December 2004 Ruediger Niehl markup
typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - no spell check - orthographical standardization performed
06/2005 Peter Stroebel markup
semi-automatic lemma-correction
05/2006; 06/2008; 06/2010; 12/2010; 02/2011 Antonio Javier Ortiz Cano; Reinhard Gruhl markup
largely revised


image: as0001

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS QVARTVS Literas R, S, T, V, X, Y, Z, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.



image: as0002

[gap: blank space]

image: s0001

[gap: illustration]

page 658, image: s0784a

VIRGINALIS Zona castitatis symbolum: sicut eius solutio, Sponsalium ac fecunditatis, fuit. Hanc proin Mariti veteri more, prima [orig: primâ] coniugii nocte, solvebant, ad sobolis propagationem, unde Zonam solvere in Proverbium abiit. Nova namque Nupta dudum zona [orig: zonâ] lanea [orig: laneâ] et innodata [orig: innodatâ] cingebatur, quam in geniali lecto postea Sponsus solvebat, teste Festo [orig: Festô] et Arnobio [orig: Arnobiô] contra Gentes, l. 3. Ita autem is: Cingulo [orig: Cingulô] nova Nupta praecingebatur, facto [orig: factô] ex lana ovis, ut sicut illa in domum sublata coniuncta inter se sit: sic vir suus secum cinctus vinctusque esset. Hoc Herculaneo nodo [orig: nodô] umctum Vir solvit, ominis gratia [orig: gratiâ], ut sic ipse felix sit in suscipiendis liberis, quemadmodum fuit Hercules, qui septuaginta liberos reliquit. Cinxiae Iunonis nomen sanctum habebatur in Nuptiis, quod initio [orig: initiô] coniugii solutio erat einguli, quo [orig: quô] nova Nupta erat cincta. Hic vero, Unctionibus, ait, inquitis superest Unxia, Cingulorum Cinxia replicationi: Victua et Potua sanctissimae, victui potuique procurant. O egregia Numinum et singularis potestatum interpretatio. Nempe Zonam hanc a sponso, non sine Virginensis Deae aut Iunonis Cinxiae ope, solvi crediderunt. Non. Marcellus, cingulum huiusmodi a Marito tacito taxim solvi consuevisse, tradit. Nonnumquam sive potius alia [orig: aliâ] in regione, a Pronuba cunctabundae virgini laneum hoc cingulum duobus digitis solvi atque Dianae, ob id Cinxiae cognominatae, sacrari fuisse solitum legimus. Nisi dicamus Virginem desponsaram, duas habuisse zonas, quarum exterorem supra tunicam pronuba solveret; interiorem supra interulam, in lecto, Maritus. Vide historiam pulcherrimam, de huiusmodi Virginali Zona Troezeniarum, apud Pausaniam, in Corinth. Cael. Rhodig. vero Antiqq. Lect. l. 16. c. 10. observat, a Veteribus zonam huiusmodi etiam Mitram dictam esse et solvi consuevisse primum parturientibus, longe post nuptias, atque Dianae, hinc *lusizw/nh| dictae, fuisse dicatam. Sed facile has sententias conciliat Bartholinus, triplicis Zonae distinctione, ut in seqq. videbimus. Idem Rhodig. Virginalem Zonam Taeniam quoque appellatam fuisse, ait; unde Taeniapolis apud Eupolin, interprete Athenaeo [orig: Athenaeô], pro ea quae distrahit zonas. Et certum est, vetustis temporibus Virgines faciam Virginalem perpetuo gestasse [orig: gestâsse], cuius iam Homerum meminisse viemus, Od. l. qui mos ad Romanos postea manavit, duravitque usque ad casum Imperii: Imo hodieque, utuntur, ait Vives, et in Hispania Virgines fasciis, etc. Vide Fortun. Licetum, de Lucernis Antiqq. l. 6. c. 121. ubi Lucernam Aegyptiorum mysticam erudite explicat, ut et infra, in voce Zona.

VIRGINENSIS Dea existimata quae adhibebatur in nuptiis a Roman. vir quae virgini Zonam solveret, ut Graecis Lysizona Diana: inter alia coniugalium Deorum simulacra, etiam huius quoque ferebatur in conclave novae nuptae. Vide Augustin. de Civit. Dei, l. 4. c. 11. et l. 6. c. 9.

VIRGINIA [1] L. Virginii Centurionis filia, quam stupro destinatam ab Appio Decemviro pater in medio foro occidere maluit, quam pati, ut in foedam servitutem abduceretur. Qui mox ascitis militibus Decemvirorum superbam dominationem oppressit, post libertatem receptam anno [orig: annô] 76. Liv. l. 3. c. 44. 45. 46. s. Iuvenal. Sat. 10. v. 294.

------ Cuperet Rutilae Virginia gibbum
Accipere, atque suum Rutilae dare. --------

VIRGINIA [2] Gallis la Virginie, regio Americae Septentrional. a Richardo Grenvillio Anglo detecta, A. C. 1585. sicque dicta, in honorem Elisabethae Angliae Reginae. Pars est novae Franciae late sumptae, sub Anglis tamen, quibus plures ibi coloniae, huc privilegiis amplissimis concessis perductae, sub Iacobo M. Britann. Rege, A. C. 1607. Thuan. Hist. l. 138. Extenditur ad 150. leuc. a Septentrione in Meridiem seu a Novo Belgio ad Floridam, versus oram littoralem maris Borealis. Eius praecipuum oppid. Iacobipolis, Iamestomne, ad Ponhatanum fluv. Virginae late sumptae. Eius partes sunt etiam nova Suetia, iuxta fluv. Austrinum, sub Suecis, et novum Belgium, le nouveau Paisbas, alias sub Belgis, nuncsub Anglis, ex quo tota provinc. occupata fuit ab illis, quibus et pace Bredana [orig: Bredanâ] A. C. 1667. remansit. Eius coloniae praecipua Amsterodamum novum seu Manhatum, et arx Arausicana. Incolae idololatrae plerumque, edones ingentes, sub Wevoanis, dominis suis.

VIRGINITAS apud plerasque olim Gentes magno fuit in pretio: Unde quum legem Papiam Poppaeam sanciret Augustus, qua [orig: quâ] Maritis praemia, caelibibus poenae constituebantur, non solum ab ea Virgines excepit Vestales: sed etiam honorem illis eundem, quem Matribus, habeti voluit. Apud Graecos quoque non nisi per Virginem Oracula fundebantur: Talis enim Delphis Pythia antiquis temporibus fuit, donce ea [orig: ] ab Echecrate Thessalo violata [orig: violatâ], seniores feminae, annorum saltem quinquaginta, suffectae sunt, quae tamen et ipsae Virginali habitu, in memoriam vet eris vaticinandi moris, uti tenebantur, Diodor. Sic. l. 16. c. 6. Ipsum vero Dei Populum non adeo parqeni/an a)skh=sai, neque propositum Virginitatis servandae notum habuisse, scimus; ut contra, si qua lperpetuo maneret Virgo, probro id illi verteretur et genus quoddam maledictionis censeretur: Quemadmodum et, cum in Oreste Euripidis, impura Helena Electram compellans, Virginem diuturnam appellat, v. 72.

*parqe/ne makro\n dh\ mh=kos2 *)hle/ktra xro/nou,
Electra, Virgo quae manes iam perdiu:

contrumeliae causa [orig: causâ] sic illam esse locutam, Veteres observant. Hacque in re differentiam inter vetrem Populum ac novum saepe adnotant patres et causas illius explicant. Neque tamen laudandum, quod passim fieri hodie videmus, ut pars Mundi non paenitenda votum Virginitatis suscipiat magis, quam


image: s0784b

praestet, Vestalium veterum more frustra se defendentes: Romae enim Vestaies erant saltem sex numero [orig: numerô], quae, virginitatem vel sola [orig: solâ] suspicione violassent [orig: violâssent], gravissimis suppliciis, sine ulla misericordia, afficiebantur, vivaeque defodiebantur, uti supra dictum. Augustus quoque, paganus licet Princeps, neque meliori ulla [orig: ullâ] luce illustratus, necessitatem suis lege illa [orig: illâ] imposuit, vel caste vivendi, vel nuptias sectandi, si, inquiens, carere semper Uxoribus volueritis, sicut Sacerdotes Vestales carent viris: ergo et iisdem, quibus illae poenis, et ipsi afficiemini, si flagitium aliquod admiseritis. Nec favet ritui praefato, quod de virginibus e)gklei/stois2, reclusis seu conclusis, legimus Maccab. l. 2. c. 3. v. 19. ubi, tumultu ingenti Hierosolymis oborto [orig: obortô], quod Heliodorus Urbem ingressus esset, ad Templi tehesauros inde rapiendos, de Virginibus Auctor libri ait: *(ai de\ kata/kleistoi tw=n parqe/nwn, ai( me\n sune/trexon e)pi\ tou\s2 pulw=nas2, ai( de\ e)pi\ ta\ tei/xh, tine\s2 de\ dia\ tw=n quri/dwn die/kupton, Virginum, quae erant conclusae, aliae ad vestibula, et poras concurrebant; aliae ad parietes, quaedam per fenestras exserto [orig: exsertô] collo [orig: collô] prospectabant. Loquitur enim is ibi de omnibus totius Urbis puellis honestioris loci, quae educabantur in domibus Parentum et propriis sibi cubiculis, nequeprodiret oras finebantur. Docte Glossae ordinariae Auctor, virgines quae conclusae erant, i. e. de demibus Parentum non exibant, ratione verecundiae ac pudicitiae Virginalis: tamen in illa turbatione exibant, praeter morem solitum, currentes ad Oniam. adeo que Virgines hae kata/kleistoi non erant Religionis causa [orig: causâ] reclusae, sed honestiorum id Virginum perpetuum est epithetum. Olim enim apud Hebraeos, Graecos plerosque et Romanos, Virgines domi continebantur in propriis oecis, quos Graeci appellarunt [orig: appellârunt] *parqenw=nas2, i. e. cellas Virginales, eratque ea pars Gynaeconitidis. Idcirco et apud Graecos Poetas Virgines kataklei/stous2 appellari videmus. Apud Hephaestionen, exstat hoc Lyrici Poetae fragmentum,

*(h pai=s2 h( kata/kleistos2.
*th\n oi( fasi\ teko/ntes2.
*)emuai/ou o)arismou\s2
*)/exein i)/son o)le/qrw|

Ad quem morem forte allusit Auctor Sapientiae Syracidis, cum c. 42. v. 10. ait, quga/thr patri\ a)po/krufos2 a)grupni/a, Filia est Patri suo causa occulta vigilandi. Sed magis ad rem facit, quod Virginem Hebraei appellant [gap: Hebrew] quasi dicas absconditam, kata/kleiston. Unde Hieronymus in Quaest. Hebr. Alma, inquit, quod interpretantur, abscondita, i. e. Virgo nimia [orig: nimiâ] diligentia [orig: diligentiâ] custodita. Vide quae de hoc instituto pluribus scribit Philo, lib. de Legibius. Hinc et Auctor incertus Tragoediae, Christus Patien, B. Virginem rationem vitae suae explicantem introducens, ita illam loqui facit:

*prw=ton me\n ou)=n ge ka)\|n prosh=|, ka)\|n mh\ srosh=|,
*yo/gos2 gunaici\n, au)to\ tou=t' e)fe/lketai
*kakw=s2 a)kou/ein, ei)/tis2 ou)k e)/ndon me/nei.
*ou(=per po/qon parei=s) e)/mimnon e)n do/mois2
*ei)/sw mela/qrwn.

Ubi, domi se mansitasse [orig: mansitâsse], ait, ne male audiret, more illarum, quae foras prodire amant. Contra scortum aliquot locis in Targumim appellatur [gap: Hebrew word(s)] exiens foras. Facit et huc, quod apud Graecos Scriptores qalameuo/menai quoque Virgines vocantur, quod idem est cum voce kata/kleistoi, in thalamis enim concelusae educabantur. Chrysostomus, Homil. 1. de Anna Samuelis matre: *tw=n qalamenome/nwn parqe/nwn ma=llon h(mi=n oi( ne/oi fulatte/sqwsan. Notusque est verus Euripidis in Oreste, v. 108.

*ei)s2 o)/xlon e(/rpein parqe/noisin ou) kalo/n,
Foras puellae ut prodeant, parum decet.

Apud solos Corinthios vocabulum kata/kleistoi alio [orig: aliô] sensu usurpatum fuit, si vera Heychii observatio: *kata/kleistoi e)n *kori/nqw| e(tai=rai/ tines2, quod de Hierodulis Veneris interpretatur Casaubonus, ex illis, quae tradit Strabo. Quemadmodum vero Virgines suas inclusas domi servabant Veteres; sic etiam Matronas illas laudabant, quae pedem domo [orig: domô] raro efferrent. Graeci oi)kourou/sas2 et oi)kourika\s2, Latini Casarias dixere [orig: dixêre] etc. Vide plura hanc in rem apud Isaac. Casaubon, Exercit. contra Baron. 1. §. 23. alibique passim, et supra, ubi nos de Graecorum Oecuria: uti de exploratione Virginitatis Gentilibus olim ustitata [orig: ustitatâ], supra ubi de Pinea corona. it. voce Sontes, ubi de gagate lapide, Taurus, de Ebionitis, Virginitatem reicientibus, suo [orig: suô] loco [orig: locô].

VIRGINIUS [1] vide Lucius; it. Opifer. It. Publius et Rufus.

VIRGINIUS [2] Tricostus Virginius Caelimontanus, vide Titus. It. Lucius.

VIRGINIUS [3] Rutilius, vide Proculus.

VIRGITANUS Sinus melius a Virgi; Golfo di Cartajena, inter Scombrariam promontor. apud Carthaginem et Charidemum promontor. Baeticae.

VIRGIUM et VORAGIUM, Latinis dicitur Liguriae oppid., quod vulgo Voraigne vocari, auctores sunt Blond. et Leander.

VIRGO [1] Graece *parqe/nos2, inter Minervae cognomina, apud Athenienses, uti vidimus supra ubi de Nuptiis. Sed et Sesti Iovis et Virginis Heroum Plinio memoratur, l. 10. c. 4. Est percelebris apud Seston urbem aquilae gloria: edueatam a virgine retulisse gratiam, aves primo, mox deinde venatus aggerentem. Defuncta postremo in rogum accensum eius iniecisse sese et simul conflagrasse [orig: conflagrâsse], Quam ob causam incolae, quod vocant Heroum, in eo loco fecere [orig: fecêre], appellatum Iovis et Virginis, quoniam illi Deo ales ascribitur. Ubi quid Heroum, fuse exonit Cael. Rhodig. l. 17. c. 18. Vide et supra aliquid.

VIRGO [2] inter sidere et signa Zodiaci XII. relata, ex vulgari senteutia. Astraea fuit seu Iustitia, vel Aequitas. Hinc Aratus,



image: s0785a

------ ------ *kai\ e(\ *di/khn kale/ousi,
------ ------ Et Iustitilam vocit ârunt.

Illa namque, hominibus ab aequitate declinantibus, ad Superos transiisse credita est, ut Nigidius docet, apud Germanici Interpretem. At continuo ante legas ibid. Nonnulli eam esse Cererem, eo quod spicas teneat; alii Atergatin; quidam vero Fortunam pro eo, quod sine capite Astris infertur. Similiter Hyginus in hoc Signo, c. 25. Poetici Astronom. Sed hanc alii Fortunam, alii Cererem dixerunt. Et hoc magis non convenit inter eos, quod caput eius nimium ebscurum videtur. Festus Avienus in Arati Phaenomenis:

Aut Pelusiaci magis et Dea litoris Isis,
Digna tori consors, et cura latrantis Anubis:
Seu tu diva Ceres.

Sed nil attinebat, pro diversis afferre opinionibus, quod aliis sit Isis, aliis Ceres. Nam quae Isis Aegyptiis, ea Ceres Romanis. Esse vero Cererem potius, quam Fortunam, eo [orig: ] comprobatur, quod spicam manu teneat; ut mox subicit Avienus:

------ Sic nam sibi fragrat arista
Et seu Siriaco [orig: Siriacô] torretur spica calore,
Protentata manu etc.

Nec abludit, quod quibusdam Atergatis fuerit credita, namque eandem Atergatim cum Cerere esse, ostendit Vossius, de Idolol. l. 2. c. 55. aliis autem Virgo non Iustitia aut Ceres est, sed Concordia vel Pax. Pro Cerere est Virginis imago in veteri Veneta Hygini editione expresse, ubi spicas manu tenet.. Sed pro Concordia aut pace, est illa veteris MS. a Commelino in Hygino suo, item ab H. Grotio in Arateis Germanici, efformata, manu dextra [orig: dextrâ] olivam, sinistra [orig: sinistrâ] casuceum tenens. Concordiam vero et Pacem inter Numina fuisse habitam, satis constat: Namque Concordiae templum fuit in Capitolio, iuxtaaedem Iunonis Monetae; Pax vero templum habuit Foro proximum, quod caesar quidem Claudius exorsus exst, Vespasianus vero absolvit. vide iterum Vos. de Idolol. l. eod [orig: eôd]. c. 36. Historiam si respiciamus, Virgo haec Erigone fuit; cuius Pater Icarius (qui tempore Amphictyonis Atheniensium Regis vel potius Erichthonii, ob quadrigarum inventum, inter fidera relati Heniochique seu Aurigae dicti, floruit) cum a Libero vini faciendi modum edoctus, a rusticis venenum ab eo sibi propinatum ratis occisus esset; filia, luctus [orig: luctûs] impatiens, laqueo [orig: laqueô] vitam finivit, atque ob hanc in Patrem pietatem in caeleste Virginis signum conversa credita est, ut inter alios refert Hyginus, Fab. 216. apud Eundem, de orig. et progr. Idolol. l. 1. c. 13. Vide quoque in voce Erigone. Inter desiderata Seldeni, de Synedriis veter. Hebraeor. l. 3. c. 16. §. est 9. cuius argumentum: Commentum Orientalium vetustissimum de Virginis, velut in Ebraeorum terra, cibantis Puerum, cui nomen Iesu imagine invisibili, in pirinmo signi Virginis Decano semper ascendente. Albumasaris Mahumedani et R. Abenezrae Iudaei, ea de re, e Persarum aliorumque scitis antiquissimis traditiones. Numina tria Barbarica cum signo illo coorientia. Etiam in Christanismo veteri, persuasio habita de Virgine Deipara, in signo Virginis, denotata. Item §. 10. De codice sub titulo de Vetula P. Ovidio Nasoni per ridiculam Christiani alicuius, ante saecula aliquot, sive ignorantiam, sive impostutam tributo, in quo paraphrasis metrica, sed miserrima, disciplmae illius Albumasarianae, de primo Virginis Decano [orig: Decanô] exoriente. Qua de re et tres §. seqq. quos vide.

VIRGO [3] nondum desponsata, quanta [orig: quantâ] sollicitudine olim custodiri solita fuerit a Parentibus, supra diximus, ubi de Oecuria, item Virginitate. Eodem facit, quod illis, ut et Matronis, Eunuchi custodes comitesque additi leguntur, qui ideo quibusdam videntur dicti, quod tutius possent th\n eu)nh\n e)/xein kai\ fula/ssein, aubile observare ac kcustodire. Ita autem servabantur, ut nec aspicerent vios ad iustam usque et iam pene consponsam aetatem. Unde Statius, l. 1. Theb. v. 536.

------ Nova deinde pudori
Visa virum [orig: virûm] facies ------

Eminus tamen e turribus hostiles copias contemplari, receptus mos fuit. Ovid. l. 8. Met. v. 14. 17. 19.

Regia turris erat, vocalibus addita muris,
Saepe illuc solita est ascendere filia Nisi,
Tunc cum pax esset: Bello [orig: Bellô] quoque saepe solebat
Spectare ex illa rigidi certamina Martis.

Cuiusmodi speculationes ex Homero notissimae, vide Barthium, Animadvers. Papin. ad l. 7. Theb. v. 24.

Nondum hostis eirda, trepido tamen agmine matres
Conscendunt mures ------

Coeterum,

------ servabat nata Penates,

Idem Poeta, ubi vide iterum de Virginibus data cura servandarum aedium, Barthium modo dictum. Etiam vestitus congruebat; namque stola [orig: stolâ], quae ad imos usque pedes demissa, veloque [orig: velôque] cum in publicum prodirent, illae apud Veteres usae. Unde Plut. in Lycurgo, attentiorem a Numa, quam abillo, circa Virgines, curam adhibitam fuisse, ait; cum Lyeurgi institutione Virgines nudis femoribus incoedentes, locum sermonibus Poetarum praebuerint. qui eas fainomhri/das2 propterea appellarunt [orig: appellârunt]: Non enim Virginalis tunicae alas ab inferiore parte consutas esse voluit, quae proin apertae totum femur simul in incessu nudabant. Erant interim ita longi fluentesque hi pepli, ut evotes oras manuum altera [orig: alterâ] attollere cogerentur (qualem Medeam defcribit


page 659, image: s0785b

Apollonius Rhodius, l. 4. v. 45.) zona [orig: zonâ] ad ventrem, fibula [orig: fibulâ] ad humeros su ccinctae, colore candido [orig: candidô], de quo iterum videndos Barthius, ad l. 2. Theb. v. 230. ubi habitum verendum hunc vocat Papinius. Sed quid de Lycurgo mirum, cum teneriorem hunc sexum, omni etiam habitu posito [orig: positô], in Gymnasiis exerceri voluerit; ut ex illis Propertii, l. 3. Eleg. 13. v. 1. clare elucet,

Multa tuae, Spartae, miramur iura palaestrae,
Sed mage Virginei tot bona Gymnasit.
Quod non infames exsertet corpore ludos,
Inter luctantes nuda puella viros:
Cum pila veloces fallit per brachia iactus,
Increpat et versi clavis adunca trochi:
Pulverulentaque ad extremas stat femina metas
Et patitur duro [orig: durô] vulnera pancraetio [orig: pancraetiô].
Nunc ligat ad caestum gaudentia braechia loris,
Missile nunc disci pondus in orbe rotat.
Gyrum pulsat equis, niveum latus ense revincit,
Virgineumque cavo [orig: cavô] protegit aere caput.

Vide quae de Virginibus similia habet Xenophon, de Rep. Laced. Plut. in Lycurgo, vetus Poeta, apud Ciceronem, Tuscul. l. 2. Claudianus de Manlii Consul. etc. Hinc et, contra aliarum Gentium morem, Virgines Lacaenas, intecta [orig: intectâ] facie, mulieres operta [orig: opertâ], in publicum prodiisse, clem. Alexandrinus docet, Paedagog. l. 2. c. 10. addita [orig: additâ] ratione, quod hae Martium iam nactae cui soli placere deberent, faciem merito tegerent extra domum et viriconspectum. illae, faciem ostentando, Maritos captarent. Praeter Stolam, pallium quoque sive Pallam gestarunt [orig: gestârunt]; sicut et Matronae, a quibus in hoc distinguebantur, quod Matronae sertis crinibus, i. e. crinium sertis, ornarentur; quod nec Libertinis licebat: cui dein novum discrimen a Senatu adiectum, scil. Vittae sive faciolae, quibus et stola [orig: stolâ] semper, praecipue a Poetis, Matronae denotantur. Vide Octav. Ferrarium, de Re Vestiar. l. 3. c. 17. Interim et Virginum nondum nuptarum fuisse vittas, docet illud Val. Flacci, Argonaut. l. 8. v. 6, Ultima Virgineis tum flens dedit oscula vittis. De Virginum Inauribus, vide Casp. Bartholinum, l. de Inaurib. Veter. de aliis circa vestitum observandis, Rubenium de Re Vestisria, Anselm. Solerium de Pileo, Alios. Capillos quod attinet, cirratae illae erant, et crinem in vertice concumulatum et colligatum gerebant, absque ulla diakri/sei, sicque a mulieribus distinguebantur, Tertull. de Virgin. veland. antiquitus vero coma illis soluta ac libera fuit, ut ex priscis monumentis passim liquet. Unde de Venere Virg. l. 1. Aen. v. 323. ---- dederatque comam diffundere ventis. At coma coacta coronataque, argumentum habebatur vel instantis vel iam praesentis laetitiae coniugalis. Claudian. de Raptu Proserpinae, l. 2. v. 149.

---- libertatemque comarum
Iniecta voluit tandem frenare corona.

Erant autem Virginum coronae, oleaginae inprimis, quod haec arbor Palladi sacra: aliquando e pinu, quae virginitatis symbolum fuit, uti decet dianae scerdos, apud Achill. Tatium. l. 8. ex foeniculo quoque, et populo, sed haec non nisi in choreis intemperantioribus, qua de re vide Car. Paschal. Coronar. l. 2. c. 15. Prius tamen, quam frenarent hoc [orig: hôc] pacto [orig: pactô] comam, de crinibus aliquid Minervae ponebant, vel matribus rrelinquebant, quo de ritu fuse Barthius, ad l. 2. Theb. v. 255. pupas etiam Veneri sacrificabant, quo de ritu vide supra in Poppea. Porro cuiquam temere osculum dare aut accipere, illis non licebat: Ne Sponso quidem, nisi semel tantum, Sponsaliorum confirmandorum causa [orig: causâ], Quo [orig: Quô] factum, ut, quae praebuerat osculum, esset quasi Uxor, vel plus quam Sponsa, uxorque aut maritus osculo [orig: osculô] tantum putaretur, Quintilian. Declam. 370. quod tamen Cuiacius de osculi specie, quae suavium dicta est, intellectum solum vult: Verum hac de re paulo latius diximus, ubi de osculis. Et hinc, cum ad Maritum deduenda erat, e gremio Matris vi simulata [orig: simulatâ] abripi Virgo solebat, neque ipsa limen Mariti calcabat, quasi sponte ingressura, sed a Pronubis sublata intro [orig: intrô] portabatur, ut videre est apud Rosin. Antiqq. Rom. l. 5. c. 37. et supra passim. Sed nec ipsi Virgini, cui vellet, nubere licebat, verum desponsanda erat, ex Lege. Et quidem apud Athenienses, Pater filiae eam despondebat: despondebat quoque frater Germanus, si Pater non esset, neutro [orig: neutrô] horum superstite, Avus Paternus etc. qua de re vide supra, ubi de Nuptiis. Addam hic [orig: hîc] saltem, quae apud Hebraeos, circa Virgines desponsandas, erant in usu, Et quidem, puella usque ad annum 12. diemque insuper unicum, [gap: Hebrew word(s)] Minor, ab iis nuncupabatur, nisi manifesta praeproperae pubertatis signa nomen iuvenculae, [gap: Hebrew] forte anticipassent [orig: anticipâssent]. Per sex. qui sequuntur, menses, [gap: Hebrew] seu Iuvencula, dicta est, et pro [gap: Hebrew] seu annis maiore, habita. Dein [gap: Hebrew] seu pubertatis erat planae. Erant autem minores puellae in potestate patria, non omnino sua; uti etiam Iuvenculae, ab ipsis Natalibus, usque ad plenam libertatem, tametsi minor persex postremos menses non esset: quod petunt ex Deuteron. c. 22. v. 16. Filiam meam huic viro dedi in Uxorem. Et quidquid bonorum filiae, ante plenam pubertatem et perfectas nuptias advenerat, Patri cedebat; neque infra hanc aetatem Sponsalia aliter, sive numwulo [orig: numwulô], sive libello [orig: libellô], fiebant, atque ex paterno duntaxst consensu conventioneque. formula erat haec, Ecce filia tua N. sit Sponsa mihi hoc nummulo [orig: nummulô]. Aut, Filiam tuam N. mihi hoc [orig: hôc] nummulo [orig: nummulô] spondes? Cui Pater, Despondeo eam tibi; aut, Do eam tibi. Exacta [orig: Exactâ] vero pubertate plena [orig: plenâ]. desiit potestas patria suaque incipiebat; a quo tempore ipsa Virgo rite contrahebat: idque per Internuntium, sive Proxenetam, quem [gap: Hebrew] seu Apostolum dixere [orig: dixêre]. Auspicabantur autem, ex more veteri, uti res alias, ita etiam Sponsalia contrahenda a sacra benedictione, quae Sponslibus propria haec erat:


page 660, image: s0786a

benedictus sis Domine Deus Rex Mundi; qui sanctificavit nos praeceptis suis et incestu nobis interdixit, atque ut a sponsis abstineremus cvoluit, sed Uxores tam thalamo [orig: thalamô], quam Sponsalibus coniunctas, nobis perroisit. Benedictus, qui sanctificavit populum suum Israel, per thalamum et Sponsalia. Fiebatque ritus hic adhibio [orig: adhibiô] vini, alteriusve potus, qui in usu, poculo [orig: poculô]; de quo, peracta [orig: peractâ] benedictione, Sponsi gustabant. Peractis Sponsalibus, praestituta erant tempore morae, qua [orig: quâ] ante deductionem uti licuit: Neque minor deponsata, nisi tam ipsa quam Pater, adsentiret, deduci a Sponso poterat, ante duodecimum Annum, seu antequam [gap: Hebrew] Iuvencula seu facta fuisset. Etiam postea roganda erat, ut libenter deduceretur, atque per mensse 12. a die, quo [orig: quô] rogabatur, putandos, pro arbitratu suo, deductioni ac Nuptiis rite satis obstare poterat, idque ut interim se futuro coniugio perornaret aptaretque. Hoc [orig: Hôc] morae tempore, pacta dotalia inibantur, et dos Virgini Sponsae constituebatur a Sponso, ut fere a)ntife/rnh seu Donatio propter nuptias, iure Caesareo [orig: Caesareô] adhiberi solita, neque ea minor 50. siclis seu 200. Zuzis: in Sacerdotali autem genere illa duplicabatur. Vide supra, ubi de Dote. Dotalis autem Syngrapha hunc fere in modum concipiebatur: Die N. mensis N. anne [orig: annê] iuxta calculum nobis in usu etc. ad fluvium N. N. filius N. dixit N. Filiae N. Virgini, Sponsa sis mihi in Uxorem, iuxta institutum Mosis et Israelitarum. Et ego, Deo [orig: Deô] volente, colam honorabo, sustentabo, alamque et vestiam te iuxta morem maritorum Iudaeorum, qui honorant, sustentant, cibant, alunt, vestiumque Uxores suas, ut decet. Do etiam tibi, ut Virginitatis tuae dotem, argentum 200. Zuzuorum, id est, 25. Zuzos argenteos, qui tibi ex Lege competunt; praestituturus etiam tibi alimenta tua, vestimenta tua, et quae tibi sufficiant et concubitum tecum; iuxta morem universae terrae. Assensum item praebuit illa N. ut esset illi N. in Uxorem. Voluit etiam et adiecit ille illi, in princialis dotis incrementum, summam N. Et bona, quae attulit ipsa Sponsa (Niduna vocant, quod idem cum dote in iure Daesar.) aestimantur summa [orig: summâ] N. totum autem Sponso hinc acceptum, in eius possessionem transit et illius fit potestatis, atque ut creditum ex eiusce Fide pendet. Et sic nobis dixit Sponsus ille N. In me recipio praestare, in me recipio praestationem totius ipsius dotis, etiam bonorum, quae secum ipsa Sponsa iam attulerit aut postmodum sibi acquisiverit, item et Dotis incrementi conditionumque qualiumcumque ad dotem attinentium, nec in me solum, sed etiam in heredes meos, qui mihi suctesserint et in omnem substantiam meam pretiosiorem, possessionem, possessionesque qualescumque sub caelo quae sive nunc mihi sunt, sive imposterum fuerint, etc. Dote sic constituta [orig: constitutâ], moraeque tempore ad finem perducta [orig: perductâ], deductio fiebat. Sed nec pridie Sabbati aut postridie, neque ipso [orig: ipsô] Sabbato [orig: Sabbatô], aut alio [orig: aliô] die festo [orig: festô]; quin nec intermediis sive Paschatis sive Scenopegiae diebus: nempe 5. qui inter Pascha et sequentem septimum, et sex, qui inter Scenopegiam et octavam, habebantur. Namque epulum a Sponso, ubi Virgo erat Sponsa, per dies a deductione minimum septem, late lauteque celebrandum erat, cuius manifesta in Euang. Vestigia sunt, ubi et Architriclini, qui epulis praeerat, meentio, Iohann. c. 2. v. 9. proin ne cpulari apparatu forte violaretur Festum, dies illos eximi placuit. Sollennis vero Virginis deductioni quarta feria erat, seu Mercurii dies, quemadmodum Viduae ac Vitatae deductioni quinta seu Iovis maxime idonea habita est, civus ritus rationem exponit Seldenus, Uxor. Ebraic. l. 2. c. 11. Sed nec deductio sua [orig: suâ] benedictione carebat: quae vel in domo, ubi epularis illa laetitia et thalamus, in quem Sponsa deducenda; vel in alio quovis loco, ex more huic rei praestituto, adhibebatur; nec sine praeeunte iterum vini poculo, eiusque benedictione. Decem autem ad minimum, iique maiores aetate atque ingenui benedicticoni huic adesse tenebantur, cuius haec formula: Benedictus sis Domine Deus noster, Rex Munidi, qui universa creavit in gloriam suam. Benedictus sis Domine Deus noster, rex mundi, Creator hominis. Benedictus sis Domine Deus noster, qui creavit hominem ad similitudinem suam et ad similitudinem imaginis Archetypi sui, et praeparavit ei ex se ipso structuram. (oeminam) Benedictus sis Domine Deus noster, Crea. tor hominis; gaudendo gaudebit, et exsultabit sterilis colligendo liberos suos in sinum suum in laetitia. benedictus sis Domine Deus noster, qui laetari facis Sion in liberis suis. Laetando latari fac par hoc amatum, iuxta laetitiam a te donatam creaturae tuae, in horto Eden, ab antiquo. Benedictus sis Domine Deus noster, qui laetari facis Sponsum et Sponsam. Benedictus sis Cominae Deus noster Rex Mundi, qui creavit gavidium et laetitiam Sponso et Sponsae exsultationem, eantum hilaritatem, iubilationem, amorem, fraternitatem, pacem et amicitiam. Confestim domine Deus noster, audiatur in Urbibus Iudaeae et in plateis Ierusalem vox gaisdii et laetitiae, vox Sponsi et Sponsae, vox affectus mutui Sponsorum ex thalamo suo et pueri e choro modulationis suae. Benedictus sis Domine Deus noster, qui laetari facis Sponsum cum Sponsa. Praeibatque hanc benedictionem, vel maximus natu ex illis decem praefatis testibus, vel dignissimus. Sequebatur dein deductio in thalamum, quam [gap: Hebrew word(s)] Introductionem in Chuppam i. e. in thalamum nuptialem appellabant, indeque Sponsa omnimoda [orig: omnimodâ] ratione perfecta Uxor regulariter habebatur. Fiebat autem id ´primo [orig: primô] Nuptialis convivii die, omnibusque convivis futuris Sponsus et Sponsa, quae iam deducebatur in Nuptias, sollicite exspectandi erant observandique, Matth. c. 25. v. 10. etc. Vide praefatum Seldenum, l. eod [orig: eôd]. c. 13. et seqq. ubi de aliis quoque minorum gentium ritibus, Annulo, coronis, frumento spargendo, myrto ac palmarum ramis praeferendis, velamine Sponsorum et Paranymhis, erudite disserit. Inprimis Pontifici M. praeter Viduam Antecessoris, non alia quam Virgo (uti et Regi Sacrorum apud Athenienses, vide


image: s0786b

supra voce Rex ) duci poterat: Neque vero cuiuscumque generis, sed ea duntaxat, quae, [gap: Hebrew] seu Minoris aetatem egressa, scil. annos 12. praeter diem unicum, nondum plenam pubertatem seu annos 12. et 6. menses, attigerat: sed intra th=s2 [gap: Hebrew] seu Iuvenculae, seu sex, qui excrescebant, mensium aetatem constiterat. Quod colligunt Doctores, ex Levit. c. 21. v. 13. Feminam accipiat in Virginitate suae etc. Idem, l. 1. c. 7. Nec omittendum, Virgines occidere non licuisse, apud Romanos. Sueton. Tib. c. 61. ubi de ruina Seiani: Viginti uno [orig: unô] die abiecti tractique sunt. ------ Immaturae puellae, quia more tradito [orig: traditô] nefas esset Virgines strangulari, vitiatae prius a carnifice, dein strangulatae. Quod et Dioni notatum in filia Seiani, et in beatissimis Virginibus, auqe pro Christo sanguinem fuderunt, sepe factum, ex Martyrologiis scimus. Cui similis religio Triumviros incessit, cum proscriptionis tempore praetextatum quendam, ut occidi posset, togam virilem induere iusserunt, ut narrant Apoianus et Dio diem. vide Casaubon. ad l. etc. Dionis locus de filia Seivani sic habet, *ta/ te paidi/a au)tou=, kata\ do/gma a)pe/qane, th=s2 ko/rhs2, h(\n tw=| tou= *klaudi/ou ui/ei= e)gteguh/kei, prodiafqarei/shs2 u(po\ tou= dhmi/ou, w(s2 ou)x o(/sion o)\n parqeneuome/nhn tina\ ------ a)pole/sqai. De Virginibus apud Athenienses e)piproi/kois2 et e)piklh/rois2, mox.

VIRGO [4] apud Athenienses, alia e)pi/klhros2, seu Orba, quae fratres non habuit; alia e)pi/kroikos2, quae cum fratres haberet, dotem certam, e bonis paternis, auferebat, dicta est. Illae iterum vel erant egenae, quibus proximi, si nollent eas ducere, dotem dicebant, dabant, ai( klh=ron ou)k e)/xousai patrw=|on; aliae dotales, quae totam hereditatem in dotem afferebant, vide supra ubi de Epicleris. Gentis his en uptio fuit vetita, teste Isaeo [orig: Isaeô] et Demosth. ou)k e)ch=n tai=s2 e)piklh/rois2 e)/cw th=s2 a)gxistei/as2 gamei=n. a)lla\ prosh=kon h)=n au)tai=s2 meta\ tw=n xrhma/twn tw=| e)ggu/tata ge/nous2 sunnoikei=n, Non licebat Virginibus e)piklh/rois2 extra eognationem enubere, sed oportebat ipsas una cum bonis proximo agnato nubere. Neque vero Athenis solum sed etiam in aliis Graecorum civitatibus. Diodor. enim Sic. l. 12. in Solonis et Charondae legibus, ita cautum fuisse hac de re testatur, *keleu/ei o( no/mos2 th=| e)piklh/rw| e)pidika/zesqai to\n e)/ggista ge/nous2, w(sau/tws2 de\ kai\ th\n e(pi/klhron e)pidika/zesqai tw=| a)gxistei=: ubi ius idem in viros ac mulieres statuitur; ut proximus Agnatus cum ea femina, ad quam gentis hereditas est devoluta, iudicio [orig: iudiciô] experiri possit, si nuptias ex lege recuset: et vice versa [orig: versâ] Virgo aut Mulier, in casu simili. Simillima fuit lex Mosis, de qua extremo c. Numerorum agitur, ubi de filiabus Tzelophchadi Deus consultus ita respondit, v. 6. 7. Hoc verbum quod praecipit Iehova de filiabus Tzelophchadi, dicendo, cui bonum videbitur in oculis suis, nubent: veruntamen in familia Tribus paternae suae nubunto. Nam non avertetur possessio in filiis Israelis a Tribu in Tribum: quum filii Israelis adhaerebunt quisque possessioni, Tribus paternae suae. Quapropter quaecumque filia e Tribubus filiorum Israelis est haeres possessionis, alicui e familiae Tribus paternae suae nubito etc. E quibus sequitur, B. Virginem, ut quae e)pi/klhros2 erat, non solum eiusdem fuisse Tribus Iuda cum Iosepho, cui erat desponmsata: sed etiam ex eadem gente et coguatione, nempe Davidiaca. Quare vere et docte Epiphanius, contra scelestissimum Haereticorum genus, Anitidicomarianitas, scribit, Mariam Iosepho esse traditam, klh/rwn ei)s2 tou=to a)nagkasa/ntwn au)th\n h(/kein, quum iura hereditatis, quam possidebat, eo ipsam adegissent. Ubi quod Epiphanius bona, quae tum B. Virgo obtinebat, klh/rous2 appellat, non klh=ron; videtur id innuere; una cum Patris hereditate, etiam aliorum agnatorum bona ad ipsam fuisse devoluta. Vide Isaac. Casaubon. Exercitat. 1. §. 13.

VIRGO [5] nomen aquae Romae olim nobilissimae erat, quemadmodum et Martia, quae prius Anceia, ab Anco Martio Rege, postea a Q. Martio Praetore in Urbem invecta et instaurata est. Meminit utiusque Martialis, l. 6. Epigr. 42. v. 16.

Ritus, si placeant tibi Laconum,
contentus potes arido [orig: aridô] vapore,
Crudia Virgine Martiaque mergi;
Quae tam candida, tam serena lucet,
Ut nullas ibi suspiceris undas,
Et credas vacuam nitere Lygdon etc.

Gelidissimam Virginem, ut et tactu iucundissimam, sicut haustu Martiam, refert vocatque Plinius, l. 31. c. 3. quod nullis sordibus pollueretur, dictam ultu cassiodorus, l. 7. c. 6. Var. In hac post pilae lusum lavari consuevisse, idem innuit Martialis, l. 14. Epigr. 163.

redde pilam, sonat aes thermarum, Indere pergis?
Virgine vis sola [orig: solâ] lotus abire domum?

Nempe cum Thermae clausae erant, id fiebat: de quibus cribit Capitolinus, c. 24. extr. ante Alexandri Severi tempora, numquam ante auroram apertas fuisse et semper ante Solis occasum claudi consuevisse; ipsum vero Imperatorem publicarum Thermarum luminibus oleum addidisse, quo et noctu paterent: quod etiam fecisse Lyconem Philosophum iuventuti Graecae, scribit Laertius in eius vita. Thermis autem apertis, post pilae lusum calidis balneis lavari fuisse solitos, tradit Galenus, l. de parvae pilae lusu. Vide Hieron. Mercurialem, de Arte Gymnastica, l. 1. c. 10.

VIRGO [6] it. Pallas, numerus Septenarius Veter. dictus, vide supra Septem.

VIRGO [7] Fortuna memorata apud Nonium Varroni, et a quibusdam dicitur esse Virginis Fortunae simulacrum, ab eo quod duabus undulatis togis est opertum, proinde ut olim Reges nostriundulatas et praetextas togas solieti sunt habere. Alias Dea Virginensis, cui Zonam novae


image: s0787a

nuptae dedicabant, Augustin. de civ. Dei l. 4. c. 11. et ad quam togetlas suas puellae, quae ad mulierum nomen libant, solebant de ferre, uti loquitur Arnob. adv. gentes, l. 2. haud aliter ac millites arma sua Diis militaribus suspendebant. Similiter comas suas Deae Virgini, cuius in tutela fuerant prius. libasse [orig: libâsse], discimus ex Statio, l. 2. Theb. et diximus supra. Vide Des. Heraldum, ad Arnobium, d. l.

VIRGO [8] Genitrix seu Mater passim apud Poetas Christianos pro maria, Christi parente: de qua in Templo quodam Romae id etiamnum distichon legitur;

Partus et integritas, discordes tempore longo,
Virginis in gremio foedera pacis habent.

Georg. Fabricius, Gommentar. in Poetas Christianos.

VIRGULTUM quasi VIRGULETUM, locus fruticibus consitus est, uti arbustum, locus arboribus condensus. Virgul. tum enim herbidum magis, quam arbustum, Solin. ubi de silphio. Virgultus locus, Sallustio, vide Salmas. ad Solin. p. 405. De eorum in Re Igniaria Veter. usu diximus retro. Addo hic [orig: hîc] saltem, Inferorum Sacris eligi consuevisse, quae crepitarent mul. tum, et nihil cineris relinquerent, allusione Manium videl. qui, post editas voces, in nihilum suum redirent. Statius, l. 4. Theb. v. 468.

------ nec rapidas cunctatur frondibus atris
Subiectare faces, atque ipse sonantia flammis
Vigulta, et tristes crepuisse ut sensit acervos
Tiresias ------

Vide quoque Theocritum, Pharmaceutr. v. 23. et supra ubi de Divinatione ex Igne.

VIRIA [1] seu VVIRLANDIA, vulgo WIRLAND, provinc. Estoniae, inter Alentachiam ad Ortum, et Harriam ad Occasum, in ora Sinus Finnici, ubi aliquot tantum oppida.

VIRIA [2] urbs Normanniae inferioris Vire vulgo: ad fluv. cognomin. satis culta et lepida, 12. leuc. a Cadomo in Africum, paulo minus a Constantia in Ortum, uti ab ora maris Britannici.

VIRIA [3] vulgo VIRE, fluv. Normanniae. Oritur paulo supra Viriam urbem, dein prope Fanum S. Laudi la lbitur, et auctus aliquot rivis, in mare Britannicum et in magnum Vadum seexonerat, prope Isiniacum, 7. leuc. a Baiocis in Occasum.

VIRIA [4] vulgo VIRE, fluvius Galliae, unus ex quatuor illis, qui apud Abrincatuos, in colle Brimbalio la Bute de Brinbal, orti suo [orig: suô] quisque alveo [orig: alveô] in diversa decurrunt: Sunt enim illa Seva, viria, Egrannia et Nigra. Et Viria quidem, castrum cognomine alluit, ut et castrum vel oppidum S. Lautonis aut Laudi S. Lo: efficitque maius Vadum S. Clementis le grand Ve, quo [orig: quô] Constantiensis Comitatus ac pagus a Baiocassino dividitur, Hadr. Vales. Notit. Gall. in voce Abrincatui.

VIRIA [5] apud Tertullian. de Pallio, c. 4. Utique sicut vestigia caestuum viria occupavit; quid sit, Ambrosius exponit, l. de Abr. c. 9. Has virias quae manum non materiali auro [orig: aurô] ornarent, sed spirituali actu levarent: manuum scil. ornamentum, sicut viriola, quod inde per diminutionem factum. glossar. Viriolae, perixe/ria, ye/lia. Idem Viriola, kla/nion, ye/lion. Quas proin cum armillis iungunt Iureconsulti, Ulpianus, l. 25. §. 10. ff. de auro et arg. leg. Inaures, armillae, viriolae, annuli praeter signatorios. Nomen inde, quod viris victoriae causa [orig: causâ] conferebantur, uti quidem Isidorus, Origin. l. 19. c. 31. Interim feminarum adeo fuere [orig: fuêre] propriae, ut in nomina earum quoque transierint. Lapis antiquus apud Insubres,

V. F. PETRONIUS GEMELLUS VIVIR SIBI ET VIRIAE L. F. LUCILLAE UXORI

Unde et Salmasius, ad Tertulliani l. Viriae sunt armillae, quas feminae in brachiis gestabant. Profluxisse tamen a viris, ex Isidoro praefato colligas, ubi addit: Armillae proprie virorum. Unde et quondam vuglo Viriliae dicebantur: Nisi virilias virorum, viriolas feminarum dixeris. Videtur sane Plinius inter Virias et Virilias aliquod iposuisse discriminis. l. 33. c. 3. Viriolae (seu, ut alii, Viriae ) Celtice dicuntur, viriliae Celtibericae etc. Vide thom. Bartholinum, de Armillis Veter. ut et infra, voce Viriola.

VIRIATUS vel VIRIATHUS, Lusitanus, primum in Hispania e pastore venator, e venatore latro, mox iusti exercitus Dux factus, universam lusitaniam occupavit. M. Venitidium Praetorem, fuso [orig: fusô] eius exercitu, cepit. Post Cn. Plancius praetor nihilo [orig: nihilô] felicius rem cum eo gessit; tantumque terrorem hostibus is intulit, ut ad versus eum consulari opus esset Duce et exercitu. Denique vero a proditoribus, cionsilio [orig: cionsiliô] Cepionis, interemptus est, et ab exercitu multum deploratus, tumulatusque nobilissime. Auctores Livius, Epit. 52. 54 et florus, l. 2. c. 17.

VIRIBALLUM Corsicae oppid. Ptol. in ora Occidentali, Capo d'Aiazzo Leandro. Nunc Capo Rosso, seu Capo di Calvi Brietio. In parte Australi Sinus Calvensis; vix 6. milliar. a Calvio in Africum, 35. ab Adiacvio in Boream, Baudrand.

VIRIDARIUM apud Lamprid. Heliogabalo, c. 33. Montem nivium in viridario domus aestate fecit, advectis nivibus: quid ist, notum. Cuiusmodi Viridaria apud Romanos instructa fuisse hominibus, qui colerent et ornarent, probat sepulehralis Inscriptio: L. Cornelii. L. L. Sasae. magn I. viridari I. monumentum etc. Laur.


page 661, image: s0787b

Pignorius, Comm. de Servis. Ulpianus Viridarios, servos istiusmodi viridiorum curae praepositos, vocat docetque Viridia Hortos fuisse seu loca virentibus herbis graminibusque et arbustis consita, et voluptatis causa [orig: causâ] comparata, Viridaria quoque dicta, Tit. Popma, de Operis Servor. Sic Sueton. in Tib. c. 60. Militem Praetorianum, ob surreptum e Viridario Pavonem, capite punivit. Lamprid. In Heliogabalo, loc. cit. et Vegetius, l. 4. c. 7. Alii. Viridium etiam meminit Vitruvius, l. 5. c. 9. et l. 6. c. 6. et Seneca, Ep. 86. Apud Capitolinum, Viridaria lauro, myrto et taxo frequentata, habes in Gordiano III. c. 32. ubi Casaubon. vide. Graece Glossae, a)nqew=n)a viridarium vocant, ut alia omittam. Neque vero solum in praediis suis Viridaria habuere [orig: habuêre] Veteres, sed et in doliis aggesta [orig: aggestâ] terra [orig: terrâ] nonnumquam defodiebant, uti liquet ex leg. 26. ff. de instr. vel instrum. legat. Quin et in fenestris, amoenitatis gratia [orig: gratiâ] in terdum habebantur, ut ex Martiali, l. 11. Epigr. 19. v. 1. 2. et Plinio, l. 19. c. 4. vidimus supra. Supra aedificia quoque Romanis sua viridaria fuisse discimus, ex leg. 12. ff. de servit. urb. praed. Vide etiam supra, voce Nemus, item Tectum. Pro coemeterio Monasterii vox occurrit in Tabular. Prioratus de Domina in Delphinatu, apud Car. du Fresne Glossar.

VIRIDE Folium castrum Galliae, in agro Tolosano, vulgo Verfeil: a solo pingui ac humido dictum. Hadr. Vales. Notit. Gall.

VIRIDE Podium castrum Galliae, a Comite Montfortio captum: Puechvert vulgo, in monte herboso, non longe ab Slecta. Eius meminit Petrus, de bello Albig. c. 42.

VIRIDIS color femineus, ut ex Iuvenali docet Lipsius, l. 1. Elect. c. 13. Graecis xlwro\s2, Latinis etiam Galbeus et Galbanus: unde galbanos mores, i. e. molles, femineos, Raderus ad Martialem, l. 5. Epigr. 24. ubi Poeta sic ad Bassum,

Herbarum fueras indutus, Basse, colores,
Iura Theatralis dum siluere [orig: siluêre] loci.
Quae postquam placidi Censoris iura renasci
Iussit, et Oceanum certior audit Eques.
Non nisi vel cocco madida [orig: madidâ], vel murice tincta [orig: tinctâ]
Veste nites etc.

Atque ita quoque Turnebus. Ferrarius vero aliud quid hic [orig: hîc] latere suspicatur: Cur enim non potius Tyrios mores et Amethystinos Martialis dixit. l. 1. Epigr. 97. v. 7. 8. 9. e quo phrasis illa petita: qui colores pretiosiores et feminis magis convenientes? cum galbeus color eorundem interpretatione villis fuerit, herbaceus scil. ideoque exigui pretii. Vide eum de Re Vestiar. Part. 2. l. 2. c. 23. Interim certum, galbeum seu galbinum, Meretricibus inprimis, quibus purpura [orig: purpurâ] erat interdictum, placuisse; et quia is color feminarum dedeceret Viros, dixisse in Zoilum, Martialem, l. 3. Epigr. 82. v. 5.

Iacet occupato galbinatus in lecto.

Idem, Part. 1. l. 3. c. 22. Vide quoque supra in voce Galbea. At, cum inter factiones Circi, una ex celebrioribus Prasina esset seu Viridis, unde Viridis panni, apud praefatum Poetam, mentio; qui Circi his factionibus favebant, earum quoque colores vestimentis praeferebant, adeo que Venetorum studiosi caeruleas, Praesinorum virides gestabant. Unde Iuvenalis maiorem Romanae civitatis partem Prasinae sactioni favisse docens, Sat. 11.v. 196. Virides illam vestes, prae aliis, amasse [orig: amâsse] indigitat: Sed hac de re vide supra ubi in genere de Factionibus; in specie, de Prasina: quemadmodum de Herbidis vestibus, in hac voce, et de Viriditatis gradibus, ubi de Porraceo. In Ecclesia Romana hodierna, uti pileus galerusque ruber Cardinalium est, ita Episcopis peculiare capitis tegmen est, Viridis galerus et mitra: Et quidem, cum Mitra [orig: Mitrâ] aliis quoque uti liceat, Viridis galerus Episcoporum ita est proprius, ut in Clero Christiano, hanc esse notam gradus in Religione sublimioris, dicat Petrus Bellonius, Observat. l. 3. c. 24. Apud Turcas quoque, Viridis tiara maioris Religionis insigne est, nec caligarum aut vestium viridium usus ulli conceditur, praeterqua iis inter ipsos nobilioribus, qui ad Mahometem genus suum referre possunt. Olim et Tartaris viridis fuit pileus qui nunc ruber est, ut et Persis, qua de re paulo latius diximus supra, in voce Turbans etc. Certe viridem etiam colorem olim in pretio habitum, docet Car. du Fresne, Glossario [orig: Glossariô]. Coeterum de Viridi colore, duobusque eius generibus, vide Salmas. ad Solin. p. 200. 346. 903. 1105. et de Veter. more virides gemmas, smaragdos inprimis, poculis aureis, quae hinc dia/liqa dicta, intexendi, eundem, p. 197. ut et supra, ubi de Beryllo, Poculis gemmeis, Smaragdo, alibi. Sicut de Scalptoribus gemmarum viridis scarabaei, voce Scarabaeus.

VIRIDOMARUS Aeduus adolescens summae domi potentiae, quem Caesar, ex humili loco, ad summam dignitatem perduxerat; et cum Eporedorige de Principatu contendebat. Caes. Comment. l. 7. c. 79. Postremo [orig: Postremô] Galliae motu unus e quatuor Ducibus adversus Caesarem. Ibid. c. 76.

VIRIDOVIX praerat Unellis ac summam imperii tenebat earum omnium civitatum, quae defecerant. Caes. Comment. l. 3. c. 17. Qui Caesari Unelli et Viridovix Dioni Venesii et Ido vix appellantur, haud dubie mendose. In aliis libris, quos inspexit Fulvius Ursinus, habetur Uridovix.

VIRIDUNUM Castrum Galliae in dioecesi Cabillonensi, vulgo Verdun sur Saône. ad Ararim fluv. Hadr. Vales. Notit. Gall.

VIRILIS Toga vide supra, Toga Pura, item in voce Vir.

VIRILITAS adempta stupratoribus, apud Aegyptios, quod uno [orig: unô] crimine tria haud parva scelera complecterentur, iniuriam, corruptelam et liberorum confusionem, Diodorus, l. 1. c. 6.


page 662, image: s0788a

Paederastis item, apud Romanos, principatu Iustiniani, et sequentium Imperatorum, de quibus vide Zonaram, Tom. 3. Paullum Diac. l. 16. Cedrenum, Alios. Proditoribus porro, apud Moscos, uti de Ioanne Basilide refert Paulus Oderbornius in Vita eius, quem etiam unum alterius virilia devorare coegisse tradit etc. Sed et deliciarum causa [orig: causâ], innocentibus, uti supra vidimus passim, ubi de Castratione, Eunuchis, Spadonibus. Sibi ipsis vero id faciebant inter Gentiles sacerdotes Matris Deum [orig: Deûm], inter Christianos Haeretici, Eunuchi ob id appellati, Alii. Nec omittenda pudori femineo data lex, in haec verba: Si orto [orig: ortô] inter aliquos certamine, alterius uxor accesserit, sui viri ---- defendendi ergo, et iniecta manu illius virilia prehenderit, ei manum sine ulla misericordia praescinditote, Deuteron. c. 25. v. 11. et 12. Plura hic [orig: hîc] passim.

VIRIOLA Glossar, *ye/lion, armilla Viriolae perixe/ria, ye/lia: Viriola, kla/nion, ye/lion. Isidorus, Origin. l. 19. c. 31. eas armillas hoc [orig: hôc] nomine indigitatas vult, quae Viris victoriae causa [orig: causâ] conferrentur. Per diminutionem a Viria deductam Viriolam, probant Barn. Brissonius, Calvinus, Lexic. Iurid. Becmannus, Origin. Et quidem Viriae meminit Tertullian. Pallio, c. 4. Utique, sicut vestigia caestuum Viria occupavit. Ambrosius, quid essent, disertius explicavit, de Abrah. c. 9. Hans Virias, quae manum in materiali auro ornarent, sed spirituali actu levarent. E quo loco Virias manum exornasse [orig: exornâsse] discimus, quemadmodum Viriolae. quas ideo cum armillis iungunt Iurisconsulti. Ulpianus, Leo. 25. §. 10. ff. de auro et argento leg. Inaures, armillae, Viriolae, annuli praeter signatorios. Ut merito miretur Lazarum Bayfium, Virum alioqui doctissimum, nihil de Viriolis apud probatos Auctores se invenisse confitentem, l. de Vasculis, Thom. Bartholinus: idemque eundem non sine ratione arguat, quod de colli ornamento Viriolas ex Smaragdo, in Lege de Medico interpretatur. Diversum enim plane fuit ab his monile, de quo Iuvenalis, Sat. 6. v. 458.

Quum virides gemmas collo circumdedit.

Inter muliebria ornamenta refert Ulpianus, l. c. Hinc apud Tertullianum similiter ubi supra: Cinaedus, inquit, Clitomachus, quum ex pugile in feminam transiisset; Viriolas induxit corporis cicatricibus. Et, sicut vestigia caestuum Viria occupavit: ita et endromidis solocem aliqua multicia synthesis exstrusit. Ubi vestigia caestuum cicatrices sunt, quas in capite plerumque ostentabant pugiles. Hinc, quum in MS. inveniatur virus pro Viria, putat Polyhistor Salmasius, Not. ad Pallium Tertull. Birus reponendum seu Berus, quod tutulus erat, capitis tegmen cicatricibus in capite occultandis accommodatum. Interea non refugit vulgatam lectionem, ut Viriae armillae sint feminarum, quas loco [orig: locô] caestuum inseruit brachiis Clitomachus, postquam in feminam de Viro esset mutatus. Et quidem illam plane ad Afri mentem iudicat necessariam Bartholinus: Nam caestus manibusque et lacertis in luctationibus inducti, quos effeminatus iam Cinaedus cum armillis permutavit; et ex caestibus vestigia, non capiti, sed brachiis, impressa. Quin possunt vestigia nudo [orig: nudô] sensu de caestuum loco explicari, in quem successere [orig: successêre] Viriae seu Armillae, Vide Martialem, l. 11. Epigr. 22. Imo feminarum adeo hae propriae, ut in nomina quoque transierint. Ita Lapis antiquus, apud Insubres, quem ex aedibus Nicolai Castillionei publico dedit Bonaventura Castillioneus: V. F. Petronius. Gemellus. Vivir. sibi. et Viriae. L. C. Lucillae. uxori. Vide Thom. Bartholinum, Schedio de Armillis Veterum.

VIRIPLACA Dea culta a Romanis, quae nomen a placandis viris assecuta fertur: Nam ut Val. Max. l. 2. c. 1. ex. 6. scribit, quoties inter virum et uxorem aliquid iurgii intercesserat, in sacellum Deae Viriplacae, quod in Palatio fuit, veniebant, qui ibi invicem loquuti, quae voluerant, contentione animorum deposita [orig: depositâ], concordes revertebantur. Meminit sacelli huius P. Victor in regione decima Urbis, et in eadem Onuphrius Panvinius.

VIRISIACUM nunc VERZY, vicus Galliae, Frodoardo memoratus Hist. Rem. l. 2. c. 3. distat ab urbe Remis 10. mill. pass. In hoc silvis et fontibus amoeno, exstruxit Monasterium S. Basolus, quod postea Nivardus Remorum Episcopus reparavit. In planitie sedet ad maximam silvam, nemus nempe Rigetium. In Tab. tamen Campaniae Remensis, Monasterium et locus S. Basoli S. Basse in monte prope Virisiacum ponitur, et ab illo distinguitur. Vide Hadr. Vales. Notit. Gall. et Moret. Dict. Hist.

VIRITIM legendi militem mos apud C. Nepotem occurrit in Pausania, c. 1. Mardonius --- -cum ducentis milibus peditum, quos viritrim legerat etc. Erat autem ista delectus huius ratio, qua [orig: quâ] vir virum suae salutis causa [orig: causâ] legerat, cum quo in praeliis versaretur: nec Romanis et reliquae Italiae insolens, uti Livius docet, l. 9. c. 39. Cum vir virum legisset. Germanis quoque in usu, uti videre est apud Caesarem, de Bell. Gall. l. 1. c. 48. et Iustin. l. 2. c. 13.Gebhardus, ad Nepotis l. c.

VIRITIUM urbs Sidenorum, in German. nunc Piritz, Cluver. oppidul. Pomeraniae ulterioris in Ducatu tamen Stetinensi, sub Suecis. Ad Oderam fluv. 5. milliar. German. a Stetino in Merid. in confinio Marchiae Brandeburg.

VIRIUS Vibius, vide Vibius.

VIRNENBURGIUS Comitatus in Palatinatu, sub Comite proprio ex familia Comitum Leonsteniorum. Hunc nactus est Christophorus Ludovicus, fil. Ludovici Comitis Werthemii. Qui mortuus A. C. 1622. reliquit successorem Frider. Ludovicum, cui plures filii. Vide Phil. Iac. Spenerum, in Appendice familiae Palatinae.

VIROCONIUM oppid. Cornaviorum, in Anglia, in Comiatu Salopiensi. Wrokceter Camdeno. Alii Vigorniam esse volunt,


image: s0788b

vulgo Worcester. Nunc viculus Wrokceter, ad Sabrinam fluv. paulo supra Salopiam, urbem. Baudrand.

VIRODUNUM oppid. Sequanorum, vulgo Verdun. Vide Verodunum. Item oppid. Burgundiae Ducatus Vertun. Vide Viridunum.

VIROSIDUM oppid. Brigantum, in Anglia Boreali, nunc vicus Warvick upon Eden, seu ad Itunam fluv. in Cumbria, 5. milliar. Anglic. supra Carleolum in Ortum.

VIROVESCA seu BURVESCA, Ptol. oppid. Hispaniae Tarraconensis in Castella veteri, hodie Breviesca. Inter Burgos ad Austrum 8. et Hordoniam ad Arct. 13. leuc. in finibus Cantabrorum.

VIROVIACUM vulgo VERUICH, vicus ad fluv. Letiam, inter Teruannam atque Turnacum, utrinque 16. mill. pass. distans. Vide Veroviacum.

VIRSIO oppid. Provinc. Bituricensis, ad Carim fluv. ubi recipit Avarum, in limite tractus Blesensis, Baudrand. Valesio vetus oppid. Biturigum Cuborum, dolo [orig: dolô] captum et concrematum a Richardo Angliae Rege. De hoc Bituriges in ore habent,

Virzio villa virens, aliunde pauca requirens,
Vitibus ornata, campis, pratis decorata.

Quorum versuum si qua habetur ratio, Virsio colonia fuerit nationis Germanae, Vesigothorum videl. vel potius Francorum, a viriditate soli sui den ominata, uti Wirtziburgus in Francia Orientali. Distat 8. leuc. a Biturico, in Circium, Turones versus, 14. ab Aureliis in Merid. Vierzon vulgo.

VIRTINGUI seu VIRTINGI, populi German, in Suevia [orig: Sueviâ] trans Danubium, ab Aureliano Imperatore devicti. Trebell. Pollio, in Claudio, c. 6. Hodie Wirtenbergenses, teste B. Rhenano [orig: Rhenanô], quem vide Rerum Germ. l. 1. ibique Notas Cl. Ottonis ICti.

VIRTONIUM vulgo WIRTON, urbecula Ducatus Luxemburgici, in limite Lotharingiae, 5. leuc. a Luxemburgo in Occasum, 4. ab Orolauno in Merid. sub Hispanis, in limite ditionis Gallicae.

VIRTUDUM vulgo VERTUS, castrum Campaniae Remensis, unde Virtudensi pago nomen, in quo villam Vernam Frodoardus, Histor. Rem. l. 4. c. 2. ponit,

VIRTUS apud Roman. pro Dea colebatur; quorum primus ei fanum posuit Scipio Numantinus: deinde ei aedem vovit in Gallia, ad Clastidium M. Marcellus primo [orig: primô] suo [orig: suô] Consulatu, quam etiam eius fil. ad portam Capenam 17. annis postea dedicavit. Liv. l. 27. c. 25. et l. 29. c. 11. Plut. in l. de Fortuna Romanor. et in vita Marcelli. Alteram C. Marius devictis Cimbris, summissiorem exstruxit, ne publicis auspiciis forte officeret, et eam ideo Augures demoliri iuberent. Huius templum ita coniunctum fuit cum Honoris aede, ut in hanc non nisi per illud pateret aditus, ut significarent veram, unicamque parandi honoris viam esse virtutem. Varias etiam finxerunt Virtutis imagines: nunc enim eam matronali habitu honesto [orig: honestô] inaffectatoque [orig: inaffectatôque] formabant, nunc quadrato saxo insidentem: aliquoties mulierem columnae laevo nixam cubito, dextra [orig: dextrâ] colubrum tenentem. Mascula Virtus sub imagine senis barbati, nudi, stantis, clavae innitentis, cum leonina pellebrachio advoluta [orig: advolutâ], vide Thom. Dempster. l. 2. Antiqq. Rom. c. 18. Simulacrum eius succinctis vestibus pingi solitum, contra quam aliarum Dearum, notat Lutatius, ad Statium l. 10. Theb. v. 638. De corona illius, pluribus agit Car. Paschal. passim in Coronar. libris, inprimis l. 5. c. 1. ubi oleaginam plerumque apud Veteres fuisse docet. Vide quoque Augustin. de Civ. Dei, l. 4. c. 22. Inscr. vet. p. 102. praeter Varronem, Lactantium, Plautum, Prologo Amphitr. v. 75. 78. E quibus Lactantius Virtutem Romanis eandem cum Bellona fuisse, quum dicit, Institut. div. l. 1. primigeniam eius acceptionem indicat, eamque usurpat ei)dikw=s2, quatenus idem Latinis, quod *)andrei/a Graecis, h. e. fortitudinem, denotat. Quo [orig: Quô] sensu Lucanusait, l. 6. v. 148.

Pronus ad omne nefas, et qui nesciret, in armis
Quam magnum crimen Virtus civilibus esset.

Coeterum Virtutum enarrationes inter pocula frequentes, veterum Heroum more, occurrunt apud Homerum, non uno [orig: unô] loco [orig: locô], coeterosque illum sequutos: Qua de re et supra aliquid, ubi de priscorum Conviviis.

VIRTUTES inter Angelorum ordines, et quidem in secunda illorum Hierarchia, secundo [orig: secundô] loco [orig: locô], numerantur illi, qui, Dionysii nomine vulgo insignitus, Angelorum Rem publ. primus ordinavit, eorumque sedes ac choros descripsit, totamque Curiam caelestem iusto [orig: iustô] ordine componere aggressus est: quem secutus postmodum Damascenus, deinde Magister Sententiarum, et tandem cum Thomas universa Schola. Eorum esse procurare ea omnia, quae ad Religionem spectant in communi, per quos signa et miracula fiunt in mundo, inquit Rhabanus, de Univ. l. 1. c. 5. Vide quoque Thomam, 1. p. 9. 108. Sed nomina illa diversa, Angelis in S. Scriptura tributa, unde occasio hierarchiae videtur nata, potius sunt gloriosiorum spirituum elogia et illustria epitheta, ad Dei ipsius -------- Maiestatem exprimendam ac commendandam, ait Burmannus, Theol. Christ. Part. prior. l. 1. c. 46. ubi, de X. ordinibus Angelorum apud Iudaeos quoque agens, ab iisad Platonicos, ab his ad Christianos, de perpetuo hoc Spirituum beatorum ordine, et statis eorum officiis ac gradibus, sententiam fluxisse, ostendit.

VIRUCINATES populi Vindeliciae in Bavaria, hodie Frisingenses inter Ambram et Isaram fluv. teste Simlero [orig: Simlerô].

VIRVEDRUM promontor. Scotiae Borealis in Strathernia, nunc Faro Head; 5. mill. pass. a Beruvio promontor. in Occasum, paulo minusa Tarvedro. In ora Boreali Scotiae, ubi incipit Occidentalis.