December 2004 Ruediger Niehl markup
typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - no spell check - orthographical standardization performed
06/2005 Peter Stroebel markup
semi-automatic lemma-correction
05/2006; 06/2008; 06/2010; 12/2010; 02/2011 Antonio Javier Ortiz Cano; Reinhard Gruhl markup
largely revised


image: as0001

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS QVARTVS Literas R, S, T, V, X, Y, Z, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.



image: as0002

[gap: blank space]

image: s0001

[gap: illustration]

image: s0588b

TIRISTRIA vulgo Capo Lemano, Mysiae inferioris promunt. in ora maris Euxini, inter Dionysiopolim et Odeslum. Ptol.

TIRIZA oppid. Paphlagoniae. Steph.

TIRNAVIA Hungaris Tyrnaw, Germanis Durn, urbs parva Iazygum, in Hungaria superiore sed munita, ad Tirnam fluv. in Comitatu Posoniensi, sub Austriacis. Post Strigonium a Turcis occupatum sedes Archiepiscopi Strigoniensis, in cuius dioecesi est, sed caret Episcopali sede. Distat Strigonio [orig: Strigoniô] 8. leucis in Circium 6. a Posonio in Boream et Caeciam.

TIRO [1] Ciceronis libertus, occultas scribendi notas, quae hodie Siphrae dicuntur, primus invenisse fertur. Hodie vero ita frequens est modus iste scribendi, ut nullus fere sit neque princeps, neque nobilis, quin suas habeat siphras. Polyd. Virgil. l. 2. c. 7. de rer. invent.

TIRO [2] vide Apinius. Vide item Tyro.

TIROLIS regio Germaniae meridionalis non obscura, titulo [orig: titulô] Comitatus insignis, partem Rhaetiae, partem Norici magnam, et partem minimam Cenomannorum Italiae complectens, continetur circulo [orig: circulô] Austriaco [orig: Austriacô], qui ex decem Germaniae circulis primus est. Baudrando Tirolis, le Tirol Gallis, Tirolo Italis, regio est Germaniae meridionalis, partem orientalem Rhaetiae propriae antiquae tantum complectens. Antea Principes habuit proprios e domo Austriaca, sed a paucis annis defectu prolis masculae rediit ad Imperatorem, cui etiamnum subest. Terminatur a Septentrione Bavariae Ducatu, ab Oriente dioecesi Salisburgensi et Carinthia [orig: Carinthiâ], a Meridie ditione Veneta [orig: Venetâ], et ab Occidente Rhaetis et Helvetiis. Rigatur Athesi et Oeno [orig: Oenô] fluviis, et ab Alpibus Tridentinis fere bifariam scinditur. Sic dicitur a Terioli, hodie Tirol, tenui castro [orig: castrô] ad Athesim prope Meranum. Regionis partes sunt Comitatus Tirolis proprie dictus, le Tirol propre, Dioeceses Tridentina et Brixina, les Eveschex de Trente et de Bressenon, atque Comitatus Brigantinus, le Comte de Bregents, Feldkirkiae, le Comte de Feldkirk, Pludentinus, le Comte de Pludents, et Monfortensis, le Conte de Montfort, versus Helvetios. Totius autem provinciae caput est oenipons, Inspruck, ubi antea sedes Principis. Aliae urbes sunt Bolzanum, Bolzano, Brigantium, Bregents, Brixino, Brixen seu Bressenon, Halla, Hall, et Tridentum, Trente. Tirolis Comes Mainardus, sub initium saecul. 14. quod Tridentini Episcopi ambitioni resisteret, excommunicatus, edita [orig: editâ] in lucem apologia [orig: apologiâ], in Praesulum vitia acriter invectus est, inter alia sacrarum literarum contemptu et dominadi cupidine ipsis obiecta [orig: obiectâ]. Aventin. Annal. Boior. l. 7. Lineam Tirolensem seu Aenipontanam, orsus est Ferdinandus, Ferdinandi I. Imperatoris filius, frater Maximiliani II. qui Bohemicae, et Caroli, qui Styriae seu Graeciensis auctor fuit. Ferdinandus hic, in divisione Tirolim et anteriores ditiones nactus, egregiam bello [orig: bellô] Pannonico [orig: Pannonicô] fortitudinis laudem impetravit. Duxit clam patre Philippinam Welseram, patriciam Augustanam; eaque [orig: eâque] defuncta [orig: defunctâ] Annam Catharinam Mantuanam, sibi sociavit, neptem e sorote: quod coniugium cum sterile esset, et e Welseria suscepti non haberentur successionis capaces, alteri Carolo Burgovia [orig: Burgoviâ] aegre relicta [orig: relictâ], reliqua hereditas inter agnatos divisa est. Iterum Aenipontanam lineam incepit Leopoldus Caroli Graeciensis, de quo supra, filius, frater Ferdinandi II. Imperatoris. Is primo Ecclesiastico ordini ascriptus, Argentinensem Episcopatum, unde ei cum Ioh. Georgio Brandeburgico bellum, A. C. 1609. et Passaviensem obtinuit: varias dein post res In Iuliaco, Bohemia, Austria, tractu Rhenano, Rhaetia gestas, Claudiam Mediceam duxit, A. C. 1626. mortuus A. C. 1632. Eo [orig: ] nati, Ferdinandus Carolus, qui orbus obiit A. C. 1662. et Sigismundus Franciscus, qui similiter absque prole mascula defunctus est, principatu ad Imperatorem, ut dictum, devoluto [orig: devolutô]: cuius uxor Claudia Felicitas, filia postremi, obiit A. C. 1676. Adierant autem hanc hereditatem filii Alberti Contracti Austrii, ex testamento Margaretae Maultaschiae, Henrici Ducis Carinthiae et Comitis Tirolensis, vel, ut alii, Elisabethae, Henrici istius sororis, quod mortua [orig: mortuà] filio [orig: filiô] Meinhardo [orig: Meinhardô], ex Ludovico Ludovici Bavari Imperatoris filio suscepto, condiderat. Vide G. de Roo l. 3. Ioh. Aventin. Annal. Boior. l. 7. Tob. Pfannerum de praec. Germaniae Principum gentibus, c. 1. Phil. Iac. Spenerum Arte Herald. Tom. II. etc.

TIRON fluv. Galliae Celticae apud Mauritaniam, oppid. Comitatus Perticensis, Ivoni.

TIRONI seu TIRONENSIS Comitatus Hiberniae duplex, Superior et Inferior, Upper-Tyrone et Nether-Tyrone: concessus ab Henrico VIII. Angliae Rege Cono, ex clara Onealum familia, quae Ultoniae sibi principatum, mox et Hiberniae totius ascribere olim ausa fuit, oriundo: hac [orig: hâc] lege, ut eiurato [orig: eiuratô] Onealis nomine, in Comitis Tironi nomen transiret. Huius ex filio notho Matthaeo nepos Hugo, patruo [orig: patruô] Iohanne, ob rebellionem interempto [orig: interemptô], Tironi Comitatum, et quae Conus possederat, Elizabethae Reginae beneficio [orig: beneficiô] accepit; in quam ingratus A. C. 1595. turbas dedit ingentes, per totam Hiberniam rebellione excitata [orig: excitatâ], sed eo [orig: ] successu, qui plerumque perfidiam manet, Unde A. C. 1607. Comes Tironus cum Tironello, in Galliam primum, mox in Brabantiam profugus, cum Romanae religionis studium exilio suo praescriberet, id in se iniurium Iacobus Rex existimans, libello [orig: libellô] vulgavit, nimium recepto [orig: receptô] saeculi more sceleribus causam religionis obtendi. Nam quae sacrorum cura, vere barbaris, quibus coniugia ignota, caedes laudatae, decus summum rapto [orig: raptô] vivere? Sed illos, qui dignitatem non sanguine aut meritis, sed ipsius aut Elizabethae beneficio [orig: beneficiô] obtinerent, suam ingratam mentem, suae perfidiae conscientiam perhorrescere, quod semel condonata iterum ausi, sollicitata [orig: sollicitatâ] ad dissidium provincia [orig: provinciâ], in Anglorum omnium occidionem coniurassent [orig: coniurâssent], etc. Vide Hugon. Grotium Historiar. l. 14. et 16. Thuan. Hist. et supra in voce Hibernia.

TIRSE urbs Mygdoniae, Stephan.

TIRYNTHS fluv. Argivus. Tirynths vero, Tiryntha Hesychio, nomen urbis, patriae Herculis in Peloponneso, quae proxima Argis


image: s0589a

est, unde Hercules Tirynthius appellatus est, quamvis Thebanus quoque vocatur.

TISAEUM Thessaliae mons, Polyb. Promuntor. quoque ibidem est. Apollon. l. 2. Magnesiae regionis, in quo Diana culta.

TISAGORAS frater Miltiadis, pro fratre, proditionis accusato causam dixit: uti Rutgersius e Libanio veram lectionem restituit, apud C. Nepotem, l. 1. c. 7. cum Longolius Stesagoras, alii Dixagoras, Sagoras, Diagoras, habeant.

TISAMENES [1] Orestis fil. Argis et Lacedaemone regnavit, post patrem: sed expulsus est ab Heraclidis, tum in Peloponnesum reversis, et Argos Temeno, Lacedaemon Aristodemo cessit, vide Pausan. l. 2. et supra voce Orestidae.

TISAMENES [2] Antiochi fil. qui apud Delphos oracula reddebat.

TISAMENUS Peregrinus quidam et verberibus concisus, in comoedus traductus fuit. Vide Scholiast. in Aristophan. Acharn. 399. F. 2.

TISANA oppidum Foro-Iulii.

TISANDRUS vide Thersander.

TISARA portus et oppid. Latinorum, Steph.

TISARANTHUS fluv. Scythiae, Herodot. l. 4. Lege Tiarantus.

TISARCHUS ex amicis Agathoclis: qui a tyranno ob insidias, pro libertate publica [orig: publicâ], ei structas, in Timoleontio confossus est. Polyaen. l. 5. c. 3. extr.

TISDRUM vide Thysdrus.

TISEBARICA regio Aethiopica supra Berenicem, cuius partem maritimam Ichthyophagi incolunt. Periplus Arriani.

TISIA urbs Italiae, Steph.

TISIADES nomen Comici Senis, Aristoph. Vesp.

TISIANA Scythiae fluv. Iornandes.

TISIAS [1] Coracis Rhetoris discipulus. Vide Corax.

TISIAS [2] Stesichorus poeta imprimis sic dictus, qui postea a Chorea nomen sortitus est.

TISIAUS Africae urbs a Scipione deleta, Strabo.

TISIPHONE voce Graeca, ultricem caedis significat. Invidi enim et vindictae cupidi furiis merito agitari dicuntur. Monstrosam huiusce vocis notationem adfert Statii Schol. in l. 1. Theb. Tisiphone, inquit, quasi tou/twn fwnh\, i. e. istarum vox. Horat. l. 1. Serm. Sat. 8. v. 34.

-- Hecaten vocat altera, saevam
Altera Tisiphonen. ----

Tibullus, l. 1. El. 3. v. 69.

Tisiphoneque impexa feros pro crinibus angues
Saevit --- --- --

Claudian. l. 1. de Raptu Pros. v. 40.

---- Crinitaque fontibus hydris
Tisiphone, quotiens infausto [orig: infaustô] lumine pinum,
Armatos ad castra vocat pallentia manes.

Virg. l. 6. Aen. v. 555.

Tisiphoneque sedens, palla [orig: pallâ] succincta cruenta [orig: cruentâ]
Vestibulum insomnis servat noctesque diesque.

Ultrix dicitur eidem, ibid. v. 570. ut et Papinio, l. 8. Theb. v. 66. Nic. Lloydius.

TISIPHONUS et Lycophron, una cum sorore Thebe, uxore Alexandri Pheraei, tyrannum affinem occiderunt dolo [orig: dolô]: ex qua re cum primum magnam adepti essent gloriam, tamquam vindices liberta ris; postmodo ipsi tyrannidem retentarunt [orig: retentârunt]: sed ab Alevadis, ope Alexandri Magni, eiecti sunt. Diodor. l. 16. f. 517.

TISIS urbs Aegypti, quam condidit Tisis, Steph.

TISOBIS fluv. Albionis per Walliam fluens pelago [orig: pelagô], apud Asaphensem urbem exceptus, vulgo Tese. Aliis Cluyd, Conwey vero Camdeno. Toesobis Ptolemaeo, vide ibi. Sic enim ille l. 2. c. 3. *toiso/bios2 potamou= e)kbolai/. Baudrando Manay hodie; potius fretum parvum monam Insul. a Wallia Boreali separans, prope Arvoniam. Eius latitudo vix est mill. pass.

TISSA Siciliae urbs, Randaxo Nigro: eversa apud Gangium oppid. hodieque Tissa. Allis Tussa arx, a Cephalodio 18. mill. pass. aliis Tussa castrum et arx esse videtur, inter Cephalodium et Amestratum. Silius, l. 14. v. 268.

Venit Amastra viris et pravo [orig: pravô] nomine Tisse.

TISSAMENUS filius Orestis, Mycenis regnavit ann. 3. Unico [orig: Unicô] S. scribendum, apud Polyaen. l. 2. c. 37. et Frontinum, l. 1. c. 2. ex. 8. putat Casaubonus.

TISSAPHERNES praecipuus Persarum Satraparum, qui, vulnerato [orig: vulneratô] a Cyro Artaxerxe, praelium sustentavit, donec Cyri copiae funderentur; et cuius industriae ac fortitudini illa victoria soli propemodum adscribitur. Navatae operae praemium Babylone a Rege consecutus est omnium provinciarum praefecturas, quas Cyrus obtinuerat; dein filiam artaxerxis in matrimonium; tum principem inter Satrapas locum. Sed cum male rem adversus Agesilaum in Asia gessisset, Artaxerxi impellente matre Parysatide, exosus factus a subrogato Tithrauste, iussu regis, Colossis, oppido [orig: oppidô] Phrygiae, ope Larislaei Satrapae, comprehensus corpus curans, et capite truncatus est.

TISURUS oppid. Africae propriae. Ptolem. mediterraneum, Teusar, ex tabulis recentiorib. Thysdro finitimum, apud Bagradam fluv. inter Carthaginem et Tebestam in Meridiem, ab ea fere 100. mill. pass. in Arctos.