December 2004 Ruediger Niehl markup
typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - no spell check - orthographical standardization performed
06/2005 Peter Stroebel markup
semi-automatic lemma-correction
05/2006; 06/2008; 06/2010; 12/2010; 02/2011 Antonio Javier Ortiz Cano; Reinhard Gruhl markup
largely revised


image: as0001

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS QVARTVS Literas R, S, T, V, X, Y, Z, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.



image: as0002

[gap: blank space]

image: s0001

[gap: illustration]

page 724, image: s0850a

Fridericus WILHELMUS [2] fil. prioris, natus est A. C. 1620. Princeps fortitudine, clementia [orig: clementiâ], Religionis zelo [orig: zelô], rerum gestarum gloria [orig: gloriâ] inclitus: Patri successit A. c. 1640. Pro cessione citerioris Pomeranlae, praeter ulteriorem, et Episcopatum Caminenem, pro se et agnatis suis, accepit Episcopatum Halberstadiensem, cum feudis Honsteniis: Mindensem item, ac Archiepiscopatus Magdeburgici, post Administratorem Augustum, exspectantiam. Foedere cum Polonis A. C. 1656. inito [orig: initô], supremum in Borussiam ius sibi pactus est: Ab his dein irritatus, Suecico exercitus suum iunxit, victoriae apud Warzoviam obtehtae praecipuus auctor. Sed Polonis reconciliatus, foedus adversus Suecos toti Septentrioni im minentes percussit. caput inilitiae illius dictus. A. C. 1658. donec ad Olivam pax coaluit A. C. 1662. Hodie pro liebertate Imperii egregie rem gerit, Suecis non semel acie victis, et Pomeraniae maxima [orig: maximâ] parte exutis. Pater est ex Luixa Henrica Arausionensi Caroli Aemilii, in Alsatica expeditione A. C. 1674. Argentorati mortui, et Friderici: in secundo quoque coniugio fecundus.

WILHELMUS [7] fil. Friderici, qui, frater Ioahnnis Magni Electoris in Franconia ditiones obtinuit, et post mortem alterius fratris Sigismundi Voitalandiam quque nactus est: Archiepiscopus Rigensis est factus, A. C. 1534. In bello Smalcaldico, a Caesare stetit. Captus A. C. 1555. a Wilhelmo Furstenbergio M. Magistro Ordinis Livonici, biennio [orig: bienniô] post liberatus est a Sigismundo Poloniae Rege, cui cum reliquis in Livonia se ab Imperio discedens submisit, A. C. 1561. Vide Thuan. l. 21. et. 28. Histor.

Ex Fam. Guelfica.

WILHELMUS [8] fil. Henrici Leonis Ducis Bavariae et Saxoniae longe potentissimi, frater Henrici Comitis Palatini, et Ottonis IV. Anticaesaris, sine prole exstinctorum, stemma propagavit. genito [orig: genitô] Ottone V. qui a Friderico II. Imperatore evius praesidium Brunsvico [orig: Brunsvicô] eiecerat, Dux Brunsvici et Luneburgi creatus est, A. C. 1235. cum conventione inita [orig: initâ] cum Ascaniis, Saxoniae omisisset titulum. Eius filii duarum lincarum satores fuere [orig: fuêre], Iohannes Lunaeburgicae et Albertus Brunsvicensis, quarum illa in Iohannis nepote Wilhelmo exstincta est, vide infra.

WILHELMUS [9] Dux Lunaeburgicus, fil. Iohannis praefati, cum filias tantum Elisabetham Ottoni Saxoniae inferioris Duci et Mathildem Ludovico aguato nuptas relinqueret, heredem inirio [orig: iniriô] scripsit nepotem Albertum Ducem Saxoniae, A. C. 1355. consirumante id Carolo [orig: Carolô] IV. Imperatore. Dein, mutata [orig: mutatâ] voluntate alterum generum Ludovicum Brunsvicensem, eiusque fratrem Magnum instituit, unde bellum ortum, quod tandem in nuptias filiorum Magui cum filiabus Wenceslai Saxonis desiit.

WILHELMUS [10] Dux Luneburgicus, fil. Otthonis iunioris, quem Otto, Hatburgiorum sator, ex nobili Metta de Campen suscepit, lineam Caesare contra agnatos tutante: Initio cum fratre Christophoro, dein solus regimen gessit; Linguarum et Theologiae apprime peritus fuit, unde aliqua eius manuscripta adhuc supersunt. Fratribus praemortuis, ultimus lineam terminavit, A. c. 1642.

WILHELMUS [11] fil. tertius Ernesti Ducis Lunaeburgici, exstincti A. C. 1546. in divisione Cellensem Ducatum nactus est: cui A. C. 1582. Hoiensem, et A. C. 1585. Diepholtensem Comitatus iunxit. Obiit A. C. 1592. Pater ex Dorothea Danica neumerosae prolis: e qua, praeter filias, superfuere [orig: superfuêre] Patri septem filii, quos cum patruo Henricus Iulius successione Grubenhagia [orig: Grubenhagiâ] exclusit, unde utriusque lineae Brunsvicensis et Luneburgicae controversia. Cum fratribus reliquis ex pacto caelibibus, fil. Wilhelmi Georgius, regus gestis celebris, solus uxorem duxisset, Annam Eleonoram Hassiacam, suscepit ex illa Christianum Ludovicum, inferioris Ctrculi Saxonici Ducem, Georgium Wilhelmum, cui Haunoverana seu Calenbergia portio relicta est: Ioh. Fridericum Osuabrugae Coadiutorem, et Ernestum Augustum, Episcopum Osnabrugensem ac ex Sophia Palatina familiae propagatorem.

WILHELMUS [12] fil. Henrici Magni, Ducis Bruasuicensis, a septem victoriis Victoriosus, alias Gottskuhe congnominatus est. ottonis Goettingensis, cuius tutor fuerat, ditiones initio pignoris loco [orig: locô], iden eo [orig: ] mortuo [orig: mortuô], successione hereditaria [orig: hereditariâ] ex parte obtinuit. Decessit nonagenarius A. C. 1482. Pater Wilhelmi, cui Goetinga, et Friderici, cui Hannovera obtigerunt: quorum ille henricum Malum, Guelferbytanae, et Ericum Goetingensis seu Calembergicae, lincarum auctores genuit.

WILHELMUS [13] fil. Henrici Mali, modo dicti, Commendator Tentonicus, ab Henrico fratre, cum ei iu praelio Loneburgieo vitam ser vasset [orig: vâsset], vix ab Hildes hemio Episcopo dimissus, diuturno [orig: diuturnô] carcere vexatus et ut partrimonio accepiris 2000. aur. an. et iuri primogeniturae probato renuntiaret, coactusest. Saeculo [orig: Saeculô] praeterito [orig: praeteritô], vide Spenerum, Syll. Geneal. Hist.

Ex Familia Badensi.

WILHELMUS [14] fil. Edoardi Fortunati, Marchionis Badensis, ex Maria filia Iodoci ab Eicken Domini de Riviere, Bredae gubernatoris, cuius maiores Ducibus Brabavitini inservierant, natus est A. C. 1593. Cui cum ab altera linea Durlacensi nempe, gravis ob matrem mota esset controversia, taudem A. C. 1612. in aulico Caesareo iudicio, pro Wilhelmo sententia lata iussique sunt agnati ei superiorem Marchionatum, cum litis expensis restituere: sed inter partes dein Eslingae A. C. 1629. transactio instituta est. Bello [orig: Bellô] Suecico [orig: Suecicô] a Caesare fuit, Hispanis dein in Belgio servitt, agnatis pace Monasteriensi quaedam restituere iussus et linearum alternatio sancita est. A. C. 1648. Obiit, Iudex Camerae Spirensis, haud pridem: Pater inter alios Leopoldi Withelmi, et Ferdinandi Maximiliani successoris: qui ex Luisa Christiana, Sabauda genuit A. C. 1655. filium Ludovicum Wilhelnusm. Habuit quoque Wilhelmus


image: s0850b

fratrem Hermannum, cui Rodemachera obitgit, patrem Caroli Wilhelmi Eugenii.

WILHELMUS [15] Senior filius Ludovici Pii, Principis Cassellavi, in Palaestinam prostectus, et in reditu ab Innocentio Pontifice Romae honeste hbitus est. Debilitatisdein, ob philtrum in Italia propinatum, animi viribus, regimini ineptus, fratri Withelmo medio A. C. 1493. ceslit: quo, in aula Wirtemhergica educatus, inde a Maximiliano I. Imperatore in Flandria eques cratus, eiusdem auspiciis A. C. 1490. in expugnatione Belgradi fortissime se gessit, Palatinis bello [orig: bellô] Bavarito [orig: Bavaritô], multa ademit, e quibus Biekebach, et Umbisadt, de quo dein transactio facta, retinuit: post mortem patruelis Wilhelmi Iunioris. de quo infra, totius Hassiae Princeps: Pater ex Anna Megapolitana Philippi Magnanimi.

WILHELMUS [16] Iunior cognomine Dives, filius Henrici, qui Ludovici praedicti frater, Marpurgum obtinuterat, sub patrui Hermanni, Archiepiscopi Coloniensis rutela adolevit. Eppstenii dominii partem emit. sed imptolis ex Elizabecha Palatina, equi casn in venatione, vui nimium indulsit, A. C. 1500. exstinctus est. Cum sorores haberet, Mechtildem Iohanni Duci Cliviae, et Elisabetham Iohanni Comiti Nassov. Dillenburgio nuptas, hae Catimelibocensem Comitatum, quem avus a socero Comite, A. C. 1479. mottuo nactus erat, sibi deberi asserebant, sed successionem solus sibi vindicavit Wilhelmus medius? quod A. C. 1487. conventu Efordiano [orig: Efordianô] frater sororibus non nisi dotem 100000. aureotum pactus, coeterum successionem patrueli policitus esset, Coeteros in Serenissima hac familia Withelmos, vide in voce Guilielmus.

Principes, Comites, Viri clari.

WILHELMUS [17] filius Friderici, Principis Anhaltini, qui Hatzkerodam nactus est.

WILHELMUS [18] Princeps Arausionensis, pronepos eius cognominis, Belgicae et Anglicae liberratis, post Deum, auctor. Vide in vocibus Arausio, Guilielmus, et Wilhelmus III.

WILHELMUS [19] Comes Palatinus Tubinae, cum fratre Goezzone maiorenatu, tubingam vendidit, avoppignoravit, Ulrico Duci Wirtembergico A. C. 1342.

WILHELMUS [20] Northmannorum Comes cum Francis Angliem intravit, Regem Haraldum vicit, Anglos caecidit, superavit, sibi subiecit, quibus aun. 26. imperavit, Paul. Aemil. l. 3. Hinc Reges hodierni Angliae.

WILHELMUS [21] Ferrobrachius Drogonis Tancredo [orig: Tancredô] Normanno [orig: Normannô] geniti in Apuliae Comitatu successor, Calabriam et Capuam adiecit, saeculo [orig: saeculô] XI. quem Robertus Guiscardus excepit, magna [orig: magnâ] Sciliae, parte potitus: hunc eius frater Rogerius Bossus, qui primus se Siciliae Comitem appellavit. Georg. Hornius, Orbe Imper. cum Animadvers. L. Iach. Felleri, p. p. 183. Vide quoque supra, ubi de Sicilia, alibique.

WILELMUS Tellius, vide Tellius.

WILHELMUS [22] vide Guilielmus.

WILIPERGIUM oppid. Ducat. Wirtemberg. ad Nagoltam fluvium situm, Metel.

WILLIS Thomas Anglus. ex Theologo Medicus eximius, Philosophiam Natural. Oxonii docuit. Inde Londium vocatus A. C. 1667. ibi Medicinam fecit, magno [orig: magnô] succe ssu et fama [orig: famâ], Obiic A. C. 1677. Aetat. 57. perpetuis precibus, studiis, lagoribus et eleemosynis exercitus. Ingenii monumenta reliquit varia, magni ab Eruditis habita. Vide Praefationem Pharmacoutices Rationalis Parte II. hagae Com. editam, A. C. praefato [orig: praefatô].

WILLISOVIUM vetus Comitum, qui adhuc circa A. C. 1160. floruere [orig: floruêre], sedes, oppidul. est Helvetiae, in Argovia. Ab Anglis vastatum est A. C. 1374. Postea comitibus Valendisiis subfuit, imperante Wenceslao [orig: Wenceslaô]; Dissidio [orig: Dissidiô] dein inter Comitem et Bernates circa A. C. 1386. orto [orig: ortô], ab his occnpatum et incensum: Tandem cum tractu, cuius caput est, in Lucernensium pervenit porostatem, qui e Senarn Praefectum oppido mittunt, cui proprium consilium est. Vide Stumpf. de Argevia, l. 7. c. 27. Distat Brandisio [orig: Brandisiô] 2. miliar. Hutrvillae propius. Huc Friburgenses et Solodurii, cum lites cum octo Pagis, aut aliquo illorum habent, si rei sunt, venire solent, causam discepratur: quemadmodum, si actores illi sint, Zofingam Iudices conveniunt, Ios. Simlerus, descript. Helvet. German. Willisau.

WILTABURGUM oppid. fuit Hollandiae, seu illustre Pippini castellum, vulgo Wiltenburg, 2. a Traiecto leuc. Baudrand. Valesius habet 3600. passus, ubi adhuc rudera eius. Ibi sedes erat Episcopalis antea Traiectensis, secundum Bedam, Hist, l. 5. c. 12. quod falsum esse ex praedictis patet, Traiectum enim sedes Episcopatus vetus, quod ille cum Wiltaburgo, confudit. Vales. Notit. Gall. Vide B. Rhenanum, Rer. Germ. Nov. Antiqq. l. 3. cum Notis Cl. Ottonis ICti, p. 634.

WILTONIUS Iohannes, vide Iohannes.

WIMPHELINGUS Iacobus, vide Iacobus.

WIMPINA vulgo Wimpfen, oppid. Imperii, ad Nicrum, quasi Weibespein, a mulierum poena, quam ab Hunnis perpessae erant nomen invenit: cuius rei memoria in Curia Wim pinensi hodieque exstat. Hic [orig: Hîc] Georgius Bridericus, Marchio Durlacensis, pro Palatina causa, cum Tillio et Cordubensi in felieirer conflixir, A. C. 1622. die 26. April. Vide Limuaeum Enucl. l. 4. c. 63.

WINDESHORIUS Robesius, vide ibi.

WINDOVERUS Rogerius, vide Rogerius.

WINFRIDUS vide Bonifacius.

WINSHEMIUS urbs Imperialis Franconiae, ad amnem Aestum Aisch, a Windegasto Pharam undi Regis Duce, qui illam condidit A. C. 425. sic dicta. A Sigismundo Imperatore oppignorata. et a friderico, urbis Noricae praefecto, aliquandiu possessa est, verum publica [orig: publicâ]


image: s0851a

dein pecunia [orig: pecuniâ] redempta ius recuperavit suum. Vide eundem, ibidem, c. 64.

WINULI populi Geman, qui et Vinuli, et Longobardi, Paul. Diaconus. Vide ibi.

WIRCEBURGUM vulgo Wurtzburg, Franconiae urbs, ubi post Germaniam a Martino IV. et Honorio V. avare expilatam, convocata [orig: convocatâ] synodo [orig: synodô], Legatus Pontificius de vita periclitarus, et Probus Episcopus Tellensis in Papas acerrime est invectus, A. C. 1285. Laetus, Comp. Hist. Univ. Vide Herbipolis.

WIRTEMBERGA vulgo Wirtemberg, castrum vetustum Sueviae, in coll, prope Nicrum, et Eislingam Canstatumque oppid. Nomen dedit familiae Procerum, postea Comitum, tandem Ducum. Horum origo communiter ad Francos refertur. Deductio certa ab Eberhardo I. marito Agnetis filiae Bertholdi, Ducis Zeringensis, viduae Egonis Comitis de Aurach, circa A. C. 1240. Huius filius Ulricum cum magno pollica, genuit Eberhardum gastro/tmhton, cognomine Illustreum, seu Rixosum, qui bis adversus Rodolfum I. Impratorem rebellis toties ab eo in gratiam receptus est. Postea cum Henrico VII. Im peratori iterum obsequium negatet, universa [orig: universâ] sere ditione exutus, et castrum Wirtemberga destructum est: sed restituit illum Ludovicns Imperator. Obiit A. C. 1325. Gottes Freund, und aller Welt Feind. Filius Ulricus, e Comitiis Metensibus A. C. 1339. redux, a Domino Vinstingensi, absque causa captus, et non nisi 10000. marcis argenti solutis dimissus est: Tubingam A. C. 1342. a Comitibus Palatinis Tubingae sibi comparavit. A Carolo IV. Ulmae, Heilbronnae, Reutlinga, Eslingae et Wilae advocatus constitutus, ab his denimiis exactionibus conquestis, bello [orig: bellô] petitus, eorum copias fudit, A. C. 1372. sed A. C. 1377. ad Rentlingam, magnam partem nobilitatis amisit: iterum ad Wilam A. C. 1388. victus, Filius Eberhardus, congnomine Mitis, Liberalis, seu Pacificus, A. C. 1395. vobilitatis seditionem expertus est; ducatumqe Tecensem obtinuit, ducta [orig: ductâ] Beatrice filia [orig: filiâ] Friderici Ducis Teccensis ulrimi et ultimae Deucissae Urslingensis, A. C. 1417. Habebat hic Eberhardus in aula sua sex Principes, octo Comites, quinque Barones, et septugainta Nobiles. Filius Eberhardus Iunior ex Henrica filia primogenita Henrici de Montfaucon de Montpelgard, Domini d'Orbes, qui A. C. 1397. ad Nocopolim, praelio [orig: praeliô] contra Turcas, cecidit, Comitatum Montispelicardi, per varias diu familias hactenus vagum, domui acquisivit. Huius filii Ludovieus, et Ulricus fuere [orig: fuêre], ille conditor Uracensis lineae, quae in Eberhardo Barbato filio exstincta est, A. C. 1496. hic Stutgardianae: pater Eberhardi Iunioris et henrtci, cuius filii, Ulricus, liveam Ducalem primam, quae in Ludovico Pio A. C. 1593. terminata est; Georgius vero Montispelicardensem, vel Ducalem secundam orsus est: quo [orig: quô] natus Fridericus quinque filios suscepit, quorum duobus sine prole exstinctis, Ioh. Fridericus Stutgardianae, Ludovicus Fridericus Monpelicardensis, et Iulius Friderrcus appennagiatae seu Iulianae linearum condirores exstitere [orig: exstitêre]. Vide Phil. Iac. Spenerum, Syll: Geneal. Hist. in fam. Wirtemb. in qua Duces Wirtemb. et Tecciae, Com. Montispelg. et antiqut Domini Beutelspacenses, etc. Addo, quod Ducatum hunc Ultico Duci, a Foederis Suevici Sociis Reutlmgae urbi, a Duce infestatae, opitulantibus A. C. 1500. ereptum, Carolus V. Imperator emit, Ferdinando frati, cum paternas terras partirentur, adsignatum; quem tamen huic tursus ademrum Philippus Hassiae Landgrav. Ulrico restituit. Secuta post Philippi opera [orig: operâ], Cadomica transactio. Ulrico possessionem huius terrae ita firmavit, ut eam benehcium Domus Austriacae agnosceret, huic etiam successionis spes deficientibus aliquando Wirtembergiis, servaretur, quamquam conditiones istae Ulrico minus placerent. Attandem Duces isto [orig: istô] nexu Rudolfus II. Imperator exsolvit, consensu Gentilium pactus, ut clienrela [orig: clienrelâ] hac [orig: hâc] eximerentur Wirtembergii, salvo [orig: salvô] tamen Austriacis, si illi deficerent, successionis iure, huiusque abdicationis pretium non spernendam auri summam tulit. Quam ob spem tamen successionis titulum Austriaci retinuere [orig: retinuêre] etc. Tob. Pfaunerus, de praecip. German. Principp. gentibus, c. 1.

WIRTEMBERGENSIS Ducatus regio ampla Sueviae, cuius caput Stutgardia. Ei a castro nomen: Sub Duce proprio. Terminatur ab Ortu et Meridie Suevia [orig: Sueviâ], a Septentrione Palatinatu Rheni, ab Occidente Sylva [orig: Sylvâ] nigra [orig: nigrâ], et Marchionatu Badensi. Eius urbes praecipuae Stutgardia, Tubinga, et Schorndorfia. De Theologorum huius Ducatus Colloquio Epistolico, cum Ieremia Patriarcha Constantinopolit. Vide in voce Ieremiaes.

WISBADA vide Weisbada.

WISCARDI i. e. Errones. Unde dracones volantes prio [orig: priô] pulvere in spectaculum circum actos, Wischardos Iceni hodieque dicunt: ut et omnes res maxime impetuosas et rapidas. Origo vocis a Roberto Wischardo, qui paucis ante accessum in Angliam Gulielmi Victoris annis, relicta [orig: relictâ] Normannia [orig: Normanniâ] patria [orig: patriâ], Apuliam cum 15. tantum militibus fortunae sociis ingressus: brevi tot tantaque belli velut miracula edidit, ut subiugatis Apulis, Calabris, Siculis, Afris, fusisque tandem Papa [orig: Papâ], Venetis ipsoque [orig: ipsôque] Alexio [orig: Alexiô] Imperatore latissimas sibi ditiones acquisiverit, terrot mundi habitus. Impesitum est autem ipso hoc nominis per invidiam a Saracenis, quorum lingua [orig: linguâ] Guiscard erronem et per terras vagum significat. Vide Falcandum Siculum, Praefat. l. de rebus in Sicil. gestis, Henricum Spelmannum, Glossar. Archaeol. etc.

WISENBURGUM oppidum Germaniae in Misnia, sedes Philippi Ludovici fuit, filii miniminatu Alexandri Holsatiae Ducis, lineae Sonderburgieae, qui ex Catharina Comita Waldeccia ducta [orig: ductâ] A. C. 1649. genuit Dorotheam Elisabetham, Georgio Ludovico comiti Sinzendorfio nuptam: ex altera vero coniuge, Anna [orig: Annâ] Margaretha [orig: Margarethâ] Hassiaca [orig: Hassiacâ], Fridericum (qui natus A. C. 1651.) Chiliarcha Caesareus Carolam Ducem Ligniciam duxit et a patre Wisenburgum emit, Carolum Ludovic. (qui natus A. C. 1654.) Wilhelmum christianum, et filias aliquot. Duces Slesvici et Holsatiae lineae Sonderburgicae, in Wisenburg. Vide Philipp. Iac. Spenerum, Sylloge Geneal. Histor. in Famil. Oldenburgo-Danica et Arte Herald. Tom. II.