CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS QVARTVS Literas R, S, T, V, X, Y, Z, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

STATOR [2] Iuppiter Romae templum habuit a Romulo conditum, quod, cum eius milites in fugam a Samnitibus versi essent, repente eo [orig: eô] invocato ad pugnam redierint.

STATUA [1] quod stet, i. e. promineat, dicta: Proprie enim Statua ab Imagine hoc [orig: hôc] differt, quod Statua non modo superficiem, led solidum corpus atque perfectum reddit: Imago vero superficiem tantum refert eius rei, cuius est imago, Perott. Graece, a)ndria\s2, a)/galma, i(/druma dicitur. Eas quis primus fecerit, inquirunt Eruditi. Daedalum, Eupalami filium, nepotem Metionis ex Alcippe, Architectum optimum, prw=ton a)galma/twn eu)rethn, i. e. primum Statuarum repertorem, vocat Apollodorus Biblioth. l. 3. Vixit autem is, non ante bellum modo Troianum, sed et ante expeditionem Argonauticam: ut ex Eusebio liquet, qui sic de illo scribit ad an. 737. Daedalus visus est simulacra fecisse moventia. Primus enim omnium pedes Statuarum a se invicem separavit, aliis coniunctim eos fabricantibus. Ubi duo de Daedalo referuntur, quod Simulacra eius fuerint pedibus discretis, et ab interna vi moverentur. In quibus priorum superavit industriam, qui Statuas fecerant pedibus iunctis, non discretis, quales ambulantium; praeterea nesciebant suis simulacris infundere argentum vivum, quo [orig: quô] agitante naturaliter et per se moveti viderentur. Sed, si ante Daedalum Statuae fuerunt pedibus iunctis, antiquiores ergo Statuae Daedalo [orig: Daedalô] sunt, nec fuerit ille Statuarum primus inventor, ut Apollodorus vult. Proin Prometheum alii primum Statuam ex argilla et igne e Sole rapto fecisse dicunt, vide Lactantium l. 2. c. 11. Alii malunt, primo, Aethiopes fabricasse [orig: fabricâsse]; inde didicisse Aegyptios, ut Diod. Siculus contendit. Ad Telchines id nonnulli referunt, de quibus sic modo memoratus Siculus l. 5. *)agalmata *qew=n prw=toi kataskeua/sai le/gontai, kai/ tina tou= ar)xai/wn a)fidruma/twn a)p' enei/nwn e)pwnoma/sqa,, Primi dicuntur fabricasse quaedam simulacra Deorum et quaedam e veteribus simulacris ab hisce Telchinia appellari. Verum quid de eo dicemus, quod ut Fl. Iosephus Antiqq. l. 3. c. 4. et 9. imo Moses ipse, Exodi c 31. v. 2. narrat, Deus Beseleelem et Ooliabum designarit [orig: designârit] Tabernaculi Architectos? Quid quod ipse Tara, Abrahami Patriarchae parens, dicitur fuisse *)agalmatopoio\s2, Statuarius: quodque Seruchus, fil. Ragau, Abra hami proavus, primus Statuis ornasse [orig: ornâsse] Viros fortes putatur`vide Eusebium in Chron. Epiphanium, Voss. de 4. Artibus Popul. c. 5. §. 4. et Idolol. l. 3. c. 45. Fuere [orig: Fuêre] autem Statuae antiquissimae fictiles et ex argilla, unde et Statuae Deorum, et parietes Templorum, et vasa non minus sacra ac domestica primis temporibus ex eodem luto fuere [orig: fuêre], ut supra diximus: et quidem, si fabulis Gentilium credimus, ex argilla primus simulacra fecisse, et igne caelitus repto [orig: reptô] animasse [orig: animâsse], dicitur Prometheus, ut visum. Ex aere primi postea fuderunt Samii duo, Rhoecus Philaei fil. et theodorus Teleclis; is qui et sinaragdum caelavit Polycratis Samii, Pausan. in Arcadicis: cum prius ex rudibus laminis Statuae coagmentarentur. Fuisse autem has ex aere Statuas cavas, discimus ex Seneca Natur. Quaest. l. 6. c. 29. Ex argento dein et auro fiebant. Unde argenteas sibi positas conflavit Augustus, apud Sueton. Octavio c. 52. Nec Domitianus alias sibi, quam aureas et argenteas, idque ponderis certi, in Capitolio poni permisit. Papinius l. 5. Sylv. 1. v. 189.

Da Capitolinis aeternum sedibus aurum,
Quo niteant sacri centeno pondere vultus
Caesaris, et propriae signet cultricis amorem.

Prima autem Statua aurea, in Templo Anaitidis, posita legitur, Antonii Parthicis rebus direpta, Plin. l. 33. c. 4. Nec argenti usus in statuas primum ad honorem Augusti transiit; iam enim triumpho [orig: triumphô] Magni Pompeii reperimus transtatam Pharnacis, qui primus regnavit in Ponto, argenteam statuam: item Mithridatis Eupatoris, Idem. l. eod [orig: eôd]. c. 12. Porro et ex electro, ligno, lapide, ebore Statuas suggerit Plin. l. 4. Ep. 7. Illum coloribus, illum cera [orig: cerâ], illum aere, illum argento [orig: argentô], illum auro [orig: aurô], ebore, marmore effingit. Artemidorus l. 2. c. 44. *)aga/lmata xrusou= pepoihme/na h)\ a)rgu/rou, h)\ xalkou= h)\ e)le/fantos, h)\ li/qou, h)\ e)le/ktrou, h)\ e)be/nou. De magnitudine sic Lud. Demontiosius l de Sculpt. Aperte dicit Plinius, primum tripedaneas Statuas in Foro positas bbene meritis; quod ea mensura honorata tunc esset; cum et eius mensurae quaedam adhuc in Urbe spectentur Deorum signa antiqua, ipsius etiam Iovis in palatio Card. de Medicis. Et celehriora signa Deorum, quae nobis hic [orig: hîc] videre contigit, excedunt quidem communem hominum mensuram, ita suadente ratione Optices, ut in loco superiori collocata parilia videre possint, cum aliquid semper distantia intercipiat: Sed Antinoi, qui est in Vaticano, eadem staturaest, atque Apollinis. Statuae autem Alexandri Bucephalum domantis, quae sunt in monte Quirinali, maiores sunt omnibus signis Deorum Gentilum, quae in Urbe exstant. Dearum enim statuae fere omnes, quas hic [orig: hîc] vidi, non distant longe a communi mulierum mensura. Contra Sabinae, quae sunt in eodem Palatio, duplo [orig: duplô], aut eo [orig: eô] amplius hanc mensuram excedunt; ut et Niobe, quae ibidem spectatur. E quibus patet, non semper obtinere illud Pomp. Gaurici l. de Sculpt. quod ait, Statuas, quae infra hominis figuram fiunt, Signa nuncupari: cubitales vel cubito [orig: cubitô] minores, Sigilla: Pariles, quandio referunt staturam eius, quem exprimunt: Magnas, quae forent intra rationem sesquialteram: Maximas, quae parilium triplae aut iis maiores essent. Uti nec illud iPhilandri, addentis, pariles statui solere bene meritis ac sapientibus Viris, magnas Regibus ac Imperatoribus; maximas Diis et Heroibus. Interim plerumque eo magis honorificae, quo [orig: quô] plurium essent pedum, habebantur: omniumque honoratissimae colosseae erant. Qua de re vide Casaubon. ad Treb. Potlion. in Claudio, c. 3. ubi huic statuam auream decem pedum, in Capitolio, collocatam esse a Senatu refert, et Salmas. ad Spartian. in Vero, c. 7. cui statuas per totum orbem colosseas, vide has voce, poni iussisse Hadrianum, Auctor is narrat. Apud Italos porro iam Euandri aetate, nempe 400. ante Urb. Cond. annis, Herculis Statuam in Foro fuisse Boario, legimus apud

Plinium l. 34. c. 6. qui et a Numa Iani simulacrum in copse Foro ait constitutum: repugnante Plutarcho [orig: Plutarchô], qui Romae negat annis post Numam 160. ullum fuisse simulacrum vel Imaginem. Numquam vero maiori in honore fuere [orig: fuêre], quam cum primum positae sunt Diis: multumque earum honorem auxit, quod subinde etiam loqui viderentur; Nempe dum a malis Spiritibus animabantur, ut loquitur Augustin. de Civ. Dei l. 8. c. 23. neque quidquam aeque caelestis Veritatis nesciis fidem fecerit esse Spiritus, quam illi Statuarum affatus, Voss. de Idolol. l. 1. c. 6. Aliquanto is honor minor fuit, cum communis factus Virorum fortium et bene meritorum de Rep. Plin. l. 34. c. 4. A Diis ad homines Statuarum honor translatus est. Sic Statuae positae Aristogitoni sunt et Harmodio, Tyrannicidis, Athenis, eo [orig: eô] anno [orig: annô], quo [orig: quô] Romae eiecti Reges: iisque primis, in Foro, ut docet Aristoteles. Inde in Persiam transportatas a Xerxe, restituit Atheniensibus, Alexander M. teste Arriano [orig: Arrianô]. Fuere [orig: Fuêre] autem ex aere, unde nota Antiphontis oratoris infelix par)r(hsi/a. Etiam Philosophis esse constitutas, habet Tertullianus Apol. Hinc de antiqua Cleanthis statua, Iuvenal. Sat. 2. v. 7.

Medicis quoque, post sanitatis restitutionem: Antonio hinc Musae populus aere suo [orig: suô] Statuam posuit, apud Sueton. Aug. c. 59. Olympiae, omnibus, qui ter vicissent, ponebantur similiter Statuae, e vivis membris expressae: Quadrigariis et Agitatoribus armatae, Plin. ubi supra, qui vero addit, statuas ex membris hominum similitudine expressas, vocari Iconicas: at maiores, augustas; longe maximas, colossos. Vide quoque de Hieronicarum statuis et Imaginibus, Tranquillum Nerone c. 24. Ut vero Statuae hominibus positae petsisterent inviolatae, saepe eas Diis consecrarunt [orig: consecrârunt], vel in loco sacro posuerunt. Ita Gorgias Leontinus statuam sibi posuit inau= ratam, sed eam Apollini Delphico consecravit: Mithridates, quam Platoni erigebat, consecravit Musis: suam Scipio Africanus in Cella Iovis O. M. constituit. Quo pertinet theocriteum id,

*xru/seoi a)mfo/teroi, k' a)nakei/meqa th=| *)afrodi/th|,
Aurei utrique ac dedicabimur Veneri.

Nec semper una uni posita fuit, sed etiam permultae: neque id tantummodo honoris, sed etiam cultus [orig: cultûs] ergo. Seneca de Ira l. 3. c. 18. Mario vicatim Populus statuas posuerat, eique ture et vino [orig: vinô] supplicabat. Imo apud Athenienses,

ut ait Varto in Hebdomad. opere. Mulierum etiam fuere [orig: fuêre], ut illae Caryatidum, apud Vitruvium l. 1. c. 1. Cloeliae, de qua post: Sibyllae tres antiquissimi operis, iuxta Rostra, fuerunt teste Plinio [orig: Pliniô] loc. cit. hic autem apud Romanos locus honoratissimus, ad Statuas, ut docet Cicer. pro Deiotaro et Sextio. Fuisse illis et Statuas Equestres (a Graecis ortas) patet ex iis, quae positae sunt Camillo et Menio Consulib. apud Livium l. 8. Cloeliae, apud Plin. l. 34. c. 6. Sulae Pompeio, Caesari et Augusto, apud Velleium Paterc. l. 2. c. 11. et 61. meminitque Statuarum Equestrium Cicero ac Plin. c. 5. l. cit. Primus autem Romae Manius Acilius Glabrio, devicto [orig: devictô] Syriae Rege Antiocho [orig: Antiochô], id consecutus est, ut eius Statuae bractea induceretur ex auro, de quo imbracteandi more conqueritur Anm. Marcellin. Tandem, tum in Graecia, tum in Italia, et alibi, promiscue poni coepere [orig: coepêre], etiam indignis,ut videre est apud Demosthenem Orat. peri\ suntoi/cewn: quo [orig: quô] factum, ur, evilescente hoc [orig: hôc] honore, eas subinde viri magni, inter quos Cato et Agesilaus, repudiarint [orig: repudiârint]. Sub Caesaribus Statuam nulli ponere licuit, nisi Principis consensu, a quo id petere Senatus (cuius olim solius id ius erat) solebat, Plin. l. 1. Ep. 17. Claudian. proin Praef. de bello Getico, v. 9.

At mos ille parum laudabilis Rhodiorum posteriori fuit aevo [orig: aevô], quod, si quis statua [orig: statuâ] dignus foret, non ei novam poneret Praetor, sed ex veterib. statuis alicui nomen eraderet, eique insculperet novum. Quam tamen culpam multum imminuebat Statuarum multitudo, habebant enim earum ad 73000. Dein indignis, vel quorum merita exigua forent, nomina eradebant, Dio Chrysostomus Rhodiaca [orig: Rhodiacâ] etc. Erant praeterea et Statuae a privatis erectae, in solatium amicorum Parentumque, qui obiissent; Sed illae in porticibus aut certe in areis, bibliothecisque privatis collocabantur, Sidon. Apollinaris carm. 7. Arnobius l. 1. in fin. alciatus Parerg. l. 4. c. 27. Alii. Tumulis item, vide infra Stelae. In Pedestribus, quae frequentissimae, manus exsertae, quo [orig: quô] imperium forte indigitatum est: Nam una manus clypeum praetendebat, altera imperantis specie extendebatur. Cuius ritus initium a Cethegorum familia sumptum videtur. Lucan. l. 2. v. 543.

Quod et in Causidicorum observatum statuis, quod gestus sic fieri solerent. Idem in Equestribus quoque obtinuit, quae non nisi gravissimis de causis concessae. Enses autem quomodo in Ducum Imperatorumque Statuis gestarentur, difficultas est non exigua. Persae demissos ferebant. Iul. Pollux l. 1. c. 10. §. 7. Gothis, ex humeris penduli erant, Apollinar. l. 4. Ep. 20. ut et Graecis, Homer. Il. b v. 45. in Romanis vero statuis equestribus ad latera inserti enses cingulis suspendebantur, Stat. l. 1. Sylv. 1. et Thebaid. l. 1. v. 427. Atque is quidem militarium statuarum, quas Ammian. l. 19. armatas, vocat, habitus fuit: Scipionis tamen in Capitolio

chlamydata et crepidata fuit contra morem; sed hic ei militiae fuit habitus, priusquam in Africam transiret. Togatarum alius longe. Nec omittendum, Statuarum basin solitam fuisse signari dedicationis elogio [orig: elogiô], Val. Max. l. 4. c. 4. ex. 1. Ut vero bene meritis ponebantur, sic male merentibus eaedem tollebantur tituli, memoriaque omnis abolebatur, quod poenae genus severissimum habitum est, vide Ael. Lamprid. in Heliogabalo c. 13. et Commodo, c. ult. Iul. Capitolin. in Maximinis, c. 23. Sueton. Domitiano c. ult. Alios, hodieque multae visuntur statuae, quibus tituli exempti. Vide Thom. Dempster. Paralipom. in Rosin. l. 9. Eaedem luto inquinabantur, uti Tyrannis fieri solitum, ait Lamprid. in Heliogabalo, loc. cit. more antiquissimo [orig: antiquissimô] et Atheniensibus primum recepto, qui id contumeliae genus prophlaki/zein dixere [orig: dixêre]. Item nigro [orig: nigrô] colore deformabantur, ut de Maxentii imaginibus scribit Eusebius l. 9. sub fin. Vel etiam detrahebantur ac frangebantut: aut, si fusiles erant, in vasa, obscenis usibus destinata, coflabantur, uti Demetrii Phalerei statuis factum esse Athenis olim, docet Laertius. Vide Cl. Berneggerum ad Iustin. l. 38. c. 9. Neque vero hominum solum, sed et Deorum, si quid secus contigisset, statuae lapidatae olim disiectaeque, uti docet ad Martialem l. 1. Epig. 13. Heraldus. Vide quoque supra. Uti contra floribus et coronis statuae Numinum et hominum egregiorum ornabantur, de quo ritu pluribus agit C. Paschalius Coronar. l. 4. c. 9. et seqq. nec non Iac. Ouzelius Animadversionibus ad Minucium Fel. p. 16. Vide quoque Athenaeum l. 10. c. 10. Aelian. Var. l. 2. c. 41. et Laertium Xenocrate c. 8. ubi de Philosopho hoc, muneri sibi datam ab Dionysio Rege coronam auream Mercurio ante regiam stanti, iniicente: Iustinum it. l. 18. c. 2. ubi de Legatis Romanorum, qui aureas coronas a Ptolemaeo sibi missos honoris quidem causa [orig: causâ] receperunt, postera [orig: posterâ] vero die Regis statuis inposuerunt: adde Iust. Lipsium ad Tacit. Annal. l. 2. Notis 167. Ut et hoc addam, Deos ac Reges nudos saepe numero Statuarios priscos causa [orig: causâ] honoris et laudi, effinxisse: scil. ut perspicua eorum potestas et animo sinceri nulloque [orig: nullôque] vitio [orig: vitiô] protecti indicentur, Amorem inprimis Bacchumque, tradit Licetus de Gemmis Annul. c. 10. Alias candidis vestimentis Deorum statuas indui fuisse solitas, docet Sulpitius Seu. de vita Mart. l. 1. Vide quoque infra Vestis. Ad Statuas miseris Servis perfugium fuisse, diximus alibi. Inter Statuas Graeci sic distinguunt teste Philandro [orig: Philandrô], ut Statuas Deorum vocent ei)/dwla: Heroum co/ana: Regum a)ndria/ntas2: Sapientum ei)/kela: bene meritorum bre/tea, quod tamen discrimen Auctoribus non semper observatur; Quid Statuae a Signis differant, vide paulo supra ut et in voce hac: et plura de his apud Iac. Gothofredum Exercit. 1. de Eccl. ubi de Statuis Doerum, Curulibus, Sessilibus, aliis, multa egregia; Casp. Barthium Animadvers. ad Stat. passim, inprimis Parte I. p. 42, ubi de more Statuas Principum ture et vino [orig: vinô] venerandi; Parte II. p. 910. ubi de Statuas Numinum abluendi ritu, et p. 1028. ubi de cultis Statuis, tamquam Diis ipsismet, imo et nomine Deorum, illis tributo etc. Gerh. Io. Vossium de Philosophia [orig: Philosophiâ] c. 16. Salmas. ad Pollionem in Tito c. 32. ubi de Statuis acrolithis, auratis, et sub auro locari iussis; Item ad Vopisc. in Aureliano, c. 18. ubi de Statuis Magice consecratis ad propulsandos hostes; nec non, ubi de Statuis sepulchralibus etc. P. de Valle Itiner. Part. IV. ubi de more Statuas Deorum, quae vetustate inutiles redditae, reficiendi, renovandique, apud hodiernos in India Idololatras, usitatissimo: ex antiquis vero Plinium praeprimis l. 34. c. 4. 5. et 6. ut et hic [orig: hîc] passim, inprimis ubi de Consecratioe, Dedicatione et Resercrandi ritu: item ubi de Simulacris.

STATUA [2] in Ecclesia Romana vocatur imago Haeretici absentis fugitivi, de quo supra diximus. Postquam enim contra talem sententia lata est, ne frustra penitus, id factum videatur, coram omni populo publicari solet, et imago absentis seu Statua in publicum producitur eique titulus affigitur, continens nomen et cognomen absentis contumacis, qui damnatur, eaque statua seeulari potestati traditur, in quam combustionis sententiam et poenam exercet, ac facturus esset in absentem ipsum, si praesens affuisset (nisi converti voluisset) aut alias esset relapsus. Ita statua Sigism. Malatestae, ad fores D. Petri: et statua Lutheri, Leonis X. iussu, una [orig: unâ] cum libris ab Asculensi Episcopo et Sylv. Prieritate, igne concremata est, teste Lud. Parano [orig: Paranô] de Orig. et Progr. Inquisit. Vide quoque Pegnam Praxi Inquisitor. et Phil. a Limborch Historia [orig: Historiâ] l. 4. c. 37.

STATUARIA proprie Ars est, quae, ut Sculptura imagines in ligno prominentes, sic ipsa in lapide ac metallo facit: a qua utraque qui [orig: quî] differat Caelatura, Chymice sive Fusoria et Plastice, exponit Vossus de 4. Artibus Popul. l. 5. §. 22. Vide et hic [orig: hîc] suis locis. Eius comparationem cum Pictura qui instituunt, deprehendunt quidem, statuas durare magis, pluraque in saecula hominis decus propagare, sed tamen a picturis longe vinci artificio [orig: artificiô], splendore ac pulchritudine. Licet enim in statua non tam facile, quam in pictura, erratum corrigi possit: Licet etiam in ea, ob rotunditatem trina videatur dimensio, cum in pictura sola conspiciatur superficies et colorum fucus: maiora tamen sunt, quae in statuis desideres. Nam in pictura, non item statua, apparent lumen atque umbra; item discrimen eius, quod rarum vel densum. Et quanto vividius est in pictura discernere, utrum capilli cani sint, an nigri vel rufi: oculi num caerulei, an caesii. Nec Statuarius, uti Pictor, expresserit caelum, mare, montes, silvas, flumina, prata, casas ac similia: ut omnino Pictura latius se extendat. Vide Balthas. Castilioneum Comitem de Curiali l. 1. et Voss. de Philosophia c. 16. §. 2 Vetustatem eius prosequuti sumus supra, ubi de Statuis. Inter Veteres Statuarios grande decus obtinuerunt Phidias, Praxiteles, Lysippus, Calamis, Alii. quibus Mentor et Mus. a Propertio l. 3. El. 8. Myron, ab Ovidio l. 4. de Ponto. Eleg. 1. v. 34. Polycletus et Alcamenes, a Dion. Halicarnasseo, loco [orig: locô] mox citando [orig: citandô] adiunguntur. Vide hic [orig: hîc] infra.

a. Alcamenes, cum Polycleto et Phidia sociatur, Dionysio Halicarn. l. de Demosth. acumine ac vi. eidem cum Phidia, quae Polycleto defuerunt, tribuit Quintilian. l. 12. c. 10. b. Antipater, memoratur Plinio l. 33. c. 12 ubi ei Calamis coniungitur. g. Calamis, in equis effigiandis celebris fuit, vide Ovid. loco [orig: locô] cit. Minus rigida Calone atque Egesia [orig: Egesiâ] fecisse dicitur Quintil. ubi supra: qui molliora adhuc supradictis Myroni tribuit. d. Calon atque Egesias, duriora et Tuscanicis propriora fecisse eidem dicitur. e. Cephissodorus, Praxitelis tempore Alexandri M. celebrati filius fuit, rei et Artis haeres, Plin. l. 35. c. 5. z. Demetrius, tamquam nimius, et similitudinis quam pulcnritudinis amantior, reprehenditur Quintiliano loc. cit. h. Egesias Caloni iungitur, apud Eund. q. Lysippus, ad veritatem optime accessisse dicitur, Eid. Gloria Lysippo est animosa effingere signa, Propert. l. 3. El. 8. v. 9. Eum statuae unius lineamentis inhaerentem, inopia [orig: inopiâ] exstinctum fuisse, habet Petron. Arbiter. i. Mentor, memoratus Propertio loc. cit. v. 13. Argumenta magis sunt Mentoris addita formae. Hinc Mentoreum opus Eid. l. 1. El. 14. v. 2. k, Myron, laudatur Plinio l. 36. c. 5. eius vacca inprimis celebris, Ovidius de Ponto l. 4. Eleg. 1. Qui paene hominum ferarumque animas are comprehendit, non invenit heredem. Petronius Arbiter. vide quoque Ovid. ubi supra. l. Mys, memoratur Propertio l. 3. El. 8. v. 14 At Myos exiguum flectit acanthus iter: Martial. item l. 8. Epigr. 34. m. Phidias, Diis quam hominibus efficiendis melior habitus: in ebore longe citra aemulum, vel si nihil nisi Minervam Athenis, aut Olympium in Elide Iovem fecisset, Quintil. loc. cit. Unde Propertius iterum, v. 15. Phidiacus signo [orig: signô] se Iuppiter iactat eburno [orig: eburnô]. n. Polycletus, Phidiae et Alcameni iungitur, apud Dionys. Halicarn. loc. cit. quibus datur, quod illi defuit. Diligentia ac decor in eo supra coeteros. Sed, ut humanae formae decorem addidit supra verum: ita non explesse [orig: explêsse] Deorum auctoritatem creditur. Quin aetatem quoque graviorem dicitur refugisse, nihil ausus ultra leves genas, Quintil. l. c. Idem Canona fecit, ex quo Artifices lineamenta petebant, solusque hominum artem ipse fecisse. Artis opere iudicatur. Plin. l. 34. c. 8. De eod. Cicer. in Paradox. c. 2. auctionis tabula te stupidum detinet, aut signum aliquod Polycleti c. Praxitelem, propria vindicat arte lapis Propert. loc. cit. v. 16. Vide supra. Cum autem duo fuerint, inprimis celebris fuit, qui Alexandri vixit tempore, cuiusque varia opera recenset Plin. lib. cit. Filius eius Cephissodorus fuit, de quo dictum, etc. Longe plures Statuarios Tatianus adv. Gentes recenset, quem una cum Plinio videre, operae erit pretium.

a STATUIS Officinator nomen officii fuit apud Romanos, in famulitio urbano: Qualis fuisse legitur, Eutyches, Augustorum Libertus et Hermeros Tib. Claudii servus Theamidianus ab Marmoribus Magister. Unde colligas; apud Caesares saltem, non Pinacothecas tantum, sed et Agalmatorthecas, in delitiis fuisse: privati enim his Atria referserant sua. Officinatorem autem a Statuis, intelligit Pignorius Fabrum statuarium, proxime ad vim vocis, quam et Vitruvius, aliis intactam, usurpavit, l. 6. c. ult. explicat autem Bernardinus Baldus in Comm. ad Vitruv.

STATURA hominum, qualis olim hodieque, his verbis exsequi conatur Solin. c. 1. Si de ipsis hominum formis requiramus, liquido monifestabitur, nihil de se antiquitatem mendaciter praedicasse [orig: praedicâsse], sed corruptam degeneri successione sobolem nostri temporis per nascentium detrimenta decus proceritudinis veteris perdidisse. Licet ergo plerique definiant, nullum posse excedere longitudinem pedum septem, quod intra mensuram istam Hercules fuerit, deprehensum tamen est Romanis temporibus, sub D. Augusto Pusionem et Secundillam denos pedes et amplius habuisse proceritatis etc. ad quem locum vide Salmas. et de quaestione, An de aevo in aevum minuatur hominis statura? Matth. Berneggerum quaestion. in Taciti Germaniam. Uti de causa staturae brevioris. Voss. de Idolol. l. 1. c. 21. Capitolin. de Maximino Iuniore c. 2. refert, proceritatem staturae eius fuisse ad octo pedes et semissem, quod rarum illis temporibus inter Romanos; at Philostratus ait hanc staturam esse proceri Germani, apud quos, qui iustae et commodae staturae viderentur esse, septem pedes non raro excederent, in Vita Herodis; et notum de Burgundionibus septipedibus, apud Sidomum Apollinarem. Cum vero in milite, praeter robur, statura quoque requiratur, apud Romanos militaris statura legitima, in probatione tyronum, sex pedes fuerunt, aut quinque ad minimum cum denis unciis, uti ex Dositheo discimus in Sententiis Hadriani. Ad quam rem palus olim mensuralis in castris positus est et defixus, ut ad eum admotis, qui ad militiam deligebantur, tironibus, vel qui sponte ad militiam accedebant, an legitima [orig: legitimâ] statura [orig: staturâ] essent, examinaretur, uti diximus supra in voce Incomma, item ubi de Militari statura. At Franci veteres ad spathas metiebantur milites, uti legimus in Gestis Dagoberti Regis c. 15. et apud Monachum Sangall. de Carolo M. l. 2. c. 17. Similiter apud Bohemos olim, qui gladii longitudinem attigissent, militare coactos fuisse, docet Aeneas Sylvius Histor. Bohem. c. 10. etc. Vide quoque Casaubon. ad Tiber. Suet. c. 68. et infra Virga, it. Ulna. Coeterum Staturae hominis terrae globum admensum esse Deum O. M. censet Ricciolus, ut videbimus infra voce Terra.

STATUS [1] positura et situs corporis in pugna est. Cum enim se Gladiatores olim in arma colligebant, sui defendendi et alterius petendi causa [orig: causâ], illam ex arte totius corporis posituram vocabant Statum. Sic Plautus, Milit. Actu 4. sc. 9. v. 12. 13.

Unde Statum cogitare dicebatur, qui de resistendo et repugnando agitabat: notaeque phrases, statum componere, statu demovere etc. Aliud erat gradus, quem ad pedes tantum referebant: Hinc de grade poterat quis deici, qui non moveretur Statu. Vide Salmas. ad Solin. p. 326. et supra, ubi de Gladiatoribus, Lucta etc. Sed et Status Isidoro, scenica vestis est, Graece stato\s2 xitw\n, de qua vide supra in voce Stare.