CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS QVARTVS Literas R, S, T, V, X, Y, Z, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

SPELUGA vulgo SPLUGEN, insignis Rhaetiae primo foedere vicus, teste Willichio [orig: Willichiô] in Tacit: per quem iter faciunt, qui Cura [orig: Curâ] in Italiam per Aviculam aut Ursum proficiscuntur. quibusdam videtur Curia Taversede Antonini. Huic vero Tarvesede hodie Masium est, in valle S. Iacobi, supra Clavennam, ubi quoque regia erat via, Soprech. Pallad. Rhaet. l. 10. Hic Splugae, vel Spelugae mons, Adulae proximus, cuius meminit Iovius l. 15. Latinis Uriulus, vel Culmen Ursi, Rhaetis Colmo del Orso, Germanis der Urseler oder Splugerberg, Vigenereo S. Bernardini mons, quibusdam etiam Avicula dictus. In hoc columnam Iulii Caesaris extare, ait Simlerus Commentar. de Alpibus. Eius ad radicem fluv. oritur Lira, vallem Clavennensem intersecans: cui valli ad Ortum adiacent montes, Furcula, et Sanct Iori. Iohan. Baptift. Plantinus Helvet. Nov. Antiqua [orig: Antiquâ].

SPELUNCA [1] Villae nomen; mare Amyclanum inter Fundanosque montes, ubi nativo in specu os lapsis repente saxis obruit quosdam ministros Tiberil: cum Seianus genu vultuque et manibus super Caesarem suspensus, opposuit se incidentibus: atque habitu tali reperrus est a militibus, qui subsidio venerant. Tacit. l. 4. Annal. c. 59. In Auruncis. Hodie sperlonga; estque castrum tenue regni Neapolitani in provincia Terrae Laboris, in ora maris Tyrrheni prope Fundanum lacum, medium inter Caietam ad Ortum et Terracinam ac Occidentem 8. utrinque mill. pass. a confinio ditionis Pontific. 4. Baudrandus au) to/pths2.

SPELUNCA [2] insignis Rhaetiae pagus ad quem recta in Ortum, alter fons Rheni (posteriro Rhenus accolis) labitur.

SPELUNCA [3] Loth in quo inebriatus ille cum daubus filiabus suis concubuit, quarum senior peperit Moab patrem Moabitarum, iunior autem Ammon patrem Ammonitarum. Apparet speluncam adhuc ostendi solitam aetare Hieronymi. Est in tribu Iuda.

SPELUNCA [4] Matronae Graece to\ th=s2 matrw/nhs2 sph/laion, nomen Synagogae Iudaeorum nobilis, cuius toties meminit Ioannes Chrysostomus in Orationib. contra Iudaeos et *)iouda)(zontas2 Christianos, habitis Antiochiae, sed et Homil. 3. in Epist. ad Titum. Fuit illa in loco deliciis famoso Daphne dicto, quod Syri tandem et recentiores Graeci, propter aquarum scaturigines, Nero dixerunt. Vide Casaubon ad Capitolin. in Marco. c. 8. uti de Speluncis Mithrae Nymphis aliisque Gentilium Diis consecratis, suo [orig: suô] loco [orig: locô].

SPELUNCA [5] Odollam in tribu Iuda, quo se David recepit, fugiens a facie Saulis.

SPENDIUS Campanus, inter auxilia Cathaginensia, fortuna [orig: fortunâ] servus, sinito [orig: sinitô] primo [orig: primô] bello [orig: bellô] Punico [orig: Punicô], socios ad defectionem traxit, ingensque in Africa bellum conflavit.

SPERATA dicta olim Virgo est, nondum in matrimonium petita. Nonius Marcellus, Inter Speratam, Dictam, Pactam et sponsam, hoc interest, quod Virgo, priusquam petatur, Sperata dicitur. Quod tamen inepte probat e Paluto Amphitr. Actu 2. sc. 2. v. 44. Amphitruo uxorem salutai laetus speratam suam. Cum in hoc loco pridem ductam uxorem alloquatur Amphitruo, laetus eam, quod speraverat, salvam domi reperire. At Speratae voce ita uso Veteres, docet Hyginus Fab. 31. Eurytionem Centaurum occidit, quod Deianiram, Dexameni filiam, speratam suan, uxorem petiit. Et Fab. 33. Hercules intervenit, Centaurum occidit et suam speratam abduxit. Arnobius item adv. Gentes l. 4. ubi Deorum amores ridens, Habent, inquit, Speratas, habent pactas et interpositis stipulatronibus sponsas. Vide Casp. Barthium Animadversion. ad Stat. Theb. l. 3. v. 172. et Desid. Heradlum ad Arnobii locum.

SPERATUS apud Lamprid. Commodo, c. 18. Speratum ad leonem, nonnullis nomen fuit proprium gladiatoris, quod assumpserit Commodus, quem his verbis notari, certum. Salmas. vero legendum conicit, desperatum adleonem: Desperatus autem est parabolos2, quo [orig: quô] nomine dicti sunt, qui aliter Consectores appellabantur, quod ad bestias pugnarent iisque conficiendis operam locarent, vide eum ad loc.

SPERCHEA vel SPERCHIA Macedon. promontor. ad sinum Maliacum Ptol. Phibela Sophiano, Comen vero Nigro dicitur.

SPERCHIUS fluv. Thessaliae, teste Strab. l. 8. qui Pindo [orig: Pindô] monte oriens rapide in sinum Maliacum labitur. Hodie Agriomela, vel Selambria, teste Sophiano. Lucan. l. 6. v. 367.

--- -- --- -- O ubi campi,
Sperchiusque, et virginibus bacchata Lacaenis
Taygeta. --- -- --- --

SPERLINGA urbs Siciliae, quae, toto [orig: totô] Regno [orig: Regnô] deficiente a Gallis, horumque ingenti numero [orig: numerô] Vesperis Siculis occiso [orig: occisô], sola in Gallorum fide permansit: cuius in rei memoriae portae eius versus iste inscriptus est:

SPERMOLIGI Graece *spermolo/goi, dicti olim Atheniensibus, abiectissimi homines, qui Forum et Digma oberrantes, si quid e mercium oneribus, ut sit, excideret, avium spermolo/gwn more, id legebant, hocque [orig: hôcque] quaestu se sustentabant: inde ad alios quoscumque vilissimae conditionis homines voce translata [orig: translatâ]. Hinc Paulus Apostol. Athenis spermolo/gou contitio [orig: contitiô] affectus, Actor. c. 17. v. 18. de quo vide Cl. Suicerum Thes. Eccl. in hac voce.

SPERONIUS Spezo Patavinus, Philosophus celebris, docuit in patria annos 64. missus Venetias a civibus suis, ingentem inde laudem retulit. Romae, interrogatus a quibusdam Cardinalibus, quid sibi velint hae literae portae Palatii Papalis insculptae, M. CCC. LX. respondit, Cardinales crearunt Leonem decimum. Obiit A. C. 1588. saeculi sui decus, aetat. 89. Scripsit varia, enarrata in Elogiis Teisserii Part. 2. Vide quoque Thomasinum Elog. I. Matth. Toscan. Peplo Ital. l. 4. Riccobonum Vitaeius etc.

SPES ut Dea a Romanis est culta, cuius aedes fuit olim in foro olitorio, Livius l. 1. Decad. 3. postea fulmine incensa. Eius effigies, in Adriant Imperatoris aureo numismate, conspicitur: Femina fuit stans, institae laciniam sinistra [orig: sinistrâ] manu nonnihil attollens: dextera in cubitum elata pateram proferebat, in qua repositum inerat velut ciborium, i. e. vas in foris similitudine, cum hac inscriptione Spes P. R. Quidam etiam Spem Deam viridi inductam palla [orig: pallâ], effinxerunt, et sedentem supra dolium cum cornice. Morerius duo ei templa Romale sacra fuisse docet. In Pandorae pyxide sola remanisisse fingitur Hesiodo. Vide Giraldum Syntagm. 1. Balduinum Iconol. Templum eius incensum scribit Dio l. 50. ante bellum Actiacum; cum aliis plerisque aedificiis, quod Libertorum opera [orig: operâ] factum plurimi crediderunt, Effigiem eiusdem, quasi feminae stantis, sed alterum flectentis genu, atque utramque expandentis manum, tamquam Fidei, quae ibidem expressa, extentam manum conantis amplecti, in veteri lucerna exhiber Fortun. Licetus de Lucernis Antiqq. l. 3. c. 13. Apud Lamprid. in Heliogabalo, c. 13. horti Spei veteris memorantur, ad quos Heliogabalus secessit, cum contra Alexandrum, qui postea Imperator factus est, varia machinaretur. Et in Urbis descriptione antiqua, apud Onuphrium, Spes Vetus nominatur regione quinta [orig: quintâ] Esquilina [orig: Esquilinâ], ad quam aedem videntur hi horti fuisse. Certe Spem Deam coluere [orig: coluêre] Romani, iam inde a Collatino consecratam, in Foro Olitorio, ut constat ex Livio et Cicerone: postea plures ei aedes positae sunt. Casaubon. ad Lamprid. loc. cit. Vide etiam supra, voce Helpis

SPETIA urbecula munita ditionis Genuensis, in ora maris Ligustici, cum sinu adiacente Golfo della Spetia. Alias Lunensi dicto, 7. milliar. a Serezena in Circium uti a Lunae ruderibus, 14. a portu Veneris in Boream, Bruniatum versus 11. Leander et Blondus, altas Spedidam dictam scribunt.

SPEUSIPPUS Philosophus Atheniensis, Platonis ex Potona sorore nepos, qui 8. annos Platonice scholae praefuit. Ferunt hunc senio [orig: seniô] confectum sibi mortem conscivisse, maerore impulsum. Plut. vero scribit. illum pediculis effervescentibus interiisse. De cuius libris vide Diogenem Laert. l. 4. vit. Philosoph. et Gellium l. 3. c. 17. Docuit mercede, quod et exprobratum ei a Dionysio. Et sane pecuniae erat amantior; ut indicio quoque est, quod ad Cassandri nuptias se contulerit, spe mercedis pro versibus a se conscriptis, sed ineptis, frigidisque, ut censet Philostratus in Apollonio. Vide de eo Laettium, qui vitam illius descripsit. Supersunt Speusippi o(/roi, sive definitiones, quas Ficinus vertit.

SPHACTERIA confinium Eleorum versus Messenen, sic dictum quod illic Heraclidae, mactatis hostiis, amicitiae et concordiae pacta iniverint. Est etiam insula quaeam, cuius meminit Pausan. l. 3. aliter Sphagia dicta, Stephan. ante Pylum, cui portum facit. Forte eadem cum Sphagia.

SPHAERA Anaximandri inventum. Plin. l. 7. c. 56. Astrologiam (invenit) Atlas Libyae filius --- Sphaeram in ea Anaximander Milesius. Quae secundum Laertium l. 2. c. 2. fuit Sphaera solida seu materilais. At Salmasius verba Plinii interpretatur fic, quod Anaximander primus intellexerit caelum esse sfairoeide\s2, imo au)po/xrhma sfai/ran, probatque id ex eiusdem l. 2. c. 8: ubi idem inventum ab aliis Atlanti tribui, docet. Solidam vero sphaeram plerique Veterum Archimedis inventioni adscribunt. Unde Ovid. Fastorum l. 6. v. 277.

Arte Syracosia [orig: Syracosiâ] suspensus in aere clauso
Stat globus, immensi parva figura poli:
Et quantum a summis, tantum secessit ab imis
Terra: quod ut fiat, forma rotunda facit.

Ubi globum vocat sphaeram illam sterea\n sicut hodieque eam appellamus: Prolixe eam versibus describit Martianus Capella. Fuit autem illa vitrea, unde terra in medio globi librata ac suspensa facile perspici poterat: quod in ceteris solidis sphaeris, quae ex

alia materia concinnantur, fieri nequit. Hinc de ea Claudian. Epigr. 16. v. 1.

Sed praeter ista nec circulos illa tantum et sidera, et quidquid in caelo est, habuit imitatione expreslum, verum etiam motus ipsos caelestes, siderumque ortus et occasus, pari lege ac disciplinari praesentavit, ut idem Epigramma Claudiani docet, v. 7.

Inclusus variis famulatur spiritus astris,
Et vivum certis motibus urget opus etc.

Cum hodie seorsim globi terrestres siant et caelestes, uti notum. Alia a Sphaera solida illa est, quam Veteres, krikwth\n sfai/ran, Galli absolute nunc Sphaeram vocant: Haec solos habet circulos, in quorum medio terra instar puncti ex grano aliquo rotundo effigiata cernitur. Armillarem vulgo appellant, minus apte; melius Annularem vel Circitarem dicerent; civiusmodi Sphaeras ex aere potissimum olim fieri solitas, idem Martianus praefatus docet. Ut vero ad Archimedem paucis redeam, fuerit Sphaera solida eo [orig: eô] antiquior, et Anaximandrum aut Atlantem auctorem habuerit, eius tamen is inventor fuit, quae rationibus mechanicis cum caelo moveretur. Idem peri\ sfai/ras2 kai\ kuli/ndrou librum edidit, qui cum, inter reliqua eius opera, nobilissimus ac subrilissimus haberetur, monumento eius columella imposita legitur, cum Sphaera cylindrique figura, apud Cicer. Tusculan. l. 5. c. 23. Vide Sasmas. ad Solin. p. 822. et seqq. De Sphaera vero ingeniosa Posidonii, cuius similitudine Deum Mundi Conditorem ac Rectorem esse, Lucilius apud Ciceronem probat: item de Sphaera Sacerdotum Aegyptiorum, ad unitatem Dei ac Mundi demonstrandam, efficaci, Tob. Pfannerum System. Theolog. Gentilis purior. c. 2. § 16. c. 5. §. 3. Vide quoque Cicer. de Nat. Deor. l. 2. c. 30. et Io. Seldenum de Diis Syris, c. 3. p. 68. et seqq. Nota compendiaria Sphaerae apud Veteres fuit ut videre est apud cundem Salmas. ubi supra p. 1238.

SPHAERIA insula Troezeniorum in sinu Argolico, adeo littori propinqua, ut aliquando siccis plantis adeatur, quae et Hiera, i. c. Sacra dicitur, Pausan. l. 2.

SPHAERISTERIUM septima Gymnasiorum veterum pars, locus erat, ubi th=| sfai/ra| sive pila [orig: pilâ] exercerentur: inter Palaestram, partem sextam, et locum, inter porticus et muros, seu partem octavam, ubi currebatur. Licet enim a Vitruvio, in descriptione Gymnasiorum praeteritum fuerit, in iis tamen fuisse, prolixe probat Budaeus: quinimo, et in Gymnasiis particularibus hortisve, una cum aliis, fuisse exstructum, docet Plinius Iun. l. 2. Ep. 17. ubi villas suas describens, Laurentinum et Tuscos, in utrisque Sphaeristerium ponit, quod plura exercitationis genera pluresque circulos caperet. Sic, apud Ulpianum leg. 16. ff. de mandat. Aurelius Quietus hospiti suo Medico mandasse [orig: mandâsse] dicitur, ut in hortis eius Ravennatibus, in quos omnibus annis secedere solebat, Sphaeristerium et hypocausta, et quaedam valetudini ipsius apta, sua [orig: suâ] impensa [orig: impensâ] faceret. Unde quoque facile conicitur, in Sphaeristerio, pilae quidem inprimis exercitia; sed praeter haec alias quoque exercitationes fieri consuevisse: quod et Suetonius suggerit. cum Vespasianum sauces ceteraque membra sibimet ad nunerum in iis defricuisse, c. 20. tradit. Dicitur autem pilae lusum reperisse primus Pythus, ut est apud Plinium l. 7. c. 56. qui tamen in aliquibus libris, ut Chifletiano codice, Picus appellatur. Vide Hieron. Mercurialem de Arte Gymnast. l. 1. c. 9. et hic [orig: hîc] infra, in voce Sphaeristica.

SPHAERISTICA Graece *sfairistikh\, una ex tribus Saltationis Gymnasticae, veteribus usitatae, speciebus, a Milesiis quidem damnata legitur, teste Eustathio [orig: Eustathiô] Od. q. quia Athletae in coronariis certaminibus saepius praemium adepti, pilae lusum ad nullum eorum quicquam conferre censerent; unde nec inter sacros fuit Agones, qui Olympiae, Delphis, Corinthi aut Nemeae fervebant, cum valetudini solum conducere, non item, ad sactos agones vel ad rem bellicam, crederetur. Ab Atheniensibus tamen tanti habita est, ut Alexandrum Carystium Sphaeristam civitate dona vetint, ac statuam etiam in eius memoriam constituerint, Eustath. ubi supra. Haec Homeri temporibus simplicior cum esset, posterioribus saeculis tantam varietatem acquisivit, ut et ipsa in Gymnasiis, tam locum, Sphaeristerium dictum, de quo modo; quam Praefectum, Sphaeristicum, Graece *sfairistiko\n vocatum, habere meruerit. Erat hic eorum, qui pila [orig: pilâ] ludebant, institutor ac veluti Paedotriba, qui secundum Galenum de tuenda valet. l. 2. omnem pilae iactum, exceptum, repulsumve callebat etc. Vide Hieron. Mercurialem de Arte Gymn. l. 2. c. 4. toto [orig: totô], ut et cap. seq. et supra in voce Pila: cuius lusum ad cursum et saltum refert, nec crura solum exercere, sed etiam lacertos, imo omnes corporis partes, ipsos etiam oculos, ostendit Voss. de Gymnastica c. 3. §. 57. qua de re abunde galenus l. peri\ sfai/ras2. Idem certamen Graecis *sfairomaxi\an dici, sed ambiguo [orig: ambiguô] vocabulo [orig: vocabulô], quia similiter appellabatur Pugilum certamen, quibus Sphaerae pro caestibus, docet praefatus Vossius §. seq. ex Polluce l. 3. c. ult. Certe, ut Sphaeta est Pila, l. 16. ff. mand. et apud Plinium Iun. l. 2. Ep. 17. et l. 5. Ep. 6. ita pro certamine ipso Sphaeromachia est, apud Senecam Ep. 80. in limine, Omnes molestias ad Sphaeromachiam avocavit: et Statium Praefat. ad Silvarum l. 4. Sphaeromachias spectamus, et pilaris lusio ad mittitur. Thom. Dempster. in Rosin. l. 5. c. 1. Vide quoque hic [orig: hîc] infra.

SPHAEROMACHIA apud Papinium Statium Epist. praemissa l. 4. Sylv. 1. Exercere autem iocos ron licet? sic secreto, inquit. Sed et Sphaeromachias spectamus, et pilaris lusio admittitur. Est pugnapilaris, a lusione distincta: quae qualis fuerit, satis enarrari, Veterum istiusmodi concertationibus atque exercitiis abolitis, vix potest, Barthius ad loc. Vide Phil. Beroaldum Annotat. l. 2. c. 8. P. Fabrum

Agonistic. l. 1. c. 6. Iust. Lipsium et Ian. Gruterum Not. ad Senecum Ep. 80. I. Savaronium ad Sidonium l. 5. Ep. 17. etc. nec non supra in voce Pila, item Pugil et Sphaeristica.

SPHAERUS Bosporanus Historicus, dicscipulus Zenonis Cittiaei, ut et Cleanthis postea. Floruit sub Ptolemaeo Euergete, scripsitque de Philosophis Eretriensibus, quorum caput Menedemus. etc. Diogen. Laert. l. 7. vitae Phil. in Zenone et Cleanthe. Voss. Hist. Graec. l. 1. c. 16. et Ionsius de Script. hist. Phil. l. 2. c. 6.

SPHAGIA insul. Peloponnesi in sinu Messeniaco inter Pylon urbem et Proten in insul. in Boream. Sapientia Sophiano. Non unica, sed triplex est.

SPHECEA Cyprus olim sic dicebatur, Steph. Item Euboeae civitas. Lycophron.

SPHENOPOGON Graece *sfhnopw/gwn, inter Comica Senum genera olim fuit, h. e. cuneata [orig: cuneatâ] barba [orig: barbâ] insignis: quem eiusdem operae cum Hermonio fuisse, docet Scaliger. Sed et Nuntius in Tragicis sic dictus, eidem Poetices l. 1. c. 14. et 16. ubi de personis Comicis Tragicisque.

SPHENOSTATICA pars Statices, de qua suo [orig: suô] loco [orig: locô].

SPHETIA vulgo [orig: vulgô] SFETIGRADO et Turc. Siurige Leunclav., oppid. Albaniae, proximum Dibrae, 20. mill. pass. ab ea, 60. a Croia. Oxypyrgium Graecis. Sophian.

SPHETTUS vicus in Acamantide tribu a Sphetto Troezenis filior Inde Sphettius. Stephan.

SPHINX [1] monstrum ex Typhone et Echidna natum, uti tradit Hyginus Fab. Poet. 151. caput et faciem habens puellae, alas vero avium, reliquo [orig: reliquô] corpore canis referens effigiem. Sedem habuisse dicitur in Sphingio monte, qui Sphicium Lycophr. iuxta Thebas, atque inde in viatores impetum facere solebat. Qua de re cum Apollo consuleretur, non alium tanti mali finem esse respondit, quam si quis Sphingis aenigma dissolveret. Id autem erat huiusmodi. Quodnam id esset animal, quod mane quadrupes, meridie bipes, vesperi tripes esset? Quod cum plurimi frustra conati dissolvere, a Sphinge essent interempti, Creon, qui id temporis Thebanis imperabat, edicto [orig: edictô] per Graeciam universam promulgato [orig: promulgatô], Iocastam sororem suam Laii viduam uxorem se ei daturum pollicitus est, qui Sphiugis aenigma dissolveret. Cuius rei fama [orig: famâ] excitus Oedipus, hunc in modum aenigma interpretatus est, ut hominem esse diceret, qui in infantia manibus et pedibus repens verius quam incedens, quadrupes eset. Deinde in medio iuventae robore, ut est, bipes dici posset: Ingravescente autem aetate, assumpto [orig: assumptô] scipinae, tripes deberet iudicari. Quam aenigmatis solutionem tam aegre illa dicitur tulisse, ut portinus sese de saxo praecipitans, fregerit cervices. Sed haec fabulosa esse constat. Revera enim Sphinges, teste Diodoro l. 14. ex simiarum genere sunt, comis villosis, mammis prominentibus, forma [orig: formâ] haud dissimili ab ea [orig: eâ], qua [orig: quâ] pinguntur, sed paulo pinguiores: natura [orig: naturâ] autem mansueta [orig: mansuetâ], pluribus exercitiis, disciplinisque apta [orig: aptâ]. Palaephatus autem Feb. 7. hanc fabulam ex Cadmi historia ductam putat, qui, cum uxorem haberet. nomine Sphingen, ex Amazonum genere, una cum ea Thebas pervenit: ubi, occiso [orig: occisô] Dracone rege, Thebarum regnum invasit, Harmoniamque insuper Cadmi sororem matrimonio sibi coniunxit. Quam rem Sphingem tam aegre tulisse ferunt, ut relicto [orig: relictô] viro [orig: virô], cum plerisque eorum, quos secum e patria adduxerat, Sphingium montem. occuparit [orig: occupârit], indeque quottidianas in Thebanos fecerit excursiones, donec Oedipus, regiis promissis excitus, montem noctu occupavit, Sphingemque nihil tale suspicantem de medio sustulit. Vide Nat. Com l. 9. c. 18. Statius l. 1. Theb. v. 66.

Tabula Cebetis: *)esti\ ga\r h( e)ch/ghsis2 e)oikm=a tw=| th=s2 *sfiggo\s2 ai)ni/gmati, o(\ enei/nh prouba/lleto toi=s2 a)nqrw/pois2. ei) me\n ou)=n au)to\ suni/h| tis2, e)sw/zeto. ei) de\ mh\suni/h|, a)pw/lluto. Vide Vossium in Sphinx. Nic. Lloyd. Coeterum Minervae insignefuit, quam in galea ea gestasse [orig: gestâsse] dicitur. Pausanias in Atticis, In eo vero templo, quod Parthenona appellant, ac ea parte, quae Aquilae dicuntur, signa posita sunt ad Minervae natales attinentia: In postico, Minervae et Neptuni de Attica certamen. Deae signum ex ebore et auro factum: in galeae cono Sphinx eminet. Vide Fortun. Licetum de Lucernis Antiqq. l. 6. c. 14. ubi de Sphingihus, in lucerna Minervae, multa praeclara habet. Eandem Palladis hastae subiectam visi, quo [orig: quô] innuatur, nihil tam additum esse, quod ingenii acie non possit erui, omnesque strophas ac argutias nullo [orig: nullô] a Minerva negotio [orig: negotiô] dissolvi posse, docet Pierius Valerianus Heroglyph. l. 6. Sed et in Sai urbe Aegyptia, ubi Minerva colebatur, pro eius templis Sphinges apponi fuisse solitas, eo quod Deorum sacra mystica esse et aenigmatica conveniret, discimus ex Giraldo Syntagm. 110. exque modo laudato Pierio, qui, Porro, inquit, Sphinges in Aegyptiorum templis hieroglyphice admonem, mystica dogmata praeceptaque et institutiones sacras, per aenigmatum nodos, a profana procul multitudine inviolata custodiri debere, et in arcanis tractari, cuius ergo taciturnitatis effigie huius, tabellas et literas signare diu delectatus est Octavianus Augustus; quam postea repudiavit, usus inde, felicis ominis causa [orig: causâ], Alexandri imagine. Quod Clem. Alexandrin. l. 5. Strom. fuse confirmat. Et certum est, ne Sacrorum interiora in vulgus publicata vilescerent, sacro Silentio illa fuisse ab Ethnicorum Theologis involuta, ut docet nos Iustinus M. Orat. ad Gentes, Clemens

Alex. Proirept. Lucianus tom. 3. de Sacrif. sub. fin. Pythagoras apud Laertium, ut et Stilpo ac Chrysippus: Plato in Theaeteto, et Ep. 2. ad Dionys. Seneca Hercule Fur. Actu 3. Sc. 2. aliique, et diximus de hac re aliquid supra, in voce Silentium. Itaque aut omnino de talibus in publicum silebant, aut, si quae dicerent, iis verborum involucris sensus suos tegebant, ut nisi oi( memuhme/noi seu initiati cos haud ita facile deprehenderent: ut videre est apud Laertium Pherecyd. et Heracl. Iustmum Martyrem loco cit. et Clem. Alexandrin. similiter ubi supra, apud quem sic Interpres: Aegyptii non quibuslibet ea, quae erant apud ipsos, committebant mysteria, neque rerum diumarum cognitionem deferebant ad profanos, sed ad eos solos, qui erant ad Regnum perventuri, et ex Sacerdotibus, iis, qui iudicaeti suerant probatissimi, et educatione, et doctrina [orig: doctrinâ] et gener. Licetus vero, non tam arcanorum taciturnitatem, per Sphinges istiusmodi pro foribus Templorum seu in Pronais positas, fuisse indigitatam existimat, quam modum haec dogmata tractandi aenigmaticum, ut iis maior veneratio et hominibus plus industriae in sacris illis rimandis accederet, adhibitum. Ita enim is de Gemmis Annular. Schem. 47. c. 144. Ista sacra praecepta per aenigmata tradebantur, tum quiae veneratione digna essent ac admiratione: tum, ut per eorum obscuritatem exerceretur hominum fides, quae certa credulitas est rerum apparentium. Ita sane Legem divinam Prphetae passim per aenigmata promulgarunt [orig: promulgârunt], et ipse Dei Filius homo factus, per parabolas eam edocebat. Quare Sphinges appositae templis Aegyptiorum, non taciturnitatem atque silentium Mysteriorum sacrorum indicabant; sed corundem venerationem, tamquam admirabilium, et certam credulitatem atque fidem, velut a Deo provenientium adeo que properam et promptam observationem etc. Et facit huc, quod Sphinx interficere dicta sit eos, qui proposita ab illa dogmata non intelligebant; quo [orig: quô] indigitatum, homines divina praecepta non audientes eaque negligentes ac non observantes, a vindice Deo, per monstra barathri necari atque in abyssum miseriarum profundumque calamitatum, ab infernali Sphinge, Iustitiae divinae ministra demergi, cuius rei simulacrum aperte spectandum exhibet Licetur Schem. praef. ubi in gemma Sphinx exhibetur hominem arreptum apprehensumque medium in aquarum lacum amplissimum demergens. Quod vero de Sigillo Augusti Pierius dixit, de eo sic Plin. l. 37. c. 1. Divus Augustus inter mitiae Sphinge signavit. Duas in matris annulis iam indiscretae similitudinis invenerat. Altera [orig: Alterâ] per bella civilia, absente eo [orig: eô], amici signavere [orig: signavêre] Epistolas et Edicta, quae ratio temporum nomine eius reddi postulabat, non infaceto [orig: infacetô] lepore accipientium, aenigmata afferre eam Sphingem. Quin etiam Maecenatis Rana, per collationem pecuniaerum in magno terrore erat. Augustus postea, ad evitanda convicia Sphingis, Alexandri M. imagine signavit. Vide plura apud memoratum Licetum passim, inprimisautem Schemate seq. 48. Coeterum, quae *sfi/gges2 Graecis et *sfiggi/a, Spinturnicia Latinis dicta esse, docet Salmas. producto [orig: productô] genitivo [orig: genitivô] sfiggo\s2; sicut ex o)/rtuc, o)/rtugos2, factum est Latine coturnix, vide eum ad Solinum p. 377. et infra in voce Spinturnicium: Plura vero de Sphingibus, apud Car. Paschalium in Coronarum libb. Casp. Barthium ad Statium passim, Bochart Hierozoici Parte poster. Alios: ut et supra aliquid voce Nilus, ubi incrementa eius huiusmodi statuis significari inter alia consuevisse, vidimus.

SPHINX [2] Mystagoga seu Diatribe de Numia hieroglyphicata, ex Aegypto in Galliam non ita pridem translata, hieroglyphicorum, quibus inscribitur, explicationem continens, titulus libri est, auctore Athanas. Kirchero [orig: Kircherô] editi, Amstelodami A. C. 1674.

SPHODRIADES Spatranus dux constitutus, elati ac praerupti ingenii vir, persuasus a Cleombroto, sine scitu Ephorum [orig: Ephorûm], noctu Piraeea cum decem milibus militum occupare conatus est. Sed cum proposito [orig: propositô] suo [orig: suô] excidisset, in Concilio Graecorum, eo [orig: eô] nomine accusatus, annitentibus Regibus Lacedaemoniis, absolutus est, Olymp. 100. anno 4. Diodor. l. 15.

SPHRAGIDIUM antrum Nympharum in vertice montis Cithaeronis in Boeotia, Pausan. l. 9.

SPHRAGIS apud Plin. l. 37. c. 8. nec diversae (gemmae) quas Sphragidas vocant, publico harum gemmarum dominio iis tanrum dato, quoniam optime signent: gemmae nomen, e sardae generibus. Hic enim primus et vetustissimus apud Graecos usus Istiusmodi minoris formae lapillorum fuit, ut sculperentur et auro includerentur, digitoque [orig: digitôque] gestarentur ad signandum; unde gemma proprie sfragi\s2 est dicta. Inde et Hesychio vox non pro gemmae signo, sed pro gemma qualibet, et lapide annulari ad signandum cavato, sumitur. Cuiusmodi gemmarum statam certamque fuisse magnitudinem hinc discimus, quod sardae quoddam genus, quae paulo amplior esset, di/shmon diceretur, quasi duplicis sfragi=dos2 magnitudinem haberet. Hinc sfragidofu/lac, quae pueli\s2 alias, obstrigillum est, pala annuli: quod gemmam conclusam cohiberet et adservater, sic dicta. Sed et *sfragi\s2 simpliciter dicta Lemnia terra, a signo Dianae illis impresso, vide supra. Annuli quoque pala, quae rotunda et cava erat, ut gemmam insertam teneret. Hesych. sfendo/nh to\ tou= daktuli/ou perifere\s2, h)\ sfragi\s2. Et hinc de vestium ocellis: quemadmodum Hebraei quoque palas annulorum et vestium clavos, plumas seu ocellos, eodem [orig: eôdem] nomine appellarunt [orig: appellârunt]. Idem Hesych. sfragi=des2 ai( e)pi\ tw=n daktuli/wn, kai\ ta\ tw=n i(mati/wn shmei=a. Diversi ab his erant clavi quadrati, quos tesseras Latini, et tabulas recentiores, Graeci ku/bous2 dixere [orig: dixêre]. Item orbiculi pantherarum apud Oppianum, breves in candido macularum oculos vocat Plinius. Qua de re vide Salmas. ad Solin. passim, ad Vopiscum in Carino, c. 20. et supra ubi de Annulis, Clavis, Plumandi Arte etc. uti de phrasi, Sphragitidas accipere, usurpata [orig: usurpatâ] Prudentio in Romano Martyre, supra itidem voce Consignatus.

SPICA [1] corpus est ex granis ordine dispositis et atistis constans, ex Graeco sta/xus2, Aeolice spa/xus2, unde Latinum spicus, ita enim Veteres primo enuntarunt [orig: enuntârunt], quae postea Spica dicta est. Servius,

Dicimus autem et hic spicus, et hoc spicum. Proprie de frumento, inde de croco, quod Spicam Cilissam vocat Ovidius, l. 1. Past. v. 76.

Quoniam in eo fila lutea de medio surgunt, quasi quidam mucrones vel cuspides, quae tamquam in spica aristae, Graeci glwxi=nas2 vocant. Eandem prorsus ob rationem Indica nardus Spicae accepit nomen: Radix enim illa quidem, sed quae caulem e solo erigat, aliquando plures, multis capillaceis ac densis foliis, instar aristarum, obsitos: quod a Veterib. quibusdam proditum historia recens comprobavit, vide Garciam de Aromatis l. 1. Hinc Auctor Carminis de Phoenice, v. 87.

Sunt autem hae aristae in nardo folia ipsa, quae tenuia admodum in acumen desinunt, qualia Graeci trixo/fulla appellant. Inde staxuotrixa na/rdon dixit Meleager; et male in nardo spicam a folio distinxit Plinius l. 12. c. 12. Sed et infimae Graeciae staxus2 absolute, h. e. Spica, nardus dicta est: qua [orig: quâ] cum vescantur capreae Thibetienses, moschum hinc optimum inde adfertur, ut infra videbimus. A Spica hac Spicaium unguentum, multo olim in usu apud Romanos, de quo vide Salmas. as Solin. p. 1065. Porro a Spica, spicea corona dicta est, de qua mox: item spicatae faces, quae lignum minutatim concisum habent in tenues astulas, veluti aristas, quae spicae formam reddunt. Gratius, v. 484. Cyneget.

Apud quem, ut et Virgilium, l. 1. Georg. v. 292. inspicare faces non est acuere, sed in multas aristas concidere. Cuiusmodi facum in Sacris, Nuptiisque Veter. usus fuit, uti supra diximus. Vide quoque voce Praemetum, it. Quercus: uti de telo inde nomen adepto, voce Pica, it. Sibyna, et Spiculum: nec non ubi de Virgine, uno ex XII. Zodiaci signis, cuius insigne Spica. Vide hic [orig: hîc] infra.

SPICA [3] Gall. Espi, Ordo militaris Britanniae, a Francisco I. Duce institutus; cuius symbolum A ma vie. Vide Argentraeum Histor. de Bretagne. Favin. Theatr. d'honneur et de Cheval. Moret. Dict. Hist.

SPICEA Corona Cereris olim fuit. Unde apud Aristidem Eleusin. Hercules et Dioscuri, qui primi fuerant initiati sacris Cereris, et agone gymnico [orig: gymnicô] apud Atticam Eleusinem defuncti, istiusmodi coronamento [orig: coronamentô] insigniti leguntur. Ipsaque inde staxuoste/fanos2 dicta est, inventis frugibus in honoris merita. Meminit disertis verbis Coronae spiceae Horatius Caron. Saecul. v. 29. de Cere loquens,

Fertilis frugum, pecorisque tellus
Spicea [orig: Spiceâ] donet Cererem corona [orig: coronâ].

Vide quoque Tibullum l. 1. Eleg. 1. Ovidium Fastor. l. 4. et Met. l. 10. Alios. Eodem facit, quod Plur. de Eumene memorat. Vidit is per quierem duos Alexandros, paratos secum invicem pugnare, quorum cum alteri Pallas, alteri Ceres faveret, hic victor exstitit et corona [orig: coronâ] e spicis a Dea coronatus est. Quare Eumenes postera [orig: posterâ] die, audito [orig: auditô] hostibus signum esse, Palladem et Alexandrum, signum et ipse dedit, Cererem et Alexandrum, omnesque non milites solum, sed et ipsa arma similiter coronari iussit, atque hoc [orig: hôc] pacto [orig: pactô], velut victoriae certus, in campum descendit, Sed et Isis Aegyptia spicis coronatur, apud Tertullian. de Cor. Mil. Prima Isis repertas spicas capite circumtulit. Iuno item *zeuci/dia Argis, apud Etymolog. in voce hac. Nempe Iuno haec eadem cum Iside, nec Isis a Cerere diversa, uti suo [orig: suô] loco [orig: locô] diximus. A Cerere transilt corona haec ad Romulum et Sacerdotes Arvales, qua de re sic Plin. l. 18. c. 2. Huic certe ab Acca Laurentia --- --- spicea corona, quaevitta [orig: quaevittâ] alba [orig: albâ] colligaretur, in Sacerdotio pro religiosisimo insigni data, quae prima apud Romanos fuit corona. Honosque is non nisi vita [orig: vitâ] finitur etc. Coeterum boni semper ominis habita est: unde sub Claudio Principe Equiti cuidam Romano crimini data est nocturnae quietis species obiecta, tamquam vidisset Claudium sprcea [orig: sprceâ] corona evinctum, spicis retro conversis; eaque [orig: eâque] imagine gravitatem annonae dixisset, uti refert Tacit. Annal. l. 11. c. 4. Vide Car. Paschalium Coronar. l. 4. c. 13. l. 7. c. 15. et supra ubi de Cerere.

SPICULUM a spicae similitudine sic dictum, teli genus apud Romanos fuit, idem Dempstero cum hasta et sparo. Quod enim C. Nepoti in Epamin. c. 9. Sparum seu us, id Valerio Maximo l. 3. c. 2. ex. ext. 5. Hasta; Ciceroni vero l. 5. Famil. Ep. 12. Spiculum dicitur. Vide quoque supra Pilani. Hinc Spiculatores vocati Principum satellites, a gerendis videl. Spiculis, quorum mentionem facit Corn. Tacitus passim. Apud Marcum c. 6. v. 27. ubi de Iohanne Baptista in carcere Herodis iussu decollato, *spexoula/twra legimus, voce Latina [orig: Latinâ] corrupta [orig: corruptâ], et i. in e. mutato [orig: mutatô], sicut pleraque alia reperiuntur, ut legewn, legio, kodra/nths2, quadrans, *liberti=nos, li/tria, mi/lion, ma/kellon, membrra/na, mo/dios, cesto\s2, praitw/rion, r)e/da, simiki/nqion, sika/rios, souda/rion, tabernh, fo/ron, ti/tlos, frage/llion, fragellou=n, passim in Novo Test. Baza Notis ad Matth. c. 5. v. 26. A Spiculatoribus caligam habes Spiculatoriam, apud Sueton. Caligula [orig: Caligulâ], sicut Baysius emendavit, c. 52. Ubi tamen sunt, qui Speculatoriam retineri malunt, de qua voce supra: uti et Speculatores. Neuqe vero Satellitum solum, sed et Heroum gestamen spicula fuere [orig: fuêre], et quidem bina, quae manu solebant ferre, uti de Messapo, apud Virgil. Aen. l. 12. de Gallis, apud eundem l. 8. de Polynice, apud Papinium Theb. l. 4. v. 86. et l. 5. v. 234. de Penthasilea, apud Q. Smymaeum l. 1. etc. legimus. Idem mos

pilorum in Militia Romana, uti docet in ea Lipsius l. 3. c. 4. De Spiculo Herculis in acum crinalem verso, vide Salmas. ad Tertullian. de Pallio c. 4, et supra, ubi de Acu crinali, it voce Sibyna.

SPICULUS gladiator Rom. cui Romani statuam subiectam statuae Neronis posuerunt.

SPIERA Franciscus Citadella [orig: Citadellâ] oppido [orig: oppidô] Patavini agri, oriundus, homo forensis et causidicus apprime exercitatus. Hic [orig: Hîc], postquam incredibili quodam [orig: quôdam] ardore Euangelicam doctrinam, amplexus, et ad Legatum Pontificium, tum Venetiis agentem, Ioh. Casum Archiepiscopum Beneventanum, delatus esset, metu abreptus veniam poposcit, in posterum obsequium pollicitus. Quo [orig: Quô] non contentus Legatus, cum ipsi necessitatem publice fidem eiurandi imposuisset, et sic paruit, licet reluctante mirum in modum animo [orig: animô]; inprimis cum amici monerent, rotam coniugis eius familiaeque salutem in hoc uno esse repositam. Sed non multo post incredibilem in aegritudinem animi potius, quam corporis incidens, de misericordia Dei desperarecoepit, Citadella [orig: Citadellâ] proin Patavium translatus, ut et Medicorum opera [orig: operâ], et doctorum virorum alloquio [orig: alloquiô] commodius frueretur. Hic [orig: Hîc] cum omnia, ad vulnus eius sanandum, frustra essent remedia adhibita, cum non inficiaretur, quae ex S. Scripturis afferrentur, vera esse, sed ad se, utpote qui agnitam veritatem metu periculi abiurasset [orig: abiurâsset], nihil pertinere contenderet, tandem inter hos angores, quos ipsemet aeternis cruciatibus pares se persentiscere saepius ingeminabat, exstinctus est, A. C. 1548. Huic decumbenti, frequens inter alios consolator assedit, Petrus Paulus Vergerius, Episcopus Iustinopolitanus, cui ad conversionem non parum momenti horribilis Spierae casusattulit. Vide Ioh. Sleidan. Comm. l. 21.

SPINA [1] urbs exstincta in Gallia Togata in ora, inter Ravennam ad Meridiem, et Hadriam ad Boream, apud ostium Padi, quod ex ea Spineticum appellatur. Locus adhuc Val di Spina, et Dorso di Spina dicitur.

SPINA [2] urbs Insubriae, nunc Spin, pagus ad Adduam fluv. Fuit et Spina, urbs Graeciae, olim clara. teste Strab. et Spinus fluv. apud Steph.

SPINA [3] terram post Hominis lapsum maledictam quae asperare coepit, Genes. c. 3. v. 18. peccatorum nudos pedes laedens, velut monitor fuit acer, qui culpae ipsis refricaret memoriam et de miseria autem vellerct. Unde et Athenienses instituerunt, ut in sollennibus nuptiarum puer patrimus et matrimus gestarent spinas cum fructibus quercus, diccetque canistrum ibi positum esse plenum panibus, addens, e)/fugon kako\n, eu(=ron a)/meinon, Effugi malum, inveni melius. Quo indigitatum illis infaustum spinarum omen est. Postquam vero in sacratissimum Servatoris nostri caput, qui maledictio pro nobis factus est, Galat. c. 3. v. 13. ausa ascendere, usum mutavit. Coronam enim e spinis contextam (Praesidis milites) imposuerunt eius capiti, Matth. c. 27. v. 29. quod immaculatus noster Agnus patientissime pertulit, ut a maledictione peccatique aculeo nos liberaret. Hanc e iunco marino, quem Graeci o)cu/sxoinon vocant, fuisse complexam, haud pauci putarunt [orig: putârunt]. Sed nulla est iunci spercies, in cuius descriptione vel Theophrastus, vel Plinius, vel alii probati Scriptores Spinas commemorent: thyrsum autem et acumen, in quod desinunt nonnullae iuncorum species, insulse spinas vocaveris. Vidertur autem errori occasionem dedisse vox ple/cantes2, i. e. contexentes, quam in historia illa Euangelistae usurpant: Nam id verbi proprie locum habet in vitilibus, ad quae accommodatissimus est iuncus; sed et de aliis rebus dici nemo ignorat. Et de corona illa tantum scimus. Clemens Alexandr. Paedag. l. 2. c. 8. ostendit factam fuisse a)po\ ba/tou, e rubo, rubumque illum confert cum eo, in quo Deus apparuit Moysi, mysterium aliquod in utriusque comparatione observans. Sed quum ruborum multae sint species, inanis atque inutilis labor fuerit, velle quaerere, quae potissimum species ad hanc coronam sit adhibita. Marcellus Empiricus ex alba Spina Christum coronatum fuisse, scribit; ut de aliis nil dicam. Hodieque coronae huius reliquias superesse, contendit Baronius, sed idoneo [orig: idoneô], quo [orig: quô] id probetur, argumento [orig: argumentô] opus est. Vide Isaac. Casaubon. Exercitat. 16. ad Baron. §. 74. Aliud coronae genus fuit ex baccis Spinae, kat' e)coxh\n sic dictae Plinio, quae o)cua/kanqos2 Graecis, Theophrasto quoque a)/kanqos2 simpliciter, alias Alba spina vocatur; Romanis in usu. Apud quos eadem facibus nuptiarum auspicatissima habita est, uti tradit Varro: etiam malas noxas avertere credita, unde et virga inde lanalis fiebat. Salmas. ad Solin. p. 525. Porro, veteres Ascetas sibi dormituris Spinas supposuisse, ut ab iis com puncti citius expergefierent dictum supra, in voce Somnus, dicemusque aliquid ubi de Stoicis. Alios Spinis excarnificatos, voce Parricida. Etiam spinis cunae nonnumquam tectae, ut vidimus ubi de Cunabulis. Imo ex Spinae cuiusdam lanugine vestes confectas, habes infra voce Vestis. Minus mirum, quod Fibulae loco [orig: locô], Spina [orig: Spinâ] nexum Sagum Germanos gestasse [orig: gestâsse] suo [orig: suô] tempore, Tacitus tradit, German. c. 17. et ostendit icon Sagi Germanici, quam ex Cluverio in suum opus transtulit Octav. Ferrarius de Re Vestiar. Part. 2. l. 3. c. 10. Vide quoque infra Spinula. Nec Spinis defuit, apud Romanos olim, suus Deus Spinensis, ab iis evellendis nomen nactus, ut legimus apud Gerh. Ioh. Voss. de Idolol. orig. et progr. l. 2. c. 61. etc. Plura hanc in rem, ut et de veriis arboribus Spinae nomen gerentibus, Spina videl. Aegyptia, candida, unde acacia colligebatur; nigra, cuius siliqua sucum praebuit coriistingendis, lignum vero navigiorum costis utilissimum fuit; Spina [orig: Spinâ] Arabica [orig: Arabicâ]; Spina [orig: Spinâ] Indica [orig: Indicâ], ebeno simili, unde mastiche; Spina [orig: Spinâ] Thebaica [orig: Thebaicâ], (unde urbi Acantho nomen, ut vidimus) eadem cum Acacia, ex qua gummi, cui Thebaico nomen: Spinis item Fulloniis, aliisque, vide apud Salmas. ad Solin. passim: uti quaedam alia de Spinis supra, ubi de Pharisaeis, item Reliquiis.