 7. v. 89. Atque haec erat illa [gap: Hebrew] , seu gloriosa Dei in terris habitatio, quam Iudaei tantopere celebrant. quorum omnium mysticam significationem exhibet Ft. Burmannus, Synops. Theol. Christ. Part. 1. l. 4. c. 14. In Nov. Test. Propitiatorium nostrum est Dn. Noster Iesus Christus Rom. c. 3. v. 25. Sed et in Ecclesia Romana. sic vocatur id, quod Ciborium alias et Confessionem, ut vocant, totumque Altare contegit, ut videre est apud Auctores laudatos Car. du Fresne in Glossar.

PROPITII Dii tum putati Gentilibus cum hominibus videndi sui copiam praebebant. Quintilianus. Declamat. 10. Quotiescumque domus fuerat grato [orig: gratô] sopere prostrata, aderat ille, quales humanis offerunt oculis propitii Dii, quale laetissimum Numen est cum se patitur videri. A voce prope, unde et Proesentes iidem dicti, et hae apparitiones e)pifa/neiai appellatae, quas inter, Divinitatis fuisse notas, diximus supra lemmate, Divinitas praesens, mortalibus. Ut autem Propitios haberent Deos, Adeste, adestote Dii, crebro in precibus suis ingeminabant, de qua veter. formula supra aliquid itidem vidimus. Atqueid aurea [orig: aureâ] aetate factum saepius, Ovid. innuit Fastor. l. 1. v. 247.

Tunc ego regnabam, patiens cum terra Deorum
Esset, et humanis Numina mista losis, etc.

V. G. Elmenhorst ad Arnobium, adv. Gentes, l. 1. et Des. Heraldum ad eundem, l. 6. ubi idem, notari Graeca voce i(/lews2, nempe to\n pro/qumon e)popteu/ein tou\s2 deome/nous2 ac i(la/w esse i(/emai la/ein h)/goun e)fie/sqai e)mble/pein, ex Eustathio animadvertit.