CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS QVARTVS Literas R, S, T, V, X, Y, Z, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

TABLA oppid. fuit Batavorum; hodie Alblas, vicus Hollandiae. Phil. Cluverius.

TABLINA antiquorum codicibus et monumentis rerum, in Magistratu gestarum, impleri solita, occurrunt apud Plin. l. 35. c. 2. qualis vero is locus fuerit, vide supra in voce Tabella, et infra Tabularium.

TABOR [1] urbs Levitarum, in tribu Zabulon, Ios. c. 19. v. 12. 1. Paral. c. 6. v. 77.

TABORELLUS apud medii aevi Scriptores, instrumenti Musici species est, de quo vide aliquid supra, in voce Baudosa.

TABORITAE an quod in saxoso monte, decimo [orig: decimô] ab urbe Praga [orig: Pragâ] lapide, sub nomine Tabor, urbem fundarint [orig: fundârint] et Remp. uti mox videbimus; an potius a castris, quae Sclavonica [orig: Sclavonicâ] lingua [orig: linguâ] Thabor dicuntur? Hussitarum appellati, quinam sint, vide infra voce Taborum. Horum dux ipse Ziska, seductus cum Calixtinis accessisset, in illos non minus quam in Pontificios ferro [orig: ferrô], ac igne, saeviit: qui praelio [orig: praeliô] a Claixtinis superati A. C. 1434. imposterum non nisi Verbi gladio [orig: gladiô] et patientia [orig: patientiâ] se tuebantur. Reliquiae eorum fraude, Rokyzanae tantum non penitus exstinctae sunt, pellicentis eos blandis verbis, ut controversias suas iudicio Ordinum sine provocatione subicerent. Quod cum simplices illi fecissent, pro Calixtinis pronuntiatum, Taboritae ad consensum adacti, et, quod eum differrent, urbs Tabor a Georgio Podiebradio Bohemiae Rege capta, coetusque illorum dissipati sunt A. C. 1544. Nova quidem illis spes affulgere coepit, cum Rokyzana elusum se a Papa videns, in hunc velut Antichristum denuo detonare, ac secessionem ab Ecclesia Roman iterum et cum Graecis unionem, moliri aggressus est. Sed parum inde illis praesidii, ut vidimus supra voce Iamnici, plura apud Mutium in Chronico, Regensvolcium Historia [orig: Historiâ] Sclavonica [orig: Sclavonicâ], Alios.

TABORUM oppid. Bohemiae, ad amnem Lausnicz, 20. mill. pass a Budovissa in Boream, Pragam versus 45. Castrum habet a lias munitum ab Hussi discipulis, qui inde Taboritae dicit, superstitiones omnes Papales reiciebant, a Calixtinis, qui, calicis com munione retenta [orig: retentâ], in ceteris Ecclesiae Romanae institutis se attemperabant, distincti. Hae piae Hussi reliquiae, caetus peculiares, Ordinem atque Consistorium Lhotae (quae voxe servitute liberationem notat) prope Richnoviam erexere [orig: erexêre], congregationi Fratrum nomine imposito [orig: impositô], A. C. 1457. Camerar. in Hist. Fratrum Bohem. Vide supra.

TABRACA quae TABRACIA Plinio, l. 5. c. 3. Tabratha Stephano, Thabraca Ptolemaeo, vulgo Tabarca, colonia et urbs olim Episcopalis Africae maritima, cum insula vicina cognomine, inter Hipponem 2.d Occasum et Uticam ad Ortum quasi 100. m. p. coralii piscatione dives. Baudrando urbs Episcopalis fuit Africae propriae in ora maris Mediterranei nunc oppidul. tenue, cum portu capaci, in regno Algerii, et provinc. Constantina. Insula autem Tabarca pertinet ad Lomellinos, nobiles Genuenses; estque satis parva, contra Tabracae portum, 50. mill. pass. ab Hippone in Ortum 90. ab Utica. Claudian. Prolog. l. 2. in Eutrop. v. 71.

Quales, umbriferos ubi pandit Tabraca saltus,
In vetula scalpit iam mater simia bucca [orig: buccâ].

Ad quae verba vetus Scholiastes: Opacas silvas esse in Africa [orig: Africâ] Poeta dicit in regione Tabracena [orig: Tabracenâ]. Nempe [gap: Hebrew] Syris est libri folium, et Arabibus etiam arboris: unde [gap: Hebrew word(s)] thauric, fu/llwsis2, fu/llwfori/a Itaque [gap: Hebrew word(s)] Thaurica est *fullou=s2, cuius nominis in Thessalia fuit oppidum, Stephano et Strabone testibus. Nic. Lloyd.

TABREMON fil. Rezonis seu Hezonis, qui post cladem domino suo Adad-ezeri a Davide illatam, Regnum Syriae Damascenae a Syriae Sophenae Regno avulserat, memoratur 1. Regum c. 15. v. 18. pater Benhadadi Regis Syriae, Ibid.

TABRESIUM seu TAURISIUM Cedren. urbs ampla regni Persarum, alias sedes regia, in provinc. Servan. Pluries capta fuit a Turcis, sed recepta a Persis, 1100. mill. pass. a Byzantio. Vide Taurisium.

TABUDA fluv. Belgii, forte ostium seu alveus Scaldis, de Honte, inter Zelandiam propriam et Flandriam. Ptol. Cluver.

TABULA [1] ab inusitato taba, et hoc a Graeco ta/zw, quod tabulata in aedibus et ulmis planitiem extendebant: de pluribus rebus dicitur, uti ex parte videre est supra ubi de Tabellis. Apud Festum, ubi de igne aeterno, si quando defecerat, a Vestalibus reparari solito, His mos erat, tabulam felicis materiae tamdiu terebrare, quousque exceptum ignem in cavo aeneo virgo in aedem ferret: tabula s2oreu\s2 est seu e)xa/ra, lignum quadratum felicis materiae, quod ad excudendum ignem terebra [orig: terebrâ] perforabant ferrea [orig: ferreâ]; quod igniarii genus inventum Mercurio Homerus canit in Hrmno eius, vide supra, ubi de Veterum re Igniaria. Apud Capitolin. in Pio, c. 13. Cum esset longus et senex, incurvareturque tiliaceis tabulis in pectore positis fasciabatur, ut rectus incederet: vox idem notat, quod na/rqhc, pare/rmasma et u(posth/rigma Hippocrati dicitur. Cuiusmodi tabularum in Medicorum libris multiplex docetur usus. Utebantur et feminae, ad celanda corporis vitia, quas Alexis Comicus kontou\s2 Comice appellat. Hodie feminae furrigendo corpori earum vice ferulas, e balenae costa, aut ebeno, aut alia materia non rigida nimis, pectori adponunt, Casaub. ad loc. Sed et de anufragiis usurpat vocem hanc elegans Fabularum Scriptor Phaedrus. l. 4. Fab. 21. v. 24.

Nempe naufragi, ut etiam ex Iuvenale discimus, stipem ostiatim corrogaturi, in tabula quadam depictum exhibebant naufragii sui casum, commiserationi excitandae, Ioh. Laurentius Not. ad loc. quemadmodum in Gladiatoriis, aliisque Ludis Veter. Editores tabula [orig: tabulâ] publice affixa [orig: affixâ], in qua simulacrum ludorum exprimebatur, hominum desiderium excitare et frequentiam spectaculis conciliare consuevere [orig: consuevêre]. Apud Athenienses, Tabellae aedibus praediisque affigebantur, quae aere alieno obstricta et Danistis oppignorata essent, o(/ros2 illis dictae. Etymologicum M. *(/oros2 e)s2i\ sani/dion tabella aedibus apposita etc. Affigebantur autem ab ipsis Creditoribus, ut supra dictum in Oneris Excussio. Apud Monasticae rei Scriptores, tabula lignea occurrit, cuius percussione excitabantur Monachi, sfuri/on e)fupniastiko\n Palladio Histor. Lausiaca [orig: Lausiacâ] c. 104. vel ad sacram Synaxin evocabantur, Matth. Paris. A. C. 1196. vel ad precandum pro Monacho in extremis agente cogebantur, Udalr. Consuet. Cluniac. l. 3. c. 29. Eadem pulsabatur, cum Breve, uti vocant, Defunctorum advenisset, Herbertus de Mirac. l. 1. c. 1. cum ad laborem conveneindum esset, Liber Ord. S. Victoris Paris. MS. c. 5. cum licentia item loquendi daretur, Udalricus iterum l. 3. c. 8. Hodieque in Ecclesia Romana tabula huiusmodi percutitur tribus diebus maioris, ut appellant, hebdomadae, quibus campanarum cessat usus, Idem l. 1. c. 12. Vide quoque infra Tarabat; uti de Graecis supra in voce Simandrum: plura vero de vocis huius in Ecclesia Romana usu, apud Car. du Fresne Glossar. et Macros Fratres Hierolex. Addo saltem, Tabulam quoque dictam fuisse, genus instrumenti Musici, quod in Ecclesia Cantor manibus tenebat, ex Io. Abrincensi de Offic. Eccles. p. 13. quas de osse fieri solitas, habet Amalarius de Div. Offic. l. 3. c. 16. pluribus vero describit, Gaufredus de Vinosalvo in Poetria [orig: Poëtria] MS. quae in Thuanaea Bibliotheca exstat, laudatus eidem Glossarii Auctori etc. In plurali Tabulae, literae sunt varii generis, quod in tabulis olim ceratis scriptitatum fuerit, uti pluribus visum supra, in voce Tabella. Unde Tabulae publicae, quae in Tabulario, hodie Archivo, asservabantur: Tabulae accepti et expensi aliaeque complures, de quibus hic [orig: hîc] paulo infra. Imprimis Tabularum appellatione Gellius Chirographa et Syngraphas designare videtur, l. 14. c. 2. Ubi tamen Salmas. non tantum Chirographarias Syngraphariasque intelligit, verum etiam Expensi tabulas et scripturam mensae, quae in Tabulas quoque ab Argentario seu Mensario regerebatur, in quibus rationes suas perscribere solitus erat. Sic ut, ex eius sententia, Gellius omnes tunc sollennes debiti, si negaretur, probandi a creditore modos his duobus verbis tabulis testibusque complexus sit, omnes nimirum, quos speciatim mox ibid. diducit et explicat, scil. expensi lationem, mensae rationes, chirographi exhibitionem, Tabularum obsignationem testiumque intercessionem, Iac. Oiselius ICtus Notis in Gell. Cuiusmodi tabulas, civium subditorumque debita continentes, boni Principes non semel exussisse leguntur. Ut inter alia de Aureliano, Vopiscus, c. 39. Tabulas, inquit, publicas ad privatorum securitatem exuri in Foro Traiano semel iussu. Amnestia etiam sub eo delictorum etc. Vide supra in voce Soter; et plura hanc in rem hic [orig: hîc] passim.

a. Accepti, et Expensi, erant vel menstruae, quae dicebantur Adversaria, quod adversa [orig: adversâ] etiam parte scriptis implerentur: vel perpetuae, quae propriae Tabulae Accepti et Expensi vocabantur, in quas ex Adversariis rationes transcribebantur. Vide quoque infra Expensi. Ascetarum exigua, cui incumbentes somnum capiebant, vide supra Somnus it. Stoici. b. Auctionariae, in quibus Argentarii, quarum rerum auctio futura esset, praescribebant: Mentio earum apud Cicer. in Catil. et Quintilian. l. 11. Vide Casaubon. ad Capitolin. in Pertinace, c. 8. g. Chirographariae, solebant scribi propria [orig: propriâ] debitoris manu, nullis testibus adhibitis neque obsignabantur: unde a Syngraphariis multum distabant. Salmas. de Usura c. 10. et 11. d. Dati et Expensi, inprimis celebres in Foro erant, quas Accusator a reo postulabat in certis causis, ut repetundis et peculatus: Sic enim de iis Asconius: Moris fuit, unumquemque domesticam rationem sibi totius vitae suae per dies singulos scribere, ex qua appareret, quid quisque de reditibus suis, quid de arte, foenore lucroque seposuisset quoque die, et quid item sumptus damnive fecisst: sed postquam obsignandis literis reorum ex suis quisque tabulis damnari coepit, ad nostram memoriam tota haec consuetudo cessavit. Fuere [orig: Fuêre] et Tabulae rationum relatarum, quibus Iudices docebantur quae publice data et accepta essent, Festus. e. Dotales, quibus dos perscripta. Hae dote dicta [orig: dictâ] signabantur, postquam sollemnis stipulatio fuisset interposita, acclamatumque est sponsis, Feliciter, et nuptiae sic firm abantur, contra dissolvebantur, iis fractis: uti dictum supra, ubi de Repudio. z.. Expensi erant, in quibus, qui pecuniam, quam mutuo dabant, numerabant ex arca sua, nomen illius, cui dederant, perscribebant una cum summa debiti. Quae Tabulae, etsi domesticae, in iudicio prolatae, fidem tunc faciebant ad debitum probandum. Dicebaturque Expensi latio, quia creditor in tabulis suis scribebat nomen debitoris, cui expensam illam crediti summam ferebat, quam dedisset mutuam. Cum debitum illud receperat, tunc acceptum in iisdem ferebat: Inmde accepti et expensi Tabulae; haecque mutui contrahendi obligatio erat, quae olim nominibus fieri dicebatur. Vide iterum Salmasium de Modo Usurar. c. cit. h. Legis divinae, duae fuere [orig: fuêre], quibus Decalogi praecepta ipse Deus expressit, Exodi c. 31. v. 18. Illas Iudaei alibicantes et sapphirinas atque ad unius cubiti mensuram longas latasque, crassitie autem dimidii cubiti fuisse tradunt; et alii bis mille annis ante mundum conditum, alii primae hebdomadae feria [orig: feriâ] sexta [orig: sextâ] exaratas, nugantur: Scriptura vero digito [orig: digitô] Dei fuisse scriptas refert loco citat. ac [gap: Hebrew word(s)] hinc inde, utraque facie, peraratas adeo que

epistographas, Exodi c. 32. v. 15. aliter ac Pictores eam exhibent. Quibus a Mose, ob Populi apostasiam, non sine divino instinctu, confractis, alias rursus ipse edolavit, quibus Deus easdem foederis conditiones inscripsit; quae postmodum in Arca Foederis fuere [orig: fuêre] repositae. Earum instar aliquod quo [orig: quô] pacto [orig: pactô] tetrw/mati suo in Eleusiniis simia Dei exhibere conatus sit, vidimus supra, in voce Petra. q. Legum, apud Romanos variae fuerunt: Scripta [orig: Scriptâ] enim lege, Legislator bene de Rep. sentiens antequam eam promulgabat, i. e. in publico ponebat, ut inspiceret in tabula scriptam, qui vellet, inspectam consideraret; sicque, quivis monere eum posset, vel de corrigenda, vel de antiquanda Lege. Spatium autem promulgatonis trinundinum erat. Post tertias vero nundmas, Populus convocabatur, et unicuique diribebantur duae Tabulae, ut dictum in voce Tabella. Diremptis dein suffragiis, vel de antiquata, vel de accepta Lege cognoscebatur: Et scitam quidem atque acceptam, omnes cives iureiurando confirmabant. Quo [orig: Quô] facto [orig: factô], in aes, sive aeneas tabulas Lexincidebatur, quae publice interdum proponebantur, ut oculis civium paterent, interdum vero ad Aerarium deferebantur et ibi reconditae adservabantur. Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 8. c. 2. De Legibus Solonis et Lycurgi, vide supra passim, in vocibus, Axones, Cyrbes, Lex. i. Mensae rationes continentes: Creditores enim, cum pecuniam, quam ibant creditum, ex atca sua non numerarent, sed per Argentarium sive Trapezitam suorum nomine id fieri curarent; ista pecunia ex mensa dari dicebatur sive ex mensae scriptura; Trapezita autem in rationes suas referebat, se nomine et mandato [orig: mandatô] Sempronii Titio rantam pecuniam numerasse [orig: numerâsse]: quam si hic inficiaretur, tum ille rationibus mensae id factum probare potuit, Salmas. loc. cit. k. Novae dicebantur, quae in Foro suspendebantur iussu Imperatorum ingratiam hominis alicuius obaerati quibus is contra Creditorum rigorem tutus praestabatur, Fr. Sylv. in Orat. Catilin. Earum mentio apud Iustinum quoque l. 16. c. 4. Passi sunt (Athenienses) inter plurima mala etiam tyrannidem: siquidem cum plebs etiam Novas tabulas. et divisionem agrorum divitum impotenter flagitaret etc. uti Berneggerus duas hasce leges, alteram Novarum tabular. ( xrewkopi/an et seirakqei/an Graeci) alteram agrorum viritim ex aequo dividendorum, duas esse faces novantibus res, ad plebem in Optimates accendendam, ex Liv. l. 32. c. 38. adnotar. l. Nuptiales, vide supra. m. Pactionales, in quas obsignatas pacta referebantur. Meminit earum Cicer. de Orat. l. 1. n. Tabula Patronatus, veteri Interpreti Iuvenalis, Sat. 10. quam Poeta paginam honorum vocat, aenea est pagina, quae ante imagines patritiorum slans omnes eorum gradus honorum scriptos continet. Effigies enim maiorum, cum titulis suis, in prima aedium parte poni consuevisse, notum. quo [orig: quô] exemplo [orig: exemplô], et in Provincialium atriis, Praesidum benemerentium, et Imperatorum imagines, cum titulis positae sunt. Idemque clientes suis patronis fecere [orig: fecêre], qui cum statuas huiusmodi illis dedicarent, in tabulis aeneis, eorum honores ac Magistratus gestos describere sunt soliti, uti passim discimus ex veterib. Inscript. c. Tabulae Pictae, vide supra Pinacotheca. o. Publicae, in quibus scribebantur, quae ad Remp. pertinerent; adservabantur in Aerario. De iis sic Seneca, de brev. vitael. c. 13. Plurium tabularum contextus caudex apud Antiquos vocabatur: Unde publicae Tabulae Codices dicuntur. Hinc Tabularium locus, et Tabularius is qui publicas istiusmodi rationes tractabat. Codices vero rerum, in Magistratu gestarum, in Atrio Tablinum servabat, uti dictum supra. p. Rationum relatarum, quibus Iudices docebantur, quae publice data acceptaque essent. Vide Festum. r. Sponsalitiae, vide supra. s. Syngraphariae, Syngraphas continebant; Syngraphae enim in Tabulis a Tabellione publico scribi et a testibus subscribi et observari solebant: Atque ab utroque contrabentium, apud amicum vel mensarium aliquem, quorum publica erat fides, deponebantur, ut, si quid controversiae ortum esset, ex Tabulis dirimi posset. Perhas, quia obsignahantur, longe validius, quam Chirographo [orig: Chirographô], debenti teus fidem suam obstringere censebatur; cum publica insuper instrumenta essent. Salmasius ubi supra. v. Teslamenti, celebres admodum apud Antiquos: Unde secundum et contra Tabulas bonorum possessio. P. Pellitar. in Orat. pro Caecinna. Item, Heredes primae cerae, i. e. primaetabulae, et in primo gradn instituti. Vide plura, ubi de Testamentis. v. Tetragona, haud pridem inventa; quae aedium fastigus solita adfigi spirantem ventum indicat, vide infra Ventilogium. f. Votivae, suffigi solebant non columnis modo, et parietibus Templorum, sed et tholis ipsis seu fastigiis, ab his, qui vel sanitatem recuperarunt [orig: recuperârunt], vel victoriam de hostibus reportaverunt, vel e naufragio emerserunt. Hinc Templum Ephesinum, istiusmodi Tabulis, remedia continentibus, quibus quis a morbo liberatus erat, non minus, quam structurae magnificentia [orig: magnificentiâ] celebre fuisse legitur. Hector similiter Il. h. Aiacis arma Apollini vovet: et de Tabulis naufragorum diximus paulo ante. Vide quoque supra, ubi de Donariis, infra ubi de Votivis Tabulis.

TABULA [2] vel Mensa rotunda, condita, Walsingh. p. 164. l. 33. Festum Tabulae rotundae ab Eduardo I. sollennius celebratum, A. C. 1281. regni 9. Holl. p. 280. col. b. 56. sed prius institutum a Rogero Mortimero, heroe bellicoso, A. C. 1279 ad castrum Killingworthiae, conscriptis huic ludo militari 100. Equitibus auratis, et totidem dominabus. Stow. p. 309. Eduardus III. A. C. 1344. domum aedificavit, ad castrum Windeleshores, quae Tabularotunda vocaretur, diametrum habens 200. pedum etc. Ypodig. p. 515. apud Henr. Spelman. Glossar. Archaeol. Fuit nempe decursionis aut hastiludii species, a certo et definito Militum numero obiri solita, qui, priusquam in arenam descenderent, vel etiam, postquam praeliis et velitationibus defuncti essent, ad mensam orbicularem una cibum capiebant, ne quod discrimen inter Nobiles ex sedis praerogativa, indeque iurgia ac dissidia emergerent. Quod vetus Gallorum institutum, quos mensis huiusmodi rotundis circumsedisse, armigeris eorum a tergo astantibus, Athenaeus memorat, l. 4. renovatum ab Arthuro Britanniae Rege cuius Tabula rotunda in omnium ore versatur: at sublatum a Clemente V. Pontifice, quod caedes aliaque pericula non mediocria inde subinde emergerent, ait Car. du Fresne Glossar. Vide quoque

hic [orig: hîc] passim, ubi de Mensa rotunda, Monomachia, Torneamentis, nec non in voce Iusta.

TABULAE [1] seu TABLAE locus Bataviae, cuius in tabula Theodosiana mentio, vicus Alblas Cluverio exponitur.

TABULAE [2] Lusus apud Isidorum, Origin. l. 18. in Epigramm. veter. Tabula simpliciter, Graecis recentioribus quoque ta/bla, lusus est, qui in tabula calculis tesserisque peragebatur, Aleae nomine kai e)coxh/n insignitus. Casum tabulae dixit Iuvenal. Sat. 1. v. 9.

------ nec enim loculis comitantibus itur
Ad casum tabulae, posita [orig: positâ] sed luditur arca [orig: arcâ] etc.

Nempe in Tabula lusoria, uti hodie apud nos, sic olim apud Veteres duplex praecipue ludus ludebatur, Calculorum, quos et Latrunculos; et Tesserarum, quem proprie Tabulae lusum seu Tabulam dicebant: Sic quidem, ut alterum Tabulae latus calculis seu latrunculis inserviret, de quibus vide in his vocibus, item infra in voce Zatricium: alterum tesseris, quod lineis vel punctis duodecim descriptum distinctumque erat, in quibus calculi varie disponebantur, prout tesserae cecidissent. Utrumque usum indicat Martialis, l. 14. Epigr. 17. cuius lemma Tabula Lusoria,

Heic mihi bisseno [orig: bissenô] numeratur tessera puncto:
Discolor heicgemino [orig: heicgeminô] calculus hoste perit.

Lineae autem illae sive puncta, scripta etiam latini vocabant, unde idem Lusus Duodecim scriptorum dictus est. Per quae scripta quia commeabant calculi, scriptorum tramitem vocat vetus Epigr. de Tabula, o(do\n Agathias in Graeco Epigr. to/pous2 quoque et xw/ras2 alii, unde mono/xwros2, infelix tabulae lusor, qui ad unum scil. calculum redactus erat, in Gloss. In hoc enim lusu vincebatur, qui cum paucioribus calculis erat relictus, imo qui omnes ad unum remittebat, Artemidorus, l. 3. c. 1. Porro, uti in lusu latrunculorum loucli lineis distincti, in quibus calculi statuebantur, dicti sunt carceres et mandrae et septa: sic etiam in tabulae lusu lineae, per quas currebant calculi, dicebantur capsi et septa, Graece xaraxw/mata. Certabat autem in ea ars cum fortuna, et fortuna quidem ex tesserarum iactu pendebat, at ars in casculorum dispositione posita erat: licebatque quod forte male cecidisset in arte corrigere, et tesserarum iactu minus favente calculum tamen bene dare seu promovere. Imo et aliquando calculum iam datum, si paenitentia subiret, et adversarius permitteret, in pristinam sedem revocare, quod a)naqe/sqai yh=fon Graeci dixere [orig: dixêre]. Calculi vero sive yh=foi, quibus in Tabula ludebatur, erant rotundi, Graecis proprie pessoi\, unde toti ludo nomen, qui et pessei/a hinc dicebatur, seu pettei/a iique numero triginta, quindecim nigri, quindecim albi. Quem totum lusum, Aegyptiorum, ut videtur, inventum, philosophia [orig: philosophiâ] multa [orig: multâ] refertum fuisse, vidimus supra, ubi de Aegyptiaca *pettei/a. Huiusmodi autem Tabulae lusoriae formam, ex Thesauro antiqq. Inscriptionum Gruteri, exhibet Salmas. ad Proculum Vopisc. c. 13. Tabul est marmorea, longior, quam latior: tertiam enim partem latitudinis ad longitudinem adici consuevisse, in huiusmodi alveis lusoriis fabricandis, ex Plinio discimus, ubi de actis triumphorum Pompeii M. transtulit, inquit, alveum lusorium cum tesseris e gemmis duabus latum pedes tres; longum pedes quatuor. Inscriptionem Graecam habet a Christiano homine factam: namque et crucem in medio fingendam curavit, et Christi nomen scribendum, parum Christiane. Imo et impie adiutorem illum futurum dicit ludentibus aleam, legibus vetitam, bonisque moribus contrariam, omnibus olim Christianis impermissam, postea solis prohibitam Clericis, Nov. 123. Iustin. Ipsam porro tabulam quod attinet, eam per partes ac velut per lineas, accurate explicat Salmas. ubi supra. Vide quoque hic [orig: hîc] passim, ubi de Alea, Fritillo, Palamede, Pyrgo, Reginula, Tesseris, Trictraco etc. Aliud est, quum in plurali Latini tabulis ludere, et Graeci ta/blais2 pai/zein, dicunt. Tum enim per tabulas non intelligunt alveos lusorios, sed vel tesseras ipsas vel calculos, quibus in tabula luditur. Graeci enim recentiores ta/blas2 etiam et tabli/a pro tesseris dixere [orig: dixêre]. Hinc tabli/a pro clavis auteis purpureisque, quibus vestes intexi praetexique solebant, occurrunt in Chron. Alexandrino non semel: ku/bous2 etiam Graeci veteres, dixere [orig: dixêre], ut Hesych. docet. Sicut tesseras Latini, Anastasius quoque tabulas in Hormisda alibique. Sed cum tesserae quadratae fuerint, tabulae autem hae vestium apud Anastasium orbiculares, videtur hic potius ad alteram notionem vocis respexisse, qua [orig: quâ] ipsos calculos seu orbiculos ligneos vel eboreos illa (quod hodieque Galli retinent) notabat. Ita enim in Leone III. Pontifex fecit ---- tetra vela rubea holoserica alethina, habentia tabulas seu orbiculos de chrysoclavo etc. Quam in rem vide plura apud eundem Salmas. Not. ad Vopisc. in Vita Carini, c. 20. ut et supra passim, ubi de vestium Clavis, Oculis, Plumis: adde Cl. Suicerum, Thes. Eccl. voce *ta/bla.

TABULAE Sinus parvus admodum Cafreriae, prope bonae Spei promuntor. ubi arx a Batavis nuper excitata, in colle in insula parva adiacente, Taffel Bay Hollandis.

TABULAM tenere dicebatur olim apud Catalanos, Vicarius seu Iudex, qui post exactum officium, eo in loco, ubi illud exercuerat, statis diebus 30. videl. a Kal. Ian. incipiendo, morabatur, quo de se conquerentibus coram alio Iudice, a Principe delegato, responderet. Car. du Fresne, ex Curia Gen. Barcinonensi Iacobi II. Aragon Regis, A. C. 1291. et 1299. MSS. in Glossar. ubi etiam de Tabula Cambii, quam tenere dicebantur Mensarii, seu Nummularii, qui inde Graecis trapezi/tai, ex eiusdem Regis Curia General. Cataloniae Ilerdae A. C. 1301. celebrata [orig: celebratâ]: de Tabula Altaris, in Ecclesia Romana quam vulgo Mensam Sanctam vocant, et de qua idem in Descript. S. Sophiae num. 53. pluribus; de Tabula porro alia, non quae Altari superponitur, sed ea [orig: eâ], quae solida et figuris exornata ipsi Altari praetenditur; de Tabula Itineraria, quae vulgo Altare portatile: de Tabula

Officiali, quae seriem ministrorum et officialium, qui hebdomatim publicis functionibus deputantur, in Monasteriis, continens, in Capitulo seu exedra ad communem omnium notitiam exponi, legique solet, antequam pronuntietur commemoratio Sanctorum; de Tabula Peregrinantium, in qua illi, quoties in via quiescunt, legere teneantur, aliisque, varia habet. De Tabula Pacis, supra in hac [orig: hâc] voce.

TABULARII vide voce Tabellio. Sed et Tbularii sive Chartularii, in LL. Francicis, frequenter dicuntur Libertorum apud veteres Germanos genus, in quos ius habebat Ecclesia: qui et Chartularii, in LL. Ripuar. it. Homines Ecclesiastici, ibid. Vide de iis Cl. Ottonem ICtum ad Res Germanicas B. Rhenani, l. 2. p. 292.

TABULARIUM dicebatur locus, in quo servabantur Acta publica, eratque is Romae in Atrio Libertatis. Liv. l. 25. c. 7. Censores extemplo in Atrium Libertatis ascenderunt, et ibi signatis tabellis publicis, clausoque Tabulario [orig: Tabulariô] et dimissis publicis servis etc. Nempe, uti in aedibus privatis atria habebant tablina et pinacothecas adiunctas, in medio aream sub dio columnis cinctam, quae peristylium hinc, aliter impluvium appellabatur: Sic Atrium Libertatis, quod fuit in Aventino, et quo docti tamquam ad le/xhn conveniebant, similem formam, similiterque Tabularium habuit etc. Casaubon. ad Aug. Suetonii c. 29. Idem in provinciis obtinuit. Iul. Capitolin. de Marco Imperat. c. 9. Primus iussit apud praefectos aerarii Saturni unumquemque civium natos liberos profiteri, intra iricesimum diem nomine imposito [orig: impositô] (dicere vult, vetus inventum in melius reformavit) Per provincias Tabulariorum publicorum usum instituit, apud quos idem de originibus fieret etc. Ubi Tabularii servi erant publici, qui in provinciarum civitatibus Tabularia, in quibus Acta publica, suae curae habebant commissa: unde in lege 3. Cod. De serv. publ. manum. quidam, quod Tabulariam administrasset [orig: administrâsset], status controversiam patitur. Sed id postea mutatum, Constitutione Arcadii et Honorii, qui Tabularios non nisi liberos iusserunt ordinart. Diversi ab istis duo illi Tabularii per singulas provincias constituti, quorum unus fiscalis arcae ratiocinia, alter largitionales titulos curaret, de quibus in Cod. Theodos. l. 1. tit. 8. Sed et Tabularii castrensis mentio, in antiquo Lapide, de quo vide Salmas. ad Lamprid. Alexandro Sev. loc. cit. Apud recentioris aevi Scriptores, Tabularii dicuntur servi, per tabulas seu per instrumenta manumissi, de quo ritu vide l. Ripuar. tit. 58. §. 1. et supra, ubi de Manumissione. In Ecclesia Romana Tabularii dicuntur, qui tabulas Officiales in Monasteriis curant etc. Vide quoque supra passim.

TABULATA in Circo Romano, in quibus stantes spectabant, culi/nois2 ske/lesi, ligneis cruribus, ut ait dionysius Halicarn. l. 3. seu furcis, ut Livio vocantur, sustinebantur primitus: faciebatque ea quisque sibi tumultuaria [orig: tumultuariâ] opera [orig: operâ], et ad spectaculi solum tempus. Artem aliquam addidit Tarquinius Superbus, et mansura fieri publica [orig: publicâ] impensa [orig: impensâ] curavit. Donec per ambitum Circi porticus exstruxit Caesar etc. Vide supra passim, inprimis in voce Fori, item Spectaculum. Alia erant postmodum in medio Constantinopolitano Foro Tabulata, de quibus Corippus de Consul. Iustin. Iun. 1. 4.

Exornantque locos et festa fronde coronant
Partes quisque suas: fixis tabulata virebant
Palmarum ramis, et amicae pacis olivae.

Septa videl. de ligno, gradibus distincta haud secus atque in Theatro et Amphitheatro, in quibus populus per ordines divisus stabat, ut exciperet missilia, quae a principibus et Consulibus spargebantur, nummos scil. aureos, argenteos, aereos et tesseras quoque panatias. Ad eadem quottidie mane ventitabat populus kalamhforw=n, h. e. calamos vel tesseras ferens, ut panes acciperet, gradiles hinc dictos. *(erka/nas2 vocat Themistius, Orat. 4. arcus quoque idem Corippus, l. eod. ubi et sic prolixius de illis:

Omnia roboribus sternunt loca plana politis,
Coniungunt tabulas et ferri necibus arctant,
Quae pondus strepitusque virum, motusque faventis
Ferre queant populi: cunctorum terga locorum,
Alternumque latus conclusit sectile lignum,
Undique munimen, decus et tutamina praebens,
Disposuere [orig: Disposuêre] gradus etc.

Vide Salmas. ad Vopisc. in Vita Aureliani, c. 35. et hic [orig: hîc] passim. Apud Scholiasten Iuvenalis, tabulatum est aplustre, tabula scil. affixa in navibus ad summitatem puppis, ornamenti gratia [orig: gratiâ], interdum scuti vel clypei formam referens e quo pinnae ac cristae, ut in galea, eminebant, quemadmodum videre est in nummis M. Antonii et Hadriani, aliisque quamplurimis, et supra diximus in voce Aplustre. *sani/dion itidem vocat vetus Apollonii Interpres. Vide Salmas. eundem ad Solin. p. 572. et 573. Alias tabulata navium ta\ sanidw/mata sunt seu i)kri/a, aliter Fori, compositurae viles ex tabulis iunctis, ut cum de classe Stiri canit Val. Flaccus, l. 8. v. 305.

Illi autem intorquent truncis frondentibus undam:
Quaeque die fuerat raptim formata sub uno,
Et tantum deiecta suis de montibus arbor,
Haud longis iam distat aquis etc.

De pontili stratu, ut vocat Vegetius, l. 3. c. 7. tabulatum, quo [orig: quô] stabuli pavimentum consterni solitum, et hinc voce recentioris Graeciae ponti/la, quam usurparunt [orig: usurpârunt] etiam pro quibussibet tabulatis, etiamsi ad speciem pontis strata non essent, sed suspensa, verboque inde orto pontilw=sai, pro pontem sternere, vel pontilem stratum facere, diximus itidem supra etc.