CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS QVARTVS Literas R, S, T, V, X, Y, Z, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

THURIAE vel Thurium, vel Thurii, quae antea Sybaris; dein Copiae, urbs ampla Magnae Graeciae, olimque nobilissima, a Philoctete condita, Trog. ad sinum Tarentinum, sita inter ostia Crathis et Sybaris amnium. Nunc diruta, ubi locus Torre Brodogneto, in ora littorali ad ostia Sybaris, ubi etiam rudera visuntur, Sibari Rovinata dicta, in Calabria citeriore, 10. mill. pass. a Rosciano, 15. a Besidiis in Boream Baudrand. Populi Thurii et Thurini, de quibus Strabo, l. 6. et Diod. Sic. l. 12. Ovid. l. 15. Met. Fab. 1. v. 52. Thurinosque sinus, Temesenque et Iapygis arva.

THURIATES Ager legitur a Iosia Mercero, apud Tacitum, l. 4. c. 43. pro Denhteliates, quia in eo Limnae vicus, sacer cultu Dianae, atque inter Messenios et Laconas controversus.

THURIBULUM vas in quo tus reponitur, magni olim in Sacris usus. Et quidem Hebr. c. 9. v. 4. inter instrumenta Sancti Sanctorum thuribulum aureum memoratur, quod nonnulli peculiare faciunt sanctiori huic loco, ex Levit. c. 16. v. 12. Alii Apostolum intelligunt, de thuribulo, quod Sanctum penetrale proxime ante velum sibi adiunctum habebat, quam in rem vide Franc. Gomarum Analysi Epist. ad Hebr. Certe in Sancto varia eorum erant, uti discimus ex Exodi, c. 25. v. 29. Adolebantur autem suffitus super Altari aureo, quod Altare suffitus hinc dicebatur, bis de die: non a Pontifice solum [orig: solûm], sed et a reliquis Sacerdotibus, Lucae c. 1. v. 8. 9. 10. Semel vero quotannis sollemniori modo [orig: modô] odores in eo incendebat Pontifex; et piacularis victimae sanguine illud exprabat ac lustrabat, Exodi c. 30. v. 10. Porro in Mensa Aurea, una cum duodecim lancibus, in quibus panes propositionum; totidem acerrae erant, ture repletae, quod singulis Sabbathis, cum Mensam adornari ac de novo instrui oporteret, adolebatur, Levit. c. 24. v. 7. 8. Inprimis vero, in Expiationis Festo, sacrum hoc instrumentum usui fuit. Antequam enim Festum affulgeret, inter alia, quibus ad id praeparabatur Pontifex, deducebatur in conclave Aphtines, seu odoramentorum, ut suffitus faciendi rationem edisceret, quod difficillimum habebatur. Postmodum inter ipsa Festi sollennia, post iuvencum pro se et domo sua oblatum, duosque hircos adductos, et confessionem pro se et domo sua nec non pro universis filiis Aaron, editam: Thuribulum, quod eo [orig: eô] die aureum erat, ex Hebraeor. loco cit. prunis ex Altari implebat, atque ex alio thuribulo suffimenta capiebat et ad Sanctum Sanctorum contendebat. Quod cum intrasset [orig: intrâsset], thuribulum deponebat, iniectisque odoribus fumi nubem excitabat, quae locum impleret et adspectum prohiberet, uti videre est, Levit. c. 16. v. 12. 13. Quae omnia Christi beneficia figurabant, qui inter alia stat apud Aram, habens Thuribulum aureum, h. e. intercedit pro nobis. Apocalyps. c. 8. v. 3. Plura vide apud Franc. Burmannum, Synopsi Theol. Christ. part. prior. l. IV. c. 14. num. 7. 11. etc. 18. num. 18. Gentiles, uti in aliis, sic etiam hac in parte sacros Vet. Test. ritus aemulati, Diis suis quoque odoramenta adolebant, uti de Alexandro M. inprimis nota res: proin et ipsi in sacra supellectile thuribulum habuere [orig: habuêre], cuiusmodi vasis iconem, quo [orig: quô] veteres Romani usi, exhibet Io. Rosin. Antiqq. Rom. l. 3. c. 32. Vide et retro, Acerra. Sed et inter ministeria sacra Ecclesiae Romanae, thuribulum memoratur Dudoni de Moribus Normann. l. 3 Leoni Ostiensi, l. 1. c. 58. Alcuino, Poemate 3. Aliis: Vide quoque supra, voce Navis. Quod qui defert, Acolythus Thuriferarius dicitur. Durand. l. 4. c. 5. et portatur thuribuli: Hugoni a S. Victore, Specul. Eccl. l. 1. c. 7. Suffiri autem in ea solent Altaria, S. Eucharistia, Ministrantes, Alia, uti pluribus videre est apud Macros Fratres, Hierolex, ubi et Graecos thuribulo [orig: thuribulô] formare signum crucis suffimentum adolentes addunt, et Thuribulorum festivitatis, in eadem Ecclesia Romana a Clero celebrari solitae, quando accipiebantur a Papa quaedam munera, Presbyterium appellata, meminere [orig: meminêre]. Vide quoque supra in voce Incensium, ut et paulo infra, ub de Ture.

THURIFICATI dicti olim, qui ut persequutiones Imperatorum gentilium efsugerent, tus Diis offerebant, Cypriano acerrime increpiti, Serm. 5. de lapsis. His in exitu vitae demum venia dabatur, cum Libellatici mitius haberentur. Idem Ep. l. 3. ad Nemesiam. Ep. 2. l. 4. ad Antonianum. etc. Vide et Mittentes, Negatotores, Sacrificati.

THURINGIA vulgo Thuringen provinc. Saxoniae superioris ob fertilitatem Sumen German. dicta Georg. Agricolae. Alias amplior fuit, et Reges habuit proprios, tempore primae stirpis Franciae Regum: nunc valde imminuta. Subest partim Electori Saxoniae, partim Ducibus Weimariensibus et Comitib. Mansfeldensibus. Historia paulo amplior haec est. Olim sub Regibus propriis, postea Franciae Regibus ex prima familia paruit. Ludovicus I. Thuringiae et Hassiae Landgravius, a Carolo M. ortus, fil. creditur Caroli Ducis inferioris Lotharingiae. Hermannus I, fil. Ludovici IV. frater Ludovici V. Pii, obiit Gothae, A. C. 1215. pater Ludovici VI. ex Sophia, filia Friderici, ultimi Saxoniae Palatini, et Henrici, ex Sophia, filia Ottonis Bavari. Maritus fuit S. Elizabetae hic Ludovicus VI. e qua Hermannum II. suscepit, qui an. aetat. 18. veneno [orig: venenô] sublatus est. Frater eius Henricus, Thuringia [orig: Thuringiâ] occupata [orig: occupatâ], Romanorum Rex electus est, A. C. 1245. biennio [orig: bienniô] post, aliis A. C. 1240. in obsidione Ulmae, sagitta [orig: sagittâ] occisus. Post hunc varie discerpta provincia est. Hoc [orig: Hôc] enim ultimo [orig: ultimô] gentis exstincto [orig: exstinctô], Theodorici Misnici filius ex Iudita, filia Hermanni Thuringiae Landgravii, Henricus Illustris Landgraviatum sibi vindicavit, cumque eo Palatinatum Saxoniae in domum suam postliminio intulit. Hinc bellum cum Sophia Brabantina consobrina, quod ita terminatum, ut Sophiae filius Henricus, Hassiam, Thuringiam tenerent Misnici, confraternitate utriusque domus sancita [orig: sancitâ]. Hic Henricus ditissimus ex Friburgensibus fodinis factus, Northesii in ludis equestribus ingentem quercum argenteam, aureis ornatam foliis exhibuit. Vide de huius successoribus Phil. Iac. Spenerum Syll. Geneal. Histor. Hanc dein Adolphus Nassovius

Imperator pecunia [orig: pecuniâ], quam ab Eduardo I. Anglorum Rege ut se iuvaret, acceperat; emit, ab Alberto Landgravio, qui propensus in pellices, legitimos filios Fridericum et Dicemannum exheredaverat: unde cum his bellum, quo [orig: quô] misere provincia vastata est, A. C. 1295. et 1296. Polydor. l. 17. Trithemius in Chron. Albertus dein Imperator a Marchionibus Thuringiae, quos principatu excutere voluit, magna [orig: magnâ] clade victus est, A. C. 1307. Cuspinianus in Alberto. Fridericus postea Landgravius, Carolo IV. Imperatori a quibusdam Electoribus oppositus, sese Modeste excusavit, A. C. 1348. Iidem. Hodie diversis, ut dictum, Dominis paret: Caput totius provinc. est Erfordia; sub Electore Moguntino. Aliae urbes sunt Mulhusia et Northusia, liberae et sui iuris; Weimaria, Iena, Gotha et Eysenacum, sub Ducibus propriis uti Mansfeldia, sub Comite proprio. Terminatur ab Ortu Misnia [orig: Misniâ], a Septentrione Principatu Anhaltino [orig: Anhaltinô] et Ducatu Brunsvicensi, ab Occidente Hassia [orig: Hassiâ], in Meridiem Franconia [orig: Franconiâ] et Principatu Hennebergensi, et Landgraviatus titulo [orig: titulô] insignitur. Sunt autem Thuringi victi caesique ab Othone Imperatore A. C. 1069. Pfannero, Thuringiae (quae in Thuringiam Orientalem et Occidentalem divisa Thuringiam Hassiamque complectebatur) quondam Reges dominati sunt, quorum postremus Hermenfridus, multis facinoribus insignis, a Theodorico Francorum Rege, ope Saxonum, Trans-Unstruthanam sive Septentrionalem Thuringiae partem, in navatae operae praemium, adeptorum, victus capiteque et fortunis mulctatus est. Inde Duces, Regum, ut videtur, post Caesarum nomine, provinciae praefuere [orig: praefuêre]; ex quibus Burcardo [orig: Burcardô] praelio [orig: praeliô] contra Hungaros caeso [orig: caesô] A. C. 908. et translata postea ad Henricum Aucupem Imperii summa [orig: summâ], coaluit iterum cum Australi sive Francia Septentrionalis provinciae portio. Inde eam tum ipsi Reges, Henrico prognati, iure patrimoniali atque hereditario [orig: hereditariô], tum alii, istorum auspiciis, Ducum, Comitum, Marchionumque titulo [orig: titulô], gubernarunt [orig: gubernârunt]. Huius familia [orig: familiâ] in Henrico II. exstincta [orig: exstinctâ], Conradus Salicus Imperator consobrino Ludovico Barbato Comiti, ex Aurelianensium Principum domo, provinciam dedit, cuius posteri Landgraviorum titulo [orig: titulô] (quo [orig: quô] primum Ludovicum Barbari nepotem Socer Lotharius Imperator ornavit) ad saeculum usque XIII. eam tenuere [orig: tenuêre]. In postremis Hermannus fuit, cui duo filii, Henricus Raspo dictus, et Ludovicus, filia praeterea, cui Iudithae nomen, Theodorico Misniae Marchioni elocata. Atque istis suo [orig: suô] fato [orig: fatô], nulla [orig: nullâ] relicta [orig: relictâ] mascula [orig: masculâ] sobole, defunctis, inde Henricus Illustris, Theodorici ex Iuditha filius, hinc Sophia Ludovico nata, opulentam adeo hereditatem ex asse utraque sibi asseruit eo [orig: eô] eventu, quo [orig: quô] diximus. Plura vide apud praefatum Tob. Pfannerum de Praecipuis Germ. Principp. Gentibus, c. 2. adde Hornium Orbe Imp. cum Anim. Felleri p. 203.

THURINUS cognomen infanti Augusto inditum, in memoriam Maiorum originis, qui hoc [orig: hôc] pago [orig: pagô] oriundi; vel quod in regione Thurina, recens eo [orig: eô] nato [orig: natô], pater Octavius adversus fugitivos rem prospere gesserat. Eo [orig: Eô] inscriptam puerilem imagunculam Augusti veterem, ferreis ac pene iam exolescentibus, literis, habuit Suetonius, quam sibi ab illo donatum inter cubiculares suas coluit Traianus. Sed et a M. Antonio in epistolis per contumeliam saepe Thurinus appellatus est, et ipse nihil amplius, quam mirari se rescripsit, pro opprobrio nomen prius sibi obici. Postea C. Caesaris, et deinde Augusti cognomen adsumpsit. Vide Sueton. in Eo, c. 7.

THURRAS Assyriorum Rex, Nino successit, Boli filio. Hic quod egregius bellator esset, Deus habitus et Mars dictus est; quemadmodum ante ipsum Nimrodus ac Ninus idem post mortem nomen eundemque cultum sustinuerunt, Suid. in *qou/r)r(as2. Hinc Fasti Siculi seu Chronicon Alexandrinum, *meta\ de\ *ni/non, inquit, e)basi/leusen *)assuri/wn *qou/r)r(as2 o)no/mati, o(/n ti/na metwno/masen o( tou/tou path\r *za/mhs2 e)k th=s2 *(re/as2 a)delfo\s2 *)/area, ei)s2 o)/noma tou= pla/nhtos2 a)s2e/ros2, Post Ninum Assyriis imperavit Rex nomine Thurras, cui Pater Zames, idemque ex Rhea frater, Martis nomen indidit a Planeta eius nominis. Ubi pro Zames, reponit Vossius *za/nhs2 sive *za\n, quae est inter veteres Iovis appellationes: Primitus vero idem Iuppiter ac Mars, imo et Sol, ut idem pluribus ostendit. Subicit dein idem Chronicon, Thurram hunc fuisse pikro\n polemisth\n, acrem bellatorem, cumque Arctoas paterno Imperio plagas addidisse: Nempe, vel eo colonos miserit, vel, qui eo migrassent [orig: migrâssent], adegerit, ut se Dominum Principemque agnoscerent. Postea indicat, hunc Thurram non solum Martem creditum; sed etiam vocatum fuisse Baal, sive Belum. Sic enim subiungit: w(/|tini *)/arei a)ne/s2hsan trw/thn sth/lhn oi( *)assu/rioi kai\ w/s2 qeo\n prosehunoun au)to\n, kai\ e(/ws2 th=s2 nun=n kalou=si persisti\ to\n *baa\l qeo\n, o(/ e)s2i meqermeneuo/menon *)/arhs2, pole/mwn qeo\s2, Cui Marti primam Assyrii columnam constituere [orig: constituêre] eumque velut Deum venerati sunt, et hactenus eum voce Persica [orig: Persicâ] nuncupant, Baalem Deum: quod si transferatur, fuerit Mars bellorum Deus. Ubi pro qeo\n suspicatur Vossius positam fuisse aliquam Orientis vocem, quae beilum notaret: ut si Hebr. dixisset [gap: Hebrew] hoc est, Dominus bellorum, quod optime conveniret cum eo, quod tranfertur pole/mwn qeo/n. Sane etiam Deus Hebraeis vocatur [gap: Hebrew] , Dominus Exercituum. Vide Gerh. Ioh. Voss. de orig. ac progr. Idolol. l. 1. c. 16. etc. 24. sub finem, ut et in voce Thuras. Adde Salmas. ad Solin. p. 1235.

THURSINUS in Gallia Comes Theolosae, Burdigalae, Narbonae et Provinciae, factus est A. C. 779. ex quo descendere [orig: descendêre] Comites Pictonum, Phocensium et Castelli Boni. Georg. Hornius, Orb. Imp. p. 127. edit. A. 1668.

THURSIO piscis genus simile delphini, rostro [orig: rostrô] caniculae, Plinio, l. 9. c. 9. quibusdam phocaena est, de qua vide Voss. de Idolol. l. 4. c. 32. aliis sturio. Salmasio pars salita seu frustrum caniculae carchariae, sic dictum a similitudine capitis thyrsi: Cum enim omnibus thyrsis globus imponeretur, hinc et frustum salsamenti ea [orig: eâ] forma [orig: formâ] concisum qursi/wn appellatum. Vide eum ad Solin. p. 1316. et seqq. nec non supra, voce Cybium, item Pelamis.

THUS ex Graeco qu/on vel qu/os2, quod quamvis de quibuslibet odoribus in genere dicatur. kat' e)coxh\n tamen, uti et vox qumi/ama,

Recentioribus tus notat, sicuti Incensum apud Latinos: Graece li/banos2, unde *libanofo/ros2 xw\ra, Thurifera regia, apud Arianum, quae, iuxta Sachlitem sinum extensa, Atramitis contigna erat, habebatque praecipuam urbem Sabotha vel Sabbatha, quo tus omne in illa regione proveniens camelis convehebatur, non longe a Cane emporio eiusdem. Minime proin confundenda cum Sabaeorum regione ad Occidentem Arabiae Felic. posita, uti Veteres fecerunt, tus apud Sabaeos provenire existimantes. Certe et diversis Dominis paruere [orig: paruêre]. Arriani quidem temporibus, et Charibael Homeritarum Sabaeorumque genti imperitabat, at Eleazas regnabat e)n th=| *libanofo/rw|, vide eum, ubi de Dioscoridis Insul. quae, licet in mari Azanio, ad Charibaelem pertinente, esset, parebat tamen Thuriferae Domino. Et quidem, Tura, praeter Arabiam nullis, ac ne Arabiae quidem universae. In medio eius fere sunt Atramitae --- capite regni Sabota, in monte excelso --- regio --- undique rupibus invia --- Silvarum longitudo est schoenorum XX. latitudo dimidium eius --- Minaei --- primi commercium thuris fecere [orig: fecêre], maximeque exercent: a quibus et Minaeum dictum est. Nec praeterea Arabum alii thuris arborem vident, ac ne horum quidem omnes. Feruntque M M M. non amplius esse familiarum, quae ius per successiones id sibi vendicent. Sacros vacari ob id, nec ullo [orig: ullô] congressu soeminarum funerumque, cum incidant eius arbores aut metant, pollui atque ita religione merces augeri. Quidam promiscuum in iis populis esse tradunt, insylvis: alii per vices annorum dividi. Nec arboris ipsius, quae sit facies, constat --- Cortice lauri esse constat: quidam et folium simile dixere [orig: dixêre]. Talis certe fuit arbor Sardibus. Nam et Asiae Reges serendi curam habuere [orig: habuêre] --- Meti semel anno [orig: annô] solebat, minore occasione vendendi. Iam quaestus alteram vindemiam affert. Prior atque naturalis vindemia, circa Canis ortum, flagrantissimo [orig: flagrantissimô] aestu, incidentibus qua maxime videatur esse praegnans, tenuissimusque tendi cortex. Laxatur hic [orig: hîc] plaga, non adimitur. Inde prosilit spuma pinguis. Haec concreta densatur, ubi loci natura poscat, tegete palmea [orig: palmeâ] excipiente, aliubi area [orig: areâ] circumpavita [orig: circumpavitâ]. Purius illo [orig: illô] modo [orig: modô], sed hoc [orig: hôc] ponderosius. Quod in arbore haesit, ferro [orig: ferrô] depectitur, ideo corticosum. Silva divisa certis portionibus, mutua [orig: mutuâ] innocentia [orig: innocentiâ] tuta est. Neque ullus saucias arbores custodit. Autumno [orig: Autumnô] legitur ex aestivo partu. Hoc purissimum, candidum. Secunda vindemia est vere, ad eam hieme corticibus incisis. Ruffum hoc exit, nec comparandum priori --- Quod ex eo rotunditate guttae pependit, masculum vocamus --- a specie testium --- Praecipua autem gratia est mammoso, cum haerente lacrima [orig: lacrimâ] priore consecuta alia miscuit se. Singula haec manum implere solita invenio --- Graeci stagoniam et atomum tali modo appellant, minorem autem orobiam. Micas concussu elisas mannam vocamus etc. Plin. l. 12. c. 14. ad quem, ut et Solinum, qui Thuris historiam ex eo deprompsit, vide Salmas. ad Solin. c. 33. ut et supra, in voce Atomum, item Stagonias. Tus autem collectum, Sabotam, ut dictum, camelis convehitur, porta [orig: portâ] ad id una [orig: unâ] patente. Digredi via [orig: viâ] capitale leges fecere [orig: fecêre]. Ibi decimas Deo, quem vacant Sabin (Soli Theophrastus ait tertiam partem) mensura, non pondere Sacerdotes capiunt. Nec ante mercari licet: inde impensae publicae tolerantur. Nam et benigne certo [orig: certô] itenerum numero [orig: numerô] Deus hospites pascit. Evehi non potest nisi per Gebanitas, et quae seqq. apud Plin. ibid. ubi optimi thuris libram, post innumeras impensas itinerum XVI. den. Romae suo [orig: suô] tempore venisse, probari autem candore, amplitudine, fragilitate, carbone, ut statim ardeat. Item ne dentem recipiat potius, quam in micas frietur, addit. Tantae nempe molis erat praestantissimum hoc odoramenti genus nancisci, quod Diis suis, maiori iam spe, ut rebantur, favoris eorum impetrandi, offerrent prisci, post Troiana scil. tempora. Iis enim nondum ture supplicabatur: Cedritantum et citri suorum fruticum in sacris fumo [orig: fumô] convolutum nidorem verius, quam odorem, noverant, Plin. l. 13. c. 1. Quam ob rem Homerus nusquam eius meminit, quum tamen religiones antiquas et ceremonias diligentissime frequenter, Sacrorumque ritus accurate describat. Quando autem innorescere hominibus coeperit, Arnobius, disputat, l. 7. contra Gentes, Percunctamur de Ture, unde aut quo [orig: quô] tempore nosse [orig: nôsse] illud aut scire poteritis, ut merito existimetis, aut esse Diis dandum, aut eorum acceptissimum voluntati; novella enim propemodum res est, neque annorum inexplicabilis series, ex quo eius notitia profluit in has partes et delubris meruit interesse divinis: Neque enim temporibus, quemadmodum creditur et perhibetur, Heroicis, quidnam esset Tus, scitum est, Scriptoribus ut comprabatur a priscis, quorum in libris posita nulla eius mentio reperitur, neque genitrix et superstitionis mater Hetruria opinionem eius novit et samam, sacellorum ut indicant ritus: neque quadringentis annis, quibus Albana res viguit, in usum cuiquam venit, sacra res cum fieret: neque ipse Romulus, aut Religionibus Artifex in comminiscendis Numa, aut esse scivit, aut nasci. Unde et quod, tus inter alia, Iano oblatum fuisse, canit Ovidius, Fastor. l. 1. v. 171.

---------- Cur, quamvis aliarum Numina placem,
Iane, tibi primum tura merumque fero:

Vel de suo saeculo intelligendum Poetam, vel licentia [orig: licentiâ] huic hominum generi familiari, dictum id esse, arguunt eruditi; cum Q. quoque Fabius Pictor de Aureo Sec. l. 1. far solum et vinum, hunc in usum, nominaverit. Postmodum vero nihil in sacris ture pretiosius, quod quia magni constaret, publice id Romae suppeditatum sacrificantibus, ex Livio discimus, l. 10. c. 23. Atque hoc Tus dare dixerunt signata [orig: signatâ] phrasi: Atuobius, adv. Gentes l. cit. ubi sacrificia Gentilium in suas species dividit, Aut enim, ait, Tus datur, et liquefactum carbonibus disperit: aut animalis est hostia etc. Ovid. l. 2. Trist. El. 1. v. 59.

Tus nempe dabant primitus, cum nondum hostiae caederentur, ut ex Theophrasto, Porphytio, aliis, docet Eusebius. Imo et postmodum datum id saepissime, nulla [orig: nullâ] animali hostia [orig: hostiâ] adiecta [orig: adiectâ]. Certe vix precabantur Deos, quin, si facultas daretur, Tus illis incenderent. Ovid. de Ponto l. 4. Ep. 9. v. 111.

His ego do toties cum ture precantia verba,
Eoo quoties surgit ab orbe dies.

Sed et quoties addebantur hostiae, Tus tamen semper prius dabatur, locumque sic sumebat in ceremoniis primum, ut idem Arnobius ait, ibid. Ita enim res erat, ignem accendebant, tum in aram tus ingerebant, victimas postea mactabant, uti ad eum ex Senecae Oedipode Heraldus docet. Iniecto [orig: Iniectô] vero arae ture, vinum furtim ingerebatur et infundebatur, quod pio in igne strideret. Ovid. unde merum thuris socium iterum Arnobio. Fieri autem id solebat, ture ex acerra tribus digitis sumpto [orig: sumptô]. Ovid. Fastor. l. 2. v. 573.

Unde Lactantius, Institut. l. 5. Nam cruciari atque interfici malle, quam tura tribus digitis comprehensa in socum iactare. Vide quoque Plautum in Bacchid. et Milite: plura vero de ritu isto, apud Grodaeum, Miscellan. l. 6. c. 8. et Dalechampium ad Plin. c. 14. l. 12. supra cit. Pertinet huc, quod Alexander M. in pueritia sine parsimonia tura ingerens aris a Paedagogo Leonida increpitus legitur, apud Plut. aliosque. At apud aliquoties iam laudatum Arnobium legas, quosdam, qui religiosiores ceteris esse volebant, non solum ture altaria cumulasse [orig: cumulâsse], sed et ipsas cum eo acertas in illa effudisse, l. 2. uti vidimus supra, voce Acerra. Ex eodem prro incenso, hoc [orig: hôc] pacto [orig: pactô] divinabant: Si ignis mox illud arreptum dissolutumque verteret in fumum, et suffitum cieret gratum, laeta; si refugeret, aut odorem exprimeret, inde foedeum, et a natura thuris diversum, abominanda ostendi putabantur. Hinc meminit loci cuiusdam Dion. in Hist. Rom. quem Nymphaeum appellat, in quo ex suffito Ture hoc modo praescita de omnibus rebus futuris petita fuerint, praeterquam de coniugio et morte. Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 3. c. 11. Vide quoque supra Mola. Sed hic pretiosi huius aromatis abusus; genuinus eius in Ecclesia V. T. usus fuit, ubi, divino [orig: divinô] iussu, in eo oblationum genere, quod Munus vocant Theologi, farinae pugillus, cum olei ac thuris libamine, offerebatur: Idem quottidie bis in Templo, singulis porro diebus Sabbathi, quotannis tandem modo [orig: modô] longe sollenniori, adolebatur in Festo Expiationum, uti supra diximus, in voce Thuribulum; vide quoque infra, ubi de Thymiamate sacro, quod inter alia aromata, etiam ex ture puro, alii lucidissimo, conficiebatut, Exod. c. 30. v. 33. imo ab ipso nomen trahebat. Masculum vero praestantissimum habebatur, quod melato hodie Arabes vocant. Quod proin Gentiles quoque qui sacris operando eblandiri favorem Deorum omni industria [orig: industriâ] cupiebant, quique magico [orig: magicô] sacro [orig: sacrô] et amatoriis carminibus mentem alicuius mutare aut Deos sibi propensiores reddere conabantur, potissimum adolebant. Virg. Ecl. 8. v. 65.

Quem locum explicantem Turnebum vide Adversar. l. 10. c. 2. Atque hinc tus inter praecipua dona, Principibus offerri solita, uti patet ex historia Magorum, qui cum ex consuetudine gentis praetiosissima quaeque recens nato Servatori oblatum venirent, tus quoque ei obtulerunt. Quamvis in hoc Magorum facto sublimius quidpiam latere, pie agnoscant illi, qui ei aurum ut regi, tus ut Deo, myrrham ut homini, ab illis donata sentiunt: tus enim esse adhibitum in libamentis sacrificiorum, et thymiama de Ture soli Deo reservatum, retro diximus. Vide Spanhemium Dub. Euangel. 53. Uti potro apud Gentiles, cum imagines Deorum de loco in locum transferrentur, ture inter alia odoribusque incensis, usque ad agri fines, illas populus prosequebatur, uti docet Cicer. 4. Verr. sic honos postmodum idem Principibus viris exhibitus est, uti de Alexandro M. Babylonem ingresso, refert Curtius, l. 5. c. 1. de Augusto, Puteolanum sinum praetervehente, Sueton. c. 98. de Imperatoribus quoque Christianis, sive eorum laurata, sive cadavera, deferrentur, Corippus, l. 2. de aliis alii. Imo et Cyrillus e Concilio Ephesino ad sua reversus sic exceptus est, ut passim mulieres praeirent, *qumiath/ria kate/xousai, thuribula manibus tenentes, ut ipsemet memorat Ep. ad Presbyteros Alexandr. in Actis Concilii modo dicti: Qua de re supra dictum non uno [orig: unô] loco [orig: locô]. Sed nec lignum suo [orig: suô] usu caret, eo [orig: eô] enim cibum Sabaeos coquere, Plinius refert, l. 12. c. 17. et Scythas, balnei loco [orig: locô], uxoribus aquam fundentibus, corpora scabto [orig: scabtô] lapide contrita, cupresso [orig: cupressô], cedro [orig: cedrô] et thuris ligno [orig: lignô] confricare solitos, habet Alex. ab Alexandro, Genial. Dier. l. 4. c. 30. Plura de Ture, apud Auctores rerro laudatos, ut et supra aliquid voce Mayrrha, it. Stagoria. Hinc thurariae tibiae de quibus supra voce Spondulea. Turi vero servando, malorum Poetarum scripta destinari moris fuisse, apud Graecos olim Latinosque, discimus ex Athenaeo, l. q. ubi Anaxandridem Comicum, cum adversatios Poetas vicisse declaratus non esset, prae indignatione et morositate, senectutis, vitio, suas fabulas sumere consuevisse, atque Turi mandare discerpendas refert: et Horatio, l. 2. Epist. 1. in fin.

Deferar in vicum vendentem Tus et odores,
Et piper, et quidquid chartis amicitur ineptis.

Cuius vis fieri, libelle, munus,
Festina tibi vindicem parare,
Ne nigram cito raptus in culinam
Cordyllas madidas tegas papyro,
Vel Thuris piperisque, sis cuculus.

Vide quoque supra ubi de Pipere Scombrisque: talia enima chartis ad nihil aliud profuturis a mercatoribus involvi solent.

THUSCANICUS Apollo Romae fuit in Bibliotheca templi Augusti, quinquaginta pedum a pollice, de quo Plin. l. 34. c. 7. dubium esse dicit, aere mirabilior sit, an pulchritudine?