CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS QVARTVS Literas R, S, T, V, X, Y, Z, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

TUDINIUM castrum Belgii, in finibus Hannoniae, ad Sabim fluv. vulgo Tuin: Villa fuit olim regalis et publica. Hic [orig: Hîc] Ludovicus Rex Normannos vicit, A. C. 881. Vide Hadr. Vales. Notit. Gall .

TUEDA vulgo TUEDE, fluv. Scotiae, quibusdam et Tuesis. Oritur in Tuedia provinc. dein per Tiveotiam fluens, ut inter Marchiam et Northumbriam, in Oceanum German. se exonerat paulo infra Barvicum. Vide Tuaesis.

TUEDIA vulgo TUWEDAL, provinc. Scotiae meridial. inter Glotianam ad Occasum, Lothianam ad Boream, Teviotiamque ad Ortum, Teuda [orig: Teudâ] fluv. bipartitur. Eius oppid. praecipuum Peblisium et Selaricum.

TUERIA , vulgo TUIR, urbs Tueriae provinc. in Moscovia, ad Volgam; vix 50. mill. pass. infra eius fontes in Ortum, Moscuam versus 140. circiter. Caput Ducatus Teriae.

TUEROBIS fluv. Albionis per oram Walliae occiduam decurrens et in mare Hibernicum apud Octapitarum promuntor. prolabens. Tivy Camdeno.

TUESIS [1] urbs alias Ottadenorum, hodie Barvick, seu Bervick up on Tuvede. Olim Scotiae Urbs, sed a 200. ann. Angliae tributa. Vide Barvicum.

TUFA apud Bedam, Hist. Angl. l. 2. c. 16. Nec non et incedente illo [orig: illô] (Edwino Rege) ubi libet per plateas, illud penus vexilli, quod Romani rufam, Angli appellant Tuuf, ante eumferrisolebat: vexilli genus est, ex consertis plumarum globis, Carolo du Fresne, qui tuffe de plume dici, in Charta vernacula sub Ricardo II. Angliae Rege, et tou=fan Byzantinis Scriptoribus, Zonarae, Leoni Grammatico, Aliis, apicem, qui galeae imminet, appellari adnotat, in Glossar. Vide eundem ad Ioinivillam, Dissert. 24. p. 292. Salmasio, ex sindone seu lino, qui inter muta signa Romanorum dracones, vexilla, flammulas, tufas, pinnas, reponi Vegetio, l. 3. c. 5. observat. Idem enim tufa, quod rica et flammeum, uti pluribus probat Not. ad Aurelian. Vopisci, c. 45. inde vocem pro velo quoque seu vexillo processu temporis sumptam, docens. Graecae autem originis est, et ex tu/bh vel tu/bos2, sindon seu velum, deducta; unde h)mitu/bion, quod Grammatici sindo/nion di/krosson interpretantur. Idem ad Lamprid. in vit. Alex. Sev. c. 33. Vide et Macros Fratres in Hierol. ubi tufam flammulam, i. e. vexillum cuspidatum seu pyramidale parvum, quam sub Graecis Imperatorib. Despotae olim equus in capite, et Pontifcis Equites levis armaturae, vulgo Cavalli leggieri appellati in cuspidibus hastarum suarum, hodieque deferant, interpretantur.

TUGENUS Lacus vulgo Zuger-see, ab oppid. Tugio dictus, recipit fluv. Laurentium Loretz, qui ex lacu egressus postea Ursae miscetur. Lucernensi minor est, eique ad Ortum duo adiacent laculi, quorum prior Egery-see, per fluv. Loretz, in lacum Tugenum se exonerat: Alter Lowertz-see nominatus, prope protum Brunnel, in lacum influit Silvaniensem. Tertius paulo remotior, Orientem versus, apud Glaronenses, a valle Clontalla dictus Clontaler-see, per rivulum Lontsch, in rivum Sarnff se exonerat, qui in Limagum illapsus, illum secum in lacum Tigurinum defert. Ioh. Bapt. Plantinus, Helvet. Nov. Antiq. Lacum Tugenum Artensem vocat, eo quod Meridiem versus ad pagum Suitensem se extendat, usque ad locum Art dictum. Stumpf. de Turgovia, c. 30.

TUGIA oppid. Hispaniae Tarraconensis mediterraneum 28. leuc. a Toleto in Caeciam, vulgo Alcaras, inde Saltus Tugiensis. unde Baetis fluv. profluit, Argenteus Strab. Argentarius Avieno.

TUGIENSIS Pagus unus ex XIII. Helvetiorum, cum 5. aliis foedus iniit A. C. 1352. Parvus admodum, inter Tigurinum ad Boream, Suitiensem ad Ortum, et Meridiem, et Lucerinum ad Occasum. Caput eius Tugium est, Zug oppidulum, ad lacum cognominem, 12. mill. pass. a Lucerna in Ortum, 18. a Tiguro in Meridiem. Vide infra in voce Tugium.

TUGIENSIS Saltus Argenteus Straboni, Argentarius Avieno, mons est Hispaniae Tatraconensis, unde Baetis fluv. profluit. Dicitur Sierraede Alcaraz Cluno, Sierra de Segura Flor. et Cornelio, quod utrumque probat Ferrtarius: ut Tugiensis sit Sierra de Alcaraz, unde Boetis uno capite manat, et Argenteus Sierra de Segura, unde altero [orig: alterô] capite Baetis derivatur.

TUGINI vel TUGENI, populi in Helvetiis, quorum meminit Strab. l. 4. et 7. ubi de Cimbris. Unde Tugenus pagus: ibi nunc snt pagi Tugiensis, glaronensis, Sutiensis et Uriensis. Eorum oppid. Tugium est, quod vulgo Zug vocant. Vide Tugium.

TUGIUM vulgo ZUG, oppid. Helvetiae est, inter Tigurinos et Suitios, 2. hinc milliar. in pede pascui et vitibus consiti montis, ad lacum piscosum, ipsis et Subitiis communem Zugersee, qui oppidi frontem cingit. Homines producit mire formosos et acres, caputque creditur Tuginorum, qui cum Tigurinis Cimbrico [orig: Cimbricô] bello [orig: bellô] adversus Romanos militarunt [orig: militârunt]. Unum esse ex 12. oppidis, quae Helvetii olim ipsi, nova sedes quaesituri, incenderunt, asserit Guliimannus. Paruit aliquando Nobilibus: postea venditum Austriis, horum imperium diu pertulit. Ibi proin perpetuo Austriacorum praesidia, bello [orig: bellô] Helvetico [orig: Helveticô], fuerunt, inde Suitiis et Tigurinis molesta. Itaque obsessa urbs A. C. 1352. a Tigurinis, quibus quatuor Pagi se iunxerunt, post 15. dierum obsidium se dedit Helvetiis, hac [orig: hâc] conditione, si intra praefinitum tempus sperati auxilii spes non affulsisset. Interea misere [orig: misêre] cives ad Ducem Albertum, in monaster. Konigsfelden legatos, qui opem eius urgerent> sed Duce accipitribus intento [orig: intentô], elusi, spe omni abiecta [orig: abiectâ], Helvetico foederi se iunxerunt, septimo [orig: septimô] inter Cantones loco [orig: locô] obtento [orig: obtentô], A. C. 1351. eodem [orig: eôdem] anno [orig: annô], quo [orig: quô] Bernenses in id recepti sunt. Mox ab Alberto obsessa urbs, interventu Marchion. Brandeburgici, pacem impetravit, hac [orig: hâc] lege, ut Austriis, sicut

ante, pareat, Helveticum interim foedus ratum maneat. Sed, cum Suitiorum Legati sequente anno [orig: annô], nomine Confoederatorum, a Tuginis iusiurandum exacturi, ab Austriis contumeliose haberentur, collectis copiis Tugium Helverii denuo occuparunt [orig: occupârunt], sibique sacramentum dicere iusserunt: qui A. C. 1388. cum Tigurinis, prae Bremogartum, rem egregie gessere [orig: gessêre]. Intestino [orig: Intestinô] dissidio [orig: dissidiô] A. C. 1404. cum oppido agrestes collisi sunt, quod reliquorum Pagorum interventu sopitum est. Anno [orig: Annô] dein 1435. cum duae plateae ob insidianrem lacum subsedissent, nova, quam vocant, urbs aedificari coepit, quae magnum post Insubriae bella incrementum accepit: addita moenia et turres. Imperium totius pagi non penes oppidanos solum est, quibus sui urbani Magistratus sunt, sed, qui agrum inhabitant, das Ousser Ampt, pari cum oppidanis iure imperam, unde Tugium sex illis Cantonibus annumeratur, qui oppida in suis regionibus non habentes, vicatim habitant, vulgo die Lander. In his omnibus qui publico prae est consibio, Ammanus dicitur, quasi Amptmann, officii vir, muneri praefectus, sive officialis. Sic duae sunt Tuginorum Rei publ. partes, oppidum et ager: qui tres Conventus habet, Montanum, vallem Egeriam sive Aquae Regiae, et Baram parochiam in campo urbi proximo. Cum 7. veterib. pagis Turgovienses, Sarunetes, Rheguscos et liberas Provincias: cum 8. pagis Comirat. Badensem: cum omnibus, praefecturas Transalpinas communes habent. Tuginis vero oppidanis subsunt, Chamium oppidul. ad lacum Tuginum, vicus S. Andreae quondam etiam oppidum, Hunebergum, Walchevila, Stembusa pagus, et alter, qui S. Wolphangi nomen habet: Praeterea aliis quibusdam locis per Praefectos in urbe habitantes imperant. Annui conventus prima [orig: primâ] Dominica [orig: Dominicâ] Maii habentur. Latinos ritus Canto hic sequitur, et unus e Quinque pagicis est, vide ibi: ut et plura apud Stumpf. l. 6. de Turgov. c. 30. et 31. Ios. Simlerum, de Rep. Helv. Ioh. Bapt. Plantinum, Helv. Nov. Antiq. etc. Glareanus, Panegyr. Helvet. de Tugio sic canit:

Tugium ab antiqua Helvetiorum gente creatum,
Gens ferri, populusque acer, gens sueta laboris,
Semper in arenti iuvenes exercet arena.
Terra minor reliquis, sed non tamen infima virtus.
Dura manus bello [orig: bellô], nullo [orig: nullô] perterrita casu,
Stat, velut a rapido quercus non mobilis Euro
Vapulat, instructaque [orig: instructâque] ignara phalange revelli.
Facta patrum ostendunt, et monstrant tempora nostrae
Tuginos acreis et libertate celebres,
Sollicitosque sui, natosque ad bella Camillos.
Huic sunt a tergo colles, sed dextera [orig: dexterâ] pingui
Rure viret, frontem nitida [orig: nitidâ] lacus abluit unda [orig: undâ].

TUGURINUS nomine Iulius, Eques Rom. socius conirationis in Neronem, Tacit. l. 15. Annal. c. 50.

TUGURIUM a tego, quasi tegurium, domuncula est vilis rudisque, tegendi solum gratia [orig: gratiâ] facta. praeter quam antiquissimi homines aliam non habuere [orig: habuêre]. Et quidem Pelasgum primum Arcadiae Regem rudes homines docuisse Tuguria, ad frigoris, imbrium et aestus incommoda arcenda, aedificare, refert Pausan. Arcadicis. Postquam dein commodius lautisuque habitari, et urbes villaeque, ac in utrisque domicilia exstrui coepta, mansit Tugurii nomen illi rusticanae casae speciei, quae non parietibus et tegulis lateritiis, ordine dispositis, constans, ad usum urbanum habitandi, et custodiendi a furibus et raptoribus accederet, sed solum ab iniuriis aeris pluviis, aestu, gelu, defenderet, tegeretque, vimineis aut ligneis cratibus inaedificata, intextis stramentis aut arundinibus, tegulis insuper culmisque temere congestis operta. Cuiusmodi Opilionum sunt casae, et quae in fundo pascuo, aut ubi ius aquandi habemus, pecoris recipiendi habentur causa [orig: causâ], si aut nimius aestus molestus sit, aut hienis vehementer premat, l. 6. in fin. ff. de serv. rust. praed. Quo [orig: Quô] sensu meliboeus apud Virgilium, Ecl. 1. v. 69. praedicat

Case item piscatoriae, eiusque generis aliae, quas in littore ponere licet, l. 6. de rer. div. Tugurii in vinea. et tegilli in cucumerario, meminit Esai. c. 1. v. 8. etc. *oi)/khma vocari huiusmodi custodiam rusticanam, in L. Solonis, *ea)/n tis2 ai(masi/an par' a)llotri/w| kwri/w| o)ru/gh|, to\n o(/ron mh\ parabai/nein e)a\n de\ teixi/on, po/da u)polipei=n. e)a\n de\ oi)/khma, du/o po/das2. Si quis sepem ad alienum praedium fodiens ducat, limitem ne excedito: si murum, pedis unius, si tugurium, duroum pedum intervallum relinquito; censet Sam. Petitus, Comm. in LL. Attic. l. 5. tit. 1. Vide quoque supra Conyza.

TUILLIUM Castrum vulgo Tovillon, ad flumen Arotium, infra Augustodunum: 2. leuc. a Tilio Til, castro pagi Alesiensi, 5. a monte Barro distat. Vide Hadr. Vales. Notit. Gall.

TUISCO Germanorum pater, fil. Ascenae, nepos Gomeri, pronepos Iapheti. Tuisionem vocat Tacitus, de mor. Germ. c. 2. §. 5. Celebrant (Germani) carminibus antiquis, quod unum apud illos menoriae et Annalium genus est, Tuistonem Deum, terra [orig: terrâ] editum et filum Mannum, originem gentis conditoresque: Ab eo namque Tuiscmes, voxque Teutsche qua [orig: quâ] Germani hodieque veniunt, orta omnino vivendi praecepta carminibus, ne memoria [orig: memoriâ] exciderent, tradidise, Aventinus menorat, Annal. Boior. l. 1. Unde, antiquissimis iam temporbus, apud Germanos, Philosophiam floruisse colligit Georg. Hornius, Hist. Philos. l. 2. c. 12 Schortelius Tuisconem cum Teutone et Teutate Celtarum: ac Teuth Aegyptiorum Deo, eundem faciens, his nominibus non alium, quam Caeli Terraeque Conitorem, intellectum vult: cuius filius Mannus, id est, Adamus fuerit, quem etiam filium Dei vocari reperimus Lucae c. 3. v. ultimo [orig: ultimô], et ab hoc Deo nempe supremo atque uno, gentem appellari gestiisse, contendit.

Quemadmodum in pluribus aliis eius nominibus propriis, vocem Dit, Dith, Dieth, quae non multum abit a Teuth, deprehendimus, Dtimarus, Diethelmus, Diethhardus, Ditlindus, Dithobldus, Ditgrinus, Ditburgis etc. Vide Cluverium de Germ. antiq. Beatum Rhenanum, Rer. Germ. l. 3. Becmannum in Origin. Besoldum in Diet et Tent, Gerh. Ioh. Vossium, de orig. et progr. Idolol. l. 1. c. 31. Io. Henric. Boeclerum, Exercit. ad Flav. Iosephum, Alios.

TUKSI filius Schinguis Khani, Tartarici Imperii conditoris, de quo supra; a Patre provincias Occidentales Imperii ad fluv. Volgam accepit, nimir. Tartariam desertam, Russiam. Cumaniam, Bulgariam, Gothiam, Alaniam, aliasque: ante illum defunctus. Ei successit filius an nepos, Bathu, cuius per Hungariam, Poloniam et Silesiam, quas regiones immaniter destruxerat, circa A. C. 1230. notissimum adhuc hodie nomen est. Georgius Hornius, Orb. Imper. cum Animadvers. Ioachimi Felleri, p. 434.

TULCIS [2] modicus amnis Hispaniae ad Tarraconem, milliari inde decurrens, Pompon. l. 2. c. 6. Francolin. H. Coquo.

TULDUM vox Tacticis Graecis cimiti aevi familiaris, idem iis notat, quod Latinis vasa, impedimenta, Graecis veteribus a)poskeuh/, In Lexico Graeco MS. apud Car. du Fresne tou=ldon ta\ sagma/ria, quod a Francis eos hausisse, tdis et tauldis vel taudis vulgo usurpantibus, pro incomposita quarumlibet rerum congerie, vel impedimentis nullo [orig: nullô] ordine in castris iacentibus, ait in Glossar. Vide quoque eum Notis ad Nicephor. Bryennium, l. 4. n. 6.

TULGAS Rex Wisigothorum seu Westgothorum in Hispania XXVIII. exceptit Chintillam, magnam de se spem dedit, sed biennium solum regnavit, defunctus A. C. 42. successore Cindalvindo [orig: Cindalvindô], qui una cum Recesvido praefuit. Vide ibi.

TULINGI populi German. Rauracis et Latobricis finitimi, inter Rhenum et Danubium, Caesar. l. 1. Bell. Gall. c. 25. 28. 29. Marlianus Lotharingos esse putat. Cluverio sunt inter geminos Rhenorum confluentes, supra Curiam et lacum Brigantinum, ubi hodie pars Rhaetorum. Vide Ioh. Bapt. Plantinum, Helvet. Antiq. et Nov. Sansoni versus fontes Danubii et Nicri, seu inter Brigantinum lacum et montem Abnobam, ubi hodie Comitat. Nellemburgensis, in Suevia Meridion. Vide quoque Cl. Ortonem ICtum ad Rhenan. p. 519.

TULIPA Dalmatis ac Turcis pileus est seu amiculum capitis, quod gestare solent: Inde floris alienigenae sed pulcherrimi nomen, qnod apertus inversusque pilei illius referat speciem. De eo sic Franciscus Pomey, in Descr. divers. Tulipa, in regno florum, coronam sibi iure vendicat: nec vero inter eos reperias unum, qui cum illa descendere in contentionem honoris sustineat, nedum decernere de principatu. Huic uni quippe concessit natura, ut, quidquid venustatis et gratiae aliis tributum dispersumque est, ipsa in se colligat -- Et vero, quid huius fioris mirabili varietate mirabilius? cuius colores modo obsoleti, modo splendentes; nunc tetrici, alias laeti; nunc austeri, modo suaves; sic alii in alios fivunt, ita sensim alii in alios abeunt, ita inter se pulchre permisti, copulatique cohaerent sibi mutuo inobservabik commissura [orig: commissurâ], ut fugiente oculorum aiem nexu, vel iaspidem pulcherrimis interpunctum notis exhibeat, vel achatem speciosissimum iuxta ac pretiosissimum repraesentet. Ei Lien, flos Sinicus, similis, sed magnitudine superat, vide supra ubi de illo. Addam de Tulipis, quo dmemorat Ian. Nicius Erythraeus, Pinacoth. l. 3. c. 17. in vita Iohannis Barclait, earum studiosissimi: eas ante triginta abhinc annos (dum ista scriberet) in summis Alpibus sine cultu honoreque iacuisse; inde in urbem allatas, ob novitatem tantum illis ab hominum cupiditate pretium statim accessisse, ut bulbi carum quidam singuli centenis nummis aureis et amplius venierint. Post tamen cum se multiplicassent [orig: multiplicâssent], ita carundem pretia concidisse, ut vix vilius illis haberetur. Vide eundem, ibid. c. 24.

TULIPHURDUM German. urbs, Ptolem. Dreckford P. Apiano in Westfalia. Inter Osenburgum urb. et Vechtum oppid. 3. leucis in Boream, a Linga supra 5. in Ortum.

TULISURGIUM urbs Germ. Ptol. Brunswick Apiano. Vide Brunswicum. Lege Tubisurgium.

TULIT annos in vet. Inscr. apud Gruterum, p. 947. CUM. QUA. VIXIT. ANNIS XXXXII. TULIT. ANNOS. LII. h. e. vixit, vide quoque, p. 811. 1.

TULLIA [1] Gens Patricia, ante reges exactos (ex ea enim Servius Tullius rex prodiit) et post, libertate parta [orig: partâ], Consularis fuit. Longi et Tollerini cognomine affecta. Fuit et alia gens Tullia plebeia, in duas familias Consulares distincta, quarum altera Decularum, altera Ciceronum appellata est.

TULLIA [2] filia Servii, sexti Rom. regis, Tarquinio Superbo nupsit, qui postea ut potiretur reguo [orig: reguô] solus, socerum suum interfecit. Ferunt hanc mulierem eadem [orig: eâdem] regnandi libidiine, qua [orig: quâ] maritum, aestuasse [orig: aestuâsse], adeo ut cum intellexisset patrem interfectum, vehiculo [orig: vehiculô] se propere ferri iusserit, quo interfectori gratularetur. quum autem inter eundum comperto [orig: compertô] cadavere, equi et auriga constitissent, erubescerentque mortuvum conculcare; mulier nefaria currum super faciem mortui patris duci iussit. Ovid. in Ibin, v. 363.

Infamemque locum sceleris quae nomine fecit,
Pressit et inductis membra paterna rotis.

TULLIA Lex de legationibus liberis, lata est a Marco Tullio Cicerone. Cum enim consuetudo obtinuisset, ut Senatores, quibus negotia futura erant, in provinciis, ut qui hereditates persequi, vel legata, aut qui nomina exigere volebant in provinciis, quo favorabiliores controversias haberent, a Senatu, ornamenti causa [orig: causâ], legacionem liberam peterent, qua [orig: quâ] semel impetrata [orig: impetratâ], deinceps perpetuo,

quotiescumque eiusmodi negotia inciderent, honoris et commodi sui causa [orig: causâ] utebantur: Legem tulit Cicero, Consul cum M. Antonio, An. Urb. Cond. 690. Ne, sicut antea, insinitum. sed annum earum tempus esset. Vide Cicer. l. 3. de LL. item Orat. Agraria [orig: Agrariâ]. Fuit et Lex Tullia de Ambitu. Vide quoque Rosin. Antiquit. Roman. l. 8. c. 4. et 29.

TULLIANUM carcer Romae, ubi nunc aedes D. Petri in carcere; a Tullo Rege sic dictus. Ad radices montis Capitohlini. Baudr ando proprie pars carceris fuit, a Servio Tullio Rege addita, de qua Sallustius; cum altera pars Robur vocaretur, locus in quem malefici praecipitabantur, quod arcis robusteis antea includi moris erat. Vide Ioh. Rosin. Antiq. Rom. l. 9. c. 31.

TULLIOLA seu TULLIA, filia M. Tullii Ciceronis, scriptis eius immortalitati consecrata. In eius sepulchro, in via Appia, e regione conditorii Patris Ciceronis, Paulo [orig: Paulô] III. Pontifice Romano [orig: Romanô] aptrtro [orig: aptrtrô], saeculo [orig: saeculô] praecedente reperta est Lucerna ardens, quae mox, ab ingrediente novo aere, est exstincta. Fuisse autem id Tulliolae monumentum, tum ex literis pater lapidi insculptis; Tulliolae. filiae. meae: tum ex muliebri cadavere, adhuc integro servato, cum capillis ad ea usque tempora implicitis, irretitisque aureo [orig: aureô] retinaculo [orig: retinaculô]. Quae omnia, ob nimiam vetustatem, exsiccata et penitus arefacta, primo [orig: primô] contactu in paucos pulveres dissoluta conciderunt; remanentibus quibusdam solum filamentis aureis, utpote corruptioni contumacioribus. Fortum. Licetus, Lucernis Antiqq. l. 1. c. 2. ex Guidone Pancirollo Rer. Memorab. Deperdit. l. Hermolao Barbaro, Epist. ad Alphen. Scardeonio, Antiqq. Patavin. l. 1. Aliis. Quomodo autem cadaver Tulliolae, sine aromatibus, tamdiu duraverit, docet idem Licetus pluribus, l. 4. c. 4.

TULLIUS [2] Crispinus cum Iuliano Flavio Geniali, suffragiis Praetorianorum, Praefectus Praetorio, sub Didio Iuliano, factus, et ab Imperatore contra Severum missus frustra fuit, postmodum ab hoc interemptus, apud Spartian. Didio [orig: Didiô] Iuliano [orig: Iulianô]. c. 3. 6.

TULLIUS [4] Favianus, alae Equitum praefectus, sub Petilio Ceriali, captus a Vitellianis. Tacit. l. 3. Hist. c. 79

TULLIUS [5] Senecio e praecipua familiaritate Neronis, ad sumptus coniurationi in Neronem, capite Pisone. Tacit. l. 15. Annal. c. 50.

TULLIUS [6] Tyro libertus Ciceronis. Scripsit historiam vitae huius, etc. Asconius pedianus in Orat. pro Milone. Macrob. Saturn. l. 2. c. 1. Hieron. in Chron. Euseb. Voss. de Hist. Lat. l. 1. c. 17.

TULLIUS [7] Valentinus, acerrimi belli Gallici tempore Vespasiani instinctor, in conventu Treverorum Remis acto. Tacit. l. 4. Hist. c. 68. a Petilio in praelio ad Rigodulum captus, c. 71.

TULLONIUM ad Arrosium, oppid. Burgundiae Ducat. ad Arrosium fluv. 7. leucis ab Augustoduno in Meridiem, 17. a Molino in Ortum. Toulon sur Arroux vulgo.

TULLUM urbs Galliae Belgicae in Lotharingia ad Mosellam flu. Antonin. in veterib. Notit. inter provinc.Belgicae primae civitatis tertia ponitur, vulgo Toul. Baudrando alias leucorum caput, unde et Leucia dicta, et civitas Leucorum, nunc sub Gallis, licet in Lotharingia inserta, 9. leuc. a Baro Ducio in Ortum. Ibi vetustissima Ecclesia S. Apri Fredegario memorata, l. 5. Chron. 54. Apri Episcopi ad quem Paullini exstat epistola, titulo [orig: titulô] tumuloque [orig: tumulôque] illustris. Est et nobilis ibi Basilica S. Mansueti sepulchro [orig: sepulchrô] ac nomine insignis, primi, ut aiunt, Tullensium Episcopi: A quibus duobus Monasteriis extramuranis, quae suos ab origine Abbates habuerunt, nomen hodieque duo Tulli suburbia urbe non multo minora, habent, le Faubourg de S. Eure et de S. Mansuit. ibi quoque Ecclesia collegiata S. Gengulphi S. Gengoul. Fuit etiam in Burgo S. Mansueti monaster. Abbatiale S. Leonis, quod A. C. 1400. dirutum et in urbem translatum est. Urbis Antistes Episcopumse et Comitem Tulli vocat. Monetam, regnantibus Merovei in Gallia posteris, hic [orig: hîc] fuisse, docet nummus a Botorotio laudatus, in quo legitur TULLO CIVITA. Ab ea regiunc. adiacens, le Toulois dicitur: quem Comitatum Nithardus, l. 1. Burgundiae tribuit, cum antea Austrasiae finibus contineretur. Salsaeus Episcop. Tullensis in Leucis seu Episcopatu Tullensi duo Paroeciarum milia, e quibus 800. cum nonnullis Canonicorum Collegiis Beat. Remigii Remensis Episcopi patrocinio [orig: patrociniô] glorientur, scribit in libr. de gloria S. Remigii. idem adiciti, in Belgica 1. seu provinc. Trevirensi tres Ecclesias sorores esse, Mettensem locupletem, Verodunensem nobilem et Tullensem sanctam, quod 22. Sacerdotes sanctitate in signes, interque hos duos Pontifices habuerit. Vide Hadr. Vales. Notit. Gall. et supra in voce Leuci. Condita a Tullo Hostilio. Vide Morerium. Item mons Illyrici mari Hadriatico obversus, Telez Lazio. Item pagus Rhaetiae ad Oenum fluv. in Comitatu tirolensi, ab Oeniponte 2. leuc. in Occasum.

TULLUS [1] Caelius a Fidenatibus, in legatione, cum sociis in terfectus est: quorum statuae inter antiquissimas Romae recensentur Plinio, l. 34. c. 6.

TULLUS [2] Hostilius III Rom. Rex, An. 83. Urb. Cond. ne ipso [orig: ipsô] quidem Romulo [orig: Romulô] belli gloria [orig: gloriâ] inferior, qui populum Romanum otio pacisque artibus sub Numa assuetum ad belli studia revocavit. Templum itaque Iani reclusit, fasces instituit, Albanos post Horatiorum et Curiatiorum trimachiam, caeso [orig: caesô] Dictatore Metio [orig: Metiô] Suffetio [orig: Suffetiô], evertir, Albaque [orig: Albâque] excisa [orig: excisâ], opes cum incolis Romam transtulit. Dein de Fidenatibus, Veientibus, Sabinis, Latinis, etc. triumphavit. An. 114. Urb. Cond. fulmine ictus. Florus, l. 1. c. 3. Dionysius, Halicarun. Virg. l. 6. Aen. v. 812.

---- ---- Cui deinde subibit
Otia qui rumpet patriae, residesque movebit
Tullus in arma viros, et iam desueta triumphis
Agmina. ---- --

Ingenium hoc Tulli allucet ex verbis istis Livii, l. 1. c. 22. Hic non solum proximo regi dissimilis, sed ferocior etiam Romulo [orig: Romulô] fuit: tum aetas viresque, tum avita quoque gloria animum stimulabat. Senescere igitur civitatem otio [orig: otiô] ratus, undique materiem excitandi belli quaerebat. Eutrop. l. 1. Hic bella reparavit, Albanos vicit. Plutarch. de Fort. Rom. Servius Tullius omnium regum maxime, et potentiam auxit populi, et Rem publ. ornavit, ordinemque census et miliniae instituit, primusque censor et inspector vitae ac modestiae civium fuit, creditusque est vir fuisse fortissimus ac prudentissimus. Lloyd. Habuit regiam suam in monte Caelio, postea Curiam Hostiliam dictam, Liv. l. 1. c. 39. De eodem Macrob. l. 1. Saturnal. c. 6. Tullus Hostilius Hosti filius, tertius Romanorum Rex debellatis Hetruscis, sellam Curulem, Lictoresque et pictam (seu Triumphalem Togam) quae insignia Magistratuum Hetruscorum erant, primus, ut Romae haberentur, instituit. Quod Tarquinio Prisco attribuit Florus, Histor. l. 1. c. 5. Idem Alba [orig: Albâ] Longa [orig: Longâ] diruta [orig: dirutâ], Albanisque in Urbem receptis, montem Caelium pomerio. addidit eumque Albanis colendum assignavit; Principibus eorum, Tulliis, Serviliis, Quintiis, Geganeis, Curiatiis, Cloeliis, in Patres ascitis: Templumque, ordine ab se aucto [orig: auctô], Curiam fecit. Post Equitum decem turmas ex Albanis legit, Blancardus ad Florum, ex Livio l. 1. c. 29. Caelium tamen montem, ab Anco Martio, eius successore, Strabo: a L. Tarquinio Prisco, Tacitus, l. 4. Annal. c. 65. pomerio inclusum volunt. Fuit autem Hostus, qui e nobili matrona Tullum suscepit, filius unicus Hostilii, viri genere nobilis et opibus pollentis, qui Medullia [orig: Medulliâ] oppido [orig: oppidô] ab Albanis olim condito [orig: conditô], sed a Romulo in deditonem accepto [orig: acceptô], oriundus, inde Romam migraverat, ibique Sabini generis uxore ducta [orig: ductâ], Hersilii filia [orig: filiâ], post multa sub Romulo facta sitpendia et edita egregia facinora, occisus bello [orig: bellô] Sabino [orig: Sabinô], sepultus fuerat a Regibus, in praecipuo Fori loco; addita [orig: additâ] columna [orig: columnâ] cum inscriptione. Halicarnass. Non vero Tullus Hostilius fuit, qui censum Rom. civium instituit, sed Servius Tullius, de quo suo [orig: suô] loco [orig: locô].

TULONIUM vel TULLONIUM, Anton. Ptol. oppidum Vandalorum in Hispania hodie est Tudelle, castrum Alavae provinc. ad radices montis S. Adriani, prope Victoriam, urbem.

TULUGIAE castrum Comitatus Ruscinonensis, vulgo Tulujas. Hic [orig: Hîc] Concil. Tulugiense habitum, circa A. C. 1050. Vix 1. leuca [orig: leucâ] a Papyriano.

TUMBA ex Graeco tu/mbos2, sepulchrum est et locus concavus, Becmannus, Origin. L. L. in voce Tumor: tumulus sine nomine seu cippo, Salmas. ad Solin. p. 1220. Vide supra Monumentum. Citimae aetatis Auctoribus sepulchrum proprie lapideum, uti ex Chronico S. Benigni Divion. docet Car. du Fresne Glossar. qui et Gallicum tomber, pro iacere vel cadere, inde arcessit. Vide hic [orig: hîc] passim. At Tumbrellum, apud Scriptores Anglicos, Gall. Tumbereau, instrumentum nonnullis fuisse dicitur, ad castigandas mulieres rixosas adinventum, quo [orig: quô] in aquam deiciebantur, immergebantur, ac inde madidae ac bene potae rursus extrahebantur. Cowello plaustrum fuit, in quo fornicatores aut adulteri, contumeliae causa [orig: causâ], per civitatem aut burgum circum ferebantur: Castigatorium, in LL. Burgorum Scotic. c. 21. Quam vocem hodieque Galli usurpant de biroto quodam plaustro, quod resupinum sternitur, cum exoneratur. Origo ab eodem Gall. tomber. Sed et machina quaedam bellica sic appellatur Philippo Mouskes in Ludovico VIII. apud eundem. Vide quoque de curru huius nominis Salmas. ad Pium Capitolini, c. 12. ubi Sirpeam Latine reddit.

TUMULTUS Belli filius, apud Aristophanem Pace, de quo vide Casp. Barthium, Animadversion. ad Stat. Thebaid. l. 4. v. 369. Hinc Tumultuarit, Graecis recentioribus *moulta/rioi, vide Balsamonem, praefat. ad Concil. Gangr. Can. quo [orig: quô] nomine Constantinopoli olim vocabantur, qui Bagaudae in Gallia; Cosaki in Polonia; in Pyrenaeis montibus Bandolieri; in montanis Martolossi, Cl. Suicerus Thes. Eccl. voce *moulta/rioi. Vide et Meursium, Glossar. ac Ritter shusium, in Salvianum, p. 165.

TUMULUS a tumore et mole terrae, Funger. pro Sepulchro, frequens. Antiquitus enim locum sepulturae quisque sibi, antequam moreretur, eligebat, quem nigro [orig: nigrô] signabat lapide. Cum dein homo defunctus esset, super cadaver terra aggerebatur, Tumulusque fiebat: Unde apud Euripidem, *mzte/ra e)cwgkoun ta/fw|, quod bene reddas, Matrem tumulavere [orig: tumulavêre] sepulchro [orig: sepulchrô], i. e. tumulo [orig: tumulô] excitato [orig: excitatô] sepelierunt [orig: sepeliêrunt]. Sic tamen, ut Nobiliorum Tumuli paulo editiores essent, atque e lapidibus affabre struerentur. Ita enim Theseus ad Herculem, corpus eius ab Atheniensibus lai/+noisi e)cogkw/masi, lapideis tumulis, honoratum iri, ait apud eund. Tragicum: qui Alcest. v. 836. *tu/mbou cestou=, et Helen. v. 992. ta/fou cestou= quoque meminit. Ita autem in his Tumulis collocabantur cadavera, ut facies Orienti esset obversa, teste Diog. Laertio [orig: Laertiô] in Democrito: Plutarchus vero et Aelianus, ad Occasum spectasse [orig: spectâsse] scribunt. In lapide insigniori, scribi solebant nomen ac genus vitae, quo [orig: quô] defunctus usus erat; idque utpplurimum metro [orig: metrô]: Unde Plato 4. versus Herocios, non plures, subscribi voluit. Dicebantur hi *gnwri/smata, eo quod viatori notum facerent, quis sub Tumulo conditus esset; Romani Monumenta seu Memorias vocavere [orig: vocavêre], sicut lapidem ipsum, Cippum. Meminit itiusmodi Carminis seu Epitaphii Ovid. l. 3. Fastor. v. 547. ubi de Didone:

Compositusque cinis, Tumulique in marmore carmen
Hoc breve, quod moriens ipsa reliquit, erat:

PRAEBUIT AENEAS ET CAUSAM MORTIS ET ENSEM: IPSA SUA DIDO CONCIDIT USA MANU. In quae verba Neap. Ratio, inquit, cur pressa epitaphia cippis inscriberent, non alia quam, ut ea cito viatores perlegerent, nec illis prolixum carmentaedio esset: Ideo etiam grandi nota [orig: notâ] incidi solita. Quo vero haec gnwri/smata haberi possent, solebant itinerantes, vel militiam sectantes, ut de Lacedaemoniis Iustinus, l. 3. c. 5. memorat, schedam brachio adalligatam secum circumferre, in qua nomen,

aetas, familia, aliaque huc facientia, erant annotata: ut, si peregre vel in bello obire contigisset, ex hisce notis agnosoerentur, Tumulo inferendi, qui eorum generi ac conditioni conveniret. Et quidem nomen inscribebatur, ut sciretur, ubis situs esset defunctus vel cineres eius, ibique quotannis parentatio, ad manes illius placandos, peragerentur. Lucan. l. 8. v. 771.

Interea parvo [orig: parvô] signemus litora saxo [orig: saxô],
Ut nota sit busto. Si qui placare peremptum
Forte volet. --------

Quo [orig: Quô] fine et bustum ipsum stipite nonnumquam signabant, et, nemoveretur stipes, concremati nomen ei inscribebant, uti vidimus supra, ubi de Cena ferali. Quoniam vero et propagandae ad posteros demortuorum famae magnopere studeret, hinc res quoque ab iis gestae, honores ceteraque hoc genus alia addebantur. Lucanus eod. libro. v. 806.

Quod si tam sacro [orig: sacrô] dignaris nomine saxum,
Adde actus tantos, monimentaque maxima rerum;
Adde truces Lepidi motus, Alpinaque bella etc.

Quis capit haec tumulus? Surgit miserabile bustum
Non ullis penum titulis, non ordine tantio [orig: tantiô],
Fastorum; solitumque legi super alta deorum
Culmina, et exstructos spoliiis hostilibus arcus,
Haud procul est ima Pompeii nomen arenam
Depressum tumulo [orig: tumulô]. --

Sed et arbores virentes Tumulis solebant inseri, uti discimus ex Martiali, l. 1. Epigr. 89. v. 3.

Accipe non Pario [orig: Pariô] nutantia pondera saxo [orig: saxô],
Quae cineri vanus dat rutitura labor.
Sed fragiles buxos et opacas palmitis umbras etc.

Ubi Ramiresius, Sepulchra, ait, designabantur in agris et in fronte ponebatur scriptio, quae contineret latitudinem et longitudinem soli Sepulchro destinati, quod spatium soli sacrum erat. Et in hoc spatio erigebantur Tumuli, Obelisci, Pyramides etc. Alii arbores ponebant, quae crescentes locum monumenti opacarent. Tum quia felicibus Manibus perpetuas et virentes arbores conventire existimabant, tum alias ob causas; Ideo buxos, cupressos, laurus, utpote numquam folia amittentes, eligebant: quod idem observatum in floribus, quos iuxta sepulchra serebant. Frugibus quoque consitos, vidimus supra, in voce Fruges. Postquam vero aggesta eset in Tumulum Terra, sacrum peragebatur, et vota fiebant, in haec verba: Sit tibi terra levis: Quemadmodum legimus, apud Eurip. Alcest.

Vide Eundem, Helena [orig: Helenâ], v. 857. et supra, ubi de Ritibus emortualibus, passim. Addam saltem, cum accederet honos ex ingenti sepulchro, tumulos, i. e. xw/mata, seu aggeres sepulchrales nonnumquam elatos admodum magnosque factos. Unde de Aradione, a Probo Imperatore victo, c. 9. sepulchro [orig: sepulchrô] ingenti honoravit, quod adhuc exstat, tumulo [orig: tumulô] usque ad ducentos pedes terrae elato: et de Probo ipso, c. 21. Ingens ei sepulchrum elatis aggeribus fecerunt, legimus apud Vopiscum in eo. Cuiusmodi sepulchris humilia opponuntur, apud Trebellium in Victorino Iuniore, c. 7. Exstant denique sepulchrae circa Agrippinam, brevi marmore septa, humilia. De structuris supra tumulos ponticuli in morem fieri solitis, vide surpa Ponticulus: uti de porticationibus eorum voce Porticatio.

TUNCHANUM urbs Xantoniae tertia. Sub qua XVII. urbes minores in limite Pechinensis provinciae, iuxta fluvium Iun, in Sinis. Vulgo Tunchang.

TUNCHINUM Gall. Tunquin, regnum Asiae, in parte Boreali, Annaminticae regionis ubi olim Daonae populi. Terminatur ab Oriente et Septentrione Sinarum Imperio [orig: Imperiô]; a Meridie partim Cocinsina [orig: Cocinsinâ], partim Sinu Magno [orig: Magnô]; ab Occasu Laiis populis et vasta [orig: vastâ] solitudine. In VII. provinc. divisum, Aliis des Rhodes. Caput est Tunquinum, Kecio, seu Thunkin. Huic Regi subsunt etiam pars Occidentalis Quansiae, ubi Taipinga, Chingamum, Tiencheum, Sugenum et Suchinga Urbes; et pars Occidentalis et Meridialis Iunnaniae, ubi Quangnanum et Quansia Urbes in Sinis, M. Martin. Descriptionem Regni huius haud pridem edidit, vernaculo [orig: vernaculô] sermone, Ioh. Bapt. Tavernier Gallus, nuper Germanice versam.

TUNDERA urbs Ducat.Slesvicensis, 1. leuca Danic. ab ora Oceani Germanici, 4. a Ripa in Meridiem totidem ab Apenroa in Occidentem, Tondern vulgo.

TUNDIS Graece *tu/ndis2, oppid. et emporum Indiae maritimum, 500. stadis a Muziri dissitum, apud Auctorem Peripli, inter quae Templum Augusti, in Limyrice regione ponit Peutingeri Tabula. Vide Salmas. ad Solin. p. 1185. et 1186. nec non infra, voce Tyndis.

TUNES it. TUNIS, Strab. Tunicense oppid. Plin. l. 5. c. 4. (Thinissa forsan Ptolem. ) vulgo Tunisi, urbs Africae, Episcopalis olim, a Carthaginc 12. mill. pass. teste Livio [orig: Liviô], l. 30. c. 9. hac [orig: hâc] tempestate clara et regia, amplissima Satrapae sedes. Non longe abhinc Romani fracti et caesi a Carthaginensibus, Xantippo [orig: Xantippô] lacedaemonio [orig: lacedaemoniô] auxiliante, quo [orig: quô] tempore M. Regulus captus est. Postmodum sub Saracenis; obsessa fuit a Ludovico IX. Galliae Rege, qui regem Tunetanum X. M. caesis vicerat, sed peste saeva [orig: saevâ] magna [orig: magnâ] exercitus parte, ipso [orig: ipsô] quoque Ludovico [orig: Ludovicô] absumpto [orig: absumptô], Carolus frater durissimis conditionibus obsidonem solvit, A. C. 1270. Paul. Aemil. l. 7. capta postea ab Arcadeno Aenobarbo Cirthae Rege, sed recuperata: a Carolo V. item A. C. 1535. Muleasse rege exturbato [orig: exturbatô], postea reddita Regilegitimo: cuius stirpe exstincta [orig: exstinctâ], Philippus II. sub cumus fide postremi Reges fuerant, regno [orig: regnô] cum arce Goleta, A. C. 1574. ab Amurathe exutus est, culpa [orig: culpâ] per iocum, in podagram Suessani Ducis, austrii Sphaeristerium, et Cardinal. Granvellani subligar, reiecta [orig: reiectâ]. Thuan. Hist. l. 5. Hodie Rei publ.

formam habet, receptaculum priatarum, sub protectione Turcarum Imperatoris. Hic [orig: Hîc] equi velocissimi, Barbari nobis; qui et in Massylia et Numidia passim. Baudrando Tunes, seu Tunetum, vulgo Tunisi Italis, Tunis Gallis, urbs est ampla Afrieae, cum arce et portu amplo, regni Tunetani caput, in ora maris Mediterranei, sed piratica [orig: piraticâ] infamis. Capta fuerat a Carolo V. ut dictum, et postea proprio Regi reddita; sed deficiente stirpe mascula [orig: masculâ], nunc quandam Reip. formam servat sub clientela Turcarum, 4. leucis distat a Golerta arce firmissima in Meridiem, et 40. ab Hermaeo promuntorio. Populi Tunetei. Sidonio Tunisei, in Paneg. Anthem.

In Africa, Academiam Fesensem et Tunetanam inprimis, celebrat Clenardus; et Fessae quidem, post Grammaticam, in alcorano et Scholasticis Doctoribus, totos esse: Tuneti vero, coeteras omnes disciplinas florere, tradit. Collegia ibi, in quibus Studiosi Artibus, Medicinae, Legibus operam dant, non pauca: Scribitque Iovius Histor. l. 43. et 44. Muleassem Regem, Averroicae Philosophiae apprime peritum, cum Philosophis Italis, de Natura Universi, Caeli motu. Siderum potestate, saepius disputasse [orig: disputâsse]. Vide Georg. Hornium, Histor. Philos. l. 5. c. ult. et infra in voce Tunetanum Regnum.

TUNETANUM Regnum , Royaume de Tunis, pars est Barbariae, in Africa et in Ora maris Mediterranei, ubi alias Africa propria et Biyancena regio. Terminatur a Septentrione mari Africo [orig: Africô], uti etiam ab Ortu et Syrti minori, ab Occasu Bagrada [orig: Bagradâ] fluvio [orig: fluviô] et regno [orig: regnô] Algerii, a Meridie autem Biledulgeridia [orig: Biledulgeridiâ] tractu. Eius primaria urbs est Tunetum; olimque proprios habuit Reges; sed ex quo stirps defecit, regnum servat quandam Reip. formam, antea sub clientela Turcarum, nunc autem sui fere iuris. Ab eo pendebant alias Melita, Lopadusa, et Patalaria insul. cum aliis in illius ora et versus Syrtim minorem. Tribuitur in 4. provincias, Constantinam, Tunetanam proprie sic dictam, Tripolitanam et Zebensem region. de quarum Urbibus infra; migrationibus gentium et imperii vicissitudinibus nulli secundum. Gothis namque et Vandalis Romanos, atque illos vicissim Arabibus exigentibus, captae et dirutae urbes; aliae aedificatae, nominaque earum propter aut linguarum diversitatem aut conditorum ambitionem, adeo mutata sunt, ut antiqua indagare difficile et tantum non supervacaneum sit. Totus autem iste tractus initio sub Poenis, dein sub Romanis fuit; post Vandali, iisque eiectis Muhammedani Arabes successere [orig: successêre]: ac circa A. C. 1370. Abdalecitus, pietatis et sanctimoniae specie magnam inter Arabes auctoritatem adeptus, sub Caimo Adamo Calipha Carvennae rebellavit; qui quamvis ab Arabibus, auspiciis Caimi subiro oppressus, et occisus esset, duos reliquit filios, quorum unus Bugiae, alter Tuneti regnavit: et uterque, quo se alientis opibus tueri possent, Iosepho Texisio ac eius successoribus Almoharavidis tributum exsolverunt. Postquam vero ab Almoadis Almoharavidae Africae imperio [orig: imperiô] deiecti sunt, Iacobus Almansor Tunetanum Regnum occupavit, exque eo Abdeliciti heredes exturbavit; donec ingenti illa [orig: illâ] pugna [orig: pugnâ] ad Naves Tolosanas commissa [orig: commissâ], almoadarumque viribus profligatis, rursus Arabes illud invasere [orig: invasêre], eoque Praefectum Marochensis Regis redegere [orig: redegêre], ut longe illi petito [orig: petitô] auxilio [orig: auxiliô] esset opus. Eo igitur missus Abdul Hedius Hispalensis, prudentia [orig: prudentiâ] et animi moderatione tantum effecit, ut, pace ab Arabibus modico [orig: modicô] tributo [orig: tributô] redempta [orig: redemptâ], quod postea semper Tunetanis Regibus pensitatum est, labente Almoadarum Imperio [orig: Imperiô], res suas eo in regno firmaverit, Eius filius Zacharias, bello [orig: bellô] feliciter contra Merinenses gesto [orig: gestô], omne robur contra Tripolitanos et Numidas vertit; ac fere semper victor magnas opes decedens Abul-Ferezi filio reliquit: qui ex dissensionibus, inter Fessanos, Tremezenos, ac Marochenses Reges, ortis, occasionem captans, post deiectos Zegenenseis, qui diu Tremezeno [orig: Tremezenô] Regno [orig: Regnô] fuerant potiti, et pacem cum Fessano factam, Rex Africae appellari meruit; relicto [orig: relictô] post mortem Humene, Patris fortuna [orig: fortunâ] ac tantis opibus digno [orig: dignô] filio [orig: filiô]. Quo [orig: Quô] mortuo [orig: mortuô], rursus Merinenses Africae Imperium adepti sunt, porrectis ad Philaenorum usque aras finibus: Humenis nepotibus, qui se in vicinos montes ac deserta receperant, interea occasionem operientibus, in avitum redeundi Regnum. Inter quos Mule Bulabes cum magno praelio ab Abu Henuno Fessae Rege victus et captus esset, postea Abu-Celeni, huius filii ac successoris, beneficio [orig: beneficiô] liberatus, Tunetem recepti et Tripolim ac reliquas Regni provincias rursus sub potestatem redegit. Ab eo, in eadem gente, mutuis interdum caedibus interrupto [orig: interruptô] ordine, per triginta quinque Regum, intra 450. annos, successionem, Regnum, ad Muhammedem, Mule-Assis patrem, tandem pervenit: qui Mule-Asses, cum nefario scelere ac tot fratrum horrenda [orig: horrendâ] caede cruentus, in paternum solium se intrusisset, ab Hariadeno Ahenobarbo, divinae, ut apparuit, vindictae ministro, Regno [orig: Regnô] spoliatus est: Verum mox a Caesare restitutus, ab Hamida filio, nondum una [orig: unâ] regni spoliatione vindicato [orig: vindicatô] satis digne scelere, rursus est Regno [orig: Regnô] expulsus; postremoque oculis orbatus. Unde Augustam Vindelicorum ad Caesarem profectus, tantum impetravit, ut denuo reduceretur, mortuus A. C. 1550. aetat. 66. Quae postea ibi gesta, ut et plura hoc de Regno, vide apud Iac. Aug. Thuanum, Historiar. l. 7. p. 147. et seqq. Hornio vero Regni primus conditor Ibrahim fuit fil. Zachariae, post quem satis longo [orig: longô] intervallo [orig: intervallô] regnavit Abul-Ferezus, Thuano memoratus. Buffares dein, qui regnavit circa A. C. 1430. Regnum in tres filios suos divisit, et Regnum Biledulgeridiae Hammari, Bugriae Abdul-Azizo, Tuneti Huthmeno, destinavit. Quorum medium duravit, ad annum usque 1510. quo [orig: quô] id Petrus Navarrus, iussu Ferdinandi [orig: Ferdînandi] Castellae Regis destruxit. Huthmen duos reliquit filios, quorum maior natu Esaias in Tunetano Regno successit: alter Tripolim accepit regio [orig: regiô] titulo [orig: titulô], quod regnum itidem a Petro Navarro eversum est etc. Vide cum, Orbe Imp. cum Animadv. Felleri, p. 472. et supra vocibus Mule-Asses, Mule-Bucenes etc.

Abdirana, in provinc. Tunetana. Ainzammitha, Ibid. Aphrodisium, Ibid. Biserta, in provinc. Constantina. Cammartia, in provinc. tunetana. Carthaginis rudera, Ibid. Carvenna, alias Curubis, Ibid. casabatha, Ibid. Circenna, in provinc. Tripolitana. Clupea, in provinci. Tunetana. Collobesum, in provinc. Constantina. Constantina, in provinc. cognomine. Curubis, eadem cum Carvenna. Hamametha in provinc. Tunetana. Heraclia, Ibid. Hippo, cuius olim Episcopus Aurel. Augustinus, in provinc. Constantina. Leptis, in provinc. Tripolitana. Lorbusia, in provinc. Tunetana. Lotophagrtis Insul. Martia, in provin. Tunetana. Meninx, eadem cum Insul. Lotophagitide. Milia, in provin. Constantina. Monasterium, in provinc. Tunetana. Nebelis, Ibid. Rusicada, in provinc Constantina. Ruspina, in provinc. Tunetana. Siagul, Ibid. Tacaccina, in provinc. Constantina. Tebeca, Ibid. Tifesa, Ibid. Tobulba, in provinc. Tunetana. Tripolis, in provitic. Tripolitana. Tunes, provinciae cognomen et Regni caput. Utica, morte Catonis nobilis, Ibid. Zebensis, pars Numidiae, ad interiorem pertinet Libyam. Zoroata, in provinc. Tripolitana, etc.

TUNGCHUENUM vulgo TUNGCHUEN, urbs Imperii Sinarum, in Suchuensi provincia, sub qua sunt septem urbes; sedetque iuxta fluv. Thou, in planitie, ad radices montium, teste Martinio [orig: Martiniô].

TUNGGINUM vulgo TUNGGIN, urbs Imperii Sinarum, in Queichea provincia, cuius sextum locum obtinet, in confinio Huquaniae, ad radices montium, teste Martinio [orig: Martiniô].

TUNGINUS in L. Sal. tit. 46. §. 1. Tunginus aut Centenarius mallum indicent, est tungi, i. e. villae Praefectus, seu Iudex, qui post Comitem est, in veter, Glossar. Aliter Tungravio, in LL. Ethelredi Regis Angl. etc. Vide Car. du Fresne Glossar.

TUNGRI populi Belgii, in Eburonum, quorum pars maxima inter Mosam et Rhenum erat, ob Salbinum et Cottam Legatos, cum una legione et 5. cohortibus interfectos, ac Q. Ciceronis castra oppugnata, a Caesare excisorum, loca successere [orig: successêre]. Complectunitur autem antiquam dioecesim Tungrorum, vel Traiectensium, quae Dicoecesim Leodicensem, qualis nunc est, atque etiam non minimam partem Ducatuum Brabantiae, Limburgensis et Dioecesim Comitatumve Namurcensem continebat. Inter legiones Palatinas 12. Tungricani Seniores: inter auxilia Palatina 65. Sagittarii Tungri memorantur Amm. Marcell. l. 26. et 27. Horum urbs Episcopalis et ampla olim in Brabantia, a Leodio et Traiecto 3. leuc. in Ortum, nunc parva est, iuxta amnem Iecoram Iecker, qui apud Traiectum Mosam auget, in ditione Leodiense. Media inter Traiectum ad Mosam, in Ortum, et Famum S. Trudonis in Occasum, in limite Brabantiae, 3. leuc. utrinque. Olim et Aduatuca Tungrorum. Baudrand. Postea more complurium Galliae urbium, Gentis nomine aslumpto [orig: aslumptô] Tungri dici coepit, hodieque Tongeren. Hic [orig: Hîc] aquae Spadanae, iam Plini tempore nobiles, l. 31. c. 2. Urbe, mortuo [orig: mortuô] Aravatio [orig: Aravatiô] Episcopo [orig: Episcopô] ab Attila funditus, post incensas Metas, evertsa [orig: evertsâ], sedes Episcopalis Traiectum ad Mosam translata est, ita ut saepius Traiectenses quam veteri nomine Tungrenses Episcopi appellarentur. Verum reparata postm odum urbs, hodieque incolarum multitudine, industria [orig: industriâ], Basilicarum ac Monasteriorum splendore insignis est: Tenetur a Gallis bello [orig: bellô] ultimo [orig: ultimô]. Vide Hadr. Vales. Notit. Gall.

TUNGRORUM fons Iserborn Andr. Baccio, locus apud Tungros; sed teste Gilberto Limburgio [orig: Limburgiô] Savenier apud pagum Spa, cuius aquae salubres adversus cuiuscumque generis morbos fere esse pethibentur. Vide Plin. l. 31. c. 2. Baudrando hodie est Spa, vicus Leodicensis ditionis incolis Spayf. In limite Ducatus Lucemburgensis, 5. leuc. a Leodio in Eurum, 3. a Limburgo in Meridiem.

TUNICA [1] undecumque dicta sit, (malumus enim id kignorare, quam cum Grammaticis ineptire) Graecis xitw/n dicitur. vestimentum videlicet interius, cui toga aut pallium aut alia superiot vestis iniceretur: idque tam vitile, quam muliebre. Proprie tamen Tunica vitorum fuit, sicut stola feminarum. Sic Cato Uticensis apud Plutarch. dicitur ad Rostra saepe venisse a)xi/twn, id est, sine tunica: et Tigranes, apud Dionem, accessisse ad Pompeium legitur, to\n xitw=na endusa/menos2, tunica [orig: tunicâ] exuta [orig: exutâ]. Illius usus apud antiquissimos Romanos nullus erat, utpote sola [orig: solâ] toga [orig: togâ] amictos: Postea substrictas et breves tunicas, citra humerum desinentes habuerunt, stastim ab excessu Romuli. Hinc Plin. l. l34. c. 5. extr. Primas, inquit, statuas putarem has, et Attii Navii positas, aetate Tarquinii Prisci, nisi Regum antecedentium essent in Capitolio: Ex his Romuli est sine tunica, sicut Camilli in Rostris. Sequentibus temporibus, ut notat Manutius, duae pluresve tunicae in usus venerunt: Varro apud Nonium, Postquaem duas tunicas habere coeperunt Romani, instituerunt vocare subuculam et intusium. Idque praesertim apud ditiores. Qui mos cum apud Iudaeos quoque vigeret, Christus severius vitae institutum formans, vetuit discipulos duas gestare runicas, Matth. c. 10. v. 10. Has deposuere [orig: deposuêre] in petitione honorum Romani, Plutarch. in Coriolano: Sive quo magis ea [orig: eâ] specie humiliores essent, ad supplicandum: Sive, ut, qui cicattices haberent subicerent oculis fortitudinis sigua: Cynici quoque a)xi/twnes2 fuere [orig: fuêre], hinc pallium duplicare soliti. Non nisi sero autem lini usus in tunica interiore, quo [orig: quô] tempore lineae tunicae promiscue usurpatae sunt, cum prius ex lana essent: nec minima pars luxus addita [orig: additâ] iis purpura [orig: purpurâ], atque auro [orig: aurô]. Auteas enim fascias limbosque ac segmenta, quas paragaudas dixere [orig: dixêre], lineis interulis adiecta esse, docet Casaubonus: sive ea vox Parthorum, sive Syrorum fuit, vide quoque Vopisc. in Aureliano, c. 46. et Salmas. ad Hist. August. Scriptores. Conviviorum ministri in tunica, et ferme linea, officio [orig: officiô] fungebantur, ut expeditiores essent: quibus auratis

paragaudis uti concessum, cum alias id privatis interdictum esset, Lam prid. in Alexandro, c. 41. Hinc etiam Christus Dominus, pedes Apostolorum ante convivium loturus, posuit pallium, Ioh. c. 13. v. 4. quia, ut Nonnus interpretatur, servile opus facturus erat. Servorum enim erat, sine pallio, aut alia [orig: aliâ] veste exteriore, tunicatos et cinctos, vel etiamk linteo [orig: linteô] succinctos ministrare, vide Sueron. de Caligula. Et quidem Im peratorii servi albati erant, privatorum vero in tunicis pullis minstrabant: nisi ubique albas tunicas, ob conviviorum laetitiam, regiorum vero ministrorum albatas, i. e. creta [orig: cretâ] candefactas, et auro [orig: aurô] distinctas fuisse dicas. In sacris olim Aegyptiis praecipuus quoque lineae vestis usus erat: Hinc Linigera turba, et Liniger grex, apud Poetas: et lineus amictus Isiacorum apud Sueton. Domit. c. 1. Hodieque in Latinorum sacris, eidem vesti suus honos est. Praeter amictum enim lineum superiorem, quo [orig: quô] in sacra Psalmodia sacerdotes atque ipsis sacris ministri utuntur, prima vestium sacrificalium linea tunica talaris inducitur, quam vulgo Camisiam appellant: Fuit illa stricta et corpori adhaetens, docente Hieronymo ad Fabiolam. Mensura superioris tunicae, quae exterior et superaria quoque dicebatur, erat ut paulo infra genua caderet, Quintil. l. 11. c. 1. Proin, qui in longis ac demissis tunicis incedere solebans, quod id feminatum proprium esset, ii tamquam molles, male audiebant. Horat. l. 1. Sat. 2. v. 25.

Malthinus tunicis demissis ambulat: est qui
Inguen ad obscenum subductus usque facetus.

Cingebant autem Romani omnes tunicam, praeter laticlavios, et prout libebat, contrahebant aut demittebant. Hinc apud Petronium, Statores altitus cincti. Imo magno probro fuit, discmctum incessisse, Dio, l. 63. Sic autem cum tunica cincta esset, in sinum pecuniam reconditam docet Plutarch. in Coriolano. Porro, sicut longae tunicae ac talares, ita et manuleatae infames olim in viris fuere [orig: fuêre], Gellius, o. 7. c. 12. Colobiis proin, sic tunicae sine manicis dictae, uti mos. Non quod totis brachiis renudatis incederent, sed quod manicae ad cubitum tantum pertinerent, et non cum brachiis magnam quoque manus partem cooperirent. Utque hoc Colobium sive communis tunica, etiam penes Christianos fuit, et quidem in sacris, ut et reliquae vestes communes, gestata usque ad Silvestri Pontificis tempora, cuius instituto [orig: institutô] in locum Colobiorum Dalmaticae successerunt, i. e. tunicae manuleatae. Plura in hanc rem, et de Tunica palmata trium phantium, russa militum, Galbina, Laticlavia, Asema, Christi inconsutili, Muliebri, seu Stola, de tunicae ornamentis, aliisque vide Octav. Ferrar. de re Vestiaria, l. 3. toto. De Tunicis vero Angusticlaviis, Canusinis, Cirratis, Comicis, Fimbriatis, Gausapinis, Manicatis, Manuleatis, margaritidibus, Militaribus, Monachicis, Multiciis, Palliolatis, Punicis, Purpureis, quibus clavi candidi intertexti, Quadrangulis, Rectis, Scorteis, Singularibus, Strictis, Synthesinis, Tragicis, Virilibus, aliis, apud Casaubon. ad Sueton. Salmas. ad Tertullian. de Pallio, Historiam Aug. et Solinum, Alios; et hic [orig: hîc] passim. De Funebribus ex lino asbestino supra diximus. Car. du Fresne Tunicae cum tintinnabulis, inter Episcopales vestes, meminit ex vet. Codice Ratoldi Abbatis Corbei. ut et Tunicae Monachorum caputiatae, ex Lanfranco: atque Tunicae nomine, vestem quoque Clericorum propriam, apud Honorium Augustodun. et apud Francicos Scriptores sagum militare, armaturae fere vel thoraci superindui solitum, Gall. cotte d'armes, indigitari, adicit. Uxores autem viris, et Matres filiis tunicas olim ut et alias vestes confecisse, Alexandrumque Macedonem et Augustum non nisi domesticis huiusmodi usos, quas veteri more in attio domus, cum clientibus Romani texebant, Graeci vero in oeco et proceco, habes apud Alexandr. ab Alexandro, Genial. Dierum, l. 4. c. 8. Nec vero indutui solum Tunica, sed et in bello usui fuit, ut in quo tunicam puniceam hasta [orig: hastâ] sublatam, signum pugnae ab Antigono datum, in Philopoemene memorat Plutarchus: quemadmodum eodem [orig: eôdem] fine sagum purpureum supra Praetorium, apud Romanos expandebatur, teste eodem [orig: eôdem] in Fabio et Pompeio etc. Vide quoque hic [orig: hîc] passim, uti de usu tunicarum duarum Apostolis itinerantibus contra communem morem, prohibito, Suicerum voce *xitw\n. Hinc tanicatus Popellus, apud Poetam, quia plebs in tunica. etc.

TUNICA [2] Inconsutilis ut communiter redditur, Graece a)/r)rafos2 xitw=n, Ioh. c. 19. v. 23. ubi de vestibus Domini nostri, h)=n de\ o( xitw\n a)/r)rafos, e)n tw=n a)/nwqen u(fanto\s2 di' o(/lou. Vide quoque v. seq. ubi de consilio militum, sortiendi potius, quam dividendi, eam: nonnullis peculiari artificio [orig: artificiô] detexta videtur, ut quae suturam non habuerit, qua de re vide Casaubon. Exercit. Baronian. 16. c. 84. Salmasio vero, non alia fuisse tunica videtur, praeter vulgares et vulgo texi solitas, in Palaestina, et apud Galilaeos, qui, ut nattat Isidorus et Theophylactus, in altitudinem texebant et pectine succutiebant vestimenta, more cum multis gentibus, Romanis quoque, communi, quorum hos rectas vocasse [orig: vocâsse] hoc genere textas runicas, supra vidimus. Huiusmodi tunicarum aliae fuere [orig: fuêre] xistoi\ apud Veteres, quae et r(aptai\ dicebantur et sumporphtoi\; aliae a)/r)rafoi, quae ex toto tectae conclusaeque et nulla [orig: nullâ] parte sutiles scissilesque, uti sunt camisiae nostrae et interulae. *sxistoi igitur xitw=nes2 erant, qui ex utraque parte in humeris fibula [orig: fibulâ] stringebantur, quos pero/nas2, sed et r(afa\s2 ac r(afi/das2, Graeci dicebant: uti erant tunicae laticlviae apud Romanos. Hesychius, sumporphto\n vel su/mporpon, to\n r(afai=s2 suneilhmme/non meta\ tou\s2 w)/mous2 xitw=na. Ubi su/mporpon xitw=na vocat, qui et xisto\s2 dictus, fibulis sive r(afai=s2 altrinsecus in humeris comprehendebatur. Sicut idem tunicam servorum e(teroma/xalon vocat, quod th\n e(teran maxa/lhn e)/xei e)r)ramme/nhn, alteram manuleam sutam haberet, i. e. fibulatam vel nodo [orig: nodô] strictam: sic ut una [orig: unâ] quidem parte haberet maxa/lhn, in quam brachium immitteretur, altera [orig: alterâ] vero manuleam non haberet, sed in modum pallii amiciretur, et fibula [orig: fibulâ] necteretur, adeo que ab hac parte a)/r)rafos2 esset. Et vestimentum

illud caecum ac nullos habens exitus, quo [orig: quô] Clytemnaestra Agamemnonem e balneo exeuntem involvit, Lycophron nullas scribit habuisse r(afa\s2 i. e. vestis oras, quae fibulis consererentur. *)/ar)rafoi igitur tales, quae essent a)/xistoi neque fibulis in altero, aut utroque humero, iungerentur: atque ex hoc genere DOMINI nostri tunica eidem fuisse videtur. Vocat autem Ioannes illam u(fanto\n e)n tw=n a)/nwqen, quod in superioribus tunicae partibus eae r(afai\ vel fibulae locum haberent magis, quibus stricta tenebatur et sedebat in humeris tunica. Quia etiam pleraeque per totum et usque ad infimamoram nodis fibulisque ex utraque parte constringebantur, addit u(fanto\s2 di' o(/lou, ut nulla [orig: nullâ] sui parte scisuram et u)po/komma illam habuisse ostenderet, sed integram totam fuisse significaret. Nec prohibet, quo minus ita tales tunicae vocarentur, quod consutae essent aliqua [orig: aliquâ] ex parte et sarcinatricis acu conceptae. Sarcinatricis enim acus idem facit, quod pecten textoris, unde et artem illam, quae acu pingit, ad *u(fantikh\n Veter. retulerunt. Et quidem huiusmodi tunicae totae in tela fieri non poterant, sed ex incisis partibus integrari et acu consui habebant necesse: at xistoi\ xitw=nes2 coeteraque id genus vestimenta, ut erant colobia Romanorum, et laticlavias tunicas fuisse diximus, ut quae ex duabus plagulis constabant, in utroque latere per fibulas committi solitis, facile in tela rotae fiebant etc. Hactenus Salmas. Not. ad Vopisc. in Aureliano, c. 46. ubi plura hanc in tem, inter alia, tunicam Domini a)/r)rafon, ideo non divisam fuisse a militibus, quod scissa ac divisa nulli usui futura fuisset, ex pallio vero et veste forte alia superaria, utpote vestibus duplicibus, 4 partes commode fieri potuisse, addens. At rationem texendi Veter. et Inconsutiles, h. e. omnei sutura [orig: suturâ] carentes, faciendi Tunicas, in vera iam luce posuit Clar. Ioh. Braunius Theologus Belga, insigni opere de Vestitu Sacro Summi Sacerdotis Hebraeorum, ubi non tantum ex Indiis saepiuscule huiusmodi Tunicas afferti se vidisse, sed et ipse textrinum huiusmodi suo [orig: suô] ingenio [orig: ingeniô] excogitasse [orig: excogitâsse], pluribus ostendit, quem proin hanc in rem prae aliis videre operae pretium erit.

TUNICA [3] Molesta supplicii genus, cuius mentio apud Senecam, Ep. 14. Cogita illam Tunicam alimentis igneis et illnam et intextam. Iuvenalem item, Sat. 8. v. 235.

Vide quoque Tertullian, ad Martyr. c. 5. Cael. Rhodig. l. 10. c. 5. idem facit poenae genus cum Scalis seu Gradibus Gemoniis, unde reos non in Tiberim vivos praecipitatos, sed ibi vivicomburio [orig: vivicomburiô] punitos, contendit. Gallonius suo de Martyrum cruciatibus libello, figuram subicit Martyris, Tunica [orig: Tunicâ] candenti ferrea [orig: ferreâ], et crepidis ferreis induti, quas clavi lignei adstringebant: quam in Baldumi de Calceo Tractatum transtulit Andr. Frisius, editione Amstelodam. A. C. 1667. Sed et Tunica occurrit Plumbea, in L. Baiwar, alio [orig: aliô] tamen sensu, ut ad cuius pondus pro Episcopo occiso aurum pendi, ab homicida, iubetur, tit. 1. cap. 11. §. 1. Si quis Episcopum --- occiderit, solvat eum --- secundum hoc edictum. Fiat tunica plumbea secundum statum eius, et, quod ipsa pensaverit, auri tantum donet, qui eum occidit etc.

TUNICATES populi Vindeliciae inter Augustam et Ratisbonam. Ptol. ubi rura Tunicatea, quorum meminit Poeta, Itiner. l. 5.

TUNICELLA vestis in Ecclesia Romana Subdiaconorum propria, quae et Subtile, vide ibi: nec non Dalmatica minor, uti legas apud Dominic. Macrum, Hierolex, ubi de eius usu multa.

TUNONIUM oppid. amplum Sabaudiae, ad lacum Lemanum, caput Ducatus Caballicensis; 7. leuc. a Geneva in Ortum, 5. a Lausanna in Meridiem, Vulgo Tounon, seu Thonon.

TUNTOBRIGA vulgo BRAGANZA, urbs Hispaniae Tarraconensis Ducatus titulo [orig: titulô] insignis in Portugallia, inter Mirandam et Bracaram, Ferrar. Baudrando fuit oppid. Callaicorum Braccariorum. Nunc in ruinis; manet tantum vicus Bargua de Regoa, in Portugall. in provinc. Transmontana, 7. leuc. a Brigantia in Occasum, ad Tuelam amnem.

TUPHA Zonarae in Basilio Imperatore appellatur Tiara rectus, Regibus olim Persicis peculiaris; ob tryphnm, quem ingeneraret. Solerius de Pileo. Sect. 9. Vide supra Tiara.

TURANII inter eas Sabinorum nobiles familias, quae Romam se cum T. Tatio contuerunt atque patriciae factae sunt, connumerantur a Dionysio.

C. TURANIUS Poeta, annonae praefectus paulo ante mortem, ab Augusto substitutus, in locum suum. Fuit et eo [orig: eô] nomine Poeta Tragicus, teste Ovidio [orig: Ovidiô], l. 4. Epist. ex Ponto, El. ult. v. 29.

TURBA [2] postea Travia, Tarbia, ac Tarvia, nunc Tarba, oppidum Galliae, caput Bigerronum, decimo [orig: decimô] inter provinc. Novem populanae civitates loco [orig: locô]. Vulgo Tarbe: vetus castrum aut arcem Bigerram Bigorramve habuit, ubi semper Episcopatus fuit sedes: Unde et nunc sedes dicitur, la Sedes. Vide supra in voce Bigerrones.

TURBA [3] in viis Romanis, tanta quottidie, ut aegre via reperiri posset, indigitatur passim Iuvenali, Martiali, Aliis. In Amphitheatro imprimis aut Circo Maximo, Papinio, l. 1. Sylv. 1. v. 65.

---- Continuus septem per culmina montes
It fragor, et magnae fingit vaga murmura Romae.

In cuiusmodi locum, pompamque spectandam, proruentem, Populum, formicis ac suibus pulchre comparat Theocritus, Adoniazusis,

*)w qeoi\ o(/ssos2 o)/xlos2 pw=s2 kai\ po/ka tou=to pera=sai
*xrh\ to\ kako\n; mu/rmhkes2 a)nh/riqmoi kai\ a)/metroi.

et supra, voce Compressio, ut et infra Umbo, ubi de verbis paragkoni/cein et w)lekrani/cein. Voci origo ex tu/gbh Attico, pro su/rbh, a su/rein et boa=|n, ut commotionem streperam ac vocalem proprie notet, Becmannus, Origin. L. L. Apud recentioris aevi Scriptores Turba niger cespes est, qui, e terra palustri ac bituminosa erutus, variis in regionibus, vicem carbonis praebet, Gallis Tourbe, Belgis, Anglisque Torf et Turf dictus. Vide Lamb. Ardensem, Auctorem Chronici Andrensis; Spelmannum, qui turbam e terrae corpore effodi, blestiam (Gall. bleche ) e superficie, utramque in ignis escam a rusticis plurimis et a Nobilibus ipsis, in palustribus regionibus adhiberi ait; ipsos inprimis, qui de Turbis ex professo scripsere [orig: scripsêre], Martin. Schoockium, Carolum Patinum, Alios. Hinc Turbariae, loci eiusmodi cespitibus fodiendis idonei, in Monastico Anglic. passim: de quibus Wilh. Armoricus, Philipp. l. 2. ubi de Flandria,

Vide Auctores Carolo du Fresne hanc in rem laudatos, de Turbariis praecipue Anglicis Camdenum, Descript. Britanniae, ubi de Lancastrensi agro, et quaedam supra, ubi de Carbone. At Turbarii, seu Turbiculi, vulgo Kerni, apud Hibernos, milites levis armaturae, qui iaculis amentatis, machaeris et cultris sive sicis, Skeynes vocatis, dimicabant, dicuntur. Henrico Marleburgensi, qui de illis pluribus agit, uti ex eo Iac. Waraeus Antiqq. Hibernic. c. 12. Sect. 1.

per TURBAM probatio Gallice Preuve par Turbe, seu Enqueste par Turbe, it. simpliciter Turbe, terminus in Gallico iure usicatus, Nempe Gallorum moribus decem testium depositione, in probanda Consuetudine, curca quam lis orta est, opus fuisse docet Faber ad §. 9. I. d. I. N. G. et C. quae probatio dicebatur fieri per Turbam; seu quod decem homines turbam faciant, per l. 4. §. 3. d. vi bonor. rapt. seu, quod testes non secreto, ut alias, sed palam in illa turba et multitudine examinarentur, vide Coras, p. 2. d. art. iur. c. 10. Apud. C. du Fresne Glossar. Ordinatio de inquistione Consuetudivum facienda -- Vocabuntur plures sapientes, carentes suspicione. Ipsis vocatis propanetur eis Consuetudo et dabrtur eis in scriptis: qua [orig: quâ] proposita [orig: propositâ], iurabum quod ipsi dicent, et fideliter reserent illud, quod sciunt et credunt, per os unius ex ipsis et viderunt usitari super illa consuetudine. Quo [orig: Quô] iuramento [orig: iuramentô] praestito [orig: praestitô] trabent se ad partem, et deliberabunt, et referent deliberationem illam, et dicent inter quos viderunt illam consuetudinem et in quo casu et quo [orig: quô], loco [orig: locô], et si fuit iudicatum et de circumstaniis et omnia redigent in scriptis. Et mittantur ad Curiam clausa, sub sigillis inquisitorum, et reddent omnes causam dicti sui, etiam in TURBA. Adde veter. Consuetudinem Bituric. editum a Thomasserio, artic. Comment. Coustume se doit prouver, et Remarques du droit Francois, verbo coutumes. Hodie vero ratio illa Consuetudinem probandi abrogata est Statuto [orig: Statutô] Lodovici XIV. Galliae Regis, Aprili mense A. C. 1667. promulgato [orig: promulgatô], uti discimus ex Du. de Ferriere, ad tit. ff. de LL. ubi simul modum sic inquirendi accurate describit: Quand il survenoit, inquiens, autrefois quelque difficulte pour l'observation des Coutumes la preuve s'en faisoit par Turbe, que la Cour ordonnoit estre faite par un Commissaire, qui se transportoit sur les lieux et la ayant assemble les plus anciens Officiens et Practiciens non suspects et valablement reproches par les parties, il les interrogenoit en deux ou trois turbes par la bouche du plus ancien de chacune, apres en avoir communique avec tous ceux, qui la composoient: ce qui a esse practique iusqu'a ce qu'il ait esse abroge par la nouvelle Ordonnauce donnee au mois d'Auril 1667. par Louys XIV. encor auivord'buy glorieusement regnant tit. 13.

TURBANS apud Turcas, capilli tegmen, ad Tiaram Persicum popularem proxime accedens; Graecis recentioribus fakew/lion est, quasi fascia complicata. Vocis originem a Corybantio Graecorum veter. arcessit Gretserus, ad Codin. l. 2. c. 5. Nec vero Turcis solum Persisque, sed et Tartaris in usu est, ut qui et ipsi Muha mmedi mancipati: Quorum Turbantem sic describit Mart. Martinius, Hist. de bello Tart. Biretum capiti aequale, rotundum, at humile; hoc pretiosae pellis fascia per circuitum ambit, ad duorum vel trium digitorum latitudinem: (ea plerumque castoris vel Zibellinarum est:) haec pellis aures, frontem ac tempora a frigore defendit: Quantum vero bireti supra pellis fasciam eminet, tantundem rubra byssus undique sparsa tegit, vel nigri aut purpurei equorum crines, quos pulcherrime tingunt, gestamen plane commodum nec inconcinnum. Unde colligere est, rubrum esse Tartarorum pileum, nunc saltem; olim vitidem fuisse produnt: Rubrum autem Turbantem gestant Persae, qui Ali addicti sunt; album Turcis habentibus. Nec mirum colore pileorum dissidere, qui implacabiliter dissident occasione superstitionis, aliter a Turcis, a Persis aliter acceptae. Qua de re vide Ioh. Barros, Dec. 2. Asiae. l. 50. c. 6. Osorium, de rebus Emman. l. 10. Sansovinum, de rebus Turc. Flor. Remondum, de Haereseos natalibus l. 1. c. 4. Alios. Origo triusque dissidiihaec; Alis frater patruelis Muhammedis ac gener, ipsi defuncto succedens, legem soceri suis interpretationibus adeo interpolavit, ut plane alia videretur. Quod videns Homar, Muhammedis affinis, pro legis a Muham mede propositae integtitate et recepta interpretatione, acriter adversus Alim certavit; unde superstitio in duas divisa est Sectas: Arabibus, qui Homarem sectabantur, Persas Ali addictos, non secus ac exleges et desertores, Legisque patriae corruptores, adversantibus; nec Persis mitius agentibus in Arabes Homari addictos. Cum autem non exigno [orig: exignô] tempore pars Homaris praevaluisset, exortus circa. A. C. 1370.

ex Ali se propagatum dicebat Sofi, acerrimusque sectae ab eo constitutae vindex haberi volebat ac revera erat. Qui ut suos ab Homaritis aliquo [orig: aliquô] insigni discriminaret, pro linteo albo Turbante, quo [orig: quô] Homaritae utebantur, in memoriam XII. filiorum Hocermi, Alis filii, Turbantem instituit, e cuius medio pileolus acuminatus, e lana constipata colore rubro [orig: rubrô] confectus et senis utriinque gradibus distinctus, accommodate ad contractionem vel diffusionem emicaret: Pileumque hunc, velut notam sectae Persicae, Ismael Sofi, potentissimus. Persarum Rex Usumcaslanis ex filia nepos, magno [orig: magnô] studio [orig: studiô], et partim blanditiis ac precibus, partim vi ac minis multis populis obtrusit, magna [orig: magnâ] Turcarum indignatione; Qui ad versarios ob rubros pile olos, defectionem a Muhammede exprobraturi, Kisulbassi, quasi capita rubra, hodieque noto [orig: notô] vocant convitio [orig: convitiô]. Sicut a lana, qua [orig: quâ] pileoli illi constant, sunt qui velint Persarum Regem per excellentiam dictum Sofi, quod nomen Arabice lanam sonat, cum Turbantes Turcici e lino conficiantur: an ex veteri usu Regum Aegyptiorum, quorum iudicio [orig: iudiciô] laneae vestes profanae erant; unde linreis in Templis utebantur, et funebres tunicas, quibus in sepulchra, religione consecrata infertentur, similiter e lino habebant? Vide Turbantis Turcici iconem, ut et plura de his, apud Ans. Solerium, de Pileo, Sect. 8. aliquid etiam supra, voce Fascia, item Fasciola.

TURBO [2] , INIS, exercitamentum puerile, Graece be/mbic, ut ex antiquo Epigr. patet:

*(oi d' a)/r u(po\ okuta\laisi qoa\s2 be/mbikas2 e)/xontes2
*)/estrefon e)nrei/h pai=des2 eni\ tri/o/dw|.
At pueri scytalis ludentes Turbine aucto [orig: auctô],
Vertebant lato quisque suum in trivio.

Nempe loro [orig: lorô] baculo alligato [orig: alligatô] emissum pueri in orbem circumagebantur, plagisque circumactum certatim impellebant: ut appofitissime describit Virg. l. 7. Aen. v. 378.

Ceu quondam torto volitans sub verbere Turbo,
Quem pueri magno in gyro, vacua atria circum,
Intenti ludo [orig: ludô] exercent: stupet inscia turba,
Impubesque manus, mirata volubile buxum,
Dant animos plagae.

E buxo namque probatissimi. Cum Trocho Dempsterus aliique confundunt, quod tamen longe diversum fuisse apud Veteres Ludi genus, ex Mercuriali ostendimus supra: stro/mbos2 quoque Graecis, unde recentiorum strou=mpa; item kw=nos2: quibus nux pinea proprie indigitatur, Salmas. ad Solin. p. 1285. Alias Turbo, aquatilis nomen cuiusmodi Turbines w)to/morfoi, quorum testae in multa volumina plurimis undique tuberculis exstantibus diducuntur: Item anonymi, conchylia tuberosa, et anfractuosa, striata partim rugata, maculosa varia [orig: variâ] tinctura [orig: tincturâ], in Musaeo Kircheriano, memorantur Georgio de Sepibus, p. 28. Item venti etc. Hinc turbinatus pileus, apud Macrum in Hierolex. de cuiusmodi pileis hic [orig: hîc] passim, inprimis hac [orig: hâc] ipsa voce: uti de Turbinatis piscibus, plura apud Voss. Idolol. l. 4. c. 36. et de alia vocis notione, supra voce Rhombus.

TURCAE vel TURCI, vulgo Turchi, et Musulmanni, Scythiae populi teste Pomponio [orig: Pomponiô], l. 1. c. ult. a quibus orti iudicantur, qui tempestate nostra [orig: nostrâ] latissime imperitant, immanissimi et crudelissimi hostes Ecclesiae Dei et Christi. Turca (inquit Faber) vastatorem significat verae scil. religionis, pietatis, honestatis et pacis. Herodotus inter feras gentas Septentrionis i)u/rkas2 ponit, quae appellatio a Turcorum nomine non est aliena, etsi sunt qui a Teucris Turcos deducunt, Chron. Peuceri. At Tharthak Idolum est 2. Reg. c. 17. v. 31 Alii ex Turca [orig: Turcâ] Persarum urbe magna [orig: magnâ] et opulenta [orig: opulentâ] hoc genus hominum progressum esse tradunt. Nomen Turci (inquit idem Faber) significat hominem, qui agrestiorem victus rationem sequitur. Chalcondylas, l. 2. de rebus Turcicis. Et Persas quidem *tou/rkous2 dictos ex Niceta apparet. Invenitur et a fluv. rapido Turck, qui in mare Hyrcanum influit, nomen suum Turcos accepisse. Turcas, quasi derelictos dici observat Hottingerus, Hist. Eccles. l. 1. c. 8. p. 515. et sunt qui illos iis ex Scythis oriundos volunt, quos Alexander M. intra Hyperboreos ferreis repagulis clauserit, i. e. quos velut gentem indomitam, in angulum illum, tamquam in ergastulum incluserit. E Scythis, Caucasios montes inter Pontum Euxinum et Caspium mare incolentibus, originem illos trahere communis opinio est. Se ipsos Musulmannos, i. e. fideles vocant. Horum potentiae initia iecit Tangrolipices Mucaletus, A. C. 1037. quo [orig: quô] Persidis Sultanus Muhammedes, a Turcis, quos adversus Calipham evocans armaverat, reditumque iis postmodum intercluserat, occisus et regno [orig: regnô] exutus est. Imperium postea condidit Osmannes seu Othmanes, Gasi i. e. fortis miles, Ertogrulis seu Ertucalis filius, A. C. 1290. qui cum aliquandiu agticulturam in partibus Asiae minoris ab Aladino Sultano concessis exercuisset, vicinos in Phrygia maiore Bithynia, Mysia, vicos et castella Christianorum tandem aggressus est felici successu, quem Aladinus iure ac dignitare Principis ipsi collato [orig: collatô] coronavit. Sic Zulpia [orig: Zulpiâ], Bilezuga [orig: Bilezugâ], Nacolia [orig: Nacoliâ], Chalce, vel ut Curio Histor. Sarac. l. 3. Natolia [orig: Natoliâ] Ancyra [orig: Ancyrâ], Sinope, Sebastia [orig: Sebastiâ] subiugatis, Nicaeam dein et Prusam expugnavit, Graecis pugna [orig: pugnâ] Dilensi victis. Ei fil. Urchanes successit, A. C. 1327 qui vicinas Nicaeae urbes in Troade sitas Neapolim, Carislum, Pergamum et Adramytium adiecit. Huius filius Solimannus Hellespontum primo transfretavit, et castellum Zeminick, Graecis Chiridocastrum occupavit, dein Callipolim cepit. Porro Amurathes I. Gasi Urchanis successor Adrianopolim, Philippopolim, aliasque Thraciae urbes sub iugum misit. Post eum Baiazetes I. a Turcia Gildrin, i. e. fulmen, a Graecis Laelaps dictus; Serviam ac Bosniam late depopulatus, Sigismundum Hungariae Regem ad Nicopolim vicit,

ipsaque [orig: ipsâque] Constantinopoli obsessa [orig: obsessâ]; ius vici in illa habendi Imperatori extorsit, mox a Temirlane victus et captus. Post interregnum Emir Soliman, i. e. Princeps, a fratre Musa Zelebi, i. e. Nobilissimo imperio [orig: imperiô] ac vita [orig: vitâ] privatus est: qui mox a Muhammede I. eodem [orig: eôdem] modo [orig: modô] habitus est. Huic successit Amurathes II. seu Murat-Chan, cuius initiis Pseudo-Mustaphas negotium facessivit. Eum excepti Muhammedes II. qui duo Imperia Constantinopol. A. C. 1452. et Trapezunitinum, A. C. 1460. duodecim regna et ducentas urbes magnas expugnavit: Graeciam subiugavit, Athenas delevit, a Croiana tamen obsidione Scanderbegi armis repulsus: iterum Lesbum Catalusiorum genti Genuensi eripuit A. C. 1461. Bosnia [orig: Bosniâ], Rascia [orig: Rasciâ] et Serviae magna [orig: magnâ] parte adiecta [orig: adiectâ], A. C. 1464. Inde Peloponneso [orig: Peloponnesô], discordia [orig: discordiâ] fratrum Palaeologorum, potitus, ut et Euboea [orig: Euboeâ], A. C. 1470. Baiazetes II. successo, eius reliquias Venetorum Peloponnesa [orig: Peloponnesà] exegit, post quem Selimus I. Syriam, Arabiam, Aegyptum etc. occupavit. Hunc excepit Solimannus II. qui A. C. 1521. Rhodum, dein Hungariae partes, A. C. 1566. sicut Selimus II. eius successor Chium adiecit. Post hos praefuere [orig: praefuêre] Amurathes III. Muhammedes III. Achmedes I. Othomanes II. a Genizatis strangulatus, A. C. 1622. Mustaphas, Achmedis frater: Amurathes IV. Othomanis frater, Ibrahimus, itidem a Genizatis strangulatus, et Muhammedes IV. qui haud pridem Candiam Venetis extorsit, Neuheuselium in Hungaria expugnavit et Poloniae non exiguam partem, Caminieco [orig: Caminiecô] capto [orig: captô], sub iugum misit. Praeterea Tartari Precopenses ab imperio Turcico aliquousque dependent:Walachiae quoque, Moldaviae ac Transylvaniae Principes Turcica castra sequi coguntur, simul ingenti tributo [orig: tributô] onerati, Transylvanus tamen liberius habetur. Ragusina etiam Resp. tributum pendit. Proprius Imperatorum titulus est Chakan, seu Chachan, Chan, Cham, communi fere omnibus Orientalibus more. Sultani nomen etiam usurpar, sed eo [orig: eô] modo [orig: modô], quo [orig: quô] Reges Hispan. vocem Don. Titulum Imperii videntur meruisse, ab occupata Constantinopoli, quam statim quoque sedis loco [orig: locô] elegere [orig: elegêre], cum ante Othmanes Prusiae, civitate Biihyniae, et post Adrianopoli eam habuissent: accessit conventio, inter Rodolfum II. Imperatorem et Achmedem I. A. C. 1606. Imperium ut plurimum a fratrum strangulatione auspicantur, nec filiorum adultorum ullus, patre vivo [orig: vivô], intra Urbis moenia pedem infert. Filias plerumque 4. vel 5. aetatis anno [orig: annô] Baslae, seu Beglerbego alicui despondent, uxores non habent iustas a tempore Baiazetis, a Tamerlane victi, nisi quod Solimannus II. Roxolanam hoc [orig: hôc] titulo [orig: titulô] dignatus est. Mahometani sunt, et non tam vi politici alicuius principii, quam religionis, subditorum caecum experiuntur obsequium. Milites tamen, maxime Ianizarii, liberius agunt, quorum potentiam proin omnibus modis enervare annituntur. Supremus Imperii Turcici Minister est Magnus Vezirius, Turcis Vezir Azem, ab Imperatoribus Lala, i. e. Aulae Magister dictus. Sub hoc sex alii Vezirorum nomen gerunt, consiliisque adhibentur, sed non magna [orig: magnâ] auctoritate sunt. Inter Iudices, qui post supremum Vezirium eminet, summus Iudex est Cadilescher vocatus. Saepe et Mufti, i. e. summus Sacerdos, ad sententiam dicendam accersitur. Sedes publici consilii Divan: Aula Porta appellatur. Nobilis hic [orig: hîc] nemo nascitur, cum sola domus Ottomannica suis censeatur natalibus, Plura qui volet, adeat Chalcondylam, Hist. Turc. Camarar. Comm. de Reb. Turc. Postellum Republ. Turc. Bauderium, Invent. Hist. Turc. Francisc. Sansovin. de Orig. et Imper. Turc. Ioh. Bapt. Montallban de moribus Turc. Fungerom in Turcae. Ioh. Leuncl. Hist. Turcic. Augerii Gislerii Busbequii, Legat. Turcicae Epist. 4. P. de Valle, Itinerar. Tam. 1. reliquosque auctores Becmanno laudatos, in Hist. Orbis terr. Geogr. et Civ. c. 10. de Imp. Turcico: et infra in voce Turcarum Imperium. Baudrando dicuntur les Turcs Gallice, los Turcos, Hospanis, li Turchi Italis, populique sunt Asiae, qui Imperium suum longe lateque per Europam, Asiam, et Africam armis propagarunt [orig: propagâtunt], et se ipsos Musulmanos seu fideles vocant. A Scythis, qui Caucasios montes inter Pontum Euxinum et Caspium mare incolunt, originem trahere, omnes fere auctores uno [orig: unô] ore consentire videntur. Hinc Turcicus, ut Turcicum Imper. quod coepit, A. D. 623 secundum alios A. 1300. de quo supra. Hornio, gens pastoritia, primas sedes habuerunt, in Scythia, ad Iaxartem fluv. supra Persiam. E qua regione, quae hodieque turchestania, circa A. C. 1000. in Persiam emigrarunt [orig: emigrârunt], Duce Selgkuko [orig: Selgkukô], sub eius nepote Togrulbeko hoc [orig: hôc] regno [orig: regnô] potiti, A. C. 1038. Orta [orig: Ortâ] postmodum inter patrueles an fratrueles huius discordia [orig: discordiâ] Cuthlum uses occupavit Armeniam, Cappadociam, Pontum aliasque Imperii Graeci provincias regio [orig: regiô] titulo [orig: titulô], circa A. C. 1060. sicque in Occidentale et Orientale, Regnum Turcarum divisum est: quorum illud a Christianis tantum non destructum, crebra [orig: crebrâ] eorum in Terram Sanctam expeditione: istud a Tartaris penitus est eversum. Mox tamen Aladino [orig: Aladinô] Duce Turci ex Persia profugi, occupatis Iconio [orig: Iconiô] et Sebastia [orig: Sebastiâ] urbibus, novum per Asiam minorem Regnum orsi sunt, et, superatis Graeciae provinciis aliquot, feliciter per 90. annos tenuere [orig: tenuêre], sede Guniae seu lconii constituta [orig: constitutâ]. Aladiniis deficientibus circa A. C. 1298. in quibus posteritas Selgkuki exstincta, Oguzii, alius Turcarum populus, Osmanno [orig: Osmannô] Duce, non porentiam Turcarum solum, sed omnem fere minorem Asiam in se transtulere [orig: transtulêre], sede Prusiae fixa [orig: fixâ]. Inde pervenere [orig: pervenêre] in Europam circa A. C. 1363. sub tertio Imperatore Amurathe. Et quamvis a Tamerlane univera [orig: univerâ] Asia [orig: Asiâ] exuti essent A. C. 1401. et fracto [orig: fractô] captoque [orig: captôque] Baiazethe de eorum Imperio actum videretur, viribus tamen iterum recollectis, sub Muhamede I. Amurathe II. et Muhammede II. illud per Asiam Europamque latissime propagarunt [orig: propagârunt], Constantinopoli quoque expugnata [orig: expugnatâ] etc. Vide Georg. Hornium, Orbe Imper. cum Animadvers. L. Ioach. Felleri, p. 401. et seqq. uti plura, de Regimine, Classibus, Legibus, Moribus, Habitu, Aedificiis, Hostibus, aliisque Turcarum Memorabilibus apud eundem, Orbe Polit. cum Animadvers. L. Ottonis Menkenii passim, inprimis p. 29. 414. et seqq. nec non supra Iezidaei, Istami, Mustimi.

TURCARUM Imperium l'Empire des Turcs, seu la Turquie, late per Europam, Asiam, et Africam extensum est, a [orig: â] duobus praesertim saeculis. Turcica ditio in Europa duplex est, nempe Rumelia, la

Rumelie, sub qua censentur Graecia, Macedonia, Albania, et Thracia, cum insulis Creta, Euboea, et aliis in mari Aegaeo; et Sclavonia, l'Esclavonie, sub qua Bosnia, Servia, Croatia ex parte, Dalmatia mediterranea, Sclavonia, Bulgaria, et maxima pars regni Hungariae versus Austrum. Turcicae ditionis in Asia quatuor sunt partes, nempe Asia Minor, la Natolie, Syria late sumpta, la Sourie, seu Soristan, Turcomania, alias Armenia maior, la Turcomanie, et Diarbechia, alias Mesopotamia, et Assyria, atque pars Babyloniae, le Diarbech, cum aliquot locis tantum in Arabia Petraea versus sinum Arabicum. In Africa autem Turcicae ditionis partes sunt regnum Barcae, le royaume de Barca, et Aegyptus, l'Egypte, seu Misir, in duodecim Praefecturas seu Cassilifatus divisa. Totius Imperii sedes regia est Constantinopolis, Turcis Stamboul, ad Bosphorum Thracium. Sed urbes Zibit, Aden, Balsora, et Sumachia non subsunt Turcis, neque Colchis et Iberia, partes Asiae. regna autem Tripolis, Tuneti, et Algerii in Africa sunt sui iuris quodam [orig: quôdam] modo [orig: modô], et Turcarum Imperatori parent tantum, quando ipsis videtur, quamquam sub ipsius clientela vivant. At vice versa [orig: versâ] ipsi tributum solvunt Principes Transylvaniae, Valachiae, et Moldaviae, uti Res publca Ragusina, et Princeps Tartariae minoris ipsius est clientelaris. Turcicum Imperium dividitur aliter in viginti quinque Praefecturas generales, teste Ricautio [orig: Ricautiô] Anglo [orig: Anglô], ex quibus una est in Africa, septem in Europa, et 17. in Asia: E quibus duae reguntur a Praefectis Beglierbey dictis; aliae omnes habent Praefectos Bassa nominatos. Terminatur autem ditio Turcica in Europa ad Boream Tartaria [orig: Tartariâ] minori, Polonia [orig: Poloniâ], Moldavia [orig: Moldaviâ], Transylvania [orig: Transylvaniâ] et Hungaria [orig: Hungariâ] Austriaca: ab Occasu mari Hadriatico [orig: Hadriaticô], quo [orig: quô] separatur ab Italia et mari Mediterraneo. In Africa terminatur ad Austrum sinu Arabico [orig: Arabicô]; Nubiae region. desertis Barcae et Gaogae, ac regno [orig: regnô] Tripolitano [orig: Tripolitanô]. In Asia autem ad Ortum terminatur Ponto [orig: Pontô] Euxino [orig: Euxinô], Georgia [orig: Georgiâ], Imperio [orig: Imperiô] Persarum, et Arabia [orig: Arabiâ]. Satrapiae Turcarum iuxta Ferrarium, in Asia, superiore tempestate 30. nunc pauciores, multis a Persis occupatis: Albaniae, sedes Alexandria seu Portae ferreae, Demircapi. Arabiae felicis, ad sinum Arabicum, sedes Saba, Zibit. Arabiae felicis, extra sinum Arabicum, sedes Arabia, Aden. Armeniae maioris citerioris, sedes Chorsa, Chars. Armeniae maioris ultioris, sedes Artaxata, Teflis. Armeniae maioris, in confinio Mediae, sedes Rivanum, Revan. Armeniae minoris, sedes Melitene, Malatia. Asyriae, sedes Seleucia, Mosul. Babyloniae citerioris, sedes Babylon, Bagdet. Babyloniae ulterioris, sedes Teredon, Balsara. Bithyniae, Prusa sedes, Burse. Cappadociae citerioris, sedes Amasia, Amasia. Cappadociae ulterioris, sedes Sebaste, aliis Sebastopolis, Suvas. Cappadociae, Ponti Polemoniaci, sedes Neocaesarea, Tocato. Carmaniae, sedes laxa, nunc sub Persis, ab eis recuperata. Ciliciae, sedes Caesarea penes Anazarbum, Acsar, et intus Adana, Adena. Coelesyriae, sedes Damascus, Scham. Colchidis, sedes Phasis, Fasso. Cypri, sedes Fama Augusta, Famagosta. Iberiae, sedes Barinum. Iberiae item, sedes Tzildiris. Iberiae etiam, sedes Smyrna. Ioniae, sedes Smyrna, Ismir. Lycaoniae, sedes Iconium, Cogni. Mediae Atropatiae, sedes, Cyropolis, Sumachi, nunc Persarum. Mediae citerioris, sedes Sarvanum sive Servanum, hodie Persarum. Mediae item in confinio Mesopotamiae, sedes Iban, Van. Mesopotamiae, sedes Amida, Caramit. Phoeniciae, sedes Tripolis, Tarapoli. Phrygiae, sedes Cotiaeum, Chiutaye, sub quo Praesecti 16. Syriae, ini Armeniae minoris confinio, sedes Marassia, quae Merita veteribus dicta putatur. Syriae in Comagene, sedes Hierapolis, Haleppo. Ex quibus a Persis multae recuperatae sunt, uti Albaniae, Armeniae maioris, Mediae, Assyriae, et Babyloniae. Satrapiae in Europa stptem: 1. Bosnae, sedes Banialucha: sub quo 9. Praefecti. 2. Daciae ripensis, sedes Temeswaria: sub quo 8. Praefecti. 3. Graeciae, sedes Sophia: sub quo Praefecti 21. totidem namque praefecturas continet haec satrapia, quae sunt ex ordine infra scriptae. Praefecturae Romeliae, sive Graeciae satrapiae; 1. Sophia, in Mysia, Sofia. 2. Nicopolis, ibidem, Nigeboli. 3. Quadraginta Ecclesiae, in Thracia, Kircklisse. 4. Byzia, ibidem, Vyza. 5. Germia, in Thracia, Kirmen. 6. Silistria, in Mysia, Silistra. 7. Iustiniana prima, in Macedonia, Giustandil. 8. Tegina, in Sarmatia Europaea, Bender. 9. Hermonasla, ibidem, Akerman. 10. Scupi, in Macedonia, Uscopia. 11. Prisdena, ibidem, Prisrien. 12. Thessalonica, ibidem, Salonichi. 13. Trica, in Thessalia, Triccala.

14. Lacedaemon, in Peloponneso, Misura. 15. Patrae, ibidem, Patras. 16. Cassiope, in Epiro, Ianna. 17. Delvina, ibidem, Delvino, nomine recenti. 18. Elabassanum, in Macedonia, Elbassaw, nomine recenti. 19. Aulon, ibidem, la Valona. 20. Dyrrachium, ibidem, Dulcagini. 21. Scodra in Illyrico, Iscodar, seu Scutari. 4. Hungariae, sedes Buda: sub quo 15. Praefecti. Praefecturae Hungariae ex ordine: 1. Novigradus, Novigrad. 2. Filecum, Fileck. 3. Zerzenum, Zerzen. 4. Zolnocum, Zolnock. 5. Strigonium, Gran. 6. Segedinum, Segedin. 7. Alba Regalis, Stulweissenburg. 8. Sexardum, Sexard. 9. Simontorna, Smonturn. 10. Copanum, Kopan. 11. Muharzum, Muharz, 12. Zigerum, Zigeth, vel Saswar. 13. Quinque Ecclesiae, Funfkirchen. 14. Sirmium, Sirmisch. 15. Samandria, Semender. Quarum novigradus, Filecum, (a Christianis recuperatum) Zerzenum, Zolnocum, Segedinum, in Hungaria Transdanubiana sunt. Nomina sunt fere recentia, Syrmii, Albae Regalis, Strigonii, Quinque Ecclesiarum Segedini, Solonoci exceptis. 5. Maris, sedes Callipolis, Gallipoli: sub quo 14. Praefecti, qui in locis maritimis et insulis resident, hoc est, Galatiae, Nicomediae, Callipoli, Lemni Mitylenae, Chii, Naxi, Euboeae, Rhodi, Cabylae, Naupliae, Naupacti, Leucade, et Alexandriae. 6. Mysiae superioris seu Serviae, sedes Taurunum, Belgrado, vel Samandria, Zenderin. 7. Sarmatiae, sedes Theodosia Tauricae, Caffa. Satrapiae in Africa quatuor: Aegypti, sedes Babylon nova, Alcayro: sub quo 16. Praefecti. Africae propriae, sedes Tunes, Tunisi. Byzacenae, sedes Tripolis, Tripoli di Barbaria. Manuritaniae Caesariensis, sedes Iulia Caesarea, Algeri. Augentur indies, novis provinciis occupatis, minuuntur deperditis, et sedes permutantur. Vide nostram Europae descriptionem, ubi singulos satrapiarum Praefectos videre poteris, cum illorum sedibus. Turici Imperii divisio secundum Praefecturas generales ex Baudrando. Praefectura Aegypti seu Cairi, quae sola in Africa, le gouvernement de l'Egypte, sub qua duodecim Cassilifatus, seu Praefecturae minores. Praefectura Aleppensis, le gouvernement d' Alep, Asiae in Syria, sub qua 9. Sangiacatus seu Praefecturae minores. Praefectura Amidae, le gouvernement de Diarbekir, seu de Caramit, Asiae in Turcomania, sub qua 12. Sangiacatus. Praefectura Asiae minoris, le gouvernement ou Beglierbegat de Natolie, Asiae, sub qua 15. Sangiacatus. Praefectura Bosniae, le gouvernement de Bosniae, Europae in Sclavonia, sub qua 8. Sangiacatus. Praefectura Budensis, le gouvernement de Buda, ou Budun, Europae in Hungaria, sub qua 20. Sangiacatus. Praefectura Caffensis, le gouvernement de Caffa, Europae in Taurica Chersoneso, sub qua nullus Sangiacatus. Praefectura Caramaniae, le gouvernement de Caramanie seu de Cogni, in Asia minori, sub qua 7. Sangiacatus. Praefectura Chorsae, le gouvernement de Chars, Asiae in Turcommania, in qua 6. Sangiacatus. Praefectura Cretae insulae, le gouvernement de Candie, in Europa, in qua 4. Sangiacatus. Praefectura Cypri insulae, le gouvernement de Cypre ou Kibros, ini Asia, sub qua 7. Sangiacatus. Praefectura Damasci, le gouvernement de Scham ou damas, Asiae in Syria, sub qua 7. Sangiacatus. Praefectura Ibani, le gouvernement de Van, Asiae in Turcomania, sub qua 9. Sangiacatus. Praefectura Metitae seu Aladuliae, le gouvernement de Marasch seu Zulkadrie, in Asia minori, sub qua 4. Sangiacatus. Praefectura Ninivita, le gouvernement de Mosul, Asiae, in Mesopotamia, sub qua sunt 5. Sangiacatus. Praefectura Praefecti maris, le gouvernement du Capitan Baccha, in qua sunt 13. Sangiacatus, partim in Europa et patrim in Asia, versus oram maris Aegaei. Praefectura Ricana, le gouvernement de Rika, Asiae in Mesopotamia, sub qua 7. Sangiacatus. Praefectura Rumeliae seu Graeciae, le gouvernement ou Beglierbegat de Rumelie, in Europa, in qua 24. Sangiacatus. Praefectura Sebastiae, seu Amasiae, le gouvernement de Suvas, in Asia minori, in qua 6. Sangiacatus. Praefectura Seheresuliae, le gouvernement de Scheheresul seu Scaherisul, Asiae in Assyria, in qua 12. Sangiacatus. Praefectura Seleuciae, le gouvernement de Bagdet, Asiae in Chaldaea, sub qua 10. Sangiacatus. Praefectura Symiritana, le gouvernement d'Erzerum, Asiae in Turcomania, sub qua 9. Sangiacatus.

Praefectura Temisuariae, le gouvernement de Temisuar, Europae in Huugaria, sub qua 6. Sangiacatus. Praefectura Trapezuntina, le gouvernement de Trebizonde ou Tarabozan, in Asia minori, sub qua nullus Sangiacatus. Praefectura Tripolitana, le gouvernement de Tripoli de Sourie ou Tarabolos Scham, in Asia, sub qua 4. Sangiacatus. Turcici Imperii urbes praecipuae. In Africa. Alexandria, Alexandrie seu Scanderia, in Aegypto. Cairus, alias Babylon, le Caire ibidem. Siene, Assuan, ibidem. In Asia. Alepum, Alep, in Syria. Amasia, Amasie, in Asia minori. Amida, Caramit, in Mescopotamia seu Diarbechia. Ancyra, Angouri, in Asia minori. Antiochia, Antacyah, in Syria. Attalia, Satalia, in Asia minori. Chius, Chio, in Asiae minoris ora. Chorsa, Chars, in Turcomania seu Armenia. Cotiaeum, Chiutaie, in Asia minori. Damascus, Scham, in Syria. Fama Augusta, Famagusta, in Cypro. Hierusalem, Chuts Xerif, in Syria. Ibanum, Van, in Turcomania seu Armenia. Iconium, Cogni, in Asra minori. Melitena, Malatiah, ibidem. Metita, Maraz, ibidem. Neocaesarea, Tocat, ibidem. Nicaea, Isnich, ibidem. Ninive, Mosul, in Diarbechia seu Mesopotamia. Prusa, Bursia, in Asia minori. Rhodus, Rhodes, in ora Asiae minoris. Sebastia, Suvas, in Asia minori. Seleucia, Bagdet, in Babylonia. Simyra, Erzerum, in Turcomania seu Armenia. Sinope, Sinabi, in Asia minori. Smirna, Ismir, ibidem. Trapezus, Tarrhosan, ibidem. Tripolis Tarabolos Scham, in Syria. Tyrus, Sour, ibidem. In Europa. Achridus, l'Ochrida seu Giustandil, in Macedonia. Alba Regalis, Stulweissemburg, in Hungaria. Athenae, Setines, in Graecia. Aulon, la Valona, in Macedonia. Banialucum, Banialuch, in Bosnia. Belgradum, Belgrade, in Hungaria. Buda, Bude, seu Budun, ibidem. Caffa, Caffa, in Tartaria minori. Candia seu Matium, Candia, in Creta insula. Chalcis, Negrepont, in ora Graeciae. Constantinopolis, Stamboul, in Thracia seu Romania, Imperii caput. Corinthus, Coranto et Corto, in Peloponneso. Dyrrachinm, Durazzo, in Albania. Gallipolis, Gallipoli, in Thracia. Hadrianopolis, Andrinople, ibidem. Iaycza, Iaycze, in Bosinia. Methone, Modon, in Peloponneso. Nauplia, Napoli de Romanie, ibidem. Nicopolis, Nigeboli, in Bulgaria. Patrae, Patras, in Peloponneso. Prisrena, Prisren, in Macedonia. Scodra, Scutari, seu Scodar, in Albania. Scupia, Uschup, in Servia Seraium, Seraio, in Bosnia. Sophia seu Sardica, Sophia, in Bulgaria. Sparta, Musitra, in Peloponneso. Strigonium, Gran, in Hungaria. Temesuaria, Temisuar, ibidem. Thebae, Stives, in Graecia. Thessalonica, Salonichi, in Macedonia. Vihitza, Vihitza, in Croatia.

TURCHESIA seu, Gallis Turquoise, Persis Ferza aut Firuza, vocabulo [orig: vocabulô] ex Graeco [orig: Graecô]; eadem enim cum hodierna turchesia Iaspidis species est, caelo autumnali similis, adeo que caelini seu aerini coloris, hinc Graecis a)stro/essa dicta, vel h)ero/essa, et contracte h)erou=ssa, unde Persicum Firuza, et Arabicum Feruzegi. Ab iisdem Graecis Boream eam vocatam, Plinius notat, quod scil. eius coloris sit, quo [orig: quô] caelum solet esse, cum Boreas flat; Hodieque felicem illam habent et boni ominis, uti olim quoque pro amuleto gestabatur, uti videre est apud Orpheum de huius gemmae, quam a)eroxroon i)/aspin appellat potentia [orig: potentiâ] et felicitate multa narrantem. Salmas. ad Solin. p. 202. et 1130. Vide quoque supra Cugnos et Sapphirus.

TURCHESTANIA vulgo Turquestan, pars ampla Asiae, in Tartaria, inter Tartariam veram seu magnam ad Boream et Imperium Magni Mogolis ad Meridiem, ut fere omnes narrant in historiis illius tractus. Sunt tamen multi recentiores, qui credunt nullam

esse regnum Thibet seu Tobat, cum urbe primatia cognomine; sicque de illis partibus pauca certa dici poslunt.

TURCHFARUS in Conventionibus Michaelis Palaeologi et Genuensium A. C. 1261. a C. du Fresne editis, post Historiam Gallo-Byzant. monetae aureae Turcicae species est.

TURCOMANIA vulgo la Turcomanie, regio est Asiae, quae alias Armenia maior dicta fuit. Extenditur inter Georgiam ad Boream Asiam minorem ad Occasum, Persiam ad Ortum, et Diarbechiam ad Meridiem. Subest dominio Turcarum; et eius praecipuae urbes sunt Amida et Ibanum. Zonaras, Turcas quosdam Duce Cutlumo et botoniate, regionibus versus Pontum occupatis regnum Turcomanniae constituisse refert, A. C. 1072. in Hist. vide quoque P. de Valle Itiner. et in voce Armenia maior. Scaligero Turcomannius est nomadiko\s2, qui stabile stabulum, Plauti verbo [orig: verbô], Aulul. Actu 2. sc. 2. v. 56. non habet, cuiusmodi est natio haec Circassis finitima, vide cum Canonum Isagogic. l. 3. et Car. du Fresne Notis ad Cinnamum. Extollere illi caput, summamque retum Persicarum ad se transferre, post obitum Tamerlanis, coeperunt, divisi in duas fectiones, Karakionlu, seu Nigrorum Arietum, et Akionlu seu Arierum Alborum; e quorum illis primus Rex Persiae Kara Issuph, seu Niger Iosephus, Tamerlanis successorem evertit. Sed eius familiam annis circiter 50. post isti everterunt, quorum primus Uzum Caslanus Persia [orig: Persiâ] potitus est A. C. 1468. et Regnum ad successores transmisit, tandem a Sophianis, qui hodieque rerum potiuntur, pulsos. Georg. Hornius, Orb. Imp. p. 421.

TURCOPULI apud Guil. Tyrium, l. 1. c. 7. alibique, milites sunt seu equites levis armaturae, vel nutriti apud Turcos, vel ex matre Christiana et patre Turco prognati, unde nomen. *tourko/poulos2 enim Graecis recentioribus Turci filium notat. His Alexium Imperatorem aliosque Principes in bellis usos, observant Scriptores Byzantini. Hinc Turcopolarius, qui militibus his conductitiis praeerat, dignitas in Aula Cypri Regum, de cuius officio vide Steph. Lusinianum, Histor. Cypr. Statuta Ordin. Hospitalis S. Ioannis Hierosolym. tit. 10. §. 25. 26. et Dominic. Macrum, Hierolex ubi hodieque in Insul. Melita Turcopolos appellari equitum Praefectos, adnotat.

TURDETANI populi Lusitani in regno Portugalliae, ad Meridiem, quorum regio Turdetania. Hos adeo opulentos fuisse refert Strabo, ut praesepibus uterentur argenteis. Turtutani Stephano sunt, qui eos una cum Turdulis confundens circa Baetim describit. Baudran do fuere [orig: fuêre] partim, in Lusitania Australi, ubi hodie Algarbia regnum cum parte Portugalliae, et partim in Baetica, ub territorium Hispalense, et Ducatus Medinae Sidoniae in Vandalitia provinc. ex Brietio. Eorum Urbes fuere [orig: fuêre] Iulia, Ostlonoba, Lacobriga, Hispalis, Italica Asta, et Asindum.

TURDULI Ptol. et Melae, l. 3. c. 1. populi Hispaniae Baeticae inter Mellariam et Bariam incolentes, patrim in Vandalitia, partim in regno Granatensi, Bastulis finitimi. Alii in Lusitan. in ora inter Mundam et Durium fluv. inhabitantes; quorum tractus Betra Vasconcello. Baudrando, ubi hodie territorium Cordubense, in Vandalitia et pars regni Granat. inter Baetim et Singilim fluv. ex Brietio.

TUHDULUS Gallicanus Historicus Rom. cuius Ephemeridem laudat Fl. Vopiscus, ei coaevus in Probo, c. 2.

TURDUS Graece ki/xlh, Hebr. [gap: Hebrew] ficedulae iungitur, apud Corn. Celsum, l. 2. c. 18. et in Tiberio Suetonii, c. 42. Plautus quoque in Captivis Actu 1. Sc. 2. v. 60. ad utramque avem alludit,

Quod scil. in deliciis Veter. aut pares, aut suppares essent. Sed contra quam hebraei sentiunt, turdo datur principatus ab iis, qui palati delitiis omnia metiuntur. Horatius, l. 1. Ep. 15. v. 40.

Texta rosis fortasse tibi, vel divite nardo [orig: nardô],
At mihi de turdis facta corona placet.

I. e. non liguritor, et li/xnos2, qui probe calleat quo [orig: quô] sapore sint turdi. Vide quoque Aristophanis Scholiastem in Pace. Unde olim Athenis, cum disciplina erat adstrictior, o)yofagei=n, ou)de\ kixli/cein e)chn, uti legimus apud eundem comicum, in Nobibus. Et Pompeius aeger a Lucullo turdum peti noluit, quam vis iubente Medico [orig: Medicô], hoc [orig: hôc] celebri dicto [orig: dictô] usus, *ou)kou=n ei) mh\ *lou/koullos2 e)tru/fa, *pomph/i+os2 ou)k a)/n e)/chsen; An igitur absque Luculli luxu Pompeins non viveret. Quodd ita placuit Plut. ut id referat quater minimum, nempe in Lucullo et in Pompeio, et in Apophthegm. et in libro, An seni gereda sit Resp. contra etiam cerebellis turdorum Palatinos pavit monstrum illud Romanae luxuriae Heliogabalus, apud Lamprid. c. 19. At hodie non eadem iis gratia: quod forte inde, quia, simul ac capti fuerint, aslantur, plurimum adhuc macri, praeterquam vindemiae tempore. Olim. vero, vel in ornithonibus ac amplis magnisque vil septis et peristylis; vel apud fartores urbanos in cellis angustis et obscuris alebantur, ut cito pinguescerent: quorum illi terrarii, saporis longe melioris, hi cellarii dicti sunt Charisio Sospatro, ut supra vidimus. In ornithonibus autem tanta [orig: tantâ] copia [orig: copiâ] servabantur, ut agros Romani illorum fimo, cui et principatum Varro tribuit, stercorarent. Vide Plin. l. 17. c. 9.

Sed et turdus vermibus pascitur, caroque eius fibrosa et dura est, Galeno [orig: Galenô] teste de Alim Facult. l. 3. c. 19. unde gulam potius, quam iudicium, hanc avem reliquis olim praetulisse, censet Vossius, de Idolol. l. 3. c. 92. Neque vero esui solum et palati deliciis grata ea, sed et loqui discit, qualem Agrippina Claudii Caes. coniux habuit, apud Plinium, l. 10. c. 42. qui et de merula, summam cum turdo habente convenientiam, itidemque a Romanis saginari solita [orig: solitâ], ubi supra. De turdis vero plura, apud Salmas. Not. ad Pallium Tertull. Sam. Bochart. Hieroz. Parte prior. l. 1. c. 16. Alios. Turdum piscem, ki/xlhn similiter Graecis, iuxta merulam, inter saxatiles nobilissimum, marinum ptisanam proin dictum Tralliano, l. 6. c. de Pleurit. et Plinio Valeriano, l. 5. habes apud eundem Vossium, l. 4. c. 24.

TUREGUM seu TURGEA, tractus Helvetiae, inter Tiguri num pagum ad Occasum. Sub VIII. pagis antiquioribus. Eius oppid. primarium Frawenfeld dicitur. Turegum quoque Tigurum urbs dicitur, vide ibi et de tractu hoc in voce Turgea.

TURELUPINI Haeretici dicuntur, saecul. 14. precibus spretis, nudi incessisse, aliaque abominanda patrasse [orig: patrâsse]. A Gregorio II. condemnati, A. C. 1332. Aliquando tamen tum nomen hoc, tum vitia adeo horrenda, per calumniam, Valdensibus affinguntur, vide Valdenses. Quod loca tantum lupis exposita habitarent, fic dicti, Vignierio A. C. 1159.

TURENA vulgo TURENNE, oppid. cum arce, in provinc. Lemovicensi, in limite Cadurcensis, 2. leuc. a Briva Curretia in Meridiem, 4. a Tutela, Sarlatum versus totidem. Caput Vicecom itatus amplissimi et vetustissimi, cuius ditio in finibus Cadurcorum, Petragoricorum, et Lemovicum posita, de tribus his provinciis participat. Sub Ducibus, e gente de la Tour d'Auvergne, qui et nuper Sedani supremi Domini fuere [orig: fuêre]. Dicitur Torinnd in Annalib. vetustis Francorum, et Torenna in actis mediae aetatis. Vide Thuan. l. 85. et supra in voce Torinna Coeterum, Familiam hanc illustrem iusto [orig: iustô] opere excoluit Christoph. Iustellus, eamque deducit a Wilfredo Comite de Bourges, circa A. C. 828. Huius nepoti Acfredo, praeter Gulielmum Comitem Arverniae et Ducem Aquitaniae, satorem Comitum Arverniae et Bononiae, ac Delfinorum arverniae et Comit Clatimontis, qui iam dudum estincti: natus est Bernardus, auctor Dominorum de la Tour. In quibus notabilis est Albertus II. Dn. de la Tour du Pin, pater alterius Alberti (cuius filii, Humbertus ultimum ramum Delfinorum Viennae et Albertus reliquos Dominos de la Tour du Pin et de Vinay, ad finem saeculi XIV. superstrtes dederunt) et Bernardi IV. a quo stem ma propagatum. Huius nepos Bertrandus I. ex filiorum altero Bernardo VI. Dn. de la Tour, posteritatem habuit, quae a Maria agnata, Godfredi Montgasconii filia [orig: filiâ], titulos Comitum Arverniae et Bononiae recepit, et in Magdalena, Catharinae Mediceae Reginae matre, atque, quod nov um Montgasconium ramum attinet, in Anna, ter uxore 1530. defecit. Alter Bertrandi fil. Dominos d'Oliergues sevit. In his Annetus Turrius, seu de la Tour, Comitatum Bellifortium, et Vicecomitatum Turenae, ab uxore Anna (filia Petri Comitis de Beaufort, Vicecomitis de Turenne ) nactus est. Accessit postea axioma Ducatus Bullionii Henrico, (filio Francisci Turrii, et Eleonorae Montmorentiae, defuncto A. C. 1623.) qui, ex posteriori matrimonio Elisabethae Nasloviae, genuit Fridericum Mauritium Ducem Bullionii, ex Eleonora Febronia Bergensi egregiae prolis parentem, Henricum Vicecomitem Turennium Generalem Franciae Marescallum haud pridem exstinctum, nulla [orig: nullâ] ex Carola Caumontia Forcaea sobole relicta [orig: relictâ]; Luisam, Mariam (uxorem Henrici Tremollii Ducis de Thovars ) Iulianam Catharinam (uxorem Francisci de Roye de la Rochefaucault, Comit. de Roucy Elisabetham (uxorem Guidonis Aldoncii de Durfort, Marchionis de Duras ) Henricam Catharinam (uxorem Amalrici Goyon Marchion. de la Moussaye ) et Carolam, omnes domus Turriae seu de la Tour d'Auvergne. Quod lineas collaterales attinet, altera de Lineil exstincta est A. C. 1591. altera Dominorum de Murat et de Savennes gentile cum Turceniis obtinet ac servat nomen. Phil. Iac. Spenerus, Theatra [orig: Theatrâ] Nobil. Europ. Parte I. in Ind. Vide quoque eum, Arte Heraldica [orig: Heraldicâ] Tom. II.

TURESIS unus e Ducibus Thracum montanorum, contra Tiberium rebellium, qui arta [orig: artâ] obsidione, a Poppaeo Sabino, clausus, aquam pabuloque [orig: pabulôque] ereptis eruptione nocturna [orig: nocturnâ], in Romanos evadere cum sua [orig: suâ] iuventute aut cum libertate occidere destinarat [orig: destinârat], Tacit. l. 4. Annal. c. 50.

TURGANA Arabiae Felicis insul. Ammian. l. 23. in qua Serapidis maximum esse templum scribit. Ortelius putat eandem esse cum Serapide Ptolemaei.

TURGAVIA seu TURGAVIENSIS PAGUS in Literis Basilicae Martyrum Turegiensium, Lidovicus Rex, Cursim nostram Turegum in Ducatu Alernannico, in pago Turgaviensi: idem cum Turgea, de qua mox. Vide B. Rhenanum, Rer. Germ. Nov. antiqq. l. 1. tit. Alemanni trans Rhenum in Germaniam Priman et partem maximae Sequanorum, h. e. Helvetiorum et Rauricorum, ac superiores ad Rhenum agros ac Turgaviam etc. ubi et Notas vide Cl. Ottonis, p. 209.

TURGEA melius DURGEA, Oswaldo Molitori comment. in Panegyricum Glareani, a Dura fluv. et voce Celtica e Graeco ge/a nata [orig: natâ] geuw, German. turgew vel Durgew, tractus est Helvetiae, cum titulo Comitatus, cuius situm vide supra, in Turegum. Occupata regio estab Helvetiis, bello [orig: bellô], quod cuntra Sigismundum Austriae Archiducem geslerunt, partim a Pio II. qui Sigismundum ob Cardinal. Cusanum in vincula coniectum, excommunicaverat, impulsi, partim aliis causis permoti: namque Vitodurum, quod tum Austriis parebat, Tigurinis ad nundinas adventantibus portas clauserat, et duo e Stiria nobilissimi fratres Gradleri, ab Austrio domo [orig: domô] pulsi, Tigurinorum, a quibus in ius civitatis recepti, erant, opem im ploradrant [orig: plorâdrant]. Tum igitur Rappersvilam ac Dissenhovium, Frawenfeldum item et Turgeam Helvetii occuparunt [orig: occupârunt]: pace demum inita [orig: initâ] A. C. 1460. opera [orig: operâ] Ludovici Boiorum Principis. A quo tempore,

Turgrae praefectura, qua [orig: quâ] in tota Helvetia nulla est amplior et populosiot, quippe supra 50. parochias comprehendens, Ragis VII. vetustioribus subest, ad quos dominium regionis, et civilis iurisdictio pertivent, cum quibus ipsi, si externo [orig: externô] petantur hoste, militant. Coeterum iudicia rerum capitalium, provocationes et mulctae hatum causarum, ad decem Pagos, qui bellum adversus Maximilianum foedusque Suevicum geslere [orig: geslêre], additis nempe prioribus septem Bernensibus, Friburgensibus et Solodurensibus, spectant. Sub his inferiorem iurisdictionem passim in vicis Turgeae nobiles exercent: et quidem Episcopus Constantiensis suos praefectos in Turgea habet, Arbore Felice, Tanneggi, Guttingae, Gotliebae, Capitulum Ecclesiae Constantiensis Alienavii iurisdictionem exercet. Coenobium porro Augiae divitis, maximos in hoc tractu reditus iurisdictionesque possidet Stekburae, Bernangi, Manebarthi, Ermatingae, Tribeltingae, etc. Eremitani Abbas coenobii Eschenzi dominus est. S. Galli quoque Abbati aliquot hic [orig: hîc] vici sunt, ut taceam coenobia quae in ipsa Turgea iacent, et nobilium arces plurimas, Abbas denique Rinovianus, in oppid. Rinovio merum mixtumque tenet imperium. Praeterea oppida quaedam Turgeae Helvetios quidem patronos agnoscunt, coeterum suas im munitates amplas ac propriam habent iurisdictionem, ut Episcopicella, Arbor felix et Diessenhovium, Sedes iudicii Provincialis hodie Fravenfelda est, unde ne alio transferatur, ab Helvetiis decreto [orig: decretô] est cautum. Plura vide apud Stumpf. in Chron. Helv. Iol. Simlerum, Helv. descript. etc.

TURHOLTUM cella primum a Ludovico Imperatore tradita Anschario Archiepiscopo Hamburgensi, ubi hic ex Danis, Normannis et sclavinis, atque etiam et captivis pueros emptos ad Dei servitium et sacram militiam educavit: Eam postea Carolus fil. Ludovici Hamburgo ablatam Reginario dedit. In dioecesi Brugiensi positam Miraeus ait, ubi nunc pro veteri monasterio Canonicorum S. Petri colegium sit. In Andoverpensi Dioecesi locat Valesius, vicumque hodie esse refert 800. domorum Turnhout vulgo dictum, magnifico [orig: magnificô] templo [orig: templô] D. Petro sacro [orig: sacrô] illustrem: Notit. Gall. Vide quoque Turnehutana arx.

TURIA [1] urbs alias Celtiberorum, nunc Aragoniae, Albarazin dicta: Episcopalis sub Archiepiscopo Caesaraugustano, ab Ausonibus Italiae populis condita an. Urb. Cond. 640. In colle, 4. leuc. a fontibus Turiae in Ortum, Lobetum etiam. Vide ibi.

TURIA [2] vel TURIAS, TURIUM, Plin. l. 3. c. 3. Durius Melae, l. 3. c. 1. Guadalaviae, teste Clusio [orig: Clusiô], fluv. Hispaniae Tarraconensis haud procul a fontibus Tagi, et Sucronis, a Turulio urbe 10. leuc. oriens, Ac in mare ibericum iuxta Valentiam influens. Baudrando oritur 1. leuc. a fontibus Tagi, 4. supra Lobetum in occasum, hinc per Aragoniam fluens, ad Terulum recipit Alhambram fluv. dein per regnum Valentiae labitur, et paulo infra Valentiam urbem in Mare Mediterraneum et Sinum Sucronensem se exonerat. Iuxta hunc Sertorius, a Pompeio, Calaguri recepta [orig: receptâ], victus est. Claudian. de laud. Serenae, v. 72.

TURIACUM oppid. Normanniae inferioris ad Olinam fluv. 6. leuc. supra Cadomum in Meridiem, Viriam versus totidem; Tary vulgo.

TURIASO Ptol. Turiasso Plin. l. 3. c. 3. vulgo Taracona, urbs Hispaniae Tarraconensis in regno Arragonio, prope montem Caunum ad fluv. Queios. 4. leuc. a Tutela urbe in Africum, Soriam versus 8. a Bilbili 10. in Boream, 14. a Caesaraugusta.

TURICHEMUM seu TURCHIMUM, vulgo Turckeim, urbs parva, sed Imperialis Alsatiae superioris. Sita est ad amnem Fach, vix 1. leuca [orig: leucâ] Gallica [orig: Gallicâ] a Colmaria in Occasum, uti 4. a Brisaco.

TURRII qui THURII, Strab. Thurium Plin. l. 3. c. 11. popul. et urbs M. Graeciae. Vide Thuriae. Item oppid. Apuliae Peucetiae Strab. Inter Cupersanum, et Aquam vivam, 6. mill. pass. Vulgo Turi.

TURINGI seu TORINGI ac THURINGI, vulgo Duringer, populi Germaniae, quorum regio Turingia vel. Thuringia, cuius urbes Erfordia, Iena, etc. Vide Thuringia.

TURMA Varroni, l. 4. de L. L. terma est, quod terdeni Equites ex tribus Tribubus, Tatiensium, Ramnium et Lucerum fiebant; Scaligero ex Graeco to/rmh, Rotunditas, uti Cohors, quia cohortes villaticae rotundae, vide Iust. Lipsium, de Militia Rom. l. 2. c. 6. Hinc Turmae, pro Equestri Ordine, apud Papin. Statium, l. 4. Sylv. 1. v. 25.

Ubi notos tres Ordines Romani Status indigitat. Vide Casp. Barthium, Animadversion. ad loc. Inde Turmarn, in l. 3. Cod. Theodos. de Privil. eorum qui in sacro palat. mil. inter viliora officia, qui turmas a provincialibus exigebant. Sed et Turma, regio est, apud medii aevi Scriptores, unde Turmarcha, turmae seu regionis praefectus, apud Ioannem VIII. Ep. 240 Graece quoque *tourma/rxhs2, apud Leonem, in Tacticis, c. 4. §. 8. Constantinum Porphyrog. Alios. Itaque apud Ughellum, Tom l. p. 995. Stratigotis, Iudicibus, Viceceomitibus, Curmarchis, Plateariis etc. reponit Turmarchis, Car. du Fresne, Glossar. quem vide quoque Notis ad Alexiadem p. 273.

TURMOLI Antonin. Seu Tumuli, locus Lusitaniae in Vectonibus, seu pagus; vulgo Roccha fria, vel Roccha Fredda, inter Emeritam 66. et Caparam 44. mill. pass. Itin. Fac. Delgadus, Ferrarius etc.

TURNACUM vulgo Tournay, urbs vetus ac nobilis Flandriae, eaput quoque olim alicuius gentis, cum prisca sedes Episcopatus [orig: Episcopatûs]

exstiterit, antequam Noviomagensis Ecclesiae episcopis commendaretur, nulli tamen veterum Historicorum et Geographorum, ante Aethicum, memorata. In veter. Notit. Provinc. inter Belgicae secundae urbes 12. septimum, in recentioribus quintum locum obtinet. Hieronymo, Ep. ad Ageruchtam dicitur Tornacum: Audoeno Regalis quondam civitas, forte quia Chlodionis, Merovei et Childerici Francorum Regum fuit sedes, aut seltem Chlodionis, qui Carbonariam silvam ingressus, Turnacum et Camaracum cepit, omniaque ad Suminam fluv. usque occupavit. In Notit. Imperin Romani memoratur Procur ator Gynaecei Tornacensis. Nerviis veterib. urbem attribuit Vale sius, quibus duo aut tria capita adscribit, Camaracum, Turnacum et Bagacum: Potentissimi enim hi fuerunt, et Centrones, Grudios, Levacos, Pleumosios, Gordunos sub imperio suo, finesque latissimos habuerunt, ad Oceanum usque pertingentes, Unde Nervici litoris tractus, apud Paulinum, epist. ad Victricium Episc. rotomag. quem ibi verbum Domini praedicasse [orig: praedicâsse] asserit. Nummos Tornaci, sub Merovei posteris, percuti consuevisse, probat Botarotius ex nummo, in cuius aversa parte scriptum, TURNACO. Inter Tornacenses Francos rixa [orig: rixâ] oborta [orig: obortâ], propter duorum affinium caedem, horum propinqui in se muruo saevientes, Fregedundes iussu in convivio securi percussi sunt: quarare ab horum amicis acrius custodita [orig: custoditâ] Fregedunde, nuntiique ad Childebertum missi sunt, ut comprehensa interficeretur, Gregor. Hist. l. 10. c. 27. Erant hi Seniores Franci seu Maiores natu Turnaci, quales Seniores Rotomagi Francos idem l. 8. c. 31. commemorat. Ecclesia Turnacensis, quae per ann. 500. Noveiomagensib. Episcopis fuerat commendata, proprium iterum Episcopum A. C. 1146. Anselmum nomine ab Eugenio III. Bernardo [orig: Bernardô] Claravallensi Abbate procurante, accepit. Ei olim Gandenses paruisse, scribit Audoenus: indeque decerptas dioeceses Gandensem et Brugensem, Samso, quam vere, vide apud iam laudatum Valesium. Primas hodie tenet inter urbes, quae Camaraco, novae metropoli, suffragantur, secundas Atrebatae, quarum Dioecesi Duagium, Betunia, Bapalma, Lenense castrum, buccinium Bouchain, Bassea ac pars Valentianatum continentur. Nam alteram Valentianarum urbis et Turnaci quoque portionem Camaracum suae vendicat dioecesi. Nunc Turnacum, una cum Insul. et Duagio attribuitur Flandriae Gallicavae, quam vulgo pagum Francum, le Franc appellant: sub Gallis. Vide Tornacum. Est et Turnacum, in Cenomanis, forte Tornes: municipiolum nunc aut potius vicus, inter Lavarzinum et Carcerem castrum, trans Lidericum fluv. in extremis pagi Cenomanici finibus: ibi reliquias Petri et Pauli Apostolorum haberi tradit Gregor. Turonens. de mir. S. Martini l. 4. c. 12. urbem que hanc in Turonicae Basilicae S. Martini ditionibus detineri, refert Hadr. Vales. Notit. Gall.

TURNEBUS [1] Adrianus Normannus, saeculi sui decus, eruditione sua [orig: suâ] omnium admirationem meruit. Scripsit prosa [orig: prosâ] versuque varia. quae maximi aestimantur. Docuit Tolosae et Parisiis, ubi obiit, A. C. 1565. aetat. 53. Scaevola Sammart. in elog. doct. Gall. l. 2. Lipsius. Barthius, Rosinus etc. Sed et Anton. Teissier, qui eius scripta enarrat, filii cognominis, Poetae Latini Gallicique, meminit Elog. Part. I. Vide quoque Hadricanus.

TURNEHUTANA Arx Belgii opera [orig: operâ] cerevisiarii intercepta, A. C. 1590. a Mauritio Principe Arausionensi, qui postea A. C. 1597. secutos hic [orig: hîc] Hispanos aggressus, insigni illos clade affecit. Vide Thuan. et Grotium, Histor. et supra in voce Turholtum.

TURNI Calabriae oppid. mediterraneum, *tournoi Ptol. sive ut paulo vetustiores eius auctoris interpretes legerunt, *stou=rnoi.

TURNO locus Galliae, ad Rhodanum, e regione Tegnae Tin, nunc celeberrimus et Comitivae titulo [orig: titulô] ac scholis suis et multitudine incolarum insignis: unde familia nobilis dominorum Turnonensium: Mendose a recentioribus appellatur Turnonium. Vide ibi. Familiae origo ab Odone Dn. de Tournon, qui floruit circa A. C. 1170. In eius posteris Iustus Dn. de Tournon, pater fuit Iusti Comitis de Rossillon; quo [orig: quô] et Claudia [orig: Claudiâ] de la Tour, genitus Iustus Ludovicus Dn. de Tournon Comes de rossilion, ex Magdalena Rupifulcaudia, genuit Iustum Henricum Comitem de Tournon et Rossillon: qui ex Carola de Levis siscepit Iustum Ludovicum, maritum Franciscae (filiae Nicolai de Neufville Marchion. de Villeroy ) gentis suae ultimum, defunctum A. C. 1644. Phil. Iac. Spenerus, Theatro [orig: Theatrô] Nobil. Europ. Part. 3. P. 82.

TURNOMIUM vel TORNOMIUM castrum Galliae, Praepositura [orig: Praepositurâ] illustre vulgo Tournan et Tournam en Brie, non procul a Castris. Vide Hadr. Vales. Notit. Gall. in voce Parisii.

TURNONIUM melium Turno, quod vide, vulgo Tournon oppid. amplum Occitaniae, cum castro munito, ad Rhodanum, in confinio Delphinatus, e regione Thiniseu Tenarum, 2. leuc. supra Valentiam in Boream 4. ab Annonaeo. Ibi Academia recens instituta. Ultimus ex familia Turnonia, in praelio ad Philippopolim, in German. A. C. 1644. occisus est, rediitque terra haec, in qua 72. paroeciae, ad Charlotiam Montmorantiam, viduam de Vantadour. Davity, descript. Gall.

TUROBRICA Plin. l. 3. c. 1. Alcantara, Bauthero, oppid. olim Hispaniae Baeticae, apud Alcantaram.

TUROCENSIS Comitatus pars est Hungariae superioris prope Vagum fluv. ad radices Carpathi montis, sub Austriacis; inter Comitatum Arvensem ad Boream, Liptoviensem ad Ortum, Transchiniensem ad Occasum, et Nittiensem ad Meridiem, le Comte d'Owar seu de Turocz Gall.

TURONENSIS [1] nomen in Moneta Gallica Frequens, vulgo Tournois, ab urbe cognomine celebri, de qua suo [orig: suô] loco [orig: locô]. Sub

Philippo IV. cusi sunt Turonenses duplices (Gall. Tournois doubles ) i. e. denarii 2. Turon. Parisiensibus paulo minores; Grossi item Turonenses argentei, gall. Gros Tournois d'argent, pretii 10. denar. etc. Et quidem in illis effi cta crux pedata cum lilio et Inscript. in circulo, PHILIPPUS REX; in adversa, triangulus seu fastigium aedis sacrae cruce supra insignitum, in circulo MON. DURLEX. REGALIS, uti legimusapud Car. du Fresine, voce Moneta, qui et de istis varia habet ibid.

TURONES populi Galliae Lugdunensis alias Turoni, Caes. Comm. bell. Gall. l. 3. c. 35. et l. 7. c. 75. Tacito Turonii imbelles, item rebelles, l. 3. Annai. c. 41. vulgo les Tourangeaux: hos Apollinaris Sidonius, in Paneg. Maiorani, eum adhuc privatum a Gothis defendisse scribit:

Ab Oriente Carnutibus et Biturigibus, ab Occidente, Andicavis sunt finitimi, a Septentrione Cenomanos, a meridie Pictonas attingunt. Eorum urbs Archiepiscopalis est et Academia [orig: Academiâ] insignis, inter Aurelianos ad Ortum 34. et Andegavos ad Occasum 30. mill. pass. provinciae Lugdunensis tertiae caput olim et Metropolis, cui proxima civitas Cenomanorum: huic enim Sartae ignobili fluvio adiacenti pridem coeperat praevalere cum alias Cenomani gens longe clarior et missis in Italiam coloniis celeberrima esset: sed et Iulii Caesaris iam aetate plus Cenomanis Turones poterant, cum his 6000. Aulercis vero Cenomanis tantum 5000. ad Alesiam liberandam sint imperata. Huius cives dites et ingeniosos, prudentes atque etiam fortes facit Ingelgerius Comes Wastinensis et Andegav. in gestis Consulum Andegav. In urbe porta Regis Hugonis la porte du Roy Hugon, vulgo corrupte la porte Fourgon, a qua Hugontaurum nomen ortum Avila, l. 1. et Thuan. Hist. l. 24. putant, celebris est. Huius Turonis, mentio est sicut Parisiis Monachi melancholici vel lycantropi, Aurelianis muli Odonis, apud Blesenses lupi Varoli, iuxta vulgatum: A Tours le Roy Huguet, comme a Paris le Moine bouru, a Orleans le Mulet Odet, a Blois le Loup Garou. Existimat autem Valesius de Hugone, veteri Comite Turonorum, forsitan et portae istius reparatore, factum illum esse Roy Huguet mulierculis dictum: quem etiamnum incolae pro lemure terrifico habent, quoniam forte vivus, ob aspetitatem morum, maioribus eorum terrori fuerit, Memimt Comitis istius Eginhardus, aliique, qui a Carolo M. ad Nicephorum Aug. una cum Haitone Episcopo Basiliensi et Aione Longobardo Foroiulienfi, pacis causa [orig: causâ], A. C. 811. missum esse referunt, Moneta hic [orig: hîc] olim percussa, unde parvi Turonenses, solidi Turonenses, librae Turonenses, hodieque deniers Tournois, et doubles Tournois, sous Tournois, liures Tournois appellationem traxere [orig: traxêre]. Caput est pagi cognominis, vide infra in voce Turonia. Fuit parva olim. sed postea castri S. Martini, adversus Normannorum incursiones, ac demum nuper novarum munitionum accessione aucta, et amplissima facta est, Mann. In Turonibus vetera Canonicorum collegia numerantur 20. clarae Abbatiae totidem, minora Monachorum coenobia amplus 100. Paroeciae 400. intra urbem 16. et praeter Maius Monasterium Marmoustier ac Basilicam S. Martini, Bellus locus Beaulieu et Cormaticum Cormeri ad Andriam: porro Villa Lupae Ville Loin ad Andrisium, Pruliacum ad Clasiam fluv. Nucarium Noyers ad Vigennam, Caino Chinon ad eundem fluv. sex Abbatiae Benedictinae, fetus Basilicae S. Martini. Tres Ecclesiae Archidiaconatus habet, Maiorem seu Turonensem, Transiligeritanum et Transvigennensem. Basilicam S. Litorii, matrem turonorum Ecclesiae fuisse, quae postea S. Catini appellatione suscepta [orig: susceptâ], nunc quoque sedes Archiepiscopi sit, credidere [orig: credidêre] nonnulli, sed hos refutat Vales. in Defens. Discept. de Basilicis regiis, c. 3. qui nec Basilicae S. Martini id tribuendu, docet Notit. Gall. ostenden Ecclesiam Beati Mauritii maiorem semper Urbis Ecclesiam, et a Basilica S. Litotii et S. Martini distinctam fuisse. Hadr. Valesius, Notit. Galle. Regio Turonia vide ibi, vulgo Tourame, et urbs Turones, hodie Tours, et Caesarodunum olim ampla est, ad sinistram Ligeris ripam, ibique ponte lapideo [orig: lapideô] oblongo [orig: oblongô] et pulcherrimo [orig: pulcherrimô] iungitur: ex altera parte alluitur Cari fluv. elegans et culta, emporiumque celebre. Baudrand. Gregor. Turon. Gesta Turon. Pont. Pap Massonius, descript. fluminum Gall. Duchesn. Antiq. Urb. Gall. De Conciliis hic [orig: hîc] habitis. vide Moret. Diction. Hist. Vide quoque Caesarodunum.

TURONIA vulgo la Touraine, provinc. Praefecturae Aurelianensis, satis parva, sed fertilis admodum et rigua, proin hortus Galliae dicta. Terminatur ab Ortu agro [orig: agrô] Blesensi, a Septentrione Cenomanensi provinc. ab Occasu Andegavensi et Pictavensi, qua [orig: quâ] etiam ad Merid. uti et Bituricensi Ducatu. Eius urbes sint Turones, Ambacia, seu Amboise, Caine seu Chinon, Lochia etc. Valesio non modo trans Ligerim, sed etiam traus Vigennam fluv. Furonum fines patebant; Ducatusque Turoniae a fluv. Toedo Tove, qui inter Abbatiam S. Florentii et Salmurium, in Ligerim influit. usque ad Hagas Blimartii, quae et S. Cyrici dicuntur, ab Ortu in Occasum protenditur: a Septentrione terminum habet Ledum fluv. le Loir, quo [orig: quô] ab Episcopatu Cenomanico et Carnutino dividitur: a Meridie Vetlum fluv. qui eum a Pago Pictavensi separat, ad quem est Campiniacum. Item Vigennam, Crossiam la Creuse, andriam Indre, Carim le Cher, Amatissam l'Amasse. Sicut ab Septentrione praeter Ledum iam dictum, Bresliam Bresne, Coseliam Choisille, Gandesiam, Gurnesiam, Braennam le Branle, Siceram la Cisse, et Ligerim. Oppida habet et castella, ab Ortu Ambaciam, Montem Tricardi, Rainaldi castrum: a Meridie Luccas, Prulliacum; Hagam, insulam Burcardi, S. Mauram, Montem Basonis ad Angerem, Bliriacum ad Carim, Montem Thesauri ad Andresium; ab Occasu Montem Sorelli, Cainonem, Columbaria et Saponariam, quae duo loca ad Carim sunt: ad Septentrionem Alingaviam, Malliacum, Campum Caprarium, Rulliacum, Semblentiacum, novum Vicum Neufvy en Touraine, vide

infra. Planities fertilissima, Carim inter et Angerem vel Andriam in Turovibus iacens, a Monte Tricardi et Bliriaco, ad Montem Thesauri, Campania olim vocabatur, hodieque Champagne. Olim sub Comitibus ditio haec: Odo Tricassium et Meldorum, Carnutum, Turonum ac Blesensium Comitatus possedit, atque a Galliae Regibus tenuit. Huic duo erant fihi Theobaldus ac Stephanus, e quibus illi Carnutes, Turones ac Blesenses, huic reliqui contigere [orig: contigêre]: qui cum Odoni fratri rebelli Henrici Regis faverent, hic post fratrem captum et Stephanum fusum, Turonos Theobaldo abstulit, et Goffredo Tuditi Comiti Andicavorum dedit, quam hic urbem A. C. 1044. victo [orig: victô] Theobaldo [orig: Theobaldô], deditione cepit. Hic Goffridus Martellus aut Tudes, paulo post Wilelmi Ducis Aquitanorum et Pictavorum Comitis victor, inter sororis silios Goffridum Barbatum et Fulconem Richinum, ditiones suas moriens A. C. 1060. divisit. Sed A. C. 1068. Goffridus a fratre captus. Comitatu Turonico [orig: Turonicô] spoliatus et in vincula con iectus est, quem cum Stephanus Blesensium ac Carnutum, et Helias Cenomannicus Consul in libertatem postularent, Philippo [orig: Philippô] I. Rege adiutore Fulconem impugnantes, hic Stephanum quidem exhibito [orig: exhibitô] hominio [orig: hominiô], Philippum vero fraternis spoliis, nimirum Castro [orig: Castrô] Nantonis donato [orig: donatô] placavit. Sic igitur Turoni, Caino, et Alingavia, Consulatusque Turonicus, quos Carnutum et Blesensium Comites a Regibus Francorum tenuerant, postea Comites Andegavenses a Blesensium et Carnutum Comitibus, tenuerunt. Unde et Henricus II. Anglorum Rex pro Turonico Comitatu fidem ac hominium Theobaldo Blesensi Comiti exhibuit. Sed A. C. 1189. Philippus Aug. civitatem Turonos, eodem [orig: eôdem] anno [orig: annô] Henrico ablatam, pace facta [orig: factâ] Pichardo eius filio restituit: sicque factum est, ut Richardus et Iohannes Reges, ac Arturus amborum fratris filius Turonos, quos ipsorum Maiores, per annos 149. a Comitibus Carnutensibus Blesensibusque tenuerant, a Rege Francorum tenerent. Postea vero A. C. 1202. Turoniam una cum Normanuia, Andegavia, Cenomaniaque Philippus Iohanni, propter Arturi caedem, eripuit, occupavitque, a quo tempore Regibus tantum, aut Regii sanguinis Principibus paruit: a Iohanne Francorum Rege A. C. 1360. in Ducatum evecta: Notit. Gall. Adde Isaacum Franciscum, Topogr. Turon. Papyr. Maslonium, descr. flum. Gall. Theobaldum le Pleigney, decor, de Touraine. Loca Turonum vetera, quorum Gregorius Turonens. Episcopus meminit, cum hodiernis appellationibus. Alingavia Langey. Augiacum Ange. Asiacum quadruplex Asay le Chetif. et Axay le Rideau, et Azay sur Cher, et Azay le Ferron. Balatedo Balan. Berraum Bretenay. Bricca Breche. Brixis Brisay. Briotreidis Bridore. Buculium Bueil. Calatonnus vicus Clion. Cancelli Chanceaux. Cerate vicus Cere. Ciconiacum Cigogne. Cisomagus Chisseau. Columbaria Columbiers. Condate Cande. Dolivicus Dolus. Evena Avonie. Gaudium Iove. Iciodorum Iseure. Lucilliacum Lesille. Mantolomagus Mantelan. Malliacum duplex Maille. Maioralum Marevil. Mediconnus vicus Monnoye: vel. Mosne. Mons Laudiacuws Mont Lois. Novus Vicus Neufvi. Noviliacus vicus triples Nuilli le Noble, Nuilli le Lierre et Nuilll Pont-Pierre. Navicellae Nazelles. Orbaniacus vicus Orbigne. Oximae Huismes. Paternacum Pernay. Prisciniacum Precigny: duplex maius et minus. Rotomagus vicus Ruam vel Ruan. Senaparia Seneviere. Severiacum villa Siurai vel Seure. Siroiabense Oratorium Siran lad Late. Solonacum Sonnay. Tauriacum Ture an Truye. Tornomagus Tournon. Valeriae Valieres. Vedunta Vonte. Vernadum Vernou. Vernolium Vernevil aut Vernueil. Villa Lupae Ville Loin, etc.

TURPIA in recessu quidem omnia erant Gentilium sacra; Interim quae etiam in fronte talia essent, non erubuere [orig: erubuêre] Veteres, Romani inprimis, divinitate donare: Infames nempe meretrices, Cloacinam, Pavorem, Febrem, Pallorem, Rubiginem, Fornacem, Lupam, Faunam, Floran, Sterculium, Lapidem Terminum, Vitia cum Graecis, Mutinum obscenum, et id generis alia sexcenta, ut refert Lactantius, de fals. Relig. l. 1. c. 20. Vide quoque

in Beel-phegor et alibi passim. In specie, Res turpis Romanis dicebatur, quae in collo infantibus ex annulo appendebatur contra Sagarum Strigumque fascina. Erat vero illa non Satyri species, sed Priapi, seu Mutini, cuius modo mentio facta. Unde Varro, l. 6. Fascinus, inquit, res turpicula est, e collo pueris appensa. Cum enim putarent Romani, res teneras aspectu noxio [orig: noxiô] virosorum hominum cuiuscumque sexus fascivari, proin ur eorum aspectum ab oculis puerorum abducerent, suspendebant ipsis e collo mutinum Deum. Sic namque Cario ad moechum, cui se virilia exsecturum minatur, apud Plautem, Milite Act. 5. v. 6.

Eadem Priapi species, in nuptiis et poculis eodem [orig: eôdem] modo [orig: modô] frequentata et Deabus familiaris fuit: ob turpitudinem enim, fascinantium oculos averti credebant, ne teneros aspicerent, unde et in asini magnitudinem quibusdam crevit. Et certe in poculis turpia istiusmodi efficta fuisse veteresque per obscenitates istiusmodi bibisse notum. Plin. Prooem. l. 33. Auxere [orig: Auxêre] et artem viliorum irritamenta in poculis libidines caelare iuvit et per obscenitates bibere. Unde illud Iuvenalis, Sat. 2. v. 95.

Quae quid sibi velint, ostendit Laur. Pignorius, Comm. de Servis, ubi istiusmodi poculorum icones exhibet. Idem Iuvenalis turpia poculorum emblemata memorat, Sat. 1. v. 75. 76. s. ubi vide veterem Interpretem, quemadmodum et Martialem, l. 8. Epigr. 51. ubi de phiala Rufi. Imo et edisse Turpia atque obscenitates priscos, idem testatur Martialis, l. 14. Epigr. 69. v. 1.

Nempe utriusque sexus ai)doi=a e siligine conficiebant, ut Salmas. notat: ut de Lucernis veter. taceam, de quibus vide Fortun. Licetum, insigni opere de Lucernis Antiqq. Fascinum ex aere e Musaeo Parentis sui, exhibet Thom. Bartholinus, de Puerp. Veter. At Comnenus Imperatot Constantinopolit. etiam verba obscena e conviviis totoque palatio exulare iussit. Vide infra Verba.

TURRES [2] Antonin. vulgo S. Severa oppid. Hetruriae litorale inter urbem Romam. 30. et Centum cellas 28. mill. pass.

TURRES [3] Antonin. S. Biaso, teste Barrio [orig: Barriô], oppid. seu castrum Brutiorum in Calabria citer. in confinio ulterioris ad sinum Hipponiatem.

TURRETINUS Franciscus, Theologus Genevensis celeberrimus. Eius inter alia exstat tractatus insignis de satisfactione Christi: quem excepit Institutio Theologiae Elencticae, Tomis III. in quarto. Obiit haud pridem, pater filii egregie patrislantis.

TURRIA Familia Gall. la Tour, nomen illustris in eo Regno Familiae, de qua diximus quaedam supra, voce Turena. Sed et Turrianorum in Italia illustris Familia, quae Mediolano olim praefuit, et a Regum Galliae secunda stirpe derivari amat. In ea Martinus, cognomine Gigas, primus nomen Turriani sive de la Torre assumpsisse dicitur. Hic sub Conrado II. in Palaestinam profectus A. C. 1146. sed ad Damascum captus a Saracenis, diris modis excruciatus, ac tandem occisus est: Filius eius Iacobus Turrianus Comes de Valsassina, Pagnaum. Ioannem et Philippum genuit. E quibus Paganus, cum plures Mediolanensium exules, a Friderico II. Imperatore pulsos hospitio [orig: hospitiô] excepisset, a populo Civis et Praetor dein ab Imperatore Vicarius Imperii Mediolani creatus, sed asperiori paulo in Nobiles imperio [orig: imperiô] usus est. Mortuo A. C. 1241. successere [orig: successêre] fratres Mayrtinus et Philippus. Ex filiis Pagani praecipui fuere [orig: fuêre] Hermannus, Napoleon. Franciscus et Salvinus. Quorum primi nepos Lombardus Phoebum ge nuit et Raimundum: e quibus ille Castellati, quod a Principibus Goritiae feudo habebat, Dn. posteros in quartum gradum habuit; hic in plures. Napoleon Mediolanensibus, post patruum Philippum, praefuit, sed ad extremum infelix bello [orig: bellô], adversus Ottonem Archiepiscopum captus, vitam in carcere finiit. Filius Conradus cognomine Musca, iterum Mediolani dominatum arripuit. sed eius filii urbe a Vicecomitibus pulsi sunt. E quibus Floremontanus cognomine Musca, posteritatem numerosam habuit, qui ipsi quoque Baronum et Comitum Vatsassinae titulos gestarunt [orig: gestârunt]. De reliquis vide infra Valsassina.

TURRIANUS Marcus Antonius Valentia [orig: Valentiâ] Hispanus, Iesuita, Antiquitatis Ecclesiasticae, Graecae et item Hebr. Ling. peritia [orig: peritiâ] instructus, sed Chronologiae rudis, iudice Card. Perronio [orig: Perroniô], et iudicio [orig: iudiciô] non adeo acri pollens: in Concilio Tridentino, in eos, qui Calicis in S. Cena usum peterent, gravissime invectus, ab Angelo non bono id consilii illis suggestum, dicere non tim visse, traditur, in Historia Concilii Trident. Scripsit contra Sadeelem, et alia plurima, quorum series in Elogiis Anton. Teissier habetur, vide eum Part. 1. et 2. Obiit A. C. 1584. Aetat. 80.

TURRICULA alias Pyrgus, Fimus, Orca, pyxis erat cornea, vel buxea, e qua tali vel tesserae, inter diffidentes collusores, in tabulam effundebantur. Martialis, l. 14. Epigr. 16 cuius lemma, Turricula,

Quaescit compositos manus inproba mittere talos,
Si per me misit, nil nisi vota facit.

Ita e Palat. eruit Gruterus, cum antra legeretur, Quaerit compositos. Ad fraudem nempe vitandam in ludo excogitata est Turricula, cylindro mathematico similis; cava tamen et intusd gradatim aspera, ut tali excutiendi im pingerent. Unde tesserae incertae dictae, apud eundem Poetam, l. 4. Epigr. 14. v. 8. et Ausonius, in Profesorib. Epigr. 1. v. 28.

Imo praeter Turriculam, quam Graeci pu/ggon dixere [orig: dixêre], etiam yhfobo/lon habuere [orig: habuêre], Salmas. apud Anton. Thysium ICtum, Notis in A. Gellium, l. 1. c. 20. Vide quoque suprad, ubi de Fritillo Pyrgo etc.

TURRIS ab Aeolic. tur)ri\s2. pro tu/rsis2, ornandae et muniendae Urbi excogitata. Sacris quinetiam peragendis, quales campanariae Christianorum Turres; quae si contectae sint, eam panas longius personare statuit Magius, quam si apertae: eo quod sonus non in altum atque immensum spargitur, sed versus in feriores partes propellitur. Teguntur vero istiusmodi Turres vacuis quibusdam pyramidibus, et metis lateritiis aut marmoreis, in quas propulsus aer augetur, et tamquam e latissimo tintinnabulo non parum adauctus prosilit deorsum: In cuiusmodi Turribus construendis atque exornandis non parum [orig: parûm] studii atque industriae ponere Architecti consuevere [orig: consuevêre]. Etiam Turcae, iuxta Templa, aotas Turres multilateras construunt; quarum fastigia in pyramides exeunt ligneas, plumbeis laminis, ad imbrium vim arcendam, contectis: ut: si proculspectuws, Turres campanarias Christianorum esse credas, et his urbes exornari affirmes. Non longe a pyram idis initio ita constructae sunt, ut circumire quis facile possit: quo scala [orig: scalâ] cochlide ascenditur. In Rhodo tamen et Co Insul. pytamide nonnullae earum carent. Porro ostiola in scalae summitate in circulare podium, Orientem spectantia, observantur: e quibus Sacerdotes, statis diei ac noctis hois prodeuntes, Omnipotentis Deinomen voce Stentorea [orig: Stentoreâ] inclamant, hominesque hoc [orig: hôc] pacto [orig: pactô] ut nos eam panis solemus, ad templa convocant. Vide Hieron. Magium, de tintinnabulis passim. Sed et in bello Turrium usus, praeterquam enim, quod Turris dicebatur ordo militum in quadro, instar turris, A. Gall. l. 10. c. 9. Vocabula sunt militaria, quibus instructa certo [orig: certô] modo [orig: modô] acies appellari solet, frons, Subsidia, Cuneus, Orbis, Globus, Forfices, Serra, Alae, Turres: inter machinas, ad oppugnationem adhiberi solitas, Turris erat mobilis, sive, ut Vegetius appellat, ambulatoria, quae instar aedificii ex trabibus et tabulis, interdum 10. exstruebatur contignationibus: intus habens arietem, quem suspensum milites in hostium muros im pellebant: e superiore vero parte pons demittebatur, in eundem murum et scalae confestim iniciebantur. Haec tota moles, subiectis rotis a militibus circiter 50. introrsus promovebatur, cum musculus aut vineae praecederent, sub quibus follores rastris ac ligonibus viam muniebant, aggeremque solidabant, ut moenibus Turris propinquare posset, Hotomann. Vide quoque Vegetium, l. 4. c. 17. et 18. et Vitruvium, qui eius aedificandae rationem tradit, l. 10. c. 19. De illius forma locus est insignis apud Caesarem, de bello Gall. l. 2. c. 30. 31. altitudo tanta, ut plerumque, quemadmodum dictum, denum [orig: denûm] tabulatorum esset. Idem, ibid. l. 8. et de bello Alex. Iosephus, de bellos Iud. l. 6. c. 8. quibus ad de Procopium, Gothic. l. 1. et 2. Cuiusmodi Turrim ligueam, ignibus invictam, memorat Cardanus, apud fortun. Licetum, de Lucernis antiqq. l. 3. c. 23. et. Porro tropaeorum loco [orig: locô] turres erectas eisque spolia imposita, Florus habet, l. 3. c. 2. Domitius Ahenobarbus et Fabius Maximus ipsis, quibus dimicaverant, locis, saxeas posuere [orig: posuêre] turres, et desuper exornata armis hostilibus Tropaea fixere [orig: fixêre]. A faces navigantibus praelucendas, vide supra voce pharus: ad ventorum flatus monstrandos, infra ubi de Andronci Cyrrestis Octogona Turre: ad thesauros custodiendos, ubi de Psammeticho Aegypti Rege, ad corriculorum in Circo numerum designandum, ubi de Circi Ovis: ad sepulchrorum, ubi de Pyramidibus; ad carceris usum, in Statutis Ordinis Hospitalar. S. Ioann. Hierosol. tit. 18. §. 39. 53. ubi ad turr im condenmari, mitior poena, qua a ad carcerem, et leviorum delictorum fuisse, indigitatur etc. In Ecclesia Roman. Turris seu Turricula, inter ministeria sacra occurrit apud Gregorium Turon. de Gloria Mart. l. 1. Acceptaque [orig: Acceptâque] turre Diaconus, in qua mysterium Dominici Corporis habebatur, ferre coepit ad ostium. Ubi turrim, vas in figur a turris formatum, in quo deferebant processionaliter Eucharistia, fuisse, legas apud Dominic. Macrum. Hieroles. Vide quoque Car. du Fresne, Descript. Aedis Sophianae etc. Coeterum Turres Cyclopum esse inventum, docet Plin. l. 7. c. 56. qua de re vide Hadr. Turnebum, Adversar. l. 28. c. 46. Alii vero turres a Tyrrhenis primum conditas, et ab iis nomen accepisse, an hos potius ab illis dictos, volunt, vide Cael. Rhodig. l. 6. c. 18. dionysius certe densius exstructas domos Tyrthenis tryses appelatas refert, Becmannus, Origin. LL. etc. Illas conscendere, atque ex iis hostiles copias conrem plari olim virginibus, alias arcte admodum custoditis, licuisse, dicemus infra voce Virgo: sed qua [orig: quâ] et hoc cautione, vide supra ubi de Atheniensim Oecuria.

a. Argentoratensis, totius Germaniae celeberrima, aedificari coepta est A. C. 1377. a Francis Regibus, absoluta post annos 28. In illa Horologium inprimis nob8le, a Conr. Dasypodio Urbis Mathematico, concinnatum, quod prolixe describit Auctor anonymus (Adam. est Pryelius) Sinae et Europaec. de Turr. b. Asinellorum Turris Bononiae, vulgo la Torre Asinella, pisanae ad instar, velut ruinam minitans, constructa est; proceritate porro visenda [orig: visendâ]. g. Babylonia, de hac vide in voce Babel. Hornius, oaranookopismou= ergo primario exstructam fuisse ait; ut inde Astra certius conspicerentur. d. Butyri Turris, Gall. la Tour de beurre, dicta est Turris Rothomagensis cellsissima, ad D. Mariae Templum, in qua campana totius Galliae maxima, dicta George d'Amboise 40. mill. librarum, Fuit autem hic Georgius Urbis Archiepiscopus, citca A. C. 1500. qui cum videret, Dioecesim suam adeo olei laborare penuria [orig: penuriâ], ut vix sussiceret temport Quadragesimali; huius loeo [orig: loeô] butyri eis usum concessit, ea [orig: eâ] tamen conditione, ut singuli penderent obolos 6. Turonenses, ex qua collata pecunia Turrim

hanc exstrui curavit; cui inde a butyro nomen. e. Capitum Turris, in persia, memoratur P. de Valle Itiner. quae ex variorum animalium capiribus tota conserta est. z. Florentiae, ad D. Reparatae, Turris campanaria visitur, omnibus numeris absoluta, et pulcherrimis sculpturis, quae transeuntium morentur ocnlos, exornata. h. Garisenda Turris, eadem cum Asinellorum. q. Landshutana, in Bavaria, omnium dicitur esse altissima: sicut Argentoratensis pulcherrima, viennensis fortissima. i. Octagona Turris, e marmore, Athenis exstructa ab Andronico Cyrreste (qui octo Ventorum numerum et partitionem instituit) in singulis lateribus singulorum ventorum imagines exsculptas habet, contra suos cuiusque flatus designatas. Supra turrim metam idem ex marmore similiter posuit, cui Triton aeneus im positus, ad amnem auram versatilis virgam manu tenens ac porrigens indicabat, quis ventus flaret. Ad quod exemplum hodie, in summis aedium fastigiis, et Templorum obeliscis gallus gallinaceus ex aere collocatur, qui semper rostrum contra ventum flantem conversum habet, eumque hoc [orig: hôc] modo [orig: modô] indicat. Sunt autem nomina ventorum in Octagono praefato, *e*g*p*o*s, Eurus, in Oceano hodie Sud-Ost, in Mediterraneo Mari Siroc dictus, qui iuvenis imagine ibi repraesentatur: *a*p*h*l*i*w*t*h*s, subsolanus, qui iuvenis itidem, in sinu pallii poma, mala citrea et granata ferens exprimitur, in volatum non nimium praeceps: *k*a*i*k*i*a*s, Caecias, qui hodie in Oceano Norst-Ost, in Mediterraneo Grec, in Hadriatico sinu Burino, senis barbati schemate, olivis patinam plenam offert, unde maximae Atheniensibus opes. *b*o*p*e*a*s, Germ. Nord. Gall. la Tramontane; qui celerrime volans, ocreatus et pallio [orig: palliô] nares obvolvens, velut a frigore sibi timeret, nihil gestat, sterilitatis velut auctor: *s*k*i*p*w*n, Sciron, aliis Argestes, seu Thrascias, similiter vestitus, vas aquarium inversum tener, quippe pluvius Athenis. *z*e*f*u*r*o*s, Zephyrus seu Favonius, iuvenis instar, pectus et crura nudus, vim florum in pallio gerit; cetera sedenti similis. Reliqui duo hodie non amplius conspiciuntur, parte illa [orig: illâ] turris aedificio inclusa [orig: inclusâ], Fuere [orig: Fuêre] autem sine dubio, *n*o*t*o*s, Auster. et *l*i*y Africus; de quibus omnibus vide Salmas. ad Solin. p. 1245. et seqq. nec non Iac. Sponium, Itinerar Graeciae Parte 2. p. 176. et seqq. ubi turris figuram exhibet. Horologium turrim hanc vocat Varro, de R. R. l. 3. c. 5. ubi similem rationem colligendi, qua [orig: quâ] ex parte veniret ventus, in Ornithone villa fabricatam exponit. Nempe in quovis eius latere, solarium erat, infra ventorum icones, quorum lineae hodieque visuntur: unde turri Horologii datum nomen, Idem ibid. k. Pisana, non ad perpendiculum, ut fit, sed maime proclinata ac velut ruinam minitans, iamiamque casura, ab Artifice exttucta est; teres columnisque clavicularum in morem circumplexad: Im quam cum ascenderis, mirum in modum timebis, ne illa prolabatur, reque ruina [orig: ruinâ] opprimat. Interim eo [orig: eô] habit7, quo [orig: quô] munc est, primitus fuisse exstructam, neque terraemotuum iniuria [orig: iniuriâ], ut quidam rentur, aliquando nutasse [orig: nutâsse], et a perpendiculi statu esse dimotam: probant fenestratum ostiorumque limina et ea foramina, quibus tigilla tabulatorum, dum construerentur, quiescebant, et sustinebantur; plana enim sunt, non devexa, arque ad libellam consistunt. l. Rotomagensis, vide supra Butyri Turris. m. Turcarum, vide supra. n. Viennensis, post Argentoratensem proxima, coepit exstrui A. C. 1346. consummata 60. demum annorum spatio [orig: spatiô] etc.

TURRIS Babel Tomus II. et III. Atlas polyglossus intitulatus, sive Confusio Linguarum, in ordinem redacta quo [orig: quô] omnium linguarum atque idiomatum totius Orbis Terrarum disparatissima genera et species, ad 72. linguas novo [orig: novô] ausu atque methodo [orig: methodô], multorum annorum studio [orig: studiô] et labore, collecta, orbi literario exponuntur; Auctore Kirchero [orig: Kircherô], praelum exspectat.

TURRIS Caprina la Tour de Bouc, arx munita Galliae, in Provincia, ad os sinus Astromelae et in ora maris Mediterranei, 6. leucis distat a Massilia in Occasum, et 8. ab Arelate in Eurum; estque in insula parva admodum.

TURRIS Ferrata Aurel. Vict. specula altissima circa Sirmium urbem Pannoniae, ubi Probus Imperator a militibus interfectus est, teste Aurelio [orig: Aureliô] Victore, in Epit. c. 37.

TURRIS Iulia [1] Vet. Trad. Trugillo, urbs Hispaniae Lusitanicae, in Extremadura, ab Emerita 12. leuc. inter Castra Caecilia 10. et Castra Caesaris 8. Metallmo propior. Vide Castra Fulia.

TURRIS Iulia [2] Trughillo, urbs Americae Septentrionalis, in nova Hispania et provincia Hondura. Parva est, sed munita, in colle arduo, cum portu capaci in ora littorali sinus Hondurae, a quo vix una [orig: unâ] leuca [orig: leucâ] distat, et 60. a Vallisoleto in Caeciam. Capta fuerat et vastata ab Hollandis A. C. 1633.

TURRIS Iulia [3] Trughillo, urbs Americae meridionalis, in parte Boreali Peruviae, in Valle Chimo, vix duabus leucis ab ora maris Pacifici, ubi portu gaudet capaci, 80. leuc Hispanicis distans a civitate Regum in Boream. Sedet in agro feraci et riguo; estque am pla et culta, sub Hispanis.

TURRIS Libislonis Plin. l. 3. c. 7. Turris Bissonis Ptolemaeo, Turres libris Conciliorum, Torre, urbs Sardiniae Archiepiscopalis, in ora occidentali, exstincta, (manert sacraaedes, et portus) a Saslari urbe, quae illi successit, 12. mill. pass. In Thesauro Linguae Latinae Sardos hodie dici legitur, non sine manifesto errore. Locus inter portum Liguidonis seu Longones 50. et Algarium 60. mill. pass. ab Ampuriis 20. conspicitur, Ferrar. Baudrando Turris Libislonis, urbs fuit ampla Sardiniae, in eius ora Occidentali, ubi incidit Borealis, hodie Porto torre, seu Torre simpliciter dicitur, in parte Septentrionali, Capo di Lugodori dicta; et media est inter Castrum Aragonense ad Borean, et Sasiarim ad Meridiem, 16. mill. pass. distans.

TURRIS ad Matronam inter Prioratus est ad Cluniacum pertinentes: haec a potentibus dominis de Plaga Iotri occupata, postea

per Rainaldum Cluniaco reddica est, A. C. 1125. Vulgo Tours sur Marne: Aliis Tour en Champagne: in dioecesi Remensi ponit ur ab Honorio II. cum Baroniae titulo. Melius Turnus ad Matronam: inter Sparnacum et Catalaunos.

TURRIS Mobilis machina militaris, de qua vide aliquid supra. ubi de Oppugnatione urbium, it voce Turris.

TURRIS Syllana Vet. Trad. Tordesillas, oppid. Hispaniae Tarraconensis, ad Durium fluvium, in Vaccaeis, inter Methymnam Campestrem 4. et Vilalpandum in Boream 8. leucis, ac inter Vallisolitum ad Ort. Zamoram ad Occ. 15. leuc. Octoduro propius hodie in Regno Legionis.

TURRIS Talemundi ad auctorem et dominio suo nomen accepit: In Gallia, in agro Pictave, vulgo Talmond: Castrum est ad mare Aquitanicum inter Olopam et monaster. Abbatiale S. Michaelis in Eremo S. Michel en l'Er, ad Tremolliae dominos pertinens, cum titulo Principatus. Fuere [orig: Fuêre] autem tituli Henrici de Tremolia A. C. 1647. Henricus Tremolliae dominus, Toarcis Dux et Par, Turris Talemunch Princeps, Spineti Marchio; Vallis, Montis Fortis, Gisnarum, Benaonis, Talieburgi et Ionvelle Comes; Redonum Vicecomes; Vitreii, Malleonis, turris Berriae ac Didonnae Baro. Est et locus in Vinemaco, Tours en Vimeu vulgo dictus, Latin. Turris vel ad Turres. Habet et suam Turrim Arvernia, unde nobilissima Familia de Turre, et veterrima Baronia censetur: suam item Delphinatus, a qua veteres Delphini Barones Turris dicebantur. Eadem in provinc. est turris Pini, la Tour du Pin. Sic in Numidia Turria Caesaris, in Tripolitana Turria Tamalleni; ad Rhodanum, Turris Draconeti. Hadr. Vales. Notit. Gall.

In Apulia, ante annos ab hinc retro 600. marmorea exstitit, turris instar, statua, cuius tempora ex aere circulus ambibat, iis incriptus literis: Kalendis Maii, exoriente Sole, aureum mihi caput erit. Quae verba Saracenus quidam, Roberti Guiscardi captivus, de thesauro ibi abscondito interpretatus est: nec falsus fuit vates. Kalendis enim Maii A. C. 1038. Princeps ibi magnam auri copiam, et ipse inde libertatem adeptus est. Cochlis columna, in qua caelatae in circuitu fuerunt res a Caesare Traiano [orig: Traianô] bello [orig: bellô] Dacico [orig: Dacicô] aliisque expeditionibus gestae, Romae. Lapidibus structa est 24. tantae vastitatis, ut opus non ab hominibus videatur, sed a gigantibus perfectum. Singuli lapides gradus octo continebant, per quos ascensum est: lumen praebentibus fenestellis 44. Opus, quo [orig: quô] nihil terrarum admirabilius, nihil magnificentius unquam visum est, pedum 128. Sed detentus bello [orig: bellô] Parthico [orig: Parthicô] Imperator columnam sibi erectam non vidit, in reditu Seleuciae mortuus. Colossi, turrium aemuli hic [orig: hîc] memorandi essent: quorum unus in Bibliotheca templi Augusti, pedum 50. a pollice, dubium an aere an pulchritudine admirabilior? alius a Zenodoro, Mercurio in civitate Galliae Arvernis factus, pedum 400. Vespasianus Romae 107 pedum coloslum erexisse dicitur: et Plinius in Labyrintho Aegyptio Serapidis ex Smaragdo novem cubitorum colossi meminit, l. 37. c. 5. De colosso Rhodio, in voce Rhodi. Cyzici, iuxta portam, quae Thracia vocatur, ad voluptatem eruditam, turres 7. ita exaedificatae sunt, ut voces acceptae nummerosiore repercussu multiplicentur, cui miraculo a Graecis nomen datum Echo, ait Plin. l. 36. c. 15. Hierosolyma suis quoque turribus superba fuit; quarum exstantiores. Absolomi manus seu munimentum. Ananeel turris. Angularis, a Rege Ozia in 150. cubitos erecta. David turris, a Rege Davide, in praeruptae rupis collo exstructa. Excelsa, super portam vallis, ab Ozia Rege reparata. Furnorum turris versus Boream sita, Phari vicem iter facientibus praebebat. Hippicus, 85. cubitos alta, ab Herode seniore in muro secundo, super eminentem collem, in memoriam Hippici amici, condita. Magna, iuxta murum templi. Mariamme, 55. cubitis alta, ab Herode, in memoriam uxoris structa. Meah turris, 100. cubitorum non longe a templo. Petra Columbarum, ad Meridiem montis Oliveti. Phaselus, 90. cubitos alta, in edito muri antiqui loco, ab Herode, ad similitudinem Phari Alexandrinae, in honorem phaseli fratris, aedificata: Stupendae magnitudinis et firmitatis. Psephina, 70. cubitos alta, in civitatis angulo, inter Septentrionalem et Occidenralem urbis murum, sereno [orig: serenô] caelo [orig: caelô] Arabiam et mare, atque Hebraeorum finium ultima prospexit, Eiustuinae etiamnum visuntur. Siloe, quae collapsa octodecim viros oppressit. Mentio eius sit in historia Euangelica, Luc. c. 13. v. 4. Maroci turris est, quatuor columnis solidis am plissimis simul et altissimis constans, cuius celsitudini nihil in Italia par. Surgit in 7. amplissima Solaria, ubi vero ad summum ventum est, patet planitie plurima [orig: plurimâ], in qua pyramis longa circa pedes 30. aslurgit, cuius verticem tres ingentes sphaerae argenteae exornant. Phari, turres sunt, ad imitationem Alexandrinae, in usum navigantium exstructae. Talem Caligula, circa Gessoriacum, in littore Gallico ad Oceanum: Claudias ad Ostiae portum: Ludovicus Imperator ad Scaldis ostium: Carolus VI. ad Slusam, et Rupellae et inter Burdigalenses ac Santones, in littore, Laternas hodieque dictas, excitarunt [orig: excitârunt]. Similis est apud Sinenses, in monte Paocai, ad Civencheu urbem. Apud Sinenses insignes admodum sunt turres: in vertice montis Hiaikeu turris est antiquissima, quae licet magna ex parte

corruerit, adhuc tamen continer gradus 180. In provinc. Huquang, ad urbem Haynang turris est Xelenhoa, sua [orig: suâ] praestantia [orig: praestantiâ] coeteras omnes substrucutiones facile supetans. Infra Nanking, turris est Mathematica, in edito quodam colle, in qua tria adservantur artis illius instrumenta, quibus paria aut superiora vix vidit orbis Universus: Horum primum est Sphaera caelestis, alterum Armilla Aequatoria, tertium Sphaera Armillaris, etc. Vide de his plura apud Ad. Preyelium, in Sina et Europa, c. 17.

TURRITA cognomen Mariae Magdalenae, apud Hieronym. Ep. 16. ad Principiam, Qui si recordetur --- tres Marias stantes ante crucem, Mariamque proprie Magdalenam, quae ob sedulitatem et ardorem fidei, Turritae nomen accepit. et prima ante Apostolos Christum videre mwruit resurgentem: quod scil. velut in celsa turre collocata prior coeteris Discipulis Domini resurrectionem detexerit, Car. Macer. Hierolex. Aliter Cybele Turrita, apud Scriptores: nempe Turrita in capite corona, Cybeli seu Deae Hierapolitanae seu Rheae, olim adscripta. Lucianus in Dea Syr. *shmei=a de\ h( qeo\s2 ta\ polla\ ei)s2 *p(e/hn a)pikne/etai le/ontes2 me\n ga\r fe/rousi, kai\ tu/mpanon e)/xei kai\ e)pi\ th=| kefalh=| purgofore/ei, o(koi=oi *p(e/an *ludoi\ poie/ousin, Multua signa adsunt Deae, quae faciant, ut Rhea videatur. Nam et leones ipsam ferunt, et coronam in capite turritam gestat; qualem et Lydt Rheam effingunt. Rationem exponit Lucretius, l. 2. v. 606.

Muralique caput summum cinxere [orig: cinxêre] corona [orig: coronâ],
Eximiis munita locis quod sustinet Urbis.

Quam causam Servius quoque adfert ad Aen. l. 3. Quod autem turritam gestat coronam, ostendit superpositas esse Terrae (quae per Cybelen vel Rheam intellecta) civitates, quas turribus insignitias constat. Atque idem tradit in l. 10. Aen. Idem Phurnutus his verbis: *purgwton de\ (h( *p(e/a) peri/keitai ste/fanon, h)/toi dia\ to\ kat' arxa\s2 e)pi\ tw=n o)rw=n teqei=sqai ta\s2 po/leis2 o)xurwta/kou e(/neken, h)\ e)pei\ arxhgo/n e)si th=s2 prw/ths2 kai\ arxetu/pou ou)si/as2 tou= ko/smou, Turritam circumdata est coronam, vel quia antiquitus in montibus aedificarentur Urbes, quo essent munitiores: vel quo niam esset causa et origo principalis mundi substantiae. Sed prior ratio simplicior est, ut Turrita dicatur, quia Tellus turres et oppida habet. Unde et Maro, l. 10. Aen. v. 252.

Alma parens Idaea Deum [orig: Deûm], cui Dindyma cordi,
Turrigeraeque urbes. ------

Ex eo vero, quod Dea gestaret turrim, hinc Matresfamilias [orig: Matresfamiliâs] Romanae convolutos in capite capillos gestabant, ut Varro, de L. L. l. 6. ait. Exstruebant enim in altitudinem multis gradibus ac spiris cumulatam comam; quod Tertullian. l. de Pallio, dixit comam struere: Idemque indicat Iuvenalis, cum ait: Sat. 6. v. 502.

Vide supra Lampadion, alibique passim et infra Uxor. Quem morem hodieque servare, atque adeo tegumento [orig: tegumentô] gaudere turrim imitante, feminas Turcicas, oculatus testis fuit P. Gillius, qui sic de Bosporo, l. 2. c. 19. Templum Phrygiae Deae, Matri Deorum, Rheae nuncupatae, in clivis debuit potius esse, quam in maritima civitate; ex eo, quod montibus gaudeat, ideoque o)rei/a appelletur, et Turrita Dea, quia olim arces, quibus Rhea patrocinatur, in montibus sitae essent, ob loci robur. Rheam, habentem caput turritum, mulieres Cilices et Turcicae et Mysae imitantur, ferentes capitis tegmen, turris similitudinem gevens. Vide quoque infra, in voce Tutulus.

TURRUS [1] Plin. l. 3. c. 18. Torre vel Turre, fluv. Carnorum, apud Forum Iulium decurrens, et in mare Hadriaticum apud Aquileiam influens.

TURSANUS vulgo le Tursan, tractus Galliae, in Aquitania et in Vasconia propria, ubi alias Tursanum castrum, in Aturensi Dioecesi, teste Petro [orig: Petrô] du Val.

TURSELLINUS Horatius Italus, patria [orig: patriâ] Romanus, Societatem Iusu in ipso adolescentiae flore ingressus, et cum aliis, tum Humanioribus potissimum, literis excultus, illas permultos annos in Collegio Romano docuit: etiam Collegii Florentini ac Lauretani Rector fuit. Obiit A. C. 1599. aetat. supra sexagesimum. Scripsit de Vita Franc. Xaverii libb. VI. Tragoedias sacras et varia Poemata [orig: Poëmata], Orationem funebr. in mortem Gregorii XIII. Lauretanam Historiam libb. V. Historiam ab Orbe condito. Commentarium in omnes Ciceronis de Arte Orat. libros et in Orationes eiusdem, ut et alia minoris notae. Idem Xavierii Epistolas in unum corpus collegit et ex Hispanico Latine vertit. Petrus Ribadeneira Catalogo Scriptorum societatis Fesu, et ex illo Paulus Freherus, Theatro [orig: Theatrô] Virorum eruditione clarorum.

TURSUS Script. Ital. urbs Lucaniae, in magnae Graeciae confinio, sedes Episcopi Anglonae, inde 12. mill. pass. distantis, et sedes Ducis, Tursi, Ferrar. Baudrando urbs est regni Neapolitani, in Basilicata provincia, inter Sirim et Acirim fluvios, vix decem milliaribus ab ora sinus Tarentini in Occasum, et 28. a Mateola in Meridiem, et colli affixa est.

TURTUR Hebr. [gap: Hebrew word(s)] thor, Graece *trugw/n utraque [orig: utrâque] voce w)nomatopepoihme/nh|, facta [orig: factâ] nimir. ad imitationem cantus eius, qui Graece trusmo\s2 dicitur, a tru/zein, quod est, turturis more gemere, apud Pollucem, l. 5. c. 14. item garrire, unde de garrulis mulierculis, habetur in Syracusiis Theocriti,

*trugo/nes2 ekknaiseu=nti platua/sdoisai a(/panta.
Ut turtures obtundunt, ad omnia os diducentes,

Avis est, veris nuntia, Cantici c. 2. v. 11. et 12. et migratoria, Ierem. c. 8. v. 7. Vide quaeve Aristotelem, Histor. l. 8. c. 3. et 12. et 16. Varronem, de Re R. l. 3. c. 5. Ciceronem, de Finibus, l. 2. etc. Sunt tamen, qui non tam abire putant, quam occultari hieme ac latere, uti Plinius ait, l. 10. c. 24. ipseque Philosophus e)n eu)hli/ois2 xwri/ois2 nonnullos remanere non diffitetur. Casta insuper, non enim nisi unum coniugem admittere, ex Aristotele, Aeliano et Clemente constat; unde natum, quod magno [orig: magnô] consensu scripsere [orig: scripsêre] posteriores, mortuo [orig: mortuô] coniuge turturem vidnam permanere. Simplex item, utpote columbae species, et in hoc genere omnium minima, Philosophus ubi supra, l. 5. c. 13. etc. Usum quod attinet, in sacrificiis V. T. is freuqens fuit. Vide supra ubide Columbis, et Cl. Suicerum, voce *peristera\, n. 2. Caro illius boni tempetamenti, praeserrim in montanis degentis: imo, quia gignit sucum tenuein ac siceum et spiritibus generandis periodoneum, eo cibum sapientiae vocate solitus est Noc. Masla Medicus Venetus. Clunibus inprimis placuisse delicatis, indiat hoc Martialis, l. 3. Epigr. 60. v. 7.

Nisi per synecdochen magnum si mpliciter dicere voluit. Nam hi praecipue laudati. Iuvenalis, Sat. 6. v. 39.

Coeterum Sponsis apud Romanos a cornice et turture optim um augurium, si videl par integrum occurrisset, uti supra diximus: Idem Boiis bello [orig: bellô] contra Hungaros victoriae omen praebuit, apud Aventinum, l. 5. etiam Aeaeae Insul. incolis militare olim signum, Alex. ab Alexandro, Genalium Dier. l. 4. c. 2. Aetatem quod spectat, summum annorum fieri 16. plurimum non nisi octo, docet Vossius: hostis ei pyralis, eadem tenere loca, eodemque [orig: eôdemque] cibo [orig: cibô] vesci sueta etc. Vide plura hanc in rem, apud Gerh. Io. Voss. de Idolol. l. 3. c. 79. et 84. Sam. Bochart. Hieroz. Parte poster. l. 1. c. 9. toto [orig: totô], Alios. Idem nomen pisci est, quem pastinacam appellavere [orig: appellavêre] Veteres, de quo vide eundem Voss. l. 4. c. 51. et hunc intellie, cum in Aeaea cultum paulo ante diximus.

TURULIS Ptol. Rio de Mervedro, teste Ortelio [orig: Orteliô], Rio Segura, teste Coquo, fluvius Hispaniae ad urbem cognominem (quae et Turulium, vulgo Tervel, Episcopalis sub Archiepiscopo Caesarragustano, inde 36. leucis, Valentiam versus 24. quot a Dertusa) et Saguntum decurrens. In Thesauro Linguae Latinae Turia vulgo scribitur; cum hoc Latinum nomen sit, sicut et Duria, Ferrar. Baudrando Turulis, vulgo Rio de Morvedro, fluvius. Oritur prope Terulum in Aragonia; deinde per regnum Valentiae fluens, rigatisque ibi segobriga [orig: segobrigâ] et Sagunto [orig: Saguntô], paulo infra in mare Mediterraneum et Sucronensem sinum se exonerat 13. mill. pass. a Valentia in Boream.

P. TURULLIUS unus ex 60. iis, quos in necem Iulii Caesaris conspirasse [orig: conspirâsse] refert Sueton. in eo, e. 80. Vide ibi Casaubon.

TURULLIUS Cerialis primipilaris, transfuga ad partes Vitellianas, Tacit. l. 2. Hist. c. 22.

TURULUM Suid. Tzurulum Cedreno, Ciorlo, et Ciorlich, vel Zorlich, teste Leunclavio [orig: Leunclaviô], urbs Thraciae, in via inter Hadtianopolim et Byzantium occurrens, inde 75. hunc 54. mill. pass. Episcopalis sub Archiepiscopo Heracliensi, (eadem Turulea a Graecis nominatur) metropolis recens.

TURUNDA quasi terunda, subintell. offa, a terendo, Ios. Scaligero in Varron. Salmasio a turo/enta, turou=nta, quae est placenta caseata, libi vel panis caseati genus fuit: inde turundae, quaelibet ma/cai seu offae. Inprimis offae oblongae, quibus farciuntur gallinae altiles. Varro, de Re Rust. l. 3. Farctunt turundis ordeaceis. Plinius fartilia exponit, l. 10. c. 22. offas Columella, l. 9. c. 7. Italis tronda hodieque ea [orig: eâ] notione in usu etc. Inde pro balanis ponit Cato vel eiusmodi kolouri/ois2 longis et rotundis, quae flstulis immitti poslunt, c. 167. atque ulterius, pro balanis, quae sedi supponuntur, Marcus Empiricus, et Scribonius Largus, qui similes esse aitoffis, quas magdali/as2 Graeci dixere, vide supra, voce Apomagdaliae, et plura hanc in rem, apud Salmas. ad Solin. p. 1332.

TURUNTUS Ptol. Duina, teste Becano [orig: Becanô], fluvius Sarmatiae Europaeae, ex Lituaniae finibus per Livoniam fluens, ac in sinum Venedicum ad Rigam Livoniae mettopolim se exonerans: licet aliis Duina Rubo apud veteres esse videatur. Ferrar. Baudrando Turuntus, fluvius Agathyrsorum, in Sarmatia Europaea hodie, teste Cluverio [orig: Cluveriô] is est, qui Welikarzeka, in Moscovia ortus, magnumque lacum, qui Russis Czudzko, et Livonibus Peybas transvectus, nomine hinc Nervae aslumpto [orig: aslumptô], Livoniam a Moscovia dirimit; pauloque infra duo oppida Narvas in sinum Finnicum exit.

TUSCA Plin. l. 5. c. 3. Guadilbarbar, teste Ioanne Leone, fluvius Africae, in sinum Numidicum influeus.

TUSCANAI vulgo TOSCANELLA, urbs est Hetruriae, in ditione Pontificia et in prouncia Patrimonii, in ipso confinio Ducatus Castrensis. Antiquissimis temporibus Salumbrona dicta fuerat, postea Tyrrhenia, Tuscia, et Tuscana; eratque alias urba ampla et dives, sed sexdecies expugnata et vastata fuit: et multi exsist imant ab ipsa dictam fuisse Tusciam, cum etiam eius Ecclesia Cathedralis alias elegantissima, nunc diruta, dicata sit S. Petro in Tuscia: et in ea etiam visitur haec inscriptio antiqua: Richatdus Praesul Tuscanus Centumcelicus et Bleranus A. c. 1093. De hac urbe, uti de aliis plurimis ditionis Pontificiae, multa praeclara nobis

communicavit vir doctissimus Ioannes Campinus Secretarios et Minutista Brevium Summi Pontificis, et de re literaria optime meritus. Tuscania dedit etiam Ecclesiae plures Pontifices Rom. Eutichianum, Paschalem I. Leonem I. Ioannem I. Lucium III. Leonem VI. Bomfacium VI. et Paulum III. Farnesium.

TUSCANIENSES Plin. l. 3. c. 5. populi Hetruriae, quorum urbs Tuscania. Toscanella, Episcopalis, inter Castrum ad Occasum et Viterbium ad Ortum, ac inter Montem Physconem ad Boream et Cornuetum ad Austrum 10. mill. pass. dissita, ad Mattham fluvium. Cuius Episcopatus Viterbiensi copulatus est. Ibi equorum nundinae frequentes. Ab Ascanio Aeneae filio condita putatur, uti marmorea inscripto docet.

TUSCENIUS homo furiosus et avarus, cuius meminit Cicer. ad Qu. Fratrem, l. 1.

TUSCI et THUSCI Strab. Plin. l. 3. c. 5. Liv. l. 2. c. 51. et aliis, populi Italiae antiquissimi, qui et Hetrusci, Toscani; et regio Tuscia, sive Thuscia, (utroque [orig: utrôque] enim modo [orig: modô] scribitur) quae et Etruria, sive Hetruria, VII. Italiae, iuxta divisionem Augusti, hodie la Toscana, provincia Italiae nobilissima, et antiquissima, peramplaque, inter Liguriam ad Occasum Macra [orig: Macrâ] fluvio [orig: fluviô] divisa, et Latium Umbriamque ad Ortum Tiberi discreta, ad Arctos monte Apennino [orig: Apenninô] a Gallia Togata separata, ad Meridiem pelago [orig: pelagô] Tyrrheno [orig: Tyrrhenô] definita, longa 284. mill. pass. lata nullibi 100. In duas regiones dividitur: in eam quae passim Toscana nominatur, magno Duci Hetruriae subiecta, in qua Florentia, Sena, Pisa, et Aretium urbes clarae; et eam quae Patrimonium Ecclesiae dicitur, Summo Pontifici subiecta, ab altera Pelia [orig: Peliâ] et Osa [orig: Osâ] fluminibus fere separata (prater Perusiam, et Plebem Ecclesiasticae ditionis, extra Patrimonium:) In ea Viterbium ceteris urbibus praestat. Tusciae Matchionem olim crevit Henricus VI. Imperator fratrem suum Philippum, cui Irenen, Rogerii viduam uxorem dedit, A. C. 1195. Virg. l. 10. Aen. v. 164.

Hic [orig: Hîc] cavendus error in Thesauro Linguae Latinae, ubi in Tuscia Pisaurum et Assisium, urbes Umbriae, locantur. Nic. Lloyd. Vide Thuscia. De Tuscia Annonaria, et Urbicaria, diximus aliquid retro, ubi de Annonariis rEgionibus, Treb. Pollioni memoratis in Tetrico Seniore, c. 24. Familiam hodiernorum Tusciae M. Ducum attigimus supra, voce Medicea.

TUSCULANUM villa Ciceronis, apud Tusculum, ubi quaestiones scripsit Tusculanas, Grotta ferrata. Nunc ibi insigue Coenobium. Vide Tusculum.

TUSCULUM Strab. Latii opid. 12. ab Urbe lapide, atduo in collie situm, opus Telegoni, Ulyssis et Circes filii: Eversum. Ptol. et Dio, l. 58. Latina [orig: Latinâ] formatione id habent *tou/skoulon, Straboni vexo l. 5. et Plutarch. in Cicer. *tou/oklon dicitur. Dionys. autem Halicarn. et Steph. *tu=oklon. Silius, l. 7. v. 692.

Quod peperere [orig: peperêre] decus Circeo Tuscula dorso
Moenia, Laertae quondam regnata nepoti.

Seu tu Paestanis genita es, seu Tyberis arvis,
Seu rubuit tellus Tuscula flore tuo [orig: tuô].

Hodie Frascata dicitur, Tusculo vero Leandro. Telegon a conditore dictum scribit Niger. Urbs alias Latii, nunc Campaniae Romanae. Nic. Lloydius. Baudrando, ad radices collis, 12. mill pass. Roma [orig: Româ] in Ortum, ubi plurimae villae et palatia Principum Romanor. Eius Episcopus dictus est Tusculanus, semper unus ex VI. antiquioribus Cardinalibus, licet Tusculum antiquum dirutum sit, ab Henrico Imperatore. Sed erat plane in eodem loco, ubi nunc est Frascati, non in summo montis iugo, quo [orig: quô] rudera et vestigia maximorum aedificiorum conspiciuntur, ubi vulgo verus Tusculum fuisse creditur: Nam revera villa privata ibi fuit, non oppidum et situs ipse repugnat. Habuit olim proprios Comites seu Principes, de quibus Sigonius, l. 5. ad An. Crh. 883. ubi Romam tum in duas factiones distractam docet, quarum alterius Principes Tusculani erant. Hos-Romanis reconciliavit Henricus VI. Imperator A. C. 1191. Ad Tusculum, vicit Eridericus Barbarossa Imperator ingenti proelio [orig: proeliô] Alexandtum III. Pontificem Roma [orig: Româ] pulsum, quem Venetias postmodum fugientem classe insecutus est, A. C. 1175. Vide eundem, l. 14. Hinc Tusculanum, villa Ciceronis celebratissima, in quam ille post forensia negotia animi recreandi gratia [orig: gratiâ] se recipiebat; ubi aut cum doctis aliquibus, quos eo abduxerat, se declamando exercete, auc philosophica studia intermissa revocare solebat. Grotta Fertata hodie dicitur.

TUSCUS [1] Consul cum Basso, sub Gallieno Imperatore apud Treb. Pollionem in Ingenuo, c. 8. Triginta Tyrannor. Item equus in Circo olim nobilis, cuius meminit vetus Inscr. Cum Fortunatus factionis Venetae in victore Tusco victor, apud Salmal. ad Solin. p. 897.

TUSCUS [2] Vicus cognominatus, a reliquiis exercitus [orig: exercitûs] Porsenae, qui e fuga [orig: fugâ] receperant se Romam; victi ad Ariciam a Cumanis. Vide Livium, l. 2. c. 14. Sed teste Varrone et Tacit. l. 4. Annal. c. 65.

ab Etruscis sive Tuscis, Caelis Vibennae copiis, ita dictus putatur, quae ex locis munitis, non sine suspicione habitatis, deductae plana ac foro propinqua tenere iuslae sunt. Et ideo ibi Vortumnum stare addit Varro, quod is Deus Etruriae. Vide Marcilium in illud Florat. l. 2. Serm. Sat. 3. v. 228.

TUSIACUM villa dioecesis Tullensis, ubi Synodus, A. C. 860. Vulgo Tousi, vel Tusi, Labbeus.

TUSSIS [1] inter servorum crimina, apud Macrob. l. 1. Saturn. c. 11. imo et inter Numina dominorum, vide supra Dil: ab ea Hebraeis nomen vulpi, vide infra.

TUSSIS [2] Prohibita in carcere Inquisitionis, in Ecclesia Romana. In eo enim cum nulli captivo mutire liceat, sed altum in eo servandum sit silentium, hoc tam severe observatur, ut etiam tussi miseris interdicatur: quam in rem narratiunculam ex quotundam ore (si modo vera sit) audivisse, de captivo tussiente, quod is eam omittere arbitrii sui. non esse dicetet, verberum vehementia [orig: vehementiâ] mortuo, refert Phil. a Limborch, Histor. Inquisit. l. 2. c. 18. Vide quoque supra, ubi de Silentio.

TUTANUS Deus, qui homines tueri putabatur. Vatto, Tutanum Deum Romae omnes qui laborant, invocant, non aliter, atque Herculem, malorum depulsorem.

TUTATIO oppid. fuit Norici Ripensis, Ischel Lazio. Aliis arx Leonpach, iuxta fluv. Kremps, in Austria Meridionali. Quibusdam Eschwend, castrum ad fluv. Ens, in Austria superiore

TUTELA [1] aliis Tutella, Tulle, urbs provinciae Lemovicensis, nobile habuit monasterium, ad Curretiam fluvium Coureze, qui infra Brivam in Isaram cadit: ex quo dein facta est a Iohanne XXIII. qui A. C. 1316. Avenione coepit sedere, Episcopalis sub Archiepiscopo Bituricensi. Vide Petrarcham, l. 2. Rerum memor. Sedet ad Curretiam fluv. et Solanam torrentem, olim nobilis, ut dictum, monasterio [orig: monasteriô] S. Benedicti 3. leuc. a Briva Curretia in Ortum, 10. a Lemovico in Meridiem. Caput inferioris provinc. Lemovicensis.

TUTELA [2] seu TUDELA, urbs e praecipuis Navarrae, ad Iberum fluvium, ubi amnem Queiles recipit: nomen dans uni de quinque Navarrae praefecturis seu Merindatibus: Iberum ponte lapideo [orig: lapideô] iungit, 4. leuc. Hispanic. a Turiazone in Caeciam, 14. a Bilbili in Boream, 15. a Caesaraugusta in Circium, Calagurim versus. Nobilis est et situ opportuna, Oihenartus. Item castrum in Dioecesi Albiensi, nunc Teullet, Petrus Monachus, de bello Albigensi, c. 60.

TUTELA [3] Dei vel deae signum, prorae navis impositum, unde navi nomen. Solebant namque Veteres Tutelae nomine naves appellare, ut observa vir in ad Petronium Animadv. Iohannes a Wouweren, ex Servio ad l. 10. Aen. Solent naves nomina accipere, a Tutelarum pictura; et Lutatio ad Statium, l. 8. Theb. Tutelam navis nuelligimus cum gubernatore navigare; habent enim pictos Praesules, quorum nominibus nuncupantur et naves. Inde navi, qua [orig: quâ] Paulus Apostolus vehebatur, para/shmon erant Dioscuri, Actorum c. 28. v. 11. qua [orig: quâ] Paris Helenam rapuerat, pictus Cupido, Lycophr.

illi apud Lucianum ploi/w|, Isis. Sic Virg. l. 5. Aen. Pristin, Chimaeram, Scyllam et Centaurum nuncupat naves, ab eadem pictura [orig: picturâ], in cuius loci interpretatione tam Veteres quam Recentiores, ineptitunt: Et l. 10. Aen. v. 171. Massici

Ubi quod puppim habet, annotat Ioh. Seldenus de Diis Syris, ut parasemon prorae tantum impositum pro insigni navis; sic Tutelam sive Deum Averruncum, puppi impositum duntaxat, sub Pataic w u, id est, caelaturarum nomine, comprehendi. Interdum enim diversa Tutela et para/shmon, interdum eadem. Vide supra ubi de Parasemis, et plura hanc in rem, apud Salmas. ad Solin. p. 571. et 572. Hoc unum addo, de more navium Tutelas coronandi, ex Val. Flacco Argonaut. l. 1. v. 300.

Mox ubi victa gravi ceciderunt lumina somno [orig: somnô],
Visa coronatae fulgens tutela carinae
Vocibus his instare Duci. ---

Sed et Tutelae simulacrum in Insulis domibusque, apud Romanns, memoratur Hieronymo in Esaiam, c. 57. Tomo IV. Roma Orbis domina in singulis insulis, domibusque Tutelae simulacrum cereis venerans ac lucernis, quam ad tuitionem aedium isto [orig: istô] appellat nomine. Vide infra [orig: infrâ] Tutelares.

TUTELA [4] apud Romanos; ius erat ac potestas in capite libero, adtuendum eum, qui per aetatem seipse defendere non posset, iure civili data ac permissa, de qualate Iustinianus et Sigonius. Dabantur autem mulieribus et puillis Tutores non habentibus, a Praetore et maiore parte Tribunorum Pleb. ex Lege Arilia, lata [orig: latâ] paulo ante Sp. Posthumi Albini et Q. Mareii Philippi Consulatum, qui incidit in annum Urb. Cond. 565. unde Tutores Atiliani dicti: quam postea abrogatam a Claudio Imperatore innuit Sueronius, c. 23. dicens sanxisse eum, ut Consules pupillis utriusque sexus Tutores darent; quod vicissim ab Antonino Philosopho sublarum refert Capitolinus, c. 10. ab eoque Praetorem Tutelarem constitutum. Coererum, cum Atilia Lex tantum Romae locum haberet, lata est postea Iulia Titia,

ut etiam Provinciarum Praesides mulieribus pupillisve, Tutores non habentibus, datent, Ulpian. Cap. Inst. 11. Laetoria [orig: Laetoriâ] exin futiosis et prodigis Curatores dati sunt, quique eos cirumscripsissent, iudicio [orig: iudiciô] publico [orig: publicô] tenebantur. Cicer. Offic. l. 3. c. 15. Tandem a Claudio Imperatore sancitum est, ut ne agnati mulierum Tutelum legitimam recipere cogerentur, Ulpian. tit. 2. Instit. Vide Ioh. Risin. Antiqq. Rom. l. 8. c. 17. Apud Athenlenses maximam quoque habuit So lon orphanorum pupillorumque curam: adeo que, cum nota sint illa apud Satyricum vota,

Pupillorum vitae consulere voluit hac [orig: hâc] Lege: *mh\ e)pitropeu/ein, ei)s2 o(\n h( ou)si/a e)/rxetai, tw=n o)rfanw=n teleuthsa/ntwn; qua [orig: quâ] nolebat aut consanguineos aut agriatos Tutores agere, quia mortuis pupillis ame 20. aetat. annum hereditatem adibant et sibi vindicabant kata ge/nos2. Non tamen exclusit omnes omnino Genciles: tis enim, qui remota [orig: remotâ] cum pupillis cognatione coniungebantur, ut nulla spes esset, heredes kata ge/nos2 fore, e)pitropeu/ein non erat interdictum. Erant autem Tutores hi vel Testamento [orig: Testamentô], vel ab Archonte dati; cuius curae orphani committebantur, ex Lege Solonis: *(o *)/arxwn e)pimelei/sqw tw=n o)rfanw=n kai\ tw=n e)piklh/rwn kai\ tw=n oi/kwn tw=n e)chrhmouuni/wn kai\ tw=n gunaikw=n, o(/sai uno/ousin e)n toi=s2 oi)/kois2 tw=n a)ndrw=n tw=n teqnhko/twn fa/okousai kuei=n, tou/twn e)pimelei/sqw, kai\ mh\ e)a/tw u(bri/zein h)\ poiei=n ti para/nomon ku/rios2 d' e)pibalei=n kata to\ te/los. *)ea\n de\ mei/zonos2 zhmi/as2 dokei= a)/cios2 ei)=nai proskalesa/menos2 pro/pempta kai\ ti/mhma e)pigraya/menos2 o(/, ti a)\n dokh=| au)tw=| ei)sagage/tw ei)s2 th\n h(liai/an. *)ea\n d' a(lw=| tima/tw h( h(liai/a peri\ tou= a(lo/ntos2 o(/, ti xrh\ au)to\n paqei=n h)\ a)poiti/sai, Archon orphanorum, dotalium feminarum, familiarum, quae intercidunt et praegnantium mulierum, quae post mariitorum obitum in eorum domibus permanent, curam habeto neque contumeliam aut aliquid iniustum iis fieri sinito: Multam, quantam potest Magistratus potestate, irrogare eis ius esto. Si maiore poena [orig: poenâ] dignus videtur, qui adversus hanc Legem fecerit, Archon in ius vocato in quintum diem et poena pro arbitrio irrogator, Heliastis iudicium permittito. Si convictus fuerit, Heliastae de eo, quod luere in corpore vel in aere debet, iudicium reddunto: apud Demar, contra. Macart. Inter coeteras autem Tutoris curas, fuit locatio aedium pupilli, ut lex haec iubet: *to\n *)epi/tropon to\n oi)=kon misqou=n. Itaque Tutores Archonti indicabant, locandas esse pupillorum aedes; eius proin auctoritate, ac e Iudicum, qui adsidebant, consilio, per praeconem locabantur: Ii vero, qui eas conducebant, aliquid pignori opponebant ob obventionem. Atque haec locatio fiebat, novo [orig: novô] ineunte Anno [orig: Annô], mense Hecatombaeone, tunc enim migtabant ex aedibus in alias. Unde Comicus *)ekklhsiacou/sais2,

*ti/ ta\ okeua/ria tauti\ bou/letai;
*po/teron metoikico/menos2 e)cenh/noxas2
*au)ta/;

Qui haec non fecisset, scribebatur illi di/kh misqw/sews2 oi)/kou, cuius l. 8. meminit Pollux, idque fieri a quolibet Atheniensi poterat: Scribebatur quoque, si tanti non locaretur, quanti locari debebat, Suid. et Auctor Etymol. Exibant vero Tutela [orig: Tutelâ] Athenieses anno [orig: annô] aetatis vicesimo [orig: vicesimô], cum Lexiarchico essent inscripti: tunc enim sui iutris erant, et ad sua mittebantur negotia. Atque abhinc licebat postulare Tutores, qui fuerant, male administratae tutelae: Unde seitum Veterum iuris Attici Consultorum, e)ggrafe/ntes2 ei)s2 a)/ndras2 e)/laxon dikhn e)pitroph=s2. Neque vero pupillis tantum qui fuerant, sed etram cuivis civi Atheniensi, licebar dicam scribere Tutoribus. Pollux, l. 8. idque apud Archontem, et quidem intra quinquennium a Tutela finita; quo [orig: quô] exacto [orig: exactô] postulari amplius non poterant, ex Lege: *)ea\n pe/nte e)/th pare/lqh|, kai\ mh\ dika/swntai, mhke/kt' ei)=nai toi=s2 o)rfanoi=s2 di/khn peri\ tw=n e)n th=s2 e)pitroph=s2 e)gklhma/twn. Vide Platonem de LL. l. 11. et plura hanc in rem, apud Sam. Petitum, Comm. in LL. Atticas l. 6. tit. 7. Non tamen omitrenda hic [orig: hîc] Lex Solonis, qua [orig: quâ] non licebat Tutori in uxorem ducere matrem pupillorum suorum: *to\n e)pi/tropon th=| tw=n o)rfanw=n mhtri\ mh\ sunoikei=, cuius Diog. Laertius memivit in Solone. Ita namque pupillorum bonis consulere voluit, ne qua fraus illis ob inatris nuptias fieret. Sed videtur aut antiquata fuisse haec lex, aut conceslum fuisse Tutoribus, qui Testamento [orig: Testamentô] dabantur, pupillorum suorum matres ducere, siquidem moriens Pater supremis Testamenti sui tabellis id cavisset: Cuius rei exemplum exhibet Demosthenes, ubi de Parentibus suis agit, Orat. 1. contra Archob. Apud Romanos Tutor factam pupillam suam, ut scribit Modestinus, nec Ipse uxorem ducere, nec filio suo in matrimonium adiungere potuit. Ratio, ne pupillae in re familiari circumscriberentur, ab his, qui rationes eis gestae tutelae reddere compellebantur, l. 64. D. de ritu Nupt. tres tamen erant exceptiones, quas vide apud eundem Petitum, l. 6. Tit. 1. In rEgnis, quae non sunt patrimonialia, dum Rex aetate aut morbo [orig: morbô] fungi potestate sua [orig: suâ] impeditur, Tutela eorum est, quibus Lex publica, aut, ea [orig: eâ] deficiente, consensus Populi eam mandat, vide Marianam in Alfonso V. Legions R. In rEgnis patrimonialibus eorum, quos Pater aut Propinqui elegerint. Sic videmus in Epirotarum Regno, quod consensu Populi ortum fuerat, Aribae Regni pupillo, publice Tutores constitutos, et a Proceribus Macedonum Alexandri M. psothumo, apud Iustin. l. 13. In Asia vero minore bello parta [orig: partâ], Rex Eumenes Artalo filio fratrem suum Tutorem dedit. Similiter filio Hieronymo pater Hiero in Sicilia regnaus, quos voluit, Testamento [orig: Testamentô], Tutores assignavit. Vide Hugon. Grorium de Iure Pacis ac Belli, l. 1. c. 3. §. 15. uti de Tutoribus, qui tutelae praetextu pupillorum regna invaserunt, exempla complura, Notis in Curtium l. 9. c. 2. de moribus in Imperio Romano Germanico receptis, Limnaeum de Iure publico, Alios.

TUTELAE Capitolii Redemptor apud Plinium, l. 35. c. 3. M. Ausidius tutelae Capitolii redemptor, docuerit Patres, argenteos esse

clypeos, qui pro aereis per aliquot iam lustra adsignabantur: quis dicatur, vide supra ubi de Capitolit Tutelariis.

TUTELARES vel proprie Indigetes, Dii erant Genitales maiorum gentium, ad nativitatis providentiam electi, diversi a Genialibus: quibuscum de rebus Achivis consiltum iniit Iuppiter. *gene/qlioi Graecis, quibus placidis vel iratis, prour quisque natus, ita felix censebatur. De hisee Diis placidis, intelligi potest Ovidius de Pont. l. 1. Ep. 8. v. 63.

At tibi nascenti (quod toto [orig: totô] pectore laetor)
Norunt [orig: Nôrunt] fatales fortia fila Deae.

Vide Thom. Bartholinum, de Puerperio Veterum. Sed et Tutelares dicti, qui seligebantur in urbium cutelam, quorum nomen quam maxime in abdito tenere consuevisse Veteres, vidimus supra, ubi de Idololatriae Incunabulis. Hos vastatis urbibus mori, resurgentibus quoque tenasci, creditum iisdem, vidimus itid. supra, in voce Oppidum. Iidem ex urbibus obsessis peculiari ceremonia [orig: ceremoniâ] evocabantur ab hostibus, ne difficilem sibi expugnationem redderent, uti diximus ubi de Oppugnatione urbium, aliquid etiam voce Roma. *qeou\s2 e)pioko/pous2 kai\ fu/lakas2 dixere [orig: dixêre] Graeci. Dionys. Halicarn. l. 4. bwmou\s2 ene/leusen au)toi=s2 i(dru/sasqai qew=n e)pioko/pwn te kai\ fula/kwn tou= pa/gou. Et l. 6. *kapitw/lie *zeu=s2, kai\ qeoi\ po/lews2 e/pi/skopoi. Mentio eorum in veter. Inscr. DEO TUTELARI. AEMILIUS. SEVERIA. MIMOGRAPHUS. POSVIT. Item, MERCURIO: ET. MINERVAE. DIS. TUTELARIBUS. Vide de cultu illorum Arnob. adv. gentes l. 3. aliquid etiam supra voce Tutela.

TUTELINA Dea, apud Romanos, quam nominare sub recto fuisse nefas, Plinius scribit l. 18. c. 2. a tutelis fructuum dicta, uti habet Tertullianus, de Spectaculis, eadem cum Tutulina fuit, quam vide. Eius simulacrum, uti et Messiae ac Sessiae, delphinorum columnas in Circo sustinursle, diximus supra. Vide quoque Gerh. Io. Voss. de Idolol. l. 2. c. 61.

TUTHMOSIS seu THUMMOSIS, Thebanorum in Aegypto Rex quadragelimus quartus, Misphragmuthosem patrem, Pastorum victorem, excepit, ac opus ab illo inchoatum feliciter, Pastoribus tota [orig: totâ] Aegypto [orig: Aegyptô] pulsis, consunmavit. Illi quidem in Abatim, habentem circuitum 10000. iugerum, a Misphragmuthose inclusi, urbem muro [orig: murô] mgno [orig: mgnô] ac robulto circumdederunt omniaque sua bona ac praedam intra munimentum habuerunt: sed a Tuthmose, 480000. armatis instructo, circumsessi diu (Aegyptus poliorkhtikw=n mhxanhma/twn tum adhuc ignaris) tandem obsidionis perraesi urbem ex pacto tradiderunt, atque tora [orig: torâ] Aegypto [orig: Aegyptô] decesserunt: quo [orig: quô] facto [orig: factô] finis impositus est longissimis intestini belli miseriis, et Aegyptus placida [orig: placidâ] pace refocillata, aliquandiu requievit. Factum autem id circa tempora Iairi Iudicis Hebraeorum. Tuthmosem post regnum ann. 9. mens. 8. excepit Amenophis II. Vide Ioh. Marshamum, Canone Chron. Sec. XII.

TUTIA [1] virgo Vestalis, cum argueretur incesti, argumentis purgare se dedignata mortalibus, ad Tiberim fluvium cribrum detulit, ibique submersit, hac [orig: hâc] addita [orig: additâ] prece: O Vesta, si pia et casta sum, hanc e Tiberi aquam ad iemplum tuum perferam; Et ipsa pertulit, Liv. Epit. l. 20. Dissimile quiddam legimus apud Diouys. Halicarnast. Morbus enim quidam Romae incidit in feminas, et mors quanta nondum prius, maxime in praegnantes, cruda, insolitaque parientes, et cum fetibus morientes. At quia nec preces ad aras Deorum factae, nec pro urbe ex piatoria sacrificia, aut pro domibus privatis facta; cessationem afferebant malorum, sit a servo quodam indicium Pontificibus, quod Sacerdos quaedam Vestae, Urbina nomine, amissa [orig: amissâ] virginitate, sacriflacia pro urbe faceret, non ipsa pura. Pontifices ergo eam removentes a sacrificiis et poenam apponentes, postquam est manifeste redarguta, virgis caeciderunt, perque urbem eam ferentes, vivam defoderunt. Eorum vero qui cum illa illam impiam corruptionem peregerunt, alter se ipsum interfecit, alterum prehendentes sacrorum inspectores, tamquam mancipium necarunt [orig: necârunt], et sic statim morbus ille desiit.

TUTIA [2] vide supra Tucia. Sed et tutia cadmia dicitur, uti videre est apud Salmas. ad Solin. p. 1012.

TUTICUM urbs fuit Hirpinorum, Equus Tuticus etiam: hodie Ariano, urbs Episcopalis Principatus ulrerioris ad radices Apennini, 13. mill. pass. a Benevento in Ortum, 32. a Foggla, in Africum. Eius Horatius meminit, l. 1. Serm. Satyr. 5. v. 87. diccus:

TUTILIUS inter adulteros Faustinae, Marci uxoris, apud Capitolin. in Marco, c. 29.

TUTIS in duobus Regum Aegypti catalogis, a Cl. Pocockio Linguae arabicae Prof. Oxoniensi, ex Abulfeda, Al-Makrizio et Alfhamio transcriptis, dicitur Pharao primus, qui fuit in diebus Abraham, cuius videl. mentio Gen. c. 12. v. 10. Verum, cum seties instae nihil habeant commune cum iis, quae Eratosthenes, Manecho et Syncellus de Aegypti Regibus tradunt, neque nomina satis Aegyptiace sonare videautur, sagacissimus Bochartus Hebraeorum

nugivendulos haec de suo confinxisse suspicatur. marshamus non tam Mencherem Regem Memphitarum, quam Amesisem inferioris Aegypti Regem communi illo [orig: illô] Pharaonis nomine indigitari d. l. iudicat, cum verisimile sit, ex brevi inprimis Abrahami trium in Aegypto saltem mensium mora, illum Aegyptum inferiorem non ttansiisse; quem proin non male e)n *(hlioupo/lei, Heliopoli, collocat Eupolemus apud Eusebium, Praeparat. Euang. l. 9. c. 17. Vide praefatum Marshamum, Canone Chronico, Sec. V. ubi de Abramo in Aegyptum profecto.

TUTOR [1] alio [orig: aliô] nomine Iulius, Trevir, ripae Rheni a Vitellio praefectus, miscuit se seditioni Civilis et Classici. Tacit. l. 4. Hist. c. 55.

TUTOR [2] Imperii apud Sueton. Tito, c. 6. Vide supra Pater Imper. ut et ubi de Patriciis Roman.

TUTULINA Dea. Varro: Tuam fidem, Tutulina, invoco, quae adesse mortalibus soles. Div. Augustin. l. 4. de Civ. Dei, c. 8. eam praeesse frumentis collectis atque reconditis scribit, ut tuto servatentur. Vide quoque Tutelina.

TUTULUS a tuendo capite, apex pilei Sacerdotum, apud Romanos, qui in conum desinebat, Varr. Similiter Fulgentius ex Numa Pompilio in Pontifical. illud capitis operimentum, quod Sacerdos sacrificaus adhibebat (Romani enim omnibus Diis, praeter Saturnum, Honorem atque Herculem, sacrificabant capite operto [orig: opertô] ) Tutulum dictum fuisse, norat, l. de vocibus antiq. voce, Tutulus. Vide quoque Lil. Giraldum, Syntagm. 17. Deor. Hisior. et Interpp. ad illud Virgil. l. 3. Aen. v. 405.

Fuit is, cuius imago cernitur in denatiis gentis Iuliae, non admodum dissimilis elencho adeo que metali figura [orig: figurâ]: quod ex subiecto schemate veterum num morum, docet Laur. Pgnorius, Comm. de Servis. Hinc in Glossis antiq. ad Iuvenal. Sat. 6. v. 459. ubi Elenchi dicuntur uniones, margaritae oblongae, magnarum gemmarum Elenchi, quos et titulatos appellant: Pignorius tutulatos mavult. Et certe huius denominationis vestigia non obscura deprehenduntur, in Inscr. antiqua, apud gruterum, p. 579. num. 5. quae Romae extare dicitur in Musaeo Carpensi: Aponiae. Successae. a. Tutul. ornatr. C. Batontus. Epigonus. Atriensis. Lanatum veor hunc Flaminum Sacerdorumque pileum fuisse, dicunt nonnulli; aliis summum tantum pilei huius fastigium Tutulum vocantibus. Sed et Flaminicarum capitis ornamentum, quod fiebat variis capillorum compagibus et praeter eas vitta [orig: vittâ] putpurea [orig: putpureâ] crinibus innexa [orig: innexâ], Tutulum dictum legimus. Imo et Tutuli vocabantur capilli, quos Matresfamilias [orig: Matresfamiliâs] Romanae convolutos in capite gestabant, teste Varrone, de L. L. l. 6. Exstruebant enim in altitudinem multis gradibus et spiris cumulatam comam, quod non incleganter Lucianus e)pana/stasin trixw=n vocat: Suggestum comae nuncupat Papinius: Spiras alii, unde spirosus capillus, Appuleio, Metam. l. 2. Ordines ac compages, Iuvenalis, Sat. 6. v. 502.

Turritam coronam, Lucanus, l. 2. v. 358. Vide supra in voce Turrita: Galerum Turtullianus, graphice de hoc luxu loquens, Quid crinibus vestris quiescere non licet, modo substrictis, modo relaxatis, modo suscitatis, modo elisis? Aliae gestiunt in cincinnis toercers, aliae ut vagi et volucres elabantur, non bona [orig: bonâ] simplicitate. Affigitis praeterea nescio quas enormitates sutilium atque textilium capillamentorum: nunc in galeri modum quasi vaginam capitis et operculum vertieis; nunc in cervicem retro suggestum etc. Qui locus torsit nonnullos aliquantisper: Quid enim galeor cum vagina? Veneibat porro illis in mentem, galeri loco [orig: locô] galeam substituere; praesertim cum Romae legatur, in veter. marmore, Calpurnia. L. et O. L. galeae. ornatrix: Videbantur confirmare veteres nummi, qui exhibent imagines Augg. Plotinae et Sabinae, quae Tertulliani aevo [orig: aevô] vixerunt. Harum enim capillitum ad galeam propius, quam d galetum, accedit: At pro galero facit Iuvenalis versus, Sat. 6. v. 120.

Sed nigrum flavo [orig: flavô] crinem abscondente galero [orig: galerô]:

Ubi antiquus Enarrator: Crini supposititio, rotundo, in modum galeae facto. Nempe ubi antivi crines non sufficiebant, alieni adsciti. Hieron. ad Marcellam, Quae apillis alienis verticem struunt: namque et comam struere, Tertullianus; et capus adificare Iuvenalis dixere [orig: dixêre]. Atque ad has sutilium atque textilium capillamentorum enormitates, peritissimi structores adhibiti sunt, ut Terrullianus docet l. 1. de cultu foem. meninitque Successae, a Tutul. ornatricis, vetus Inscr. de qua supta, Quare autem sacrorum capitum apex Tutulus dictus sit, exponit Vatro, cum ait: Tutulati dicti hi, qui, in sacris, in capttibus habere solent, ut metam; Id Tutulus appellabatur, ab eo, quod Matersfamlias crines convolutos ad verticem capitis, quos habent uti velatos, Tutulos dicunt. nec dissentit Tertullianus, qui de Pallio: Tunc, inquit, certissime supra omnes exuvias augusta vestis, superque omnes apices ac Tutulos sacer suggestus deducit oculos. Unde etiam Tutulatus: Ennius,

Vide praeter Pignorium, Comm. de Servis, Anselm. Solerium, de Pileo Sect. 2. Casp. Bartholinum, de Inauribus Veterum, c. 1. Alios.

TUTUPIA in Statutis Synodalibus Nicolai Episcopi Andegavens. A. C. 1265. capitis regumentum est Clericis proprium, cuiusmodi hodie pilei sunt les bonnets quartez Gallis vocitati, apud Car. du Fresne, Glossar.