CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS QVARTVS Literas R, S, T, V, X, Y, Z, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

TRETUM [1] ac TRETUS, mons Peloponnesi apud Mycenas, et Nemeam silvam, ubi Hercules leonem interfecit.

TRETUM [2] seu TRITUM, Strab. Africae propriae promuntor. Capo Ferrato Castaldo. Incolis Brucramel, inter Cullu ad Ortum, et Tacatuam ad Occasum.

TREVA German. urbs Ptol. Trevemuna in tabulis recentiorib. in Saxoniae et Holsatiae confinio apud ostium Trevae fluminis. Baudrando oppidul. cum arce, in Vagria, Holsatiae tractu, in ipso limite Saxoniae. Aliis melius est Lubeca. Vide ibi. Erpoldus credit Ptolemaeum errasse [orig: errâsse], qui fluv. Trave in hoc tractu hodieque dictum, pro Urbo habuit.

TREVENNIUM vulgo TREVINNO, oppid. Alavae, in Hispania ad radices montium, 4. leuc. Hispanic. a Miranda Iberi in Ortum, uti 6. a Victoria in Africum.

TREVENTUM Samnii urbs. Plin. l. 3. c. 12. populi Treventinates. Vide Triventinum.

TREVI vel TREVIRI, Plin. l. 4. c. 17. et Melae, l. 3. c. 2. Triviri Ptol. popul. et urbs Galliae Belgicae ad Mosellam fluv. vulgo Trier. Gall. Treves. Antiquissima, ut volunt, omnium urbium Europaearum, a Trebeta [orig: Trebetâ] Nini Assyriorum regis fratre condita et nominata; an. ante Christum natum 1496. melius Augusta Trevirorum, Ad Mosellam, ubi recepit Saravum. In nummo Vespasiani Aug. COL. AUG. PAT. TREVIRORUM, hoc est, Colonia Augusta paterna Trevirorum, dicitur ab Augusto Patre, qui Tiberium Neonem adoptavit. Colonia igitur Augusti fuit, et quidem militaris, quales tum omnes coloniae Roman. erant, ab Augusto aut Augusti iussu decuctis eo veteranis. Malae vocatur urbs opulentissima in Treveris, Belgarum clarissimis, Augusta: in vett. Notitiis, prov. Belgicae primae Metropolis, civitas Trevirorum. Recentioribus a nomine gentis Treviri aut Treveri. Salviano, in l. de Prov. urbs Gallorum Trever opulentissima, Treverorum urbs excellentissima, summa urbs Gallorum. Sozomeno Triver aut Triber, ut alios omittam. Inter Fabricas in Galiis 8. quae sub dispositione V. I. Magistri 5. Officiorum exstiterunt, erat Fabrica Triberorum scutatia, et Fabrica Triberorum ballistaria: et ex quatuor Praepositis thesaurorum in Galliss, sub dispositione V. I. Comitis sacrarum Largitionum, unus fuit Praepositus thesaurorum Triberorum: unus quoque de tribus Procuratoribus Monetae intra Gallias, Procurator Monetae Triberorum: unus e sex Procuratoribus Gynecaeorum per Gallias, Procurator Gynecaei Triberorum Belgicae promae: et de tribus in Gallia Praepositis Argentariorum, unus Praepositus Barbaricariorum, sive Argentariorum Triberorum, sicut docet Notitia Imper. Romani. Meminit urbis Ausonius, in Claris Urbib. Epigr. 4. his verbis:

Armipotens dudum celebrari Gallia gestit,
Trevericaeque urbis solium, quae proxima Rheno,
Pacis ut in mediae gremio, secura quiescit:
Imperii vires quod alit, quod vestit et armat.

Ubi illam Solium, i. e. sedem Imperatorum vocat. Nimirum Flavius Valerius Constantius, Constantinus M. eiusque filii Constans et Constantius, Valentinianus cum filiis Gratiano et Valentiniano iunior. et Imperator. absentibus Caesares: tyranni quoque Magnentius A. cum fratre Decentio Caes. Maximus Aug. cum filio Victore, et Eugenius A. saepe in Gallis mansere [orig: mansêre], in repellendis Francoum et Alemannorum bellis occupati et urbem hanc annos amplius centum pro Regia Palatioque habuere [orig: habuêre]. Hinc Maximus Aug. Imperator Trevericus dictus, Greg. Turon. Hist. Fr. l. 1. c. 40. et multae leges in Cod. Theodo siano hic [orig: hîc] latae sunt. Habuit et Senatum suum, non solum ante I. Caesaris tempora, Gallia [orig: Galliâ] adhuc libera [orig: liberâ], sed et postquam ditioni Roman. subiecta est, veteri more servato [orig: servatô]: qui modo [orig: modô] Cutia Trevirorum, et hinc Curiales, modo Decuriones ac Nobiles dicti sunt. Praeterea Circus hic [orig: hîc], et Amphitheatrum, namque Constantinus M. edito [orig: editô] ob victoriam magnificantissimo [orig: magnificantissimô] munere, Ascaricum et Regaisum Reges in media amphitheatri arena, laniandos bestiis obiecit et Trevirici, in Arenis civitati praesidio [orig: praesidiô] locato [orig: locatô], conatibus Chroci Alemannorum regis sub Valeriano et Gallieno, restiterunt, ut Aimoinus scribit. Horrea insuper Regia, ubi B. Matiae Monaster. Virginum postea exstructum est, quod a loco Horrcense vel ad Horrea, Horreumque dixere [orig: dixêre]. Nec non Capitolium, e quo postea templum factum. Eumenius tandem in Paneg. Constant. muros Trevirorum, qui corruerant, ab eo refectos esse ait, et Circum maximum, aemulum Romano, Basilicasque et Forum in tantam altitudinem suscitata, ut se sideribus et caelo [orig: caelô] digna et vicina promitterent. Hodieque urbs ampla est, sed male culta. Pluries expugnata. Ab Hunnis, Vandalis, Gothis et Gallis inprimis A. C. 456. vastata, semper tamen pristinum decus recuperavit. Sedes olim Imperatorum, cum in Gallis degerent: hodie a Gallis, haud pridem capta, sed fortissime recepta est a Germanis, victo [orig: victô] cum flore Gallicarum copiarum Crequio [orig: Crequiô], A. C. 1675. Archiepiscopi eius Electores Imperii sunt, et Magni per Galliam Cancellarii dicuntur. Pompon. Mela, l. 3. c. 2. Caes. l. 3. Bell. Gall. c. 24. Amm. Marcellin. l. 15. Ausonius, loc. cit. Fortun. Gregorius Tur. Guilielmus Kyriander, de Aug. Trevir. Orig. Ioh. Masenius Annal. Trev. Christ. Brouver. et Petr. Cratepolius, de Episc. Trevir. Nec omitendum, Stapulae ius hanc civitatem habere: quae oppida sunt pro stabiliendis commerciis, ubi vectores coguntur alio non pergere, nisi expositis prius per aliquot dies in Stapulae foro suis mercibus. Tales urbes in Imperio sunt Colonia Agrippina, Moguntia et Spira ad Rhenum, die drey Staffeln am Rheyn: ad Mosellam Treviris; ad Danubium Ratisbona, Ingolstadium et Passavium: ad Visurgim Brema; ad Albim Magdeburgum et Hamburgum: ad Viadrum Francofurtum. Sic extra Imperium Dordracum vini Rhenani stapulam habet: in Hispania celebris stapula Hispali est: In Gallia Burdigalae, Lugduni, Rotomagi et Massiliae: in Imperio Turcico Alexandriae et Adeni: In Indiae Malaccae, vide Limnaeum de I. P. l. 2. c. 9. n. 131.

Hic [orig: Hîc] porro in negotio Priscillianistarum, concilium, iussu Maximi tyranni, celebratum est, A. C. 386. Item, A. C. 948. quo [orig: quô] Hugo, et quidam alii, contra Ludovicum Ultramarinum Gall. Regem rebelles condemnati sunt. etc. Aen. Sylv. Lucan. l. 1. v. 441.

Urbis crebra in nummis veterib. mentio, ut apparet, ex notis, ATR. BRT. MOSTQ. MOSTR. SMTR. SMTRS. SMTS. SMTSE. ST. STR. TI. TR. TRMS. TRO. TROB. TROBC. TROBS. TROBT. TROS. TRP. TRPS. TRS. TS. TSE. TSR. TT. quae in illis occurrunt. Vide hic [orig: hîc] passim. Treveris enim celebris officina Monetaria sub Imperatorib. medii aevi fuit, una ex tribus intra Praefecti Praetorio Galliarum iurisdictionis limites contentis, cuius proin meminit Treb. Pollio in XXX. Tyr. ubi de Victoria, Cusi sunt, ait, eius nummi aerei, aurei et argentei, quorum hodieque forma exstat apud Treveros. Vide quoque infra Treviri.

TREUGA seu TREVA, apud recentioris aevi Scriptores, pax est, induciae. Guil. Tyrius l. 1. c. 15. Pax, quae verbo vulgari Treuga dicitur. Guil. Neubrigensis l. 5. c. 3. Induciae, quas Treugas vocant. vide quoque L. Longobard. Io. Sarisberiensem, Ep. 159. Alios passim. Ex Germ. trew, fides, pax, item fidelis, sincerus. Hinc Treuga Dei; quod nomen primum in Gallia auditum, ubi, cum bella flagrarent domestica, seu ea, quae vulgo Consuetudinaria dicta, et unicuique iniurias sibi illatas armis ulciscendi facultas esset, in Aquitania, in Arelatensi et Lugdunensi provinciis, atque adeo [orig: adeô] in Burgundia, coeterisque Franciae partibus, per universos Episcopatus indictum est, qualiter certis in locis a Praesulibus Magnatibusque totius patriae, de reformanda pace et sacrae fidei institutione celebrarentur Concilia: quod avide exceptum est ab omnibus, ut quos praeteriti temporis clades terrebant. In his potro Conciliis id potissimum fuit, ut involabilis Pax servaretur, et utrarumque partium viri absque formidine armis vacui incederent, praeteritorum omni memoria [orig: memoriâ] abolita [orig: abolitâ]. Laeti itaque omnes, palmis ad Deum extensis, Pax, Pax, Pax, unanimiter clamarunt [orig: clamârunt], in signum perpetui pacti inter se Deumque init: hac [orig: hâc] tamen conditione, ut evoluto [orig: evolutô] quinquennio [orig: quinquenniô], confirmandae pacis gratia [orig: gratiâ], id ipsum ab universis in Orbe fieret, uti discimus e Galabro, l. 4. c. 3. qui ista refert ad A. C. 1034. quo [orig: quô] celebrata sunt Concilia Bituricis, Bellovaci et Lemovicis, in quibus pax universis indicta, ita ut nemo seditionem ageret, nullus per viam raperet, nullus -- pugnam inire constitueret etc. Et sic quidem pax ab omnibus generatim servanda sanciebatur. At A. C. 1041. in eodem Regno indictum, ut nemo mortalium a feriae quartae vespere, usque ad secundam feriam incipiente luce ausu temerario [orig: temerariô] praesumeret quippiam alicui per vim auferre, neque ultinis vindictam a quocumque inimico exigere, nec etiam ac fideiussore vadimonium sumere, uti idem habet, l. 5. c. 1. quod Treugae Domim dictum est; violatoribus compositionis mortis et excommunicationis poena [orig: poenâ] denuntiata [orig: denuntiatâ]. Neustria tamen hanc recipere abnuit, utpote belli indicendi iuri, Regtaeque praerogativae, quam sibi vindicabat, derogare creditam. At proceslue temporis et ipsa eam excepit, maxime postquam Angliae Regnum, in quo illa vigebat, adeptus est Guilielmus Nothus. Uri vero primitus a feria quarta, usque ad secundam, obtinuit, sicut vidimus: ita postmodum lege S. Eduardi, a Wilhelmo confirmata [orig: confirmatâ], omnibus diebus Sabbati usque ad diem Lunae, observari iusla est. Sed et aliis temporibus et festis ibidem designatis itidem indicitur, atque in iis, in die dedicationis aedium sacratum. Alibi nundinarum tempore eadem instituta etc. quam in rem vide plura, apud C. du Fresne Glossar. ubi inter alia et Alsatienses Proceres Treugam Dei, (Episcoporum non omnibus probatam) sub Leone Pontifice, accepisse addit, ex Diplomate descripto a Glareano, Germanic. Rer. l. 2. p. 101. Adde, quae de bellis illis Consuetudinariis Adnotavit ad Ioinvillam, Dissertat. 29. de Induciis vero plura supra.

TREVIDUM vulgo TREVES, Sidonio Trevidon, locus Galliae, 12. mill. pass. ab Amiliano vel Ameliano Rutenorum, Milhau en Rovergus, ad fluviolum Trevidum vel Trevisalum, vulgo Trevezels, quem Turbida flumen la Dourbie iun Ternem defert. Ita autem Sidonius,

Ubi cum Trevidon in quarto casu posuerit, ut dactylum faceret; incertum est, an Trevidus, an Trevidum hic locus, in finibus Rutenorum positus, debeat appellari, Hadr. Vales. Notit. Galliae. Adi quoque in Sidonium Notas.

TREVIRI cuius singularis apud Lucanum, l. 1. v. 441. et Tacit. Hist. l. 3. c. 3. Trevir; quod Cicer. quoque l. 7. ad fam. ep. 13. indicat, cum Trebatium, in Gallis cum Caesare commorantum, sic periocum admonet, Treviros vites censeo. Audio capitales esse: mallem auro, argento, aeriessent: ubi ludit in nomine Trevirorum, quo [orig: quô] et gens Belgicae clarissima, et Triumviri capitales Romae ac Triumviri Monetales deisgnabantur, populi fuere [orig: fuêre] Galliae Belgicae equitatu plurimum totius Galliae valentes, Caes. Comm. loc. cit. Belgarum clarissimi Pomp. Melae, loc. cit. quorum Eburones et Condrusi olim clientes, libertate privati sunt a Vespasiano Imperatore quod ab Imperio deficientes, Classico [orig: Classicô] ac Tutore ducibus ipsi bellum intulissent, cui sequentibus temporibus sunt restituti, ut apud flavium Vopiscum, in Floriano videre est: versus Mosellam extensi, inter Rhenum ad Ortum, quo [orig: quô] separabantur a Germania magna, Mediom atrices et Virodunos ad Meridiem, Remos Tungrosque ad Occasum, et Ubios ad Boream, ubi nunc pars Australis Ducatus Luxemburgici, ac ubi erant Caeraesi sub ipsis contenti, et Ditio Trevirensis, vulgo Stift von Trier: quae

est inter Palatinatum et Veteraviam ad Ortum, Ducatum Luxemburg. ad Occasum, Iuliacensem ad Boream, et Lotharingiam ad Me ridiem. Satis extensa ab Ortu in Occasum, sed valde restricta a Septentrione in Meridiem. Sub proprio Archiepiscopo Electore; iuxta Mosellam. Baudrand. Valeso dioecesis Trevirica Ducatum Luciliburgensem et partem etiam Palatinatus cis Rhenum, complectitur. Eius urbes sunt Treviri, caput provinciae, olim Belgicae primae Metropolis, i. e. omnium Belgatum caput habita, de qua dictum, voce Treveri: Confluentiae Coblents, Bodobriga Boppart, et Sarburgum. Plura apud B. Rhenanum, Rerum Germ. l. 3. cum Notis Cl. Ottonis ICti, p. 624.

TREVOLTIUM vulgo Trevoux, urbec. Bressiae, caput Dombensis Principatus in colle, ad Ararim, 3. leuc. supra Lugdunum in Boream, 8. circiter Matisconem versus.

TRIA castrum splendidum Ducis Longovillae, in tractu Vexino Francico, in provinc. Insul. Franciae, inter Calvomontium ad Ortum, et Gisorium ad Occasum, 13. leuc. a Lutetia in circium. Vulgo Trie. aliter Trea vel Triea, quod nomen Gallis fecere [orig: fecêre] ex traiecto, e quo Germani tricht, trecht et drecht formarunt [orig: formârunt], ut Maestricht, Virecht, Dordrecht: quorum Latina. Traiectum ad Mosam, Traiectum ad Rhenum, Dordracum. Ita ergo Galli Trae vel Tria, vulgo Trie, quo [orig: quô] nomine varia sunt in Gallia loca. In Veliocassibus, Trie: Item Trea Castellum Trie le chasteau; quae ambo assident amni in Ettam infra Gisortium influenti. Tria Portus Trie le-port, vulgo Trille port, in Meldis; itidem Tria Bardulfi Trie le Bardou, corrupte Trille Bardou, et alia: quae omnia ad traiectum fluviorum sunt posita. Quamquam et Trie columbarii genus est, ut docent Leges Britannicae, aliarumque regionum. Vide Hadr. Valesium praefatum, Notit. Galliae, in voce Traiectum inferius.

TRIA Fata apud Anastasium Bibliothecar. in Honorio, Fecit Ecclesiam S. Adriani Martyris in Tribus Fatis, quam et dedicavit. Et in Hadriano, Basilicam SS. Cosmae et Damiani sitam in Tribus Fatis restauravit: corrupte pro Tria Fora, uti docet Carolus Macer, ex Blondo, Dec. 2. l. 3. ubi a Clero Populoque Romano, in Tribus Foris, quae est S. Adriani Ecclesia, Stephanum Siculum canonice Pontificem electum esse, refert. Vide eum Hierolexico [orig: Hierolexicô].

TRIA Flumina Graece trei=s2 potamoi\, locus Thraciae, circa Hebrum, sic dictus, quod in huius ripa situs esset, eo loci ubi duos fluvios alios (quorum alter Arisbus fuit) Hebrus suscipiebat. Ibi Orestem louqe/nta potamoi=s2 i)aqh=nai th=s2 mani/as2 scribunt Graeci Grammatici, de quo Lamprid. Heliogabalo, c. 7. Et Orestem quidem ferunt non unum simulacrum Dianae, nec uno in loco posuisse -- Posteaquam se apud Tria Flumina circa Hebrum ex responso purificavit, etiam Orestam condidit urbem, quam saepe cruentare hominum sanguine necesse est. Ad quem locum vide Casauboni Notas.

Apud Romanos symbolum fuere [orig: fuêre], non tam Nobilitatis, quam Libertatis. Quasi diceret Poeta, Tamquam ingenuus seu liber esses. Notat enim Tertullian. de resurr. carnis, cum Servi manumittebantur, accipere a dominis suis fuisse solitos vestem candidam, annulum aureum et novum nomen duobus prioribus additum, vide Thom. Godwyn. tract. Anglic. cui titulus, Anthologia Rom. l. 2. sect. 2. c. 6.

TRIA Verba quaecumque vellent, proloquendi libertas ultimo [orig: ultimô] supplicio [orig: suppliciô] afficiendis, Athenis olim concessa. Vide supra Murratum vinum.

TRIACONTASIMUS apud Petr. Diaconum, Histor. Casin. l. 4. c. 17. Misit -- pallium triacontasimum, pro altari nostrae Ecclesiae: ex Graeco triakonta/shmos2, pannus est triginta clavis (hos enim sh/mata et shmei=a Graecis dictos esse, supra vidimus) exornatus.

TRIADICA *triadika\, item *u(/mnoi triadikoi\, Graecis dicuntur hymni, in quorum singulis odis cuiusque Canonis duo postremi versus semper finiuntur, cum laude SS. Triadis, unde nomen, ac B. Virginis: et quidem penultimus notatur litera [orig: literâ] T. appellaturque triadiko\s2, ultimus vero litera [orig: literâ] *q. et qeoto/kion dicitur. Cl. Suicerus, Thesauro [orig: Thesaurô] Eccl. in hac voce: qui et kanoo/os2 triadikou= meminit voce *kanw\n.

TRIALEMELLUM apud Albericum supra laudatum, voce Falsarius, pugio est, vel culter longior, triplici lamella [orig: lamellâ], seu lamina [orig: laminâ] ferrea [orig: ferreâ], instructus. Car. du Fresne Glossar. Vide quoque supra Triaverdim.

TRIANGULUM Circuli aequalibus lateribus primum descriptum a Thalete Milesio, qui bovem propterea immolarit [orig: immolârit], fertur, quamvis Apollodorus hoc Pythagorae tribuat. Scalenum quoque, et ea, quae ad lineae speculationem pertinent, ab Euphorbo Phryge inventa, idem auxit, propagavitque, Diog. Laertius l. 1. supra voce Perseus. Coeterum Triangulo Divinitatem comparat Xenocrates, et quidem aequilaterae, isosceli Genios, scaleno creaturas reliquas, apud plut. de Oracul. def. p. 416. Aequilaterum enim undequaque aequale est, tertium usquequaque inaequale, secundum et aequalitatem et inaequalitatem habet: atque huic Geniorum naturae respondet, affectiones humanaas in se habens, iuxtaque vim divinam: quam in rem vide Tob. Pfannerum, System. Theol. Gentil. pur. c. 6. §. 1. Eiusdem Trianguli aequilateri similitudine, mysterium SS. Trinitatis ingenios illustratum ivit Sim. Grynaeus Theologus Basil. de Ecclesia Dei optime meritus, in Schediasmate MS. quod utinam, cum aliis, Viri maximi monumentis eruditissimis, lucem aliquando videat! De 3. Triangulis in se invicem ductis quae nummis suis insculpi curavit Antiochus Soter, vide supra Tachygraphia: uti de Triangularibus Veter. tabulis, supra in voce hac.