7 April 2006 Reinhard Gruhl markup
text typed - structural tagging completed - no semantic tagging - no spell check except the headlines (the styling of the headlines partially normalized)
image: s001
HISTORIAE NATURALIS DE AVIBUS LIBRI VI Cum aeneis figuris IOHANNES IONSTONUS MED. DOCTOR Concinnavit. FRANCOFURTI AD MOENUM Impensa MATTHAEI MERIANI M D C L
image: s002
[gap: blank space]
image: s003ILLUSTRISSIMIS HEROIBUS: DN. IACOBO HIERONYMO DE ROZDRAZEWO ROZDRAZEWSKI, DOmino in Krotoszyn, Castellano Calissiensi, Capitaneo Coninensi, etc. ET DN. HYACINTHO DE ROZDRAZEWO ROZDRAZEWSKI, DOMINO IN Novvomiasto, in Exercitu Serenissimi Poloniae et Sueciae Regis, Equitatus gravis armaturae Chiliarchae, etc.
DOMINIS SUIS GRATIOSISSIMIS, Hanc Historiae Naturalis de Avibus partem, observantiae monumentum, exhibiti sibi favoris memor, offert et dedicat
IOANNES IONSTONUS Med. D.
page 4, image: s004HISTORIAE NATURALIS DE AVIBUS LIBRI VI. PRAEFATIO: In qua et de Operis ratione, et de Avium natura [orig: naturâ] in genere, agitur.
AQuaticos greges, aereus [orig: aëreus] Avium seu volucrum grex insequitur, Benevole Lector. Inditum iis id nomen, non tam quod [orig: quòd] pervia discurrant, iis demque delectentur, ut Isidoro et Perotto placet: vel ab adventu, quod [orig: quòd] inde venient, unde quis non suspicetur, ut Festo: quam [orig: quàm] vel a [orig: à] volando, quod Ebraeis [gap: Greek word] dicitur, ut Martinius [note: Scalig. in Hist. Animal. l. 1. p. 48. Arist. H. A. l. 2. c. 15. edit. Scalig. ] in Lexico deducit, vel ab a)+i/ein, audiendo, quod Scaligero patri visum. Graecis, o)/rnites2 ab o)bni/cesqai, o)iwno\s2, o)/rnea, kinw/pea, etc. vocantur. Collum omnes et dorsum et eas quae terram spectant, quaeque pectoris vicem gerunt, partes, cum ceteris animantibus communes habent: peculiares prae ceteris, alas, pennas, quibus caulis, plumas et rostrum, quod in senecta durescit. Neque labia ipsis sunt, neque dentes, neque manus pedesve anteriores, neque auriculae, neque nares, sed meatus horum sensuum, ad odoratum in rostro; ad audiendum in capite. Oculos similiter atque aliae animantes, duos sine palpebris habent. Connivent inferiore gena graviores: nictant ab angulo obeunte membrana [orig: membranâ] omnes. Aristoteles, okardamu/ttous3e en to=u kanqou= de/rmati tpio/nti, [note: Arist. H. A. l. 3. c. 11. ] dixit. Femur simile coxae, longum, ad medium usque subeuntem atque affixum ventrem: quod cum avulsum est, coxam putes: At ipsa coxa, quae inter hoc et tibiam est, alia quaedam pars esse videatur. Maxima uncunguibus, et pectus, aliis robustius. Pro cauda clunis est, iis quibus aut crura longa, aut pedes continuata [orig: continuatâ] planicie dati, brevis, longus aliis. [note: Arist. l. c. Plin. H. N. l. 11. c. 45. et 47. Plin. H. N. l. 8. c. 39. ] Alas in priora curvant. Omnium animalium bipedes sunt ut homo: quamvis retrorsum curvant crura, quadrupedum modo. Uncos habentium longi, et quae ad aquas versantur. Carent tamen iis Cypseli, et quoddam Manucodiator. genus. Omnes sunt poluw/nuxoi, sed et omnes quodammodo [orig: quodammodò] poluxidei=s2. Plurimis namque digiti discreti sunt: et ta\ plwta\ stegano/poda quidem, dearticulatos tamen atque distinctos [note: Plin. H. N. l. 11. c. 47. ] habent digitos. Plinius eos alias habere dixit, palmipedes esse alias, alias inter utrumque divisis digitis, adiecta [orig: adiectâ] latitudine. Quae volatu sublimes feruntur, omnibus quaterni digiti, tres in anteriore parte, unus pone [orig: ponè]
page 5, image: s005pro calcaneo plurimis. Paucae binas ante, totidem post habent. Quibusdam etiam calcaria sunt, Uncungues autem et calcarigerae, nullae. Plinius, ni fallor, radios dixit. Illae sunt volucres; hae humiles. Data nonnullis et surrectis pennis crista. Soli gallo peculiaris, [note: Arist. H. A. l 2. p. 213. edit. Scal. ] quae nec caro est, nec a [orig: à] natura [orig: naturâ] carnis aliena. Interiora si attendamus, Linguam sortitae omnes sunt, sed diversam: aliae longam, latam alia, quae praeter cetera animalia, literas sono exprimunt: aliae ante ex cornu acutissimo, retro [orig: retrò] ex carne compositam, ut [note: Albert. M. de Animal. 2. tr. 1. c. 6. ] in historia occurret. Lingula quae gurgulioni imposita est, nulli: apertione et contractione ita meatum temperant, ut prohibeant, ne quid gravioris [note: Arist. H. A. l. 2. c. 22. edit. Scalig. ] in pulmonem demittatur. Viscera et inter se et ab aliis animalib. differunt. Praeiacet in quibusdam ventriculo ingluvies, seu cavum amplumque corium, in quod receptus cibus per initia coquitur; a gula angustius, dein laxius, et rursum, quo [orig: quô] ad ventriculum demittitur, arctius. Ventriculus plurimis carnosus et compactus: pelle interiore robusta, etiam cum a [orig: à] carnoso ablata est. Ingluvie destituta, gulam capacem latam, aut totam qua [orig: quâ] ventriculo iungitur obtinuere, ut monedulae, corvi, coturnices: quae tali carent, longam habent, et liquidius prae ceteris excernunt, ut Porphyrio. Complurimis intestinum tenue, et si explicetur simplex. Appendices explicatae sunt, sed paucae, neque superne [orig: supernè] ut piscibus, sed in ima parte ad intestini [note: Arist. H. A. l. 2. c. 16. ] extrema. Fel non eodem loco habent, quaedam enim pro\s2 th=| koili/a|; quaedam pro\s2 toi=s2 en te/rois2, ut columba, hirundo [note: Arist. H. A. l. 3 c. 1. Arist. H. A. l. 6. c. 9. Arist. H. A. l. 6. c. 2. ] etc. Testiculos pro\s2 th=| o)s1fu/i. Antequam coeant [orig: coëant], quibusdam sunt parvi, quibusdam obscuri et a)/dhloi;; tempore coitus maiores fiunt. Genitura alba est. Vesica [orig: Vesicâ] carent, quod [orig: quòd] larga humoris copia ad pennarum ortum et incrementum [note: Aphrodis. Probl. p. 1. q. 108. ] requireretur, ut Aphrodisaeo visum. Pennigeri huius exercitus locus sunt Aer, aqua, terra. Illum sulcant, unde Aves caeli dicuntur; in hac gradiuntur; in ista quaedam natant. Sunt [note: Plin. H. N. l. 10. c. 29. ] tamen quae in quibusdam locis non inveniuntur, de quibus ita Plinius. Haec quoque mira naturae differentia: alia aliis locis negat, tamquam genera frugum fruticumve, sic et animalium non nasci translatitium; invecta emori, mirum. Quid est illud unius generis saluti adversum, quaeve ista naturae invidia? aut qui terrarum dicati avibus termini? Rhodus aquilam non habet: Transpadana Italia iuxta Alpes Larium lacum appellat, amoenum arbusto; agro, ad quem Ciconiae non permeant: sicuti nec octavum circa lapidem ab eo, immensa alioqui finitimo Insubrium tractu examina graculorum monedularumve. Picus Martius in agro Tarentino negatur [note: Arist. H. A. l. 8. c. 12. ] esse etc. Sed nec eadem semper omnibus regio. Faciunt enim meta/bas1in quaedam, ut in gruibus, Ciconiis et aliis [note: Plin. H. N. l. 10. c. 28. ] dicemus. Unde Plinius. Temporum magna differentia avibus. Perennes, ut columbae, semestres ut hirundines: trimestres ut turdi et turtures, et quae cum fetum eduxere abeunt, ut galgali, upupae, Scilicet. Migrant quaedam, alio non procul a [orig: à] locis in quibus morabantur secedunt, et se ipsas abdunt, et quidem [note: Arist. H. A. l. 8. c. 21. edit. Scalig. ] nullo discrimine, tam e)uquw/ruxoi, quam [orig: quàm] gamyw/nuxoi. Victitant carnibus, insectis, herbis, granis, et seminibus, [note: Plin. H. N. l. 10. c. 46. ] piscibus et ranis. Sola Emmo prunas etiam devorat, ut in eius descriptione dicetur. Bibunt suctu ex his quibus colla longa, intermittentes, et capite resupinato velut infundentes sibi: Porphyrio solus morsu. Non bibunt gamyw/nuxoi, [note: Arist. H. A. l. 8. c. 18. Plin. H. N. l. 10. c. 52. ] quod Herodotus, ut Aristoteles scribit, ignoravit. De Generatione notandum, duobus modis fieri coitum; femina [orig: feminâ] humi considente ut in [note: Plin. H. N. l. 10. c. 53. ] gallinis: aut stante, ut in gruib. Quaedam omni tempore coeunt, ut gallinae, et pariunt, praeterquam duobus [note: Arist. H. A. l. 5. c. 8. ] mensibus hiemis brumalib.: plerumque tamen vere et ineunte aestate: quo tempore etiam pleraeque pariunt, et [note: Arist. H. A. l. 6. c. 1. Plin. H. N. l. 10. c. 31. ] quidem semel. Oscimes praeter exceptas, inquit Plinius, non temere [orig: temerè] fetus faciunt ante aequinoctium vernum, aut post autumnale: ante solstitium autem dubios, post solstitium vitales. Ova ferunt omnes, vespertilione excepto, qui animal. Infecunda sunt quae aduncos habent [note: Plin. H. N. l. 10. c. 52. ] ungues. Tribuit hoc avium generinatura, ut fecundiores essent fugaces earum quam [orig: quàm] fortes. Ovorum alia
page 6, image: s006sunt candida, ut columbis et perdicibus: alia pallida, ut aquaticis: alia punctis distincta, ut meleagridi: alia rubri coloris, ut Phasianis. Intus omne [note: Plin. H. N. l. 10. c. 58. 59. 60. ] bicolor. Exeunt rotundissima [orig: rotundissimâ] sui parte dum pariuntur, molli putamine, sed protinus durescente, quibuscumque emergunt portionibus. Tempus a [orig: à] coitu, partus excubationis, et numerus variant, ut apud Plinium videre est. Aliquando femina tantum incubat, aliquando mas. In columbar. [note: Plin. H. N. l. 10. c. 41. Arist. H. A. l. 6. c. 1. ] genere, interdiu mas, noctu femina: inter palumbes post meridiem in matutinum femina, cetero mas. A coitu inhorescunt et se excutiunt, saepe [orig: saepè] etiam aliqua festuca lustrant: quod et [note: Plin. H. N. l. 10. c. 73. ] edito ovo faciunt. Sunt etiam quaedam his bella amicitiaeque, unde et affectus. Dissident olores et aquilae: corvus et chlorio, noctu invicem ova exquirentes. Simili modo corvus et milvus, illo praeripiente huic cibos. Rursus cum [orig: cùm] terrestribus, mustela et cornix: Aegithus avis minima cum asimo. etc. De Motu ita egregie [orig: egregiè] Plinius. [note: Plin. H. N. l. 10. c. 38. ] Omnibus animalibus reliquis certus et uniusmodi et in suo cuique genere in cessus est: aves solae vario motu feruntur, et in terra et in aere [orig: aëre]. Ambulant aliquae, ut cornices: saliunt aliquae, ut passeres, merulae: currunt, ut perdices rusticulae: ante se pedes iaciunt, ut ciconiae, grues: expandunt alas pendentesque raro [orig: rarò] intervallo quatiunt (ut milvi) aliae crebrius sed et primas duntaxat pennas: aliae et tota latera pandunt: (ut corvi) quaedam maiore ex parte compressis volant (ut pici) percussoque semel aliquae et gemino ictu aere [orig: aëre] feruntur: (cardueles ) vel ut inclusum eum prementes eia culantur, sese in sublime, in rectum, in pronum. (hirundines) Impingi putes aliquas, (perdices ) aut rursus ab alto cadere has, (alaudae ) illas salire, (coturnices ) Anates solae, quaeque sunt eiusdem generis in sublime protinus se tollunt, atque e [orig: è] vestigio caelum petunt, ut hoc etiam ex aqua. Itaque in foveas, quibus feras venamur, delapsae solae evadunt. Vultur et fere [orig: ferè] graviores, nisi ex procursu, aut altiore cumulo immissae non evolant, cauda reguntur. Aliae circumspectant, aliae flectunt colla. Sine voce non volant multae: aut e [orig: è] contrario semper in volatu silent. Subrectae, pronae, obliquae, in latera, in ora, quaedam et resupinae feruntur: ut si pariter cernuntur plura genera, non in eadem natura [note: Plin. H. N. l. 11. c. 47. ] instare videantur. De cetero, porrectis ad caudam cruribus volant, quibus longi pedes: quibus breves, contractis ad medium. Uncos ungues habentes altivolae fere [orig: ferè] sunt, exceptis nocturnis. [note: Plin. H. N. l. 11. c. 51. ] De voce hoc dioere sufficiat, loquaciores quae minores, et circa coitus maxime [orig: maximè]. Aliis in pugna vocem, ut coturnicibus, aliis ante pugnam, ut perdicibus: aliis cum vicere, ut gallinaceis. Isidem sua maribus: aliis eadem, ut feminis, ut Iusciniarum generi. [note: Plin. H. N. l. 10. c. 35. ] Quaedam toto anno canunt, quaedam certis temporibus. Palumbibus omnibus similis et idem trino conficitur versu, praeterquam in clausula [note: Plin. H. N. l. 10. c. 42. ] gemitu. Est quae boum mugitus imitetur, in Arelatensi agro taurus appellata, alioquin parva. Est quae quorum quoque hinnitus anthus nomine, herbae pabulo adventu eorum pulsa imitatur, ad hunc modum se ulciscens. [note: Plin. H. N. l. 10. c. 35. ] Varium et vitae inter eas spatium. Mares passeres negantur anno diutius vivere. Columbae et turtures octenis durant. Cornicibus et cervis, nescio quot tribuuntur lustra. Morbis infestari nullum dubium, et habentur apud [note: Arist. H. A. l. 5. c. 13. ] auctores remedia. Conferunt illis oi( au)xmo\i, incommodant ta\ e)po/mbria. Invaletudinis indicium in pennis. para/ttetai ga\r kai\ ou) th\n au)th\n e)/xei kata/stas1in. Quae de Natura, ingeiio, cicuratione, docilitate, et affectibus occurrunt, abunde [orig: abundè] in Historia explicabuntur. Divinationis iisdem aliquid inesse, compertum [note: Aelian. H. A. l. 7. c. 7. ] est. Grues ex mari in mediterraneo volantes, si silent, serenitatem pollicentur, si clamant, atrocem turbinem. Idem sonans in crepusculo matutino Ardea, praenuntiat; quae et pluviam si ad mare recte [orig: rectè] tendet, praedicit. Sereno canens noctua; volubili sono crocitans corvus, crepusculo vocales cornix et graculus; monedulae modo [orig: modò] sursum; modo [orig: modò] deorsum versus volantes; etc. tempestatem innuunt etc. Usum homini praebent, in cibo, Medicina,
page 7, image: s007venatione, re vestiaria et plumaria, oblectatione et aliis. Caro earum levior et sanior, purgatissimaque in suo genere est, ut Albertus dixit. Differentiae Avium sunt infinitae, ex multisque fontibus petuntur. Partes si respicias, aliae habent rostrum rectum, aliae, superius, inferius, aut utrinque [note: Arist. H. A. l. 1. c. 2. edit. Scalig. ] incurvum, Pedes, quaedam longos, breves quaedam. Aliae sunt digitatae, aliae palmipedes, aliae inter utrumque divisis digitis, nonnullae apodes: Caput aliis cristatatum, sine crista aliis, sunt et cornutae, ut apud [note: Aelian. H. A. l. 17. c. 10. ] Aelianum videre est. Collum, aliae longum, ut grues; aliae breves obtinuere. De Lingua superius attigimus. Alae, plerisque proportione: sola Dodo tam exiguas habet, ut se a [orig: à] terra tollere non possit. Omnes plumis vestiuntur, recens natas si excipias, et Dodonem, quae lana quasi tegitur. [note: Herbert. in Itinerar. p. 347. ] Caudatae quoque sunt fere [orig: ferè] omnes Cacato insulae Mauritiae avis cauda caret etc. Ratione Magnitudinis, sunt, parvae, mediocres, magnae, apum quantitate, [note: Aelian. H. A. l. 17. c. 14. ] et bobus maiores, ut Aelianus fabulatur. Ratione Loci, sunt terrestres, marinae, lacustres, palustres, domesticae et villaticae, silvestres, campestres. Aliae arboribus insident, vel illis se affigunt, aliae cavernis delectantur. Quantum ad Qualitates, sunt albae, nigrae, versicolores, et quidem tales pleraeque. Mutant quaedam colorem, vocemque tempore anni ac repente [orig: repentè] fiunt aliae, ut oscimes et grues: non mutant aliae. Ratione Cibi sunt carnivorae, ut rapaces, inseectivorae granivorae etc. Deglutiunt et lapillos et ferrum quaedam. Ratione Generationis omnes fere [orig: ferè], ut dictum, ovum [note: Plin. H. N. l. 10. c 53. ] ponunt, sola vespertilio, animal. Infecundae sunt uncungues: fecundiores aliae. Columbae decies anno pariunt: hirundines, turtures, merulae bis. Nihil de congressus, partus, incubationis, exclusionis, differentiis dicam. Motus diversitatem superius iam attigimus. Sed et de vocis varietate actum. Philomela modulatur: Aquila clangit: Accipiter pipat: corvus crocitat, crocit, corniculat. Perdix cacabat: Anser, gratitat, glacitat: Cycnus drensat. Turtur et Columba gemunt: Palumbes plausitat: Ciconia gloterat. Gallus cucurrit: Gallina gracillat, glocit: glocitat. Pavo pupillat: Grus gruit, Vultur pulpat. Graeculus frigulat: Milvius lipit, lugit. Anas tetrinit: hirundo trinsat. Passer pipit: Sturnus pisitat. Turdus trutilat: Acredula mittat. Coturnix grylissat: Galgulus glocitat. Merula stridet vel modulatur: Upupa popissat. Meleagris caccissat: Vespertilio stridet. Pica picatur: Cuculus cuculat. Bubo bubulat: Noctua cucubat. Ulula ululat: Buteo bubit. Regulus zinzilutat, Parus tinninat. Reliqua, ne nimis prolixus sim, non attingo. Ego eas in hoc Opere, in Terrestres et Aquaticas distinxi. Illas iterum in Carnivoras, sub quibus sunt Aquilae, vultures, Accipitres, Falcones, Psittaci, Corvi, Cornices, Noctuae, Vespertilio etc. Insectivoras non canoras et canoras: Granivoras, sub quibus pulveratrices, silvestres et domesticae, pulveratricesque et lotrices simul, etc. et Baccivoras. Aquaticae in Palmipedes et Fissipedes quae etiam sua sortiuntur genera, dispescuntur, prout in syllabo libror. et Capitum praefixo apparet. Et tantum de Avium natura in genere praemittere placuit. Quod reliquum est, scire te Benevole Lector velim, exhiberi hic Tibi quasi in tabella, quicquid de Avibus veteres et recentiores habent. Addidi enim omnia illa quae a [orig: à] Gesnero et Aldrovando omissa sunt. Ideo [orig: Ideò] et totum quintum librum Marcgravii de Avibus Brasiliensibus Appendicis loco adieci, paucis quibusdam omissis, quae alibi abunde [orig: abundè] explicata sunt. De Usu si quae desiderabuntur, in Additamentis, Deo bene [orig: benè] volente, prostabunt, in quibus una quaeque Exoticar. suae Classi restituetur. Quapropter, si aliqua nunc bis occurrerit, veniam dabis. Similes aliquando appareant species, quae tamen velicone, vel quibusdam in descriptione positis differunt. Quia vero [orig: verò] duplici Aristotelis Historiae Animalium editione usus sum, vulgari nempe [orig: nempè] et
page 8, image: s008Scaligerana [orig: Scaligeranâ]; ideo [orig: ideò] illam absque addito, hanc cum nomine Commentatoris citare soleo. Indicem tibi dabo; postquam totum de Animalibus opus paratum fuerit, illumque totius operis ad species, partes, et affectiones reducti, prout Plinius Historiae suae libro undecimo, capite trigesimo septimo et aliis pluribus in locis fecit, Compendium, sed Alphabetico ordine dispositum: si tituli marginales omissi sunt, ne mirere. Primus hic in hac Historia labor, et iam fere [orig: ferè] per triennium apud Typographum delituit: nec tum [orig: tùm] mihi istos addere animus, prout et in historia de Piscibus vidisti. Fruere interim his, Benevole Lector, cum Deo; et authori iuventutis literariae studiosissimo, prosperam valetudinem et ad plures curas vitam apprecare, ut Tuo bono, opus Historiae Naturalis, de Homine inprimis, quod parat, aliaque huc spectantia, feliciter absolvere possit. Vale. Lesnae ex Musaeo. 10. Febr. A. C. M. DC. L.
page I, image: s009[illustration:
Aquila Gesneri. Adler.
][illustration:
Chriisaetos Aquila. Adler.
][illustration:
Adlers Klauen.
]
page 9, image: s010HISTORIAE NATURALIS DE AVIBUS LIBER PRIMUS. De Avibus Terrestribus Carnivoris.
TITULUS I. De Aquilis.
CAPUT PRIMUM. De Aquila in genere.
[note: Nomen. ] AQUILA Graecis seu para\ to\ a)ts1s1w, concitus feror, seu para\ to\ a)ei\ e)teo\s2 si)=nai, quod semper augurium eius veridicum esse soleat, a)eto\s2; Cypriorum dialecto a)/gor et *i)/binos, Macedonum parao\s2, *a)rgi/opos,| *a)rgi/poy, Pergaeorum *a)/ibetos vocatur.
[note: Descriptio. ] Totam avis molem sispectes. Corpus ipsi densum, figura crecta. Ossa solida et nihil fere [orig: ferè] medullae habentia. Magnitudo determinari non potest. Viginti cubitales [note: Athen. Dipnos. l. 5. ] in Ptolomaei pompa delati fuere. Inter Misenam et Dresdam tres in nido, pulli, totidem patulas quercus ingenti spatio complexo, inventi; quorum maximis alae per transversum extensae septem ulnas, ungues viri grandis digitos aequabant, crura leoninis maiora erant. Partes, si in rationem veniant, anterior Capitis pars paulatim arctatur et in rostrum desinit; quod durum, aduncum, ad senectutem crescit, sed tractu temporis fit inutile. Oculi sunt, parvi, caropi, concavi, profundi, nec nimium oblongi, nec exacte [orig: exactè] rotundi. Dentes nulli. Cerebrum adeo [orig: adeò] calidum, ut in pulverem redactum, maniam, exhibitum, inducat. Alae rectae et extensae; in summitate recurvae, nervosae, paucaeque carnis, magnitudinis tantae ut eas [note: Homerus Iliade ult. ] Homerus, ianuis thalami compararit. Pennae in iis sunt durae et aliarum, Anserum in primis et Columbarum permixtae pennis easdem absumunt. Dum pulli excluduntur, inedia [orig: inediâ] albescunt. Pes dexter sinistro maior, colore uterque difformis. Ungues adunci et recurvi, quos in incessu, intro [orig: intrò] semper vertit; nisi solem aut praedam intueatur, perpetuo [orig: perpetuò] inspicit, et hebetatos, rostro, aut ad Lapides atterendo, acuit, quique cum pullos nutriunt, invertuntur. Alvus propter cibi humiditatem mollior. Fel [note: Galen. de Compos. Medic. s. l. l. 4. ] aerugineum, impense [orig: impensè] acre et mordax. Sanguis crassus et fibrosus. Stercus tantae acrimoniae, ut nulli [note: Galen. l. 10. de simp. facult. Locus. ] in Medicina usui esse possit.
Quantum ad Sedes et loca nec in insulis, parvis inprimis, (cum Rhodi in culmine domus Tiberii consedisset, [note: Suet. in Tiberio. ] portenti loco fuit) nec in locis prope [orig: propè] Maeotidem [note: Strab. Geogr. l. 7. ] paludem, nec in extrema Scythia, et Sarmatia, ob aeris [orig: aëris] f forte [orig: fortè] inclementiam reperiuntur. In Caucaso, Tauro, regno Pervano,
page 10, image: s011Germania, Polonia, Britannia, Dania, etc. in quibus praedae copia, eas invenias; et quidem locis [note: Arist. H. A. l. 9. c. 32. ] u(yhloi=s2 praesertim en pe/trais2 u)pokre/mnois2, kai\ tpi\ de/ndrwn (de Pygargo et Morphno id sumendum non est) seu pro\s2 as1fa/leian to=u mh\ e)nedrevesqai, id est ut tutiores ab insidiis sint; seu para\ to\ bradei/os ai)/resqai u)po\ th=s2 gh=s2, quia difficulter a [orig: à] terra attolluntur.
[note: Nutrimentum. ] Nutrimentum ipsis Carnes sunt, Columbarum, Anserum, Cycnorum, Gallinarum, Ovium, Cervor. hinnulorum; ob sui a [orig: à] morbo tutelam, leporum, testudinum terrestrium, piscium, etiam et cancrorum: serpentum inprimis, seu propter odium, seu propter eam quam ex humido et frigido cibo capiunt, voluptatem. Sed nec a [orig: à] sui generis avibus iratae et famelicae abstinent. Cadavera tamen non tangunt, Percnopterum si excipias. A meridie venari quaedam incipiunt, ab orto sole quaedam. In praedam conspectam, et iniuriae patentem (lepus in planis, testudo post coitum supina invaditur) velocissime [orig: velocissimè] et tormenti instar (hinc o)culabei=s2 ) se demittunt, posteriore pedis digito feriunt, et occisam in nidos deferunt. Falluntur tamen interdum, quod in Falcone Scalig. Exerc. 237. Scaliger observavit: sed et a [orig: à] Polypo apricante in profundum detractas, Aelianus [note: Aelian. H. A. l. 7. c. 11. ] annotavit. Potus iisdem nullus, forte [orig: fortè] quod [orig: quòd] ad eum sanguis animalium sufficiat. Visae tamen aquam bibisse, medicinae gratia [orig: gratiâ]; et ultimo in senio, rostro prae siccitate incurvato, vitam aliquandiu bibendo sustinere coguntur.
[note: Sexus. ] De Sexu Aquilarum dubitari non debet. Daturgenus, quod propter tres testiculos, Triorchis appellatur. [note: Generatio. ] Coeunt vero [orig: verò] frequenter; et femina ter decies in die compressa, si mas revocet, denuo [orig: denuò] accurrit. Unde Aegyptiis et Venus dicitur, et soli dicatur. Commiscentur aliquando cum accipitre, sed ovis incubare non dignantur: sed et marem cum lupa aliquando coire, scriptores Africani referunt. Ovis maioribus XXX. minoribus XX. diebus incubant, et ad exclusionis promotionem lapidem aetitem [orig: aëtitem], qui aestum ovorum ab incubatione contractum, utpote frigidissimus, temperat; et peculiari qua pollet vi partum accelerat in nido deponunt. Duos plaerumque excludunt pullos, quandoque tres. Exclusos solem adversos intueri cogunt, et invitos eidem obvertunt. Si forte [orig: fortè] oculos visplendoris inflexerint, aut nictatione obnubant, tamquam adulterinos abdicant; si immotis eum aspexerint, tenuinos agnoscunt. Volatum affectantes, in [note: Sinesius in Dione. ] altum sublatos, dimittunt, sibi relictos, aut forte [orig: fortè] dilapsos suscipiunt, grandiusculos, longissime [orig: longissimè] tamquam rapinae aemulos, a [orig: à] nido fugant, [note: Arist. H. A. l. 9. c. 32. Volatus. ] kai\ en to=u to/pou to=u pari\ a(utou=s2 panto\s2 a)pela/unous1in.
Quantum ad volatum, a [orig: à] meridie ad vesperam moventur; mane [orig: manè], quiescunt, donec hominum conventu fora impleantur. Tam sublimes recta [orig: rectâ] via [orig: viâ] feruntur, et deorsum tanta mole corporis labuntur, velificatas alas modico caudae gubernaculo advertentes, ut ceteras omnes aves superent, et vel ideo [orig: ideò] a [orig: à] Poetis Altivolantes u(yipe/tai [note: Homerus Iliade o. Oppian. Cyneg. l 1. Lucret. l. 5. ] dicantur Tempore incubatus, et nutricationis pernicitas illa imminuitur, sed motus tonicus perpetuo peculiaris manet.
[note: Vox. ] Vocem ipsis clangere seu kla/cein quidam, ut [note: Homer. Ilia. m. ] Homerus, et Auctor Philomelae, tribuunt, qui reboatus quidam est propter strepitum gravem, avicular. motum obtundens: nonnulli pene [orig: penè] mutas aut vix vocales, quod de tertio genere Aristoteles affirmat, tradunt. Pullos mutos esse constat, quod illis lingua humore quopiam tenellis impediatur. Sed de hoc inferius dicetur.
[note: Sensus externi. ] De sensibus externis non est quod [orig: quòd] multa dicam, tam exacti est visus, [note: Plut. de Homer. August. l. 2. de morib. Manich. ] ut sola contra rotantis iubaris lucem immotam teneat aciem; sola sublime ita volans, ut a [orig: à] nobis tanta luce difficile cernatur, latentem sub fruticelepusculum, sub fluctibus nantem pisciculum, videre comperta sit.
Animam ipsi olere certissimum est, propter quam contracta ab ea corpora [note: Ingenium. ] facillime [orig: facillimè] putrescunt. De ingenio ac docilitate pauca occurrunt. Callitrichum herbam in nidum suum contra noxia animalia ingerere affirmant.
page 11, image: s012Subvenisse [note: Pausan. l. 4. V. G. ] Aristomeni in Ceadam demisso; gratiam [note: Plin. H. N. l. 10. c. 5. ] virgini Sestensi et puero pro educatione, rustico [note: Aelian. H. A. l. 17. c. 37. ] pro lato contra serpentem auxilio, retulisse, infantem recens natum [note: Aelian. H. A. l. 12. c. 21. ] ab exitio servasse, apud Auctores invenies. Indi pullos educatos ad leporum vulpium venatum, descripto ab Aeliano [note: Aelian. H. A. l. 4. c. 26. ] modo, instituebant. Tales et Cublai Tartarorum Imperator habuit. Sed et Pythagoras [note: Plut. in Numa. Antipatia. ] aquilam ita mansuefecisse, ut certis vocibus sisteret et devocaret, Superodantem, dicitur.
Inimicitias gerunt [note: Arist. H. A. l. 9. c. 1. ] cum Cycnis, (pugnae apud Statium [note: Statius Thebaid. l. 3. ] descriptionem vide) Trochilo, Gruib. quae ideo montem taurum transmissurae, lapillis vocem cohibent, et noctu transvolant. Ardeolis, Ciconia, Hierofalcone, vulturibus, Dracone et Serpentibus.
[note: Vita. ] Vita quamvis salaci diuturna est. In senectute visus hebetudine, et rostri aduncitate tentatur; cum vero se illa gravari sentit in sublime fertur, inde, oculorum caligine solis calore dispersa, fervida, in aquas frigidissimas [note: Rhodig. Antiq. l. 7. c. 41. ] se dat praecipitem, quibus tertio immersa, nidum petit, et inter pullos capturae aptos quasi febre correpta, cum sudore quodam plumas exuit. Oppetit ergo [orig: ergò] mortem non tam senio vel aegritudine, quam [orig: quàm] fame, in tantum superiore accrescente rostro, ut aduncitas aperiri non queat.
CAPUT II. De Aquila in Specie.
ARTICULUS I. De Chrysaeto [orig: Chrysaëto].
[note: Nomen. ] CHrysaetos [orig: CHrysaëtos] Aquilae genus a [orig: à] fulvo Colore ita dictum est. Aristoteles gnh/s1ion, Albertus Herodium, Aelianus [note: Aeliaen. H. A. l. 2. c. 39. ] Aquilam stellarem, Pindarus [note: Pindarus Lythio Ode 4. ] Iovis alitem, Hesiodus Aegiopen etc. vocat.
De externa eius constitutione veteres hoc duntaxat, produnt, quod [orig: quòd] maxima sit omnium inter ceteras aquilas eademque ruffa seu fulva aut subrutila (qui color interdum cum aetate mutatur) et oculis Caropos. Quae Aldrovando am Ferdinando Medicaeo missa erat, pendebat libras duodecim, coloris, in minutioribus totius corporis plumis, ex fusco castanei albis sparsim intercurrentibus maculis, paucis dorso, pluribus ventre, radicibus albis; in alis et cauda fusci, eo [orig: eò] magis quo [orig: quò] maiores pennae, in cruribus ad pedes usque ferruginei: Longkitudo ei ab extremo rostro ad ultimam caudam, quinque dodrantum, a [orig: à] rostro ad extremos ungues: quatuor Spithamarum, et ultra. Latitudo expansis alis Spithamar. octo. Rostro quod palmam superabat aduncitas infra inferiorem mandibulam ad pollicem unum propendebat, latitudo plusquam duorum digitorum, medii praesertim, erat. Color, in acie nigrior, alibi. Corneus ad caeruleum dilutum tendens, fusco maculatus. Oculos habebat Caropos, quos palpebrae in uno quoque binae, superne [orig: supernè], et inferne [orig: infernè] integebant, inter nictandum tunica quadam crassa, ab infra sursum exporrecta, musculo conspicuo, cuius initium haud procul ab eruptione nervi optici a [orig: à] cerebro erat, quamque palpebrae superioris loco a [orig: à] natura [orig: naturâ] datam, et ad angulum internum inprimis collocatam, quod cutis capitis ob duritiem in palpebras abire nequeat, creditur instructa, ab angulo maiori ad minorem, obducebantur. Humor aqueus in iis copiosus, Crystallinus, Sessilis, utroque latere compressus, et solidus. Lingua erat humanae similis, lata, extremo teres, versus radicem duobus utrinque ceu hamatis utrique appendicibus corneis armata. Sinistri pedis posticus unguis sex digitos in circumferentia longus erat, dextri quatuor, singulos digitos, quatuor semicirculares tabellae, extremos prope [orig: propè] ungues, integebant; maximo interiori excepto, quem tres duntaxat vestiebant. De ingluvie, Oesophago, ventriculo, consulat Aldrovandum qui volet [note: Aldrov. Ornithol. l. 2. c. 2. ] Musculos collum moventes anticos et posticos habebat duodecim, seu sex paria, laterales tres. In thoracis utroque latere tres; Abdominis quatuor paria; Alas moventes decem, Scapulae quatuor;
page 12, image: s013Ulnam moventes, sex; eam partem qui carpo in homine respondet???otidem, crura quinque, Tibiam octo; Tibiam et digitos, plurimos.
[note: Nutrimentum. ] Cibus ipsi carnes leporum, gruum, Anserum, Hinnulorum, Cervorum, quos ex declivi praecipites agit; et Taurorum, quos magno et ausu et astu aggreditur: aliquando fame premente fructus, et fruges, ut hac in parte deceptus videatur [note: Arist H. A. l. 8. c. 8. ] Aristoteles, qui fruges etiamsi in os ingeras respuere asserit, comedit.
[note: Generatio. ] Ova ad summum tria ponit, si iuvenis est et vegeta, ut plurimum duo, quorum alterum saepissime putre deprehendi testimonio aucupum, per octennium nidum explorantium, Albertus affirmat, quae de ovorum vel ab alterius generis Aquila Chrysaeto [orig: Chrysaëto], vel a [orig: à] Chrysaeto [orig: Chrysaëto] alteri Aquilae suppositione scribuntur, dubia nimis sunt. Si duo excludit, alterum pullorumeicit, seu nutricatus difficultate, seu quia minus generosus apparet. Praedam nisi fame coacta sola minime [orig: minimè] absumit. Impertitur avibus regia [orig: regiâ] magnificentia [orig: magnificentiâ] portio, quae ea spe sectantur, adulatorum aulicorum ingenia exprimentes.
ARTICULUS II. De Haliaeto et Melanaeto.
[note: Nomen et descriptio. ] HAliaetus, Haliaeetos Phavorino, Aquila marina Latinis, Nisus, sed non recentiorum, [note: Ovid. l. 8. Metamorphos. ] Ovidio dicitur, German. Meer Adler.
Qui a [orig: à] Bellonio [note: Bellonius de Avib. l. 2. c. 8. ] exhibetur, magnitudine est Milvi. Caro ei cinerea ad nigrum vergens, fibrosa. Alarum ad pedes duos Romanos, et digitos undecim extenditur longitudo. Caput album et fuscis lineis distinctum, rostrum aquilinum, Oculi in medio nigri, in ambitu aurei. Lingua fere [orig: ferè] humana, appendice ad radicem utrmque instricta. Colore per summa Asturis, per ima albo, Guttur maculis ruffis notatum. Pectus pure [orig: purè] candidum. Venter gutturi colore respondens. Crura crassa et squamosa. Cauda ad commoditatem volatus lata, Pedes fissi, hamati, caerulei. Digiti quatuor per superna ad dimidiam longitudinem squamosi, ad reliquam incisi, per inferna asperi et aculeati, tam validi, ut flexos vix ulla vi distendas.
[note: Differentiae. ] Species Aquilar. marinar. plures esse videntur, ex quibus, tum illa est Bellonii quam testas in cruribus et ungues omnino rotundos habere scribititum illa Alberti M. et Anglorum, quae pede est uno anserino et natante, altero fisso et praedae dicato; adipem in cauda gerit, quo guttatim in aqua dimisso, pisces attoniti, praedae fiunt opportuni.
[note: Locus. ] Habitat circa [note: Ari. H. A. l. 9. c. 32. Nutrimentum. ] mare, littora et oras.
Cibus ei interdum [note: Aelian. H. A. l. 3. c. 45. ] columbaei interdum aves marinae; quas universas numquam invadit, singulas cum emergentes observavit aggreditur, et immersas vel strangulat in humore, vel per summa corripit, sed piscibus praecipue [orig: praecipuè] victitat, quos in sublimi in primis [note: Oppian. l. 2. Ixent. c. Aldr. ] natantes, in altum mare se praecipitans aquis pectore discussis rapit, et interdum pondere victa demergitur. Quod de adipe superius dictum, quia et testimonio fide dignorum nititur, et pari, in ardea pede in aquam demisso, pisces alliciente, exemplo comprobatur, fidem videtur mereri; et virib. narcoticis, quales, seu in torpedine, seu in opio, seu in spiritu vini sentimus, adscribendum est. Vixit quidam et quidem quietus ad septimum sine cibo. De ipsius Ortu mira [note: Plin. H. N. l. 10. c. 3. ] Plinius, quae quia mendo non carent, diligentius expendi debent.
[note: Usus. ] Felipsius ad oculorum suffusiones et nubeculas cum melle mixtum prodesse scribit Plinius [note: Plin. H. N. l. 29. c. 6. Nomen. ].
MELANAETOS, Aquila Valeria Hermolao, la/gwfonos Aristoteli, lagwsqh/ras2 Hesychio et Phavorino, aliis Hyperionis avis dicitur.
[note: Descriptio. ] Minor est reliquis nigra, rostro adunco extremitate nigro ceteris corneo subcaeruleo. Initium eius supra narium formaina, membrana quaedam transversim obvestit. Vertex ac cervix obscuro ferrugineo tinguntur, Oculi pupilla est nigra, iris caropa, et ex luteo ruffescens. Dorsum ternis exiguis notulis albicantibus aspergitur.
page II, image: s014[illustration:
Aquila Adler. Arn.
][illustration:
Haliaeelus. Adler bastard. Meer Adler
][illustration:
Pygargus. Weis geschwenzter Adler
][illustration:
Anathria seu Morphnos. Moss Wey Entenstosse.
]
page III, image: s015[illustration:
Melanetus vel Melanaeetus Aquila Valeria. StocK arn.
][illustration:
Melanaetus.
][illustration:
Aquila Pygargus. alius.
]
page 13, image: s016Alae ad ultim am fere [orig: ferè] caudam exporriguntur. Crura tota propemodum plumis operiuntur; quod nudatum est, id luteum, vix ad digiti unius spatium [note: Locus. Cibus. ] ad pedes patet. Degit in silvis et montibus. Victitat leporibus [note: Arist. H. A. l. 9. c. 32. Pugna. ] quos, sensim in terram delapsa, in lana digressos opprimit. Pugnat tamen et cum cervis animose. Multum pulverem volatu collectum, insidens cornibus excutit in oculos, pennis ora verberans, donec praecipitet in rupem; sed et cum Dracone, Ova hic consectatur Aquilae aviditate malefica: at illa ob hoc rapit, ubicu~que visum. Ille multiplici nexu alas ligat, ita se implicans, ut simul decidant. Sola Aquilarum [note: Plin. H. N. l. 10. c. 3. ] fetus suos alit, est liberalis, sola sine clangore et murmuratione.
ARTICULUS III. De Pygargo et Morphno.
[note: Nomen. ] PYgargus, Gazae Albicilla, Hinnulariaaliis Melanaeto et Morphno maior est,m. at minor Perenoptero.
[note: Descriptio. ] Qui ab Aldrovando exhibetur, maiusculi Galli erat magnitudine, vertice ac collo dilute [orig: dilutè] castaneo ex cinereo. Oculi, pupilla [orig: pupillâ] nigerrima, iride lutea [orig: luteâ], Rostro adunco, et paulo quam ceteris Aquilis, proportione habita [orig: habitâ], longiore. Dorsum alarumque pars superior, ferrugineis obscure [orig: obscurè] plumulis ac subnigris integuntur, uti venter ac femora. Cauda ab Uropygio ad finem usque tota albicat: duae tamen pennae minores, maioribus incumbentes extremo nigrae sunt. Tibiae totae fere [orig: ferè] nudae, impense [orig: impensè] luteae, tabellis super intectae. Ungues acerrimi.
[note: Locus. ] Colit oppida et campos, plana et lucos; silvas et montes nonnumquam. Romae raro [orig: rarò] visam ex Symmachi epistolis colligitur. Adoritur cervos, ut Melanaetus, cum hinnulis; a [orig: à] dextro latere insilit, in oculos in volat, et tamdiu alis percutit, donec praecipites agat. Aetitem [orig: Aëtitem] in nidum infert, a [orig: à] quo et is nomen obtinuit. Sed in alendo fetu reliquis est difficilior.
[note: Differentiae. ] Duplex illius genus Bellonius recenset. Unum, corpore colore inter album et cinereum ambiguo, extremis alarum nigris, supina [orig: supinâ] parte tota [orig: totâ] candicans, quod Ardeam volatu refert; caput versus terram deprimens et perdicibus cuniculis, gallinaceis, et aliis minutis volucribus, victitat, et ut plurimum Oriente et Occidente sole conspicitur. Alterum Milvo regali adeo [orig: adeò] simile, ut nisi hic et minor esset, et ventre intensius albescente, (pennas circa Uropygium cum superioribus candidissimas obtinet) unus ab altero non dignosceretur. Ungues habet atros, crassos, et in fornicem curvatos. Insectatur alaudas per campos, et cum subbuteone de praeda tam acriter certat, ut uterque alis et pedibus consertis in terram delapsus, saepissime [orig: saepissimè] aucupibus in praedam cedat.
[note: Nomen. ] MORPHNOS, pla/ggos, kla/ggos, *nettofo/nos, et perkno\s2 Graecis; Naevia, clanga, Planga aut [note: Plin. H. N. l. 10. c. 3. Descriptio. ] Plancus, Anataria seu Avicida Latinis, dicitnr.
Veteres eam [note: Aristot. H. A. l. 9. c. 32. ] magnitudine Melanaetum superare, et nigro ac sub obscuro colore, qui tamen naevis quibusdam interstinguatur esse scribunt. Homerus alas eius tantum patere, quantum valvae ostii cuiusdam viri divitis, cecinit. Ex recentiorib. Aldrovandus nullam se vidisse cui omnia veterum competerent, fatetur. Turnerus apud Gesnerum, nomen hoc Balbusardo Anglorum, qui est Buteone maior, naevo in capite albo colore fusco proximo; quique ad ripas degit, in [note: Locus. ] terra inter arundineta super aquas nidificat, volatu non admodum valet, pisces et cuniculos dilaniat, adscribit. Bellonius avem falconem secuplo maiorem, pedibus caeruleis, digitis oblo~gis, Unguibus patulis, Gallis Gerfault dictam, et terrestri venatui adhibitam, pro Morphno, sed dubius, obtrudit. Saltus convalles et lacus incolit. Aquaticis avibus ut fulicis et anatibus [note: Pugna. ] plaerumque, saepe [orig: saepè] et piscibus victitat. Spectanda dimicatio est, inquit Plinius, [note: Plin. H. N. l. 10. c. 3. ] ave ad perfugia littorum tendente, maxime [orig: maximè] si condensa harundo sit: Aquila inde ictu abigente alae, et cum appetit, in lacus cadente, umbranique suam nanti sub aqua, a [orig: à] littore ostendente; tursus ave in diversa, et ubi minime [orig: minimè] se credat exspectari, è
page 14, image: s017mergente. Nascitur ex Ossifragis si Aristoteli credimus.
[note: Generatio. ] Morphno CONGENER Aldrovandus appellat aquilam sibi missam, cuius magnitudo galli gallinacei erat. Color totius ferrugineus, rostrum deorsum recta propemodum tendens, membranula lutea capiti coniunctum. Extremae alae versus ventrem maculis ovalibus insignitae, remiges extremo apice albicantes. Crura hirsuta, et albis notis e [orig: è] baetico aspersa digiti superne [orig: supernè] squamis, inferne [orig: infernè] tabellis seu annullis intectae.
ARTICULUS IV. De Percnoptero, et Ossifraga.
[note: Nomen. ] PErcnopteros, qui et Cypaetos [orig: Cypaëtos], vel Hypaetos [orig: Hypaëtos], Aegypias, et Oripelargus dicitur.
[note: Descriptio. ] Breviter a [orig: à] veteribus, diversim a [orig: à] Neotericis describitur. Aristoteli est capite albicante, corpore, quam [orig: quàm] ceterae dictae maiore, sed brevioribus alis, longiore cauda, vulturis referens. Aldrovandus binos eiusdem icones exhibet. Prior Chrysaeto non multo minor, habet Corpus coloris castanei ad nigrum vergentis, rostrum mediotenus rectum, extremo in uncum insignem curvatum, principio iuxta frontem album, cetera nigrum. Caput subalbidum ad fuscum vergens. Oculos iride subalbida, pupilla nigra [orig: nigrâ]. Collum dimidia fere [orig: ferè] parte eaque superiore propemodum calvum, et paucissimis ìisque exilibus plumulis consitum, candicans, ad cuius finem, medio prope collo instar pilorum quorundam hirsutorum ac crisporum, plumulae veluti setae oblongae supra ceteras, plumas extabant. In tergo veluti cucullus quidam, ad medium usque protensus in acutum finem, velut triangulum quendam desinebat. Alter ignavus, colore pennarum totius fere [orig: ferè] corporis erat fusco ad castaneum obscurum vergente, quem in ultimo collo nonnihil albicantium ordo continuus, angulum acutum in dorsum exeuntem constituens qui veluti cuculli humeris inducti basis erat, distinguebat. Capite ad occiput usque calvo, ita ut pennae post verbum surrectae, cuculli speciem exhiberet. Bellonius avem Gallis busard dictam, buteone maiorem, coloris nigri, alis brevibus ignavam Cypaetum vult esse. Gesnerus aliam ciconiae forma [orig: formâ] et coloribus similem. Frigoris impatientem, corporis intense [orig: intensè] calidi, carnivoram, sed pisces respuentem, quae quatuor horas uno loco sedebat, et solem aliquando splendentem intuebatur, si non Gypaetum, ex altero saltem parente natum, credit.
[note: Locus. ] Incolit lucos et plana, ut plurimum, montes, quandoque, in Syria et Aegypto maxime [orig: maximè] invenitur.
[note: Nutrimentum. ] Cibus soli inter aquilas, [note: Arist. H. A. l. 9. c. 32. ] cadavera. Gravis enim, et ad rapinam iners, a [orig: à] corvo ceterisque id genus alitibus verberatus, fugatur, capitur. Muribus quoque circa Gazaram Aegypti urbem victitat. Pullos statim parere, Aelianus auditione se recepisse scribit. Avicenna fel eius destillatum cum oleo violaceo ad aurium dolorem et tinnitum; fimum ad abortum commendat.
[note: Nomen. ] OSSIFRAGA et Ossifragus, Graecis fh/nhs2 Aristoteli fh/nh. Harpa quoque, Sanqualis, et Immussulus dicitur.
[note: Descriptio. ] Aristoteles [note: Arist. H. A. l. 8. c. 3. ] de ea. Ossifragae magnitudo maior est quam Aquilae (Chrysaeto nempe excepto) Color ex cinere albicans. Parum oculis valet. Nubecula enim eos habet oblaesos. Quae ab Aldrovando exhibetur, quatuor dodrantes et medium erat longa, novem, alis extensis Spithamas, lata, libras undecim pendens. Plumae totius corporis, sub-albo, fusco, et ferrugineo colore variabant. Cutem proxime [orig: proximè] vestientes, molliculae et candidissimae erant, remiges ex toto ad castaneum tendebant. Caput et collum angustis et oblongis pennis rigebat. Rostrum ei duos digitos latum, palmum longum, subnigrum, e [orig: è] Corneo fuscum, ab initio membrana quadam ultra navium foramina protensa, marginibus suis literam s. exprimente tectum, ita aduncum, ut uncus solus pollicem latum adaequaret. Lingua humanae simillima, lato apice, hamatis utrinque duris et corneis appendicibus, membranula
page IIII, image: s018[illustration:
Morphnos Sitten Adler Bellonii
][illustration:
Perenopteros geiir Adler
][illustration:
Ossifragae alis Species.
][illustration:
Perenopteros alius.
]
page V, image: s019[illustration:
Ossifragus. bein brecher.
][illustration:
Morphno congever.
][illustration:
Heteropus. aquilae species.
][illustration:
Perenopteros Aquila peregrinus.
][illustration:
Auis Siithica. Mitternachtischer Adler.
][illustration:
Chriisaetos Bellonii.
]
page 15, image: s020tenui ad inferiorem mandibulam connexa. Mandibula inferior canalis instar excavata; palatum medio rimam quandam exhibebat per quam pituita a [orig: à] capite destillabat. De mento plumulae tenues villorum instar, ad barbae speciem quod ossifragae [note: Plin. H. N. l. 10. c. 3. ] Plinius tribuit propendent. Crura fuscis plumulis aliquantulum fulvescentibus fere [orig: ferè] tota obtegebantur. Ungues nigerrimi, prae atrore splendebant, et semicirculum ad amussim repraesentabant. Substantia ipsorum intus alba et ossea, foris fusco cortice intecta erat. Duodecim caudae pennae albo et nigro maculabantur, intus albae, extus fuscae. Et haec externarum partium ratio est. Interna si attendantur, Uvea, quae homini in pupilla perforatur, tenuissimam quandam membranulam pupillae praetensam habebat unde, ut Philosophus notavit, minus visu pollet. Pars, quae iridis ambitu clauditur, ne prorsus visio praepediretur, subtilissima, a)/xroos, et pellucida erat, Abdomen pinguedine copiosa [orig: copiosâ] redundabat. Lien illi rotundae figurae, ventriculi corpus membranosum, fundo superiori orificio latius, ingluvie carens, quod de sua ossifraga Plinius, cuius vicem Oesophagus, simul atque iugulum transiit, paulatim ad ventriculum usque dilatatus, gerere videbatur. Vesicae fellis nullum cum epate consortium hoc sub ventriculo multo immersum erat adipi. Uterus crasso corpore, pyri forma [orig: formâ], semine plenus. Uropygium medii pugni crassitudine, et adiposum conspiciebatur etc. Ad huius genus Bellonii illa, quae corpulentia colore et specie milvi est, duab. maculis nigris ad alarum latera notata, capite accipitris stellaris, cruribus et pedibus vulturinis, etc. non pertinet: sed illa quae in comitatu Tyrolensi, colore accipitrum in dorso, in ventre albicante; orgyiae, distentis alis latitudine, rupicapras ex alto ad montes praecipitat, et frusta ossium etiam maiuscula deglutit; referri huc potest: ut et illa, quam Gesnerus, plumis albis, capite nudo et flavo, Saxis iniecta ossa confringentem, amici verbis describit.
Cibus ipsi Rupicaprae, Hinnuli, canes [note: Nutrimentum. ] Venatici, Anguillae, cuius frusta in dissecto ventriculo inventa, tam acuti foetoris erant, ut spectatores in animi fere [orig: ferè] deliquium conicerentur.
[note: Generatio. ] Probe [orig: Probè] fetificat, ut pullos suos et Aquilae, quos ista nido volandi facultatem adeptos, et edaciusculos, [note: Arist. H. A. l. 9. c. 34. ] eicit, nutrit, et abreptos lige/ws2 deflet. Vultures minores ex iis progenerari, et ex iis magnos qui omnino [orig: omninò] non generent, scribit [note: Plin. H. N. l. 10. c. 3. Antipathia. ] Plinius.
Pugnat cum vipera; et sauciata, [note: Lucret. l. 5. Vox. Usus. ] herba soncho simili, sibi medetur.
Voces alias alio in tempore iacit.
Usum si spectes, fel eius cum melle potum [note: Plin. H. N. l. 30. c. 7. ] leucen curat: stercus aridum tritum concoctionem promovet. Venter potus calculos pellit. Intestini extremum ad alligatum, colicam sistit. Os ad coxam suspensum, varices sanat.
ARTICULUS V. De Anopaea, Aquila alba, Aquila heteropode et Scythica Ave.
ANopaeae fit in Homero Odyssi 1. mentio, quae quibusdam est a)fanh)s2 invisibilis, seu a)nwferh\s2 id est sursum evecta. Alii pano/paia scribunt, et hirundinem intelligunt.
AQUILA ALBA seu Cycnea, magnitudine est Chrysaeti [orig: Chrysaëti], candoris nivei, in rupibus circa Rhenum invenitur. Leporum, cuniculorum, porcellorum et piscium venatu vivit, et volatu tarda est.
HETEROPOS Gesneri, sinistrum crus caeruleum, dextrum fuscum albicans habet, de cetero, pectus, collum, et venter fusca sunt, punctis nigricantib. maculosa. Capitis et cervicis pennae rigent. Oculi subrubent, dorsi initium circa alarum summitates in gibbua attollitur.
DE SCYTHICA ave ita [note: Arist. H. A. l. 9. c. 33. ] Aristoteles. In Scythia genus avium Otides. Haec duos pullos parit. Ovis non incubat, sed in pelle leporis aut vulpis impositos pullos relinquit. Observat in summa arbore an adsit qui pullos
page 16, image: s021surripiat. Quod si quis ascendat, pugnat et verberat alis, ut Aquilae. Plinius ab eodem desumpsit. Olaus M. oculatus testis, utriusque historiam confirmat, quam Albert. M. falsi insimulat.
NB. Ad Aquilas pertinent Itzquantitli et Tlacoquantili Indorum, vide infra Mantissam No. 1.
TITULUS II. De Vulturibus.
CAPUT PRIMUM. De Vulturibus in genere.
[note: Nomen. ] VUltutis nomine intelligitur, quae Graecis gu\y gu/pas2, *o)/iwnos, *a)igu/pios2; Latinis etiam Vulturius, a [orig: à] tardo forsan volatu, et per periphrasin, Avis Titii, torva, avida, magna, Palatina, caucasea, dicitur. Lycophro~ [note: Lycophro~ in Cassandra. ] eas olores rapaces, Hermogenes ta/fous2 e)myo/xous2. Seu sepulcra animata vocat.
[note: Descriptio. ] Toto corpore Aquilam fere [orig: ferè] imitatur, illamque sesquialtera proportione, si Bellonio credendum, excedit; nec tamen, quod in rapacium genere sollemne, marem femina magnitudine superat. Rostrum ipsi obuncum, oculi truculenti; quatuor, apud Philem, narium spiracula, unde tetra/pnos2 quod fabulosum est. Collum implume, seu potius capitis plumae ita breves, si cum Aquilis conferantur, ut implumes videantur. Guttur longitudine et capacitate, quod propendens ante ventrem ingluvies ostendit, insigne, sub quo spatium palmi latitudine, non tam plumis quam pilis, ruffis, vitulinis simillimis, instar lenissimi cuiusdam velleris, omni scapo calami destitutis, vestitur. Alarum in cumbens corpori pars, leni tota vellere, quod soli inter rapaces peculiare integitur. Crura tota ad pedes plumosa, contra gelu et frigus munimentum. Ungues adunci.
[note: Locus. ] Sedes in altissimorum montium iugis, ponere, [note: Arist. H. A. l. 6. c. 5. ] Aristoteles, [note: Plin. H. N. l. 10. cap. 7. ] Plinius, et [note: Homerus Iliade 2. ] Homerus sunt auctores. Poetae Caucaseas vocant. A recentioribus in Creta, Zacyntho, Apennino, monte Galliae Aureo, visi sunt. Aestate in aprica, frigoris vitandi causa [orig: causâ] demigrant, et in Arabiae desertis et Aegypti inter Cairum et mare rubrum planis, numerosos Bellonius vidit, quod iter illud Camelorum cadaverib. plenum, pastum ipsis suppeditet. [note: Agricola l. de subterran. ] Agricola in silvis degere asserit. Iuvenali [note: Iuvenal. Saty. 14. ] nidulantur etiam in arboribus. In Creta et alibi in praecipitiis montium mari imminentibus. Propterea Herodotus Brissonis Rhetoris pater ait, [note: Arist. H. A. l. 6. c. 5. ] esse vultures in terra altera nobis ignota, eo argumento, tum quod [orig: quòd] nemo vulturis nidum conspexerit; tum quod [orig: quòd] magno numero repente apparent sequentes exercitus.
[note: Nutrimentum. ] Victitant morticinis et quidem solis, illi, qui cum Aquilis, Ossifragis, et Accipitribus nullam cognationem habent, sui generis volucres mortuas, si Herodoto Pontico credimus, ne attingentes quidem. Vivis etiam tum volucribus (ruunt enim in anseres) tum quadrupedib. illi, qui Spurii sunt. In [note: Bellon. l. -. de Authus c. 23. ] Creta et Helvetia agnos, haedos, lepores, cervorum hinnulos. In Chile [note: Monard. l. de Aromat. ] Americae provincia pecudes, infestant.
Datur quoddam genus quod Torgos et Haematorrhophum dicitur.
Venantur a [orig: à] meridie usque ad noctem, ab ortu solis ad illud tempus quiescunt.
[note: Generatie. ] De eorum Sexu, coitu, Partu, et Incubatu non conveniunt Auctores. Feminas duntaxat inter eos reperiri, [note: Aelian. H. A. l. 2. c. 46 ] Aelianus, [note: l. 1. Hierogl. ] Orus, [note: Phile de propriet. Animal. ] Philes, Tzetzes [note: Tzetzes Chil. 12. c. 439. ] et aliiauthores sunt. His adversae Austro volant, vel si Auster non spiret, ad Eurum ventum oris hiatu se pandunt. Spiritus venti influens, intra quinque dies, quibus nec cibum nec potum capiunt, ipsos implet. Tertio a [orig: à] conceptuanno, non ova sed pullos parere, Geoponicorum scriptor, Philes, et Simocattus produnt, intra centum et viginti dies ova deponere, Orus et Tzetzes. Aristoteles [note: Arist. H. A. l. 6. c. 5. ] et [note: Plin. H. N. l. 10. c. 6. ] Plinius nidificare scribunt. Niphus nidum in Italia vidit. Ille bina complurimum ova ponere reliquit: hic ex Umbricio Aruspice tria. De tempore partus nihil determinant, hoc interim a [orig: à] Divo Hieronymo proditur, vulturem cum [orig: cùm] coeperit ova edere, quippiam ex Indico tractu adferre, nucis instar, intus
page VI, image: s022[illustration:
Vultur Baeticus, Geiir.
][illustration:
Vultur cinereus Geiir.
][illustration:
Vultur Leporarius. Hasen Geiir.
][illustration:
Vultur Alpinus vel aureus Goldgeiir.
]
page 17, image: s023habens, quod moveatur, sonumque subinde reddat. His veritas subscribere videtur; attamen cum Aquilae, ossifragae et vultures, ut ex Aristotele, et Plinio palam est, promiscuo coitu inter se utantur: facile [orig: facilè] ex diversarum specierum avibus, tertia sterilis, ut ex equa et Asino Mula, generari potest, quae ob similitudinem cum vulturibus, quam Aquilis maiorem, inter illos [note: Educatio. ] potius collocetur. Educationem, si videas, apud [note: Orus l. 1. Hieroglyp. ] Orum centum et viginti diebus pullis nutrien dis insumit, alimento deficiente femoribus suis rostro vellicatis sanguinem ciet, ipsisque sugendum praebet. Apud Albertum vero [orig: verò] unguibus eos vulnerat, et de superfluo sibi cibo pascit.
[note: Aetas. ] ad [note: Ambros. l. 1. Hexaemer. l. 5. c. 20. ] centesimum annum.
Quantum ad facultates et actiones animales, Oriente sole in occasum, occidente [note: Isidor. Origin. l. 12. C. 7. Visus. ] in ortum prospicit, ut apud Orum exstat. Non ultra maria tantum, sed per quingenta [note: Thom. Aquin. de Anima l. 2. Comment. 97. ] etiam milia passuum cadavera odoratur: seu quod [orig: quòd] instrumenti sit exquisiti et sicci; seu quod [orig: quòd] copiosa ab integris quandoque exercitibus exhalatio sit, seu quod [orig: quòd] eadem conglobata, ventis eodem de. feratur.
[note: Volatus. ] Moventur tarde [orig: tardè] propter corporis molem, et volant turmatim.
[note: Ingenium. ] Ingenium exinde colligas, quod [orig: quòd] Regiones frigus evitaturi mutent. Aegypto non minus, quam [orig: quàm] Ciconiae advenae, quod [orig: quòd] ad idem cadaver, a [orig: à] quo satiati saepius recesserunt, identidem redeant, et expeditos ad bellum exercitus praesentione quadam consequantur: ac ut aliqui addunt, biduo [orig: biduò] triduove, imo [orig: imò] septenis diebus ante [orig: antè] ea loca circumvolent, in quibus cadavera futura sunt, quod [orig: quòd] domi cadavera [note: Nicander in Theriac. Antipathia. ] a [orig: à] venenoso serpente percussa fugiant, et hepatis morbo laborantes magnarum a vium iecinora vorent. Suaveolentia adeo [orig: adeò] aversantur, ut ne armenta quidem mortua, unguento [note: Aristot. in Mtrabil. Plin. H. N. l. 12. c. 53. ] adorato illita, attingant; imo [orig: imò] unguentorum odore perimantur, perit, et [note: Ael. H. A. l. 6. c. 46. ] mali Punici grano vultur: sed semine Siseris [note: Plin. H. N. l. 20. c. 5. ] Cretici vehementer Oblectatur.
[note: Morbis ] Inter eius morbos sunt, Hepatis obstructio, et pediculi, insectum venenosum, pediculo par, vel ei qui in inguine nascitur, persimile.
[note: Usus. ] Usum in medicina partes eius, magnum obtinent. Medicamentum ex integro ab Aetio [orig: Aëtio] [note: Aet. l. 13. c. 12 4. ] paratur, ad abscessus, condylomata, strumas. Cerebrum [note: Galen. Euporist. l. 9. c. 91. ] capiti vel naribus cum oleo cedrino illitum, dolorem eiusdem sedat. Cor pulli a dalligatum adversum comitialem morbum pradicatur. Serenus iecur ad iecoris dolores commendat. Fel. Opstalmicis bene [orig: benè] ex Sammonico admiscetur. Penna pedibus subiecta parturientes adiuvat; sed nisi tempestive [orig: tempestivè] auferatur in uteri procidentiam conicit. Si dentes ea scalpentur, acidum anhelitum reddit. Nidore pennarum, si urantur, serpentes fugantur. Pellis ventriculo apposita [note: Lemn. de occult. Natura. c. 26. ] concoctionem egregie [orig: egregiè] iuvat. Nervi [note: Tralliam. l. 11. ] ex cruribus et summis pedibus collecti, et ad talos çgri alligati, podagram curant. Externa si attendas, ex ossibus vulturis tibias [note: Pollux Onom. l. 4. c. 10. ] Scythae Anthropophagi, Malenchleni, et Arimaspi conficiebant. Ex cruribus candelabra quidam, quod ipsa, innata [orig: innatâ] vi venenum explorare et attrahere crederent.
CAPUT II. De vulturum Differentiis.
VUlturum duo duntaxat genera Atistoteles [note: Arist. l. 8. c. 3. ] agnoscit; at Neoterici plura esse observant.
Primum est Albicantius, et parvum, quod in montibus [note: Albert. l. 7. de Animalib. c. 8. ] Rheni, Danubii, Helvetiorum circa Clavonam, apparet, et in Scythia, et subiectis Septentrioni regionibus frequens est.
Alterum spodoeide/steron seu magis cinereum, cuius pilos seu plumulas albas capillaceas et capillamentorum instar subtiles, adeo [orig: adeò] candidas esse Bellonius scribit, ut pellem subdititiam et elaboratam, mustelae alpinae albae, seu etiam vulpis albae esse, quispiam existimare posset.
Tertium Baeticum, quod Aquila [orig: Aquilâ] paulo [orig: paulò] minus [orig: minùs] habet pennas colli, dorsi, ventris, totiusque adeo [orig: adeò] corporis, castaneo
page 18, image: s024coloretinctas, dorsi et laterum exiguas, et squamarum instar latiusculas, quae dorsum, ventriculum, ventrem, et uropigii radicem vestiunt, ruffas plumas verticis breviculas ac curtas, si Aquillis comparetur. Colli angustas ac longiusculas, quales gallis gallinaceis, et stu nis propendent. Crura brevia, pl???nis undiquaque ad superiorum usque digitorum partem contecta.
Quartum Nigrum, quod est cauda brevi, alarum et caudae pennis eiusdem cum Boetico coloris. Albertus minus hoc, sed viribus praestantius scribit.
Quintum Leporarium, rostro obunco, nigro, foedis oculis, corpore firmo et magno, alis latis, cauda longa et directa [orig: directâ], colore in rutilo nigricante, quod ex vulture et Aquila compositum videtur, et illud quod Homero Albertus melanocon vocari scribit. Huic enim peculiare leporibus insidiari: et solus inter ceteros velox et ad docendum aptus est.
Sextum Aureum Gesneri, quod ita describit. Longus est a [orig: à] rostro ad extremam caudam sex dodrantes et paulo [orig: paulò] amplius [orig: ampliùs], ad extremos ungues quinque dodrantes aut paulo [orig: paulò] minus, longitudo superioris rostri quantum illud aperitur, septem fere [orig: ferè] digiti transversi. Caudae longitudo circiter tres dodrantes. Tota pars supina, id est collum inferius, pectus, et venter et pedes quoque ruffo colore sunt, dilutiore quidem caudam versus, rubentiore versus caput. Digiti pedum fusco vel corneo colore sunt. Alarum penna longissima quatuor dodrantes aequat. Subnigricant seu fusco sunt omnes alarum pennae uno fere [orig: ferè] colore: parvulae tamen supremae in alis nigriores sunt, ut per medium aliae subruffis maculis, aliae subalbidae circa imum distinguuntur, eo nigriores autem sunt, quo propiores dorso, ubi prae nigredine splendent. Pennae per medium dorsum nigrae sunt, splendentque in earum medio cauliculi albi, praesertim quae circa medium dorsum sunt, et dimidia colli parte, reliqua enim collipars, pennas ex albido ruffas habet. Caudae pennis idem color est qui alarum, nempe fuscus. Hisce addit Albertus quoddam collo crasso, alisque ad dorsum valde [orig: valdè] retortis et magno pectore, quod frequenter in ripis maris degit, et quod venatur, eo [orig: eò] defert.
TITULUS III. De Accipitribus.
CAPUT I. De Accipitribus in genere.
ACcipiter vultures excipiat, avis cuius tanta apud veteres veneratio, ut et [note: Porphyr. lib. 4. de abstinent. ] praesagiendi post exactam hanc vitam vi pollere, crediderint: et legem qua capitis damnatur, qui eum etiam imprudens occidisset, tulerint: tanta apud Aegyptios, ut ipsum [note: Porphyr. ibid. ] Soli acceptum putarent, picto [note: Plutarch. de Iside et Osiride. ] Ositim proponerent. Tentyritae [note: Aelian. l. 10. de Animal. c. 24. ] et Philarum [note: Strabo l. 17. Geogr. ] incolae sanctissime [orig: sanctissimè] colerent, interfectum sepulcri honore afficerent, et in urbem [note: Herodot. in euterp. ] Butim asportarent; seu quod ipsius substantiam ex sanguine et spiritu constare [note: Porphyr. l. c. ] dicerent; seu quod [orig: quòd] regionem a [orig: à] venenatis animalibus [note: Diodor. Sicul. l. 2. c. 4. ] eos repurgare cernerent; seu quod [orig: quòd] Accipiter priscis temporib. librum puniceis literis scriptum, in quo cultus Deorum forma contine batur, thebas ad sacerdotes, detulisse [note: Diod. l. c. Nomen. ] crederetur.
[note: Euseb. l. 2. de praepar. Evangel. ] Dicitur Graecis communiter i(/erac Macedonibus parao\s2 apud Lybias ba/rbas2, Hesychio, kerkno\n, Tyrrhenis a)/rakos alii me/rmnhs2 Latinis Accipiter, seu a [orig: à] rapacitate, seu quod [orig: quòd] ter sit acceptus. Unde et sacer ales vocatur.
[note: Descriptio. ] Avem ipsam si spectes, corporis ipsi moles incerta. Nonnumquam vix Aquilis cedit, in Aegypto [note: Arist. l. 9. Histor. A. C. 28. ] minores quam [orig: quàm] in Graecia, in regionibus A quiloni obversis et rupibus, quia sanguine et spiritu abundant, maiores. Maior mare femina, quod [orig: quòd] in illo humidum ab immodico absumatur calote; in hac, sanguis cum moderato calore copiosior, multum argumento materiae suppe ditet. Color ipsis ut plurimum ex albido fulvo et nigro diversus, maculisque distinctus, alibi, albi et leucophaei reperiuntur, et qui in frutice spinoso aut acere habitant, ad ruffum aut nigrum declinant: qui in fago, ad
page VII, image: s025[illustration:
Buteo. Busant. Busahm massweiih.
][illustration:
Goiirani seu Boudree Bellonii.
][illustration:
Accipiter. Hapich.
]
page 19, image: s026gilvum seu pallidum. Caro est asperior, quam [orig: quàm] [note: Athen. H. A. l. 8. c. 9. ] cuculi copiosioribus plumis integitur, quam [orig: quàm] graviores aves, quod [orig: quòd] superflua [orig: superfluâ] materia ad pennas amandetur, eorumque generationi serviat. Rostrum habet aduncum extremo plaerumque corneum. Oculos splendidos, unde Soli sacri, et perpetuo [orig: perpetuò] mobiles, quorum color cum aetate mutatur. Cerebrum copiosum, linguam latam, principio obtusam, nec bifi dam, nec acutam. Pectus acutissimum, modica [orig: modicâ] carne munitum. Alas rapacium acutiores. Anhelitum foetidum, cor magnum, cuspide obtusa. Lienem adeo [orig: adeò] exiguum, ut sensum prope [orig: propè] modum effugiat. Fel nonnumquam aerugineum, iecori et intestino adiunctum.
[note: Locus. ] Si loca spectes, frequen tissimi sunt, in Anglia, Suecia, Prussia, Livonia, Russia, quod istae avibus tardioris volatus, et multae carnis abundent: minus frequentes in Syria, Persia, Africa, Graecia, et Creta [orig: Cretâ]. Nidulantur in praeruptis et altis rupibus, in Alpibus inprimis, sed vel intervepreta, vel [note: Homer. Odyss. e ] in arborib., acere inprimis, fago, quercu, abiete, pinu. Qui Massiliae [note: Plin. H. N. l. 10. c. 8 ] agros incolunt, humi fetificant, nec alibi nascuntur.
[note: Nutrimentum. ] Potu omni, Tinnunculo excepto, abstinent, si Atistoteli [note: l. 8. Histor. c. 38. ] et Suidae [note: in voce e)p ] credimus: bibere [note: Plut. de Iside et Osiride. ] Plutarchus, etiam postquam hominis defuncti corpus tetigerit, si affluentis copiae aqua invitetur, [note: Cyllius in Aelian. ] Gyllius, prodidere; quamdiu viventium sanguis sedandae siti sufficit, non bibere: si exsanguibus vesci cogatur, potare, credibile. Cibus ipsis aves, gallinacei inprimis et columbacei generis, Turdi, Fringillae, Coturnices, Corvi, Picae, Cornices; nobilioribus cancri et caro leporina vehementer sapiunt: viliorib. etiam mures, ranae, et talpae; mansuetis quoque fruges et panis. Nec a [orig: à] cordibus, quod cum [note: Aristot. 9. Histor. c. 11. ] Aristotele, [note: Plin. H. N. l. 10. c. 8 ] Plinius et Aelianus non credidere, teste Alberto [note: l. 23. de Animalib. ] et Aldrovando abstinent, quin cerebro e [orig: è] cranio divulso et absumpto, reliquum corpus involant. Nulli ad reliquias praedae suae revertuntur, [note: Albert. l. c. ] dum silvestres sunt; nec unquam cadaveri insidere visi: sed omnes interdum tam avidi, ut stercora prae fame deglutiant. Venatur autem Accipiter, non tantum Turtures; Gallinas albas maxime [orig: maximè] [note: Columella l. 9. de rerust. ] propter candoris insigne, Anates, Cornices, Sturnos, Picas etc. sed et proprium genus, quod praeterquam Aquilae et Olori, ut quibus dam placet, nulli aliarum avium cum co commune est. Cuculus ab eodem absumitur, [note: Aristol. H. A. l. 6. ] si quan do una apparuere, sola omnium avis a [orig: à] suo genere interempta. Leporem postquam coepit, [note: Plin. H> N. l. 10. c. 9. ] sinistrum pedem terrae infigit, dextro praedam retinet, et quam [orig: quàm] primum potest oculos eius eruit. Venaturus solus volitat; praeda [orig: praedâ] conspecta [orig: conspectâ] humilis prope [orig: propè] terram fertur, et omni conamine instat si primo nisu frustratur, persequi desinit, et sibi indignatur.
[note: Generatio. ] Fecunditate negata [orig: negatâ], quod [orig: quòd] humorem [note: Arist. 3. de gener. Anim. c. 1. ] ad crura, ungues, pennas, et genitalia loca simul nequeat transmittere natura; salacitatem ipsi adscripsit antiquitas. Certe [orig: Certè], et cum Aquilis [note: Arist. 2. de gener. Animal. c. 5. ] coeunt [orig: coëunt], et Asteria cum Accipitre co~greditur. Quoddam genus, cum in venerem ruit, minimarum etiam avium morsibus patet: aliud, [note: Aelian. l. 2. de Anim. c. 43. ] more hominum amatoria levitate flagrantium, feminas semper sectatur; absentes clangore prosequitur. Aegyptii feminam una die requisitam, quantumlibet secesserit, a [orig: à] marito vocatam, obsequi tradunt, et inde feminas morigeras titulo Accipitris honestant. Tria ut plurimum quatuor aut quinque [note: Albert. l. 10. c. 8. ] quandoque ova pariunt, et vicenis diebus incubant.
[note: Aetas. ] Aetas huius avis in multos se protendit annos. Aegyptii [note: Aelian. l. 10. de Animal. c. 14. ] ad septingentos pervenire, sed falso [orig: falsò] asseruerunt. Multis etiam infestatur morbis, [note: i(erakoso/fion Demetrii ed. Rigaltii. Morbi. ] nempe difficultate respirandi, et tum sonum elidit; aliquando oscitatur, et vomit: tineolis, et tum ipsi venter et collum glabescunt: cholera, in qua liquorem viridem evomit. Spongia [orig: Spongiâ], qua [orig: quâ] affectus, praeter consuetudinem bibit, multum sessitat, nec ex manu, nec ex pertica [orig: perticâ] discedit. Febri, tum pustulas siligini similes in ore habet. Tineis, tum caudam, frequenter motitat. Suppressione alvi, tum crebro anulum perticae admovet, et
page 20, image: s027excrementa nigra reddit. Intemperie frigida, et tum excrementa crocea aut cruenta reddit, alas autem remissas et laxas, capitis plumas horrentes habet. Pituita [orig: Pituitâ] sicca, et tum liquorem per nares non emittit. Gravedine, et tum ipsi liquor per nares, spuma [orig: spumâ] per oculos elabitur. Tremore, et tum pinnas ut struthiocamelus habet, et volare nequit. Plura apud citatum Auctorem [note: Vox. ] vide. Vox Accipitribus alia alio tempore, et generi. Apud Graecos verbo (*ru/cein per onomapopoeiam conficto, apud Latino Pipandi exprimitur. Gallinae si eam audierint, dum [note: Visus. ] interim incubant, ova vitiantur. Visus tam acer, [note: Aelian. H. A. l. 10. c. 14. ] ut nullo negotio adversos Solis radios intueatur. Hinc dicitur Aristophani panto/fqalmos omnioculus. Cum Apolline, qui est sol, magnam convenientiam habere credebatur; et eiusdem [note: Plut. lib. de Iside et Osiride. Homer. Iliad. v. Volatus. ] imagine solem denotari Aegyptiis solitum.
VOLATV sutn velocissimi, et adeo [orig: adeò] celeres, ut velideo [note: Aristoph. in Avib. ] i(ppotoco/tes2, cu/fiai, et i(/erakes2 para\ tou r)a=|on i(/esqai a [orig: à] facili motu dicantur; soli qui velocissimus sacri sit; et summam cum igne [note: Aelian. l. 10. c. 24. ] cognationem habere credantur. Ita sane [orig: sanè] se aliquando efferunt, ut humanum visum effugiant; nihilominus praedam inde visam, iaculo citius demissi, assequuntur. Peculiare illis et cum sola Noctua commune, in aere [orig: aëre] sese resupinare, caudam deorsum, et alas expandere, his vice soli uti.
[note: Ingenium. ] INGENIUM ex parte attigimus, solitariam semper, praeterquam tempore coitus volare; iustae magnitudinis cum vulpibus etiam, Aquilis, et vulturibus certare; in Thraciae [note: Aelian. H. A. l. 2. c. 42. Plin. l. 10. c. 8. ] parte supra Amphipolim cum hominibus societate quadam aucupatum fuisse; in toto avium genere docillimam esse; avem sibi sorte sub noctem oblatam, totam noctem sub pedibus tenere, exoriente sole manumittere, obviam non persequi, tandem, succo Hieracii herbae oculos tingere, sic claritatem pristinam recuperare, addi potest. De cetero, mortuum [note: Aelian. l. 10. c. 17. ] lugere, et in oculos eius terram ingerere, noctuae a [orig: à] reliquis avib. infestatae auxiliari. Turturem deprehensam [note: Porphyr. l. 4. de abstinent. ] dimittere; unde Aegyptii, ne quando imprudentes avem ab Accipitre dimissam gustent, toto eorum genere in cibo abstinent, a [orig: à] [note: Plin l. 10. c. 37. ] Tinnunculo [note: Plut. in Iside et Osiride. ] crocodilo, et vite nigra sibi metuere; cum salvia, mentha, abiete et salice sympathiam habere; Auctores quidam prodiderunt.
[note: Usus. ] Usum si spectes, pulli suaves sunt valde [orig: valdè], adultorum caro dulcis et levis. Totus assus et in cibum sumptus, morbum sacrum; in rosaceo elixus, oculorum vitia, pulvis in quo se volutavit, lino rutilo aegri collo alligatus, quartanam, adeps oculis inunctus caliginem, oculi a [orig: à] collo suspensi tertianam; depellere, sed frustra [orig: frustrà] creduntur. Stercus in vino dulci tritum, [note: Hippocr. de morbis mulier. ] conceptum iuvare; fumum vero [orig: verò] [note: Vellanivan. in Brevia. ] ex eo, spolio serpentis, opoponace, myrrha, galbano, castoreo, sulfure citrino, et felle vaccino excitatum, et per fistulam in uterum exceptum, fetum educere, credibile est.
CAPUT II. De Accipitribus in Specie.
ARTICULUS I. Der Asteria, Accipitre Palumbario, et Fringillario.
ASTERIAs, qui et Astur aliis, corpore est grandi et oblongiore, unde Palumbario [note: Arist. l. 9. Histor. c. 36 ] comparatur, punctis et notis quibusdam stellas referentibus respergitur, hinc ipsi nomen. Capitis pars anterior extensa paulatim est in rostrum. Oculi varii et pellucidi: collum longius Aquilino. Femora longiora quam [orig: quàm] falconum, crura horum respectu brevia, et crassa. Pedes magni. Cauda ob longitudinem dependet. Est ex eorum genere, qui, quod [orig: quòd] emissi praeterito pugno revocentur, Pugillares mansuefactariis dicuntur. Differentias sortiuntur Astures varias. Anatura. Alii autrupes mari adiacentes incolunt, aut flumina et aquas dulces sectantur, qui humilem prope [orig: propè] terram volatum exercent, et clandestino astu praedam adoriuntur. Alii dissitis a [orig: à] mari locis delectur, et ex
page VIII, image: s028[illustration:
Accipiter Palumburius. Habich Rabenstosser [orig: Rabenstösser].
][illustration:
Astecias Aern habich.
][illustration:
Accipiter fringillarius Nisus Rotelgeier [orig: Rötelgeier] Fincken habich Sperber
][illustration:
Tinnunculus mas Wandwaher [orig: Wandwäher] sternschmatz.
][illustration:
Tinnunculus Famina.
]
page 21, image: s029excelsis arboribus praedam despiciunt, et infestant. A Sexu, in quo femina colore ad Aquilam accedit, nisi quod maculis densioribus et rufis aspergatur. A magnitudine, quae Astures ita commendat, ut in Syria aves quae praedae ac aucupio serviunt, ad pondus emantur. Aloco, sunt namque Armeni, qui oculos habent virides, et si cum dorso nigricantes, optimi censentur; crura candida, pedes magnos. Persis, corpus grande, plumis bene [orig: benè] vestitum, oculi concavi, supercilia pendentia. Graecis caputgrande, et rarae in collo plumae. Africanis dorsum nigrum, oculi, in iuventute nigri, aetatis progressu ruffescunt. Sardis pennae nigrae, crura brevia, femora longa, pedes palidi. Illyricis, sive Sclavis, statura mediocris, pennae rubrae, maiori ex parte prunarum candentium ad instar; pedes magni, femora ab interna parte plana, volae manus instar aequalia. Alpinis corpus magnum, oblongum, pedes fere [orig: ferè] candidi, sufficiens ad leporum venationem robur. Germanis oculi iris et suprema capiti contigua rostri pars, crura, tibiae et pedes, crocea. Pennae caudae nigris et canis iisque latis et obliquis maculis asperguntur; colli superioris et capitis ruffescunt, et punctulis, nigris interstinguuntur. Carcani Astocellus, est forte [orig: fortè] Tardici et Bellonii Semi Astur.
ACCIPITER PALUMBARIUS, qui Graecis est fassofo/nos, fabotu/pos et fabokto/nos seu columbicida, quis sit, certo [orig: certò] dici non potest. Aristoteles [note: l. 8. Hist. c. 3. ] meram nomenclaturam suppeditat, et simpliciter Accipitrem nominat. Ephesius a [orig: à] Nispho citatus, Falconem gentilem vulgo [orig: vulgò] dictum ex eo facit. Alberto cum Asture idem esse videtur, Turnero cum Fringillario idem. [note: l. 3. de abstin. ab animal. ] Aristoteli est Chalcidis avis magnitudine, et Carnivorus: Porphyrio omnium celerrime [orig: celerrimè] volat.
ACCIPITER FRINGILLARIUS Graecis veteribus *spici/as2 recentiorib. ceute/ri corrupto forte [orig: fortè] ab Oxyptero vocabulo; Latinis Nisus, quod ei Alberti ni fallor primum aevo impositum est, sed non Ovidii, cui Nisus idem cum Haliaeto, aliquibus Sparverius, ad Italorum Sparviero dicitur. Mas qui Muscetus vocatur, et femina minor est, quique ab Aldrovandro exhibetur, rostrum habet breve, unco acutissimo praeditum coloris cornei subcaerulei. Oculi pupillam ochrae colore pallido, lutea iris excipit, quo dreliquum est intentu flavet. Caput, collum, pectus, venter, crura albicant, et variis maculis distinguuntur. Dorsum et alas maculae multae albae respergunt. Cauda nigris et fuscis maculis transversim ornata, reliqui fere [orig: ferè] corporis longitudinem aequat. Pedes et tibiae crocei sunt coloris. Feminae, vertex, collum, dorsum, alae coloris sunt obscure [orig: obscurè] fusci. In Syncipite, et alarum medio, qua dorso incumbunt, alba macula conspicitur. Pars totius corporis prona, est candida, et transversis lineis luteis intersecatur. Degit tempore hiberno in silvis caeduis, earumque gracilibus. Non ante occidentem solem ad sedem suam revertitur. Plaerumque adverso vento volat. In legibus Salicis de eo legitur, quod qui furatus fuerit, centum et viginti denarios persolvere deprehensus teneatur. Dividuntur ab Aetate, in Nidarios, Ramularios qui necdum plumarum deposuerunt exuvium et mutatos. Aloco natali in Illyricos, qui ut plurimum lumbos, ac dorsum nigra obtinent, et vitam brevem agunt. Orientales quibus cauda duodenis pennis instrivitur, Africanos quibus oculi nigri, pectus nigris et transversis maculis varium, alaelongae. Tridentinos, qui sunt proceri, volaces, saepe captas, alaudas in terram deorsum deiciunt; mox sursum arripiunt. Vincentinos, qui aut in montibus Vincentinis nascuntur et omnes statura sunt exigua; aut in Mucrosticanis Spinaroli dicti, capite magno, reliquis minores, et ad aucupia inepti: et Ignotos, qui corpore mediocres, maculis ferrugineis ad rubrum inclinantibus, resperguntur, Acolore Albos namque in Septentrionalibus oris reperiri, Olaus Magnus auctor est.
page 22, image: s030ARTICULUS II. De Circo Aesalone et Tinnunculo.
[note: Nomen. ] CIR CUS Hesiodo i(/rhc ki/rkos Homero et Aristoteli ki/rkos simpliciter, Festo Circanea vel Circenda, forte [orig: fortè], quod, cum insidiatur, circuitum in aere [orig: aëre] faciat, dicitur.
[note: Descriptio. ] Si descriptionem Bellonii sequimur, haud multo [orig: multò] milvo minor est: Capitis vertex et guttur inferius exruffo albicant, plumulae quae auditus foramina tegunt nigrae sunt. Rostrum capiti continuum plumbeum est, extremum atrum, collum breve. Crura gracilia, lutea, falso [orig: falsò] altero claudicare, Plinius prodidit.
[note: Locus. Nutrimentum. Plin. li. 10. H. N. c. 8. ] Galliae est inquilina, et ibidem in Arveniae planis nidulatur.
Cuniculos, vulpes, [note: Arist. l. 9. Histor. c. 5. ] columbos, [note: Aelian. l. 3. c. 45. de Animal. ] turtures, [note: Aelian. l. 6. c. 45 de Animal. ] Mures [note: Homer. in Batrachomyomachia. ] infestat. Bibit cum in maritimis versatur. Amaraginem, lactucam silvestrem, vel crocum nido imponere creditur.
[note: Vox. Volatus. ] Vox ipsi acuta, [note: Homer. Iliad. x ] et clangere dicitur, idque tum facit, [note: Eustat. in citati Homeri locum. ] cum praedae propinquus, de ea apprehenda est sollicitus. Volat in gyrum, et quidem velocissime [orig: velocissimè], hinc [note: Odyss. v. Nomen. Nutrimentum. ] Homero e)lafro/tatos, ta/xus2, a)/ggelos, Oppiano Equis Iberis velocissimis celerior.
AESALO, qui Turnero Smerillus, Isidoro Merillus, Crescentiensi Ismerlus, Alberto Mirle, inter rapaces minimus est, et tum corporis specie, tum pennarum colore, Falcones refert.
Perdices et columbas venatur; Alaudas tam avide [orig: avidè] ut ad [note: Crescent. l. 10. c. 13. ] clibanum usque ardentem, puteum, vel hominum vestes offendat, si peritia, et usus accedat, quatuor merilli, cycnum etiam deiciunt. Solus omni tempore [note: Plin. l. 10. c. 8. ] apparet, quod tamen Buteoni Aristoteles [note: l. 8. Hist. c. 3. ] adscribit.
[note: Inimicitia. ] Inimicitias cum [note: Arist. l. 9. Plin. l. 10. c. 74. ] vulpe et corvo gerit; illius catulos interficit; huius ova confringit. Corvi vulpibus auxiliantur.
TINNUNCULUS Gazae aliquando Tristunculus, ut Italis Tristarellus, ut Italis Tristarellus, et Canibellus et [note: Nomen. ] Gavinellus. Graecis ke/gxris2, kegxri/nas2, kegxrhi/s2, et kerxnhi/s2 quod multis milii instar punctis insignis sit, dicitur.
[note: Descriptio. ] Mas, prout ab [note: l. 5. Ornithol. c. 6. ] Aldrovando describitur, habebat, caput in summo vertice nonnihil compressum, coloris cum universa cervice ad dorsi in itium ferme [orig: fermè] cinerei. Rostrum statim deorsum molli declivitate tendens, unco insigniac longiusculo, cuius pars capiti contigua fulvescit, media colore est cinereo, ad latera appendix erat, hemicycli forma [orig: formâ]. Alas et dorsum ferrugineis pennis notis atris distinctis; gulam, pectus, ventrem flavis maculis nigris perspersis vestitum. Alas oblongas, et quinque digitorum spatio ultra Uropygium extensas. Caudam maxima [orig: maximâ] sui parte cineream, reliqui corporis longitudinem aequantem. Feminae, quae maior erat, rostrum brevius cum rostro magis recurvo, cinereum. Dorsi et alarum pars superior ferruginea ad ruffum accedens. Pennae extremae dorsi cinerei coloris, et notis transversim fuscis obliquis utrinque in angulum medio scapo coeuntibus [orig: coëuntibus] maculatae. Habet Aldrovandus et Tinnunculum feminam alteram, cuius descriptionem apud eundem vide.
[note: Locus. ] Nidulatur in altis aedificiis, muris, turribus et cavis quercubus, monedularum more, non super fronde, sed in latibulis.
[note: Generatio. ] Feminas Mas semper sectatur, [note: Aelian. l. 2. de Animal. c. 43. ] de absentibus dolet. Illae supra quaterna [note: Arist l. 3. de gener. c. 1. ] ova edunt, minii modo rubentia. Pullos tam diu alit, donec proprio volatu vivere possint.
Victitat papilionibus, Locustis, vespis, muribus. Inventus aliquando in [note: Nutrimentum. ] nido eius et serpens: sed et ipse in picarum nido cum pullis inventus est. Bibat annon dubium. Aristoteles [note: l. 3. de gener. c. 1. ] raro [orig: rarò] et solum inter uncungues tradit. Aelianus [note: l. 2. de Animal. cap. 43. ] et Suidas nullo potu indigere scribunt.
Cum columbis singularem colit amicitiam, cum Accipitribus aliis, etsi sui generis capitalem hostilitatem exercet. Ideo, [note: l. 10. Histor. Nat. c. 37. ] Plinius. Avis, quae Tinnunculus vocatur, cum columbis habenda est. Defendit enim illas
page IX, image: s031[illustration:
Accipiter Aegiiptio
][illustration:
Subuteo. mosweiber
][illustration:
Lanarius. Schinunev
][illustration:
Lanariur.
][illustration:
Lanius cinereus Famina
][illustration:
Lanus albur neintobler [orig: neintöbler]
]
page 23, image: s032terretque Accipitres naturali potentia in tantum, ut visum eius vocemque fugiant. Hac de causa praecipuus columbis amor eorumferuntque si in quatuor angulis defodiantur in ollis novis oblitis, non mutare sedem columbas. Fumus eius albugines oculorum [note: Plin. l. 29. Hist. Nat. cap. ult. ] extenuat.
ARTICULUS III. De Buteone, Subbuteone, aliis Accipitrum apud Aristotelem generibus, et sacro Aegyptio.
Nomen. BUTEONES, qui et a [orig: à] numero [note: Plin. l. 10. c. 18. ] testitur, Triorchis, Marcello, Millo dicitur, quae ternam descriptionem Aldro vandus exhibet.
[note: Descriptio. ] Prima sub nomine Buteonis ex montibus Vineolanis allatiponitur. Corpus erecti duarum Spithamarum erat. Caput habebat compressum, figura [orig: figurâ] trigona [orig: trigonâ]. Rostrum nigrum membrana [orig: membranâ] circa nares lutea [orig: luteâ] vestitum. Iridem circa pupillam in oculis nigerrimam. Collum breve et plumosum. Dorsum ad caudam coloris ferruginei. Altera ex Gesnerus sub Bushardi ut Sabaudis dicitur, maris cognomento, eaque duplex. Magnitudine prior magnam Gallinam referebat. Caput pennis fuscis integebatur: Collum brevissimum erat. Pennae in tergo fuscae, extremae nonnihil ruffi coloris prae se ferebant; in ventre et pectore albicantes nigrisque plaeraeque maculis per medium insignes visebantur. Testes deerant. Alteri, circulus in oculis flavissimus iridem nigram ambiebat, colore nonnihil a [orig: à] superiore variabat. Venter, latera et crura superius plumis albis vestiebantur, quas latiusculi circuli obscure [orig: obscurè] ruffi per transversum distinguebant. Testes bini albi et pusilli ad spinam dorsi inter utrumque renem consederant, in quorum medio particula teste minor et flava, testiculo proportione respondens, visebatur. Tertia est Bellonii sub nomine Guyrani seu Boudree. Huic rostrum est curtum, acie nigrum et hamatum, narium regio et rictus flavescunt. Venter plumis candidis, quarum apicem macula nigra, iuxta scapimedii ductum insignis, vestitur. Rectrices alarum plumae, crenas instar serrae exhibent nigras, ubi albere incipiunt. Caudae color varietate Attaginis similis. Crura antica et postica annulis imbricata. Quarta est illius in quo dissecto tres testes inventi, et qui hactenus descriptis in omnibus fere [orig: ferè] conformis erat.
[note: Nutrimentum. ] Victus ipsi ex herbis [note: Bellon. l. 2. de Avid. c. 10. ] selarea, asperula seu alyso et Matrisylva; ex animalibus, [note: c. Arist. 9. Hist. c. 1. ] mures, ranae, rubetae, lacertae, limaces, serpentes, scolopendrae, erucae. Erepta illi aliquando ab [note: Simonid. apud Athen. ] ardea et anguilla; inventa in dissecti ventriculo et talpa. Volatus est tardi, tam deses etiam, uttelo petitus vix ad tertium ictum cedere dicatur, ideo [orig: ideò] nullo negotio capitur.
[note: Usus. ] Usus ipsius tum in cibo, tum in Medicina. Sane [orig: Sanè] et in Balearibus insulis, [note: Plin. l. 10. c. 49. ] et apud Arvernos Galliae populos in honore mensarum est. Carnem quippe habet, teneram, hieme praesertim, et dulcem. Testiculi ex [note: Bapt Portal. 3. c. 34. Pythognom. ] aqua fontis cum melle decocti ad venerem commendantur.
[note: Descriptio. ] SUBBUTEO seu Hypotriorchis, quod nomen Aristoteles [note: Arist. H. A. l. 9. c. 36. ] illis qui in Accipitrum genere latiores sunt adscribit, prout ab Aldrovando describitur, verticem habet ex cinereo et castaneo ad nigrum vergentem; eiusdemque coloris macula, una a [orig: à] capite per tempora ad gulae latera descendit; altera ab initio rictus sub oculis utrimque per gulam in longum protenditur. Palpebrae sunt subluteae. Plumae menti et gulae totae albae, et color ille continuus, ad cervicis et verticis per tempora initium, quod minori oculorum cantho ex opposito est, perducitur. Pectoris totius plumae, nec non et ventris medio macula fusca oblonga [orig: oblongâ] notatae in oris albicant. In pedum planta, tubercula veluti calli ubique eminent. In nemoribus celsis et densis degit, et homines quos Perdicum vel Coturnicum venationi operam dare conspexit, ipsi insequi sollemne est, ut aviculas Canum metu subvolantes arripiat. Sed haec de istis sufficiunt: quid
page 24, image: s033vero [orig: verò] [note: l. 9. Hist. c. 36. ] Aristoteles per Pernem, Percum, Rubetarium, et Levem, intelligat, disquiritur. [note: Pernos ] apud Hesychium et Phavorinum genus venatorii est accipitris, ultraignoratur. Percus, seu Percuus idem cum Fringillario propter alarum nigritiem, esse videtur. Aristoteles per Fringillarium, Nisum feminam; per Percnum marem vulgo [orig: vulgò] Maschettum dictum, forte [orig: fortè] intellexit. Levis quis sit ignoratur. Bellonius Smerillum esse existimat. Rubetarius vel idem est cum Levi, quia de utroque Aristoteles. Abunde [orig: Abundè] vivunt, et humivolae sunt, vel Milvi species. Qui SACER AEGYPTIUS Bellonio dicitur, corporis magnitudine Corvum refert, capite Milvum, colore ad Falconem sacrum accedit. In Aegypto est frequentior, quam [orig: quàm] ulla alia Avis quae rapto vivit. Rara in Syria conspicitur; sed et in Caramania aliquando. Serpentibus potissimum vescitur. Unde ei olim apud incolas tanta [note: Herdot. in Euterpe. ] reverentia, ut illius vel per imprudentiam occisor, morte multaretur; ipsa mortua honorifice [orig: honorificè] sepeliretur.
ARTICULUS IV. De Lanariis et Collurionibus.
DE Lanariorum ignobili genere, Buteonibus rectius annumerando hic res est, de nobili inter Falcones [note: Nomen. ] agemus. Nomen ipsi seu a [orig: à] laniandis avibus: seu quod plumas lanarum instar molles habeat. Aliquando Lanius Molliceps Falco albus, degener, et Buteo albus dicitur.
Aldrovandus [note: Aldrovand. l. 5. c. 11. ] duplicem iconem exhibet. Prior, accipitri palumbario magnitudine par, vertice erat lato, capite et collo crassis, omnibus uti et ventre, tota [orig: totâ] parte prona [orig: pronâ], femoribus uropygio, et cauda inferna. Inter oculi canthum maiorem et rostrum, maculam habebat nigram, alas oblongas; longe [orig: longè] ultra uropygium protensas, tibias luteas, et pro reliqui corporis proportione valde [orig: valdè] graciles, easdem a [orig: à] poplite ad ungues paulo [orig: paulò] plus palmo longas, et culmo triticeo vix crassiores. Unguiculos uncos, sed tenues. Alteri lingua erat lutea et nigra. Caput et dorsum cum leucophaeo fuscum, pectus totum leucophaeum, ad anum usque maculis in longum ferrugineis distinctum. Alarum remigia ex sex ordinibus ratione coloris constare videbantur. Uropigium totum candicabat. Pedes habebat luteos, femora plumis ad poplites usque vestita. Tibias erectas et instar stipitum. Ungues longos et admodum recurvos.
[note: Albert. l. 23. de Animal. c. 15. ] Victum ex muribus in agris quaerit; sed et avium pullos, in nido, vel cum per terram volandi impotentes, reptant, rapit.
COLLURIONES de minore sunt Lanariorum genere; illique vel Maiores, [note: Differentiae. ] vel Minores. Ex maioribus, qui Aeliano Merulae venaticae, Femina est turdi mediocrimagnitudine, e [orig: è] lo~ginquo contemplanti tota cinerea. Capite ad reliqui corporis proportionem triplo maiore. Rostrum habet parte superiore valde [orig: valdè] inflexum: inferiore sursum modice [orig: modicè] curvatum. Linguam in extremo multifidam, et in fibras acutas, et quasi capillamenta quaedam desinentem. Oculos totos nigros. Caudam picae similem; quae explicata, corniculatae crescentisve lunae imaginem exhibet. In Mare gula, pectus, venter, femora, cauda prona dilutius quam [orig: quàm] in femina albicant. Vertex et dorsum obscurius fuscescunt, plumulae harum partium adeo [orig: adeò] sunt tenellae, ut pili potius glabri ac leves esse videantur. Erat et alter totus albus, rostro, tibiis et unguibus exceptis. Interdiu semper fere [orig: ferè] arbori summae aut dumeto insident: in Helvetia inter frutices spinosos, et considentes caudam erigunt.
[note: Nutrimentum. ] Victus ipsis Papiliones, scarabaei, vermes, iuli, erucae hirsutae, locustae, grilli; quos, praeda uberior si contingat, defectum penuria providi in aculeis et spinis arborum fingunt: inter aves Turdi, Fringillae, Picae silvestres. Ossa comminuta devorant, et famelici, tantos carnis bolos in gulam ingerunt, quantos rictus capere potest.
[note: Generatio. ] Nidos ex musco, lana, fundos eorundem [note: Bellon. l. 2. de Avib. c. 23. ] ex erica, compnunt. Senos pullos excludunt, parentibus rostro,
page X, image: s034[illustration:
Tinunculus Cencbris. Wanen Waher
][illustration:
Cu cul [orig: cúl] us [orig: ús] Guch gauch
][illustration:
Dendrofaleus Baumfalck
][illustration:
Cuculus Alter
][illustration:
Acsalonus accipitzis Species
][illustration:
Lanius Minor.
][illustration:
Lanius Warkengel neu [orig: neü] ntobler [orig: ntöbler]
]
page 25, image: s035cruribus, pedibusque exceptis, quia plumularum radices ad virorem nonnihil vergunt, omnino [orig: omninò] dissimiles.
[note: Vox. ] Voce, canum a [orig: à] longe [orig: longè] auditum latratum, aut Noctuae aliam appellantis ulutatum referunt, et vocem Hovin, quam saepius iterant, exprimunt. Uniformis [note: Aelian. ] ea hieme et autumno; vere et aestate varias Avium modulationes imitati, eas ad se capiendas aliciunt. Capti in caveam inclusi, muti et elingues permanent. Hiberno tempore facile [orig: facilè] capiuntur. Nam avem caveae inclusam invadunt, decipula [orig: decipulâ] decidente, intercipiuntur.
[note: l. 5. c. 14. Colluriones minores. ] Collurionum minorum quinque genera obser vavit Aldro vandus. Tria aliqua sui parte rubescentia: duo cinerea. Aviculae sunt Alaudis paulo [orig: paulò] maiores, duos palmos et pollicem circiter longae. Omnes utraque rostri quod recurvum est, modice [orig: modicè] tamen parte, ternos pilos instar barbae promin entis habent. Utrorumque pulli, antequam frequentibus integantur plumis, virescere nonnihil apparent. Tanta eis (expertus [note: Bellon. l. 2. de Avibus c. 25. ] Bellonius) similitudo, ut difficillime [orig: difficillimè] dignosci possint. Cibus ipsis sorices, mures, lacertae, talpae. Inter edendum, uni tibiae in sistentes, cibum pede altero sursum retracto prehendunt. Humilius volant, et praedae inhiantes aliquandiu sese in aere [orig: aëre] librando suspendunt. In carduis saepissime [orig: saepissimè] quiescunt. Octonam aliquando, senaam nonnumquam prolem excludunt. Rubore verticis qui insignes, in Italia inter delicatos cibos.
ARTICULUS V. De Milvo et Harpa.
[note: Nomen. ] MIlvus, quod vocabulum et piscem, [note: Plin. l. 9. c. 26. Oppian. l. 1. de Piscib. ] et stellam [note: Ovid. l. 3. Fastor. ] in Septentrionali parte significat; Graecis i)/ktinos, Cretensibus a)/rpetos Hesychio si locus suspectus non est, a)napthsioke/ras2 eidem et Phavorino ski/llos, e(/lanos, et kaskndo/rion dicitur. Plinio [note: l 10. c. 10 ] ex Accipitrum est generib.: Aristoteli inter carnivoras, sed vix rapacium nomine dignus.
[note: Differentiae. ] Tria ipsorum sunt genera. Unum, i)/ktinos a)itwli/os2 [note: l. 6. Hist. Anim. c. 6. ] Aristoteli dictum, minus nigrum et robustum. Alterum maius, colore propemodum ruffo, infirmius. Milviregalis nomine gaudet, quod a [orig: à] binis falconib. sacris in ipsum emissis, intra nubes etiam se condens, summa cum Principum voluntate in terram deiciatur. Cui et Milvus palustris [note: Et Bousati Sabaudorum, qui marinus est. ] accenseri debet. Tertium, albidius et rapacius, Angliae, et Septentrionalibus regionibus, in quibus nigredo et albedo in candorem vertitur, freuquens.
[note: Descriptio. ] Descriptione operosa [orig: operosâ] opus non est. Rictum habet rectum, nulla marginum appendice a [orig: à] frçno seu lateribus extremis ad unci usque initium. Intestino et hepati fel adiunctum habere Athenaeus [note: Athen. l. 8. c. 8. Locus. ] tradit.
Loca temperata Milvo sunt familiaria, nisi quod [orig: quòd] in Lybia, circa fontes Nili perennare [note: Herodot. l. 2. ] dicatur. Ideo [orig: Ideò] et insula S. Dominici, vicinoque mari multi, quibus bifurcata cauda, visi sunt: et in Anglia, nullo non anni tempore apparent, et quod [orig: quòd] spurcitiem in plateis et ad flumen Thamesin legant, lege ab omni noxa immunes sunt. Ideo [orig: Ideò] hieme adventante vel calidiores regiones Aetolii citius, quam [orig: quàm] Regales petunt, ibidemque hibernant; (sane [orig: sanè] ultimo Aprilis tot circa Pontum Euxinum [note: l. 2. c. 28. ] Bellonius vidit, ut, si quindecim dierum spatio tot praetervolassent, hominum superaturos fuisse numerum crederet vel in nidis ad breve tempus plumarum suarum vellere corpus a [orig: à] frigore tuentur: vel in quercubus aliisve arboribus carie exesis, corpus fovent. Ideo [orig: Ideò] denique aestu accedente, calidas regiones deserunt, et in Europam, tardius tamen Aetolii, quam [orig: quàm] Regales revertuntur; et aestu in ea dem urgente, supra nubes, quo [orig: quò] radiorum solarium reflexio pertingere non potest, ideo [orig: ideò] nec aestus ita urget, elevantur, ibique aliquantisper haerent.
[note: Nutrimentum. ] Victitant carne, [note: Arist. H. A. l. 8. c. 3. ] animalium pullorum inprimis gallina ceorum et anserinorum tam vivorum, quam [orig: quàm] mortuorum, et fructibus. In Aegypto [note: Bellon. l. 2. de Avib. c. 28. ] in palmas devolasse, et dactylos comedisse visi sunt. Fruges respuere [note: l. c. Arist. l. c. ] Aristoteles credidit. Bibunt [note: Arist. l. c. ] raro [orig: rarò], quia sicco cibo rarissime [orig: rarissimè] utuntur; et si quando; ex solis pluvialibus aquis, si
page 26, image: s036Tzetzi credimus; a [orig: à] quibus tamen dum pluit, abstinent. Quod ad fenestras domum in Aegypto [note: Bellon. l. 2. de Avib. c. 28. ] advolant, et in insula S. Dominic prope [orig: propè] ad homines accedunt, in eorumque conspectu corpus a [orig: à] pulicibus expurgant, mansuetudinis est indicium: quod pueris cibum e [orig: è] manibus, carnes abluentibus, pisces exenterantibus, pileos deambulantibus in urbe, nidulationis inprimis tempore, eripiunt, rapacitatem arguit: quod in Elide nihil ex funerum ferculis [note: Plin. l. 10. c. 10. ] esculenti; nihil Olympiae ex ara carnium Iovi sacrificatarum, auferre dicuntur, vel falsum est, vel timiditatis, [note: Ovid. l. 2. Metamorphos. ] quia turba praesens, argumentum praebet. Creduntur primo anno prae audacia nihil mortuum gustare; secundo prae metu nihil vivum edere; tertio fame interire.
[note: Generatio. ] Pariunt bina, magna ex [note: Arist. H. A. l. 6. c. 6. ] parte, interdum tamen terna, totidem que excludunt pullos, post vicenorum dierum incubatum: sed qui Aetolius vocatur (male [orig: malè] Plinius Aegolium vertit) quaternos.
[note: Vox. ] Vocem si spectes, lippire veliugere dicitur.
[note: Visus. ] Visus ipsi satis [note: Apulei. in Milesiac. ] acutus. Unde Aristophanes [note: In avib. Volatus. ] pantofqa/lmous2 dixit.
Volatu et praestant, et in eo aliquid peculiare habent. Illud, tum quia intra nubila se recondunt, et indefesso labore maxima aeris [orig: aëris] [note: Iuvenal. Satyra 4. ] spatia emetiuntur: tum quia tanta velocitate se praecipitant, ut saepe [orig: saepè] proiecta in altum pulmonum bubulorum segmina, unguibus antequam in humum delaberentur, [note: Bellon. l. 2. de Avib. ] arripuisse, visi sint. Hoc, tum quia ducunt per [note: Ovid. l. 2. de Amore. ] aera [orig: aëra] gyros, unde Circaneae, kuklenou/sai, et periode/usai aves dicuntur; tum, quia immotis alis diutissime [orig: diutissimè] in aere [orig: aëre], motus tonici beneficio haerent. Scilicet, elata [orig: elatâ] ea [orig: eâ] ex parte paulisper ala, unde subit aura, mo tum aeris [orig: aëris] in reliquum etiam corpus excipiunt, et ita sustinentur. Sufficitur lata in alarum vicem cauda, quam, prout res postulat, dilatant, constringunt, deprimunt, attollunt. Videatur, inquit Plinius, [note: Plin. H. N. l. 10. ] artem gubernandi navium docuisse caudae flexibus, in caelo monstrante natura, quid opus esset in profundo.
[note: Amicitia ] Amicitiam colunt cum [note: Arist. l. 9. Hist cap. 1. Aelian. 5. H. A. c. 48. ] Harpa et Cuculo. Inimicitias cum vulpe, [note: Horatius in Epodo. ] corvo, gallinis et columbis exercent. Asolstitiis afficiuntur [note: Plin. l. 10 c. 1. H. N. Usus. ] odagra, ideo [orig: ideò] tunc frequentius latent.
Usus ipsorum apud pauperiores nonnullis in locis in cibo. In Medicina cinis cremati bibitur, contra Epilepsiam; testiculi ex aqua fontis, contra impotentiam; fimus, contra articulorum dolores, quod et vermes, qui ex eo XL. diebus in fimo macerato, nascuntur, faciunt, commendantur. De HARPA inter Aristotelem, Plinium, et Oppianum non convenit. Gesnerus vulturem aureum Harpam Oppiani, quod sub mento plumas barbae instar habeat, esse credidit. [note: l. 5. c. 16. ] Aldrovandus Milvum palustrem opinatur.
ARTICULUS VI. De Cuculo.
[note: Nomen. ] CUculus, quo nomine mons in agro Bononiensi, pisci [note: Athen. l. 7 c. 27. ] marinus, [note: Fernel l. l. 6. Methodic. 20. ] herba involucrum papyraccum, et alia veniunt, Graecis ko/kkuc nomen a [orig: à] voce sortitus est. Accipitri apponitur, quod eum tanta similitudine referat, ut Aristotelis aetate hoc ipso creditus sit prognatus, et apud [note: Bellon l. 2. de Avib. c. 29. ] Gallos Falco cuculi parens communi proverbio dicatur. Plinii is videtur ertor. Nam Aristoteles, [note: H. A. l. 6. c. 6. ] dum Cuculum ab Accipitre interimi scribit, quod nulla avis in suo genere solet facere, accipitrini generis eundem non esse docet.
[note: Differentia, et Descriptio. ] Duo Sunt ipsorum genera, Maius nempe et Minus, quae sola inter se magnitudine differunt. Nec est quod curiose [orig: curiosè] describantur. Neque aduncis sunt inquit [note: Arist. l. c. ] Aristoteles unguibus, ut Accipitres, neque capite accipitribus similes. Sed ea utraque parte columbos potius quam accipitres imitantur: nec alio quam [orig: quàm] colore repraesentant Accipitres, nisi quod [orig: quòd] isti maculis seu lineis distinguantur, cuculi velut punctis. Cave tamen, illud quod de pedibus, extra aduncitatis defectum intelligas. Nec enim iis terni ante et retro [orig: retrò] unus ut columbis; sed bini antici
page XI, image: s037[illustration:
Lanius. WarcKengel. alius.
][illustration:
Lanius Collirio.
][illustration:
Lanius Miluus.
][illustration:
Cuculus. Guggauch. KuKK [orig: KúKK] uck [orig: úck].
][illustration:
Buteo. Triorches Bushart, Busant.
][illustration:
Accipiter minor.
][illustration:
Miluus. Weiie.
][illustration:
Accipiter maior.
]
page 27, image: s038et totidem postici, ut Picis, et nocturnis a vibus, quod Antiquitati ignotum. Sed et id, quod de punctis dicitur, stricte [orig: strictè] sumendum est. Nam quos Aldrovandus describit, prona [orig: pronâ] parte tota [orig: totâ] tam cinerei sunt, quam [orig: quàm] albi, lineis seu maculis transversim ductis oblo~giusculis, fuscis, et interruptis interdum, interdum magis continuis distincti. Crura corporis magnitudini in iis non congruunt. Nam et femora brevia, et tenuia sunt, et tibiae vix pollicem latum longae. Iuvenem totum nigricantem maculis subruffis per alas respersum, Aldrovandus notavit, foramina narium in rostro multum eminebant. Oris pars interior flavi coloris erat.
[note: Locus. ] Loca, si atten damus, ubique fere [orig: ferè] gentium reperitur, novum orbem, et Aethiopiam, si Alvarezius fidem meretur, si exceperis. Aestate pro natura avis, in cuius nido parit, in arborib. petris, et fluminum ripis degit: hieme in terrae, lapidum, et arborum cava se abdit, in iisque per totam hiemem latet. Auditam [note: Nutrimentum. ] eius latentis vocem fabulantur, cum truncus fornaci calefaciendae immitteretur.
Cibus ipsi erucae, muscae, fruges; sed et carnes, si verum est, grandiusculum nutricis pullos, imo ipsam devorare, quod [note: Arist. l. 9. H. A. c. 29. ] quibusdam creditum, quamquam exinde carnivoras esse [note: Arist. l. 6. H. A. c. 7. Plin. l. 10. H. N. c. 9. ] negetur, quod nonnumquam Accipitri in cibum cedat. Hieme dum latitat et implumis est, vel congestis et ibidem [note: Auctor de Natura. ] repertis vivere, vel hirundinum et ursorum modo vitam sustentare, credendus est.
Quantum ad Generationem, quia naturae [note: Arist. l. 3. de Gen. c. 1. ] est frigidae, maiori ex parte [note: Idem l. 6. Histor. An. c. 7. Generatio. ] singula parit ova, raro [orig: rarò] bina. Genus quod dam in petris nidificat; (sic Aristotelis [note: Hist. Animal. l. 6. c. 1. ] verba sumenda sunt) reliqua in palumbi, [note: Arist. l. 9 Hist. Animal. c. 29. ] alaudae, luteolae, sed currucae inprimis nido ovis [note: Aelian. l. 3. de Animal. c. 30. ] iam feto, ova sua deponunt: seu, quod [note: Plin. H. N. l. 10. c. 9 ] ob metum et ignaviam non fore tutam generi suo stirpem opinentur; seu quod propter frigidam [note: Arist. l. 3. degen. c. 1. Aelian. l. 3. de Animal. c. 30. ] corporis constitutionem, ex ovis pullos excludere non possint.
De ingratitudine in nutricem, non [note: Ingenium. ] conveniunt Auctores. Alii, negant, dum, vel avis eum duntaxat in cuius nidum sua importat, ova [note: Arist. l. 6. Hist. c. 7. Isidor. l. 12. Orig. c. 7. ] comedere, propria subicere: vel deprehensa postquam adoleverint fraude, a [orig: à] nutrice [note: Oppian. in I. l. 1. ] relinqui; vel ad volatum firmos, sibi conscios ad parentem [note: Aeliam. l. c. ] evolare; vel nutricem, seu viso cuculi, cuius ovum citius excluditur, pullo, tamquam eo contentam a [orig: à] suis incubandis [note: Niphus apud Aldrov. ] desistere; seu exclusos, specie cuculi elegantiore captam (arripit hic cibos avidus, et pinguescit) tamquam spurios [note: Arist. l. 9. H. A. c. 29. ] occidere, et in cibum cuculi pullo dare, scribunt. Alii affirmant dum, vel pullos nutricis ab iis vel conculcari, vel cibo fraudari, vel ipsa [note: Plin. l. 10. ] inspectante absumi; et iam volandi potentes, ipsam nutricem [note: Idem l. c. ] corripere credunt. Utut sit, hoc certum est, educare currucam subditum cuculum adulterato fetam nido.
[note: Volatus. ] Volatus ipsis brevis, interruptus, humilis, et ut hostem effugiant, instabilis. Ideo Milvorum scapulis, quo tempore adveniunt, suscipi putantur, ne per longa aeris [orig: aëris] spatia defatigati deficiant. Solent autem ineunte vere apparere; cuius adventantis primi post amphisbaenam sunt nuntii. Caniculae ortu [note: Plin. l, c. ] occultantur, post rarissime [orig: rarissimè] [note: Ael. l. 3. de Anim. c. 30 ] cernuntur. Hieme deplumes in cavernis torpent.
[note: Vox. ] Vox ipsorum propria Cucu. hanc minus explanant, [note: Arist. l. 9. H. A. c. 49. ] cum se abdituri sunt. Ad ultimum alibi Iulium, ad S. Iohannis, apud nos, festum, perfectam edit, si ultra, uvae vix maturescent.
[note: Antipathia. ] Inimicas tum omnes fere [orig: ferè] aviculas, praecipue [orig: praecipuè] cum ova pariunt, habent, seu quod illorum sint fraudis consciae: seu quod Accipitri per quam sint similes: tum cicadas ex eius saliva [note: Isidor. l. 12. orig c. 4 ] ortas, quae eos frequenti agmine invadunt, et postquam sub alas irrepsere, morsibus lancinant. Ideo [orig: Ideò] sub ortum caniculae, quo raucis
Sole sub ardenti resonant arbusta cicadis.[note: Sympathia. ] cantilenam suam abrumpit. De eiusdem cum Milvo amicitia superius dictum est, quod de paliuro in monte Coccygio a [orig: à] [note: Plut. de fluviis. ] Plutarcho refertur, omne animal, solo cuculo excepto,
page 28, image: s039quod insederit, tamquam visco retinente haerere, non minus fabulosum est, ac quod de cicadis ex ipsius saliva natis dicitur.
[note: Morbi. ] Inter corporis affectus referri potest, quod hieme deplumescit, pennas mutat, et simul colore immutatur. Exuvio deposito, corpus eius scabrescit.
[note: Usus. ] Usus eius, et in Medicina, quia cineres [note: Plin. l. 10. H. N. c. 9. ] usti ad dolorem ventriculi valent; et in cibo, quia eius pullo, qui iam volare potest, nulla avium sua vitate carnis comparari potest, obtinuit.
TITULUS IV. De Falconibus.
CAPUT PRIMUM. De Falconibus in genere.
[note: Nomen. ] FAlconis ut avem significat, vocabulum adeo [orig: adeò] generale est, ut eo omne rapacium genus Auctores inculuserint; et Aquila, [note: Albert. l. 23. de Animal. ] cum Theodotione et Symmacho, omnes quarum in venatu volatico usus est, Falcones nominarint: Recentiores illis avibus a [orig: à] falcato unguium hamo nomen indidere, quae Thuscis Campanis vernacula Capys dicebantur, et a [orig: à] nobis iam describentur; nec tamen tam stricte [orig: strictè], ut non quaedam Accipitrib. communia intercursura sint.
[note: Differentiae. ] Ad tres ipsos classes Migratores nempe, Campestres, et Riparios Bellonius redigit; ad nobiles, ignobiles, et Hybridas seu medii generis, quod promiscuo generosorum et ignavorum coitu generentur, [note: l. 23. de Animal. ] Albertus. Sub illis Falconem sacrum, Hierofalcum, Falconem montanum, peregrinum, gibbosum, album, rubeum, cynopodam arboravum, et lapidarium; sub istis Buteones, Lanarios, Tinnunculos, sed perperam; comprehendit. Sub his, Germanos et Tunctanos quidam enumerant, sed et hi omnes, aetate, colore, et corporis forma [orig: formâ] variant, Hinc Hornotinorum, qui eodem anno nati sunt: Nidulariorum, qui statim a [orig: à] nido domi adoleverunt, nec ita ut ramularii pennas producunt. Ramalium, qui circa nidum ramulatim obvolitant; Mutatorum, qui vel deplumes sunt, vel plumam veterem cum nova iam commutarunt; nomina.
[note: Descriptio. ] Quantum ad descriptionem exactam, In capite, dorso, superiore colli, exteriore alarum et caudae parte cinereus sit et subniger, in aliis passim partibus varius, et virgulis quandoque interruptus: sed primo anno secundus color ruffus est, remissae rubedinis, albescit deinceps paulatim, eo magis, quo [orig: quò] pennas mutarit saepius. Caput habet crassum, nec oblongum, nec strictum, superiore parte a [orig: à] rotunditate deficiens. Collum et rostrum brevia, maculas in maxillis nigras, circa oculos albas; oculos croceos ad rubedinem accedentes, pectus cum osse pectoris acuto et duro. Pedes patulos, croceos, et ad albedinem declinantes. Crura brevia. Coxas longas, et pennatas etc. Morantur in tota septentrionali plaga, et quidem optimi. Bosnia albos profert, sed et Orientis regiones haud malos. Degunt vel in altissimis montium verticibus vel silvarum arboribus excelsis.
[note: Vox. ] Vox ab acuto ingraviorem flectitur.
Mira quadam volandi ratione, in principio, medio, et fine venationis utitur. Ad praedam pergens celeri volatu in sublime adscendit, et rursus compositis ad pectus, quibus icturus est unguibus, tanto impetu in avem obliquato volatu descendit, ut strepitum quasi concitati venti suo descensu excitet, in descensu avem percutiens, adeo [orig: adeò] longum vulnus infligit, ut a [orig: à] capite ad caudam usque discissa, aut toto capite truncata, nonnumquam in humum decidat.
[note: Pugna. ] Cum Ardea ipsi periculosum certamen. Haec enim [note: Paraeus l. de homin. et Animal. praest. ] ubi infra positam se videt, rostro suo praelongo ac acuto, quod prius absconderat, sursum elato, irruentem ita excipit, ut eo semet Falco saepissime [orig: saepissimè] medium pectus induat, et ambo inter dum illisis interraneis humo affligantur.
[note: Morbi. ] Cum multis saepe [orig: saepè] morbis
page XII, image: s040[illustration:
Falco Rubeus Rother Falcke
][illustration:
Alies. Falco Falcken ander art
][illustration:
Falco aliter
][illustration:
Falco Pas Sagir
][illustration:
Falco Ousnentanus
]
page 29, image: s041conflictantur, Febri: Apoplexia, Apostematibus capitis, vertigine, oculorum suffusione, asthmate, vermibus, podagra, [note: Antipathia. ] pediculis, etc. Antipathiam cum illis gerit, tum Alauda, quae in hominis manus, quam falconis ungues mavult incidere: tum Drepanis avicula lacustris, quae auditis falconis tintinnabulis, tantopere [orig: tantoperè] consternatur, ut malit lapidibus ab homine obrui, quam [orig: quàm] volatu se in aera [orig: aëra] attollere.
CAPUT II. De Falconibus in specie.
ARTICULUS I. De Falcone peregrino, sacro et Gyrfalcone.
FAlconum species superius exposuimus. PEREGRINO qui primum ob audaciam et generositatem locum sortitur, nomen ex eo est inditum, vel quod semper de regione in aliam migret, vel quod nidus eius nullibi gentium inventus, fuerit.
[note: Differentiae. ] Quatuor ipsorum a [orig: à] colore genera posuit Carcanus, duo ab eodem Belisarius. Unum quod pennis aereum coloremprae se fert, et in singulis pennarum capitibus ad coronae modum albedine sigillatim distinctae pennae, quasi figuram ostendunt. Si excellere debet, Caput necesse est aliquantum in fornicem, vertice leniter elevato acrotundo, curvatum, cinereo colore habeat: simul atque volandi potens evasit, in rostri parte superius plumulas quasdam, quae veluti barbulae speciem gerant; ostentet. Gula lineis in longum ductis nigris maculetur. Supercilia et maxillae admixto modico rubore albicent. Dorsum livescat. Alae sintlo~gae in ultimam caudam recumbentes. Cauda longa, crassis pennis constans, in acumen paulatim desinens, femora longa, tibiae breves, pedes colore inter flavum et plumbeum ambigente tincti, digiti graciles. Ungues magni, nigri et acuti etc. Natales, Sardiniae, Aegypto, Cypro, Cretae et Rhodo debet. Si qui in Italia vel alibi capiuntur, vi ventorum eo depulsos fuisse creditum est. In Alpibus etiam nidulari, fide veteri cuiusdam Falconarii, Albertus M. refert. Alterum, Nigrius, quod multis a [orig: à] priore notis variat, femora lineis transversim distincta, crura item colore croceo sed diluto maculata, gerit. Qui exhoc [note: Aldrov. l. 7. c.1. ] genere ab Aldrovando describitur, verticem capitis habebat planum ac compressum, Rostrum membrana [orig: membranâ] lutea [orig: luteâ] intensi coloris, nares ambiente, capiti coniunctum. Caput, cervicem, dorsum, alas fusca, per singulas fere [orig: ferè] pennas maculis atris transversim per alarum maiores respersae conspiciebantur. Gula ex albo nonnihil flavescebat, parte sui infima, maculis veluti guttis nigris transversis dist incta. Pectus, venter, et femora alba, lineis latiusculis nigris transversis variegata. Videtur hoc genus idem cum illo esse, quod alii Nigrum absolute [orig: absolutè], alii Carbonarium et Falconarium appellant.
[note: Locus. ] Creditur primo [orig: primò] in montanis prope [orig: propè] Babylonem visum, post in Salamine apparuisse. Nunc in alpibus et Pyrenaeis reperitur: in Germania adhuc rarum est.
[note: Volatus. ] Utrumque rarius in volando alas movet, sic a [orig: à] montano distinguitur: et a [orig: à] sublimi in pronum velocissime [orig: velocissimè] descendit.
[note: Ingenium. ] Adeo [orig: Adeò] mites sunt, ut quandoque irasci nequeant; ad hominumque nutus magnitudine quadam animi potius, quam [orig: quàm] inedia venantur. Cretenses capiunt etiam Grues, Anates, Mergos, Tardas, Phasianos: Ardeas, inprimis si cibi abstinentiainducantur [orig: abstinentiâinducantur]. Si Aquilam viderint numquam imposterum aucupantur.
SACER, qui et Britannicus, Aelyus, et Aeriphilus [orig: Aëriphilus] apud Avicennam Falco Sacchari, vel Graecorum imitatione quasi Hierax Accipiter, per excellentiam dicitur, vel a [orig: à] corporis magnitudine, viriumque praestantia, ita appellatur. Sane [orig: Sanè] a [orig: à] Bellonio [note: Bellott. de Avib. l. 2. c. 14. ] Accipitrum adicitur numero. Tria ipsorum apud Tardivum genera; Unum, quod lepores et hinnulos; alterum,
page 30, image: s042quod capreas parvas capit, tertium peregrinum exprimit, de quo superius.
[note: Descriptio. ] In descriptione Albertus et Fridericus Imperator dissident, si Carcanum sequimur, corporis ipsi statura pleru~que oblongiuscula. Capite vertice plano canum. Rostrum caeruleum; Nares exiguae, pectoris, dorsi, et alarum superiorum maculae fuscae, femora interiora alba. Crura pedesque tota fere [orig: ferè] coloris caetulei. Cauda maculis circularib. phaseolorum aut renum figuram exprimentibus varia. etc. Excellit, cui color rubicundus, ruffus aut incanus, lingua crassa, pes amplius, digiti crassi, et colore caeruleo diluti.
[note: Locus. ] Inveniuntur apud Tartaros, et Moscovitas. [note: Paulus Iovius in libro de legat. moscovitico. ] In Polonia, quod Maximilianus Caesar per suos exploratores comperit, in arboribus non ita proceris nidulantur. Cum versus meridiem victus quaerendi gratia [orig: gratiâ] proficiscuntur, ab aucupibus adventus gnaris, in Aegei maris insulis intercipiuntur, et Venetias etiam e [orig: è] Creta afteruntur.
[note: Nutrimentum. ] De victu scriptores inter se non consentiunt. Belisarius cadaverib. etiam vesci dicit. Tardivus cibos etiam crassiores facile [orig: facilè] concoquere scribit. Albertus delicate [orig: delicatè], eos cibandos, cibo semper recente, cerebellis, sanis carnibus, reliquit. Volacissimi sunt, nisi e [orig: è] nidis abducantur, et nubes etiam transscendunt. Capiunt Anseres silvestres, Grues, Ardeas, Lepores, Capreolos. His insident, et cerebrum capite perforato excutiunt. In eorum conspectu ne Aquilae quidem volare audent.
[note: Descriptio. ] GYRFALCO seu Gyrfalcus (male [orig: malè] a [orig: à] quibusdam Horodius dicitur) qui id ab [note: l. 7. c. 3. ] Aldrovando describitur, verticem habebat complanatum colore cinereo. Rostrum breve caeruleum, unco modico, deorsum incurvato, subcaeruleo, instructum. Dorsum, alae, venter, cauda alba erant. Verum tergi, alarumque plumae plene [orig: plenè] singulae nigra macula notatae, quae cordis quodammodo figuram aemulabantur. Alae erant admodum longae. Remiges prope [orig: propè] extremum apicem nota [orig: notâ] maiori ac longiori nigra ornabantur, quae tamen albo claudebantur margine. Gula, pectus, et venter pura tingebantur albedine. Cauda erat breviuscula notis nigris transversim variegata. Pedum digiti oblongi, validi, late [orig: latè] expansi, tabellarum continua serie per totum intecti.
[note: Differentia. ] Genera ipsorum a [orig: à] colore petuntur. Alii sunt, flavi, rubei, et cinerei. Albos etiam in Moscovia reperies. Qui in pectore albicant, magis etiam albi sunt, et primo anno dorsum partim albicat, partim subruffum, vel subrubeum est. Ubi vero [orig: verò] mutati sunt, color ille subruffus in nigredinem permutatur.
[note: Locus. ] Locum ipsis natalem Norvegiam et Hiberniam Belisarius ponit: at certum in Tartaria [note: Paulus Vanet. l. 1. c. 61. ] quoque et Moscovia [note: Mischov. c. 14. Asianae Sarmat. Nutrimentum. Pugna. ] inveniri.
Vescuntur inprimis Columbis, et id genus aliis: et postquam semel de aliqua ave gustarint: illa [orig: illâ] deinceps relicta [orig: relictâ], novam semper praedam persequuntur. Aggrediuntur et Aquilas. Accipitres, Nisi, Falcones, iis advolantib., praedam ulterius non prosequuntur, sed pavidae persistunt. Si in quinque Grues libero aeris [orig: aëris] campo unus emitratur, non prius persequi desinit, quam singulas in terram deiecerit.
[note: Ingenium. ] Duo habent peculiaria. Unum, quod cum simul aliquot vehuntur, certo quodam senii ordine cibum capere soleant. Alterum, quod praeter ceterarum rapcium morem, numquam sese aqua [orig: aquâ] abluant, sed sola arena [orig: arenâ] utantur. Frigore etiam tantopere [orig: tantoperè] gaudent, ut perpetuo [orig: perpetuò], aut super glacie, aut lapide, marmoreve aligo stare gestiant.
ARTICULUS II. De Falcone Montano, Gentili, et Tunetano.
[note: Descriptio. ] FAlco MONTANUS, quod sit magis reliquis indomitus per excellentiam ita dicitur. Caput habet vertice fastigiatum et nigrum, coronula [orig: coronulâ] quadam [orig: quâdam] cinerea [orig: cinereâ] cinctum, cui in fronte non longe [orig: longè] a [orig: à] rostro plumulae quaedam exiles, et capillares eminent. Guttur adsternum usque non nihil candescit, maculis conspersum
page XIII, image: s043[illustration:
Falco Falck.
][illustration:
Aesalo. falconom Specier
][illustration:
Giirfalco. Geiirfalck.
][illustration:
Falco peregrinus.
][illustration:
Falco Bergfalck Montanus.
][illustration:
Mile, Smirlin.
]
page 31, image: s044maiusculis, pectus reliquum versus inferiora, notis quibusdam, quandoque ferrugineis, nonnumquam rubeis nigri cantibus aliquando insignitur, quibusdam guttur et pectus nigris plumis vestiuntur, Dorsum ac lumbi maiori ex parte plumis fuscis, minutis, obteguntur. Aliqui eorum post medium dorsum, lineas quasdam albicantes, autrubescentes, quae deorsum vergunt, habent. Crura et pedes plerumque crocei, vel ex flavo paleari flavescentes, et squamis densissimis integuntur. Mutatos facilius est cognoscere: et optimus est hornot inus fuscus.
[note: Nutrimentum. ] Non Anates solum, sed et Anates et Ardeas capit, et persequitur. Visus aliquando et Aquilam, quae sibi praedam praeripuerat, et se ipsum interemisse.
[note: Differentia. ] Ponit et alterum eius genus Aldrovandus, quod Leucophaeum nuncupat. Corpus eius totum cinerei est ad caeruleum vergentis coloris, pro diversa partium [orig: partìum] ad lucem obversione dilutioris obscuriorisve [orig: obscuriorisvè]. Rostrum crassum, breve, nigrum, robustum, pollicaris crassitudinis, tam validum, ut vix ulli alteri fortius. Pectus valde [orig: valdè] teres ac grande. Diversum primo [orig: primò] ab aliis Aldrovandus putabat: sed cum cum descriptione Montani apud Albertum conferret, et vero [orig: verò] Montano, qui aliquoties plumas veteres cum novis commutavit, mediam partem dorsi caeruleam affingi, et quo frequentius senectutem exuit, eo tergum magis caerulescere, gulam cum pectore, abolitis, quae distinguebant cum aetate maculis, albescere, observaret, alterum Montani esse genus conclusit.
[note: Descriptio. et Differentia. ] GENTILIS per excellentiam propter generositatem ita dicitur. Friderico Imperatori alii sunt Gentiles Peregrini, alii simpliciter ita dicti. Illi Falconib. sacris sunt mnores, et quo plus cum Gyrfalconibus participant, eo [orig: eò] elegantioris esse formae existimantur. Vertex capitis debet esse planus, occiputlatum. Rostrum crassum, et recurvum. Collum breve, prope [orig: propè] caput subtile, prope [orig: propè] spatulas crassius. Habere debent pectus foris prominens, et carnosum, cavitatem inter pectus et collum magnam et profundam. Coxas plumis complurimis opertas, et sub genibus etiam dependentes. Crura crassa ac brevia, pedes amplos, digitos expansos et macilentos. Cum adhuc hornotini sunt. Alii sunt absolute [orig: absolutè] fusci: alii rubris, nonnulli pallidis maculis ceu guttulis perornantur. Alii ruffi sunt, aut simpliciter, aut ad nigredinem vergentes. Alii fulvi, vel absolute [orig: absolutè], vel cum quadam rubedine. Maculae a [orig: à] collo ad pectoris furculam parvae sunt, inde vero [orig: verò] progressae ad anum usque maiores evadunt. Fulvis ad rubeum vergentibus, color est ex aequo permixtus. Laudabiliores in suprema capitis parte ceu corona quadam in circuitu perornantur; prope nares durities rostri virescit. Maxillae sub oculorum parte subrubeae sunt. Dorsum fusco est colore, ad rubedinem inclinante, marginibus rubescentibus et maiusculis sine guttis tamen exornatum. Pennae alarum maiores fuscae cum marginibus. Cauda eiusdem cum dorsi pennis coloris, modo [orig: modò] quod margines in ea in plurimis sint pallidiores, seu quod a [orig: à] corde sit remotior; seu propter aliam causam. Simpliciter dicti trium eidem sunt generum, sicut et peregrini, de quorum datis notis quo plures obtinent, eo [orig: eò] magis probantur. Aldrovandus eosdem cum Carcani GERMANIS facit, qui Peregrino forma, capite, rostro et pedib. sunt simillimi. Corona albicans caput ipsis prope [orig: propè] collum cingit, femora interna plumis albis vestiuntur. Mutatis caput, collum, et humeri fusca sunt, dorsum cyaenea tingitur. Mares seu Tertiarii a [orig: à] maribus Peregrinorum nulla possunt ratione discerni. In volando crebriore spissioreque alarum motu utuntur. Rapiunt omne avium genus, Aquaticum praesertim, quod si e [orig: è] nido exemptus adhuc pullus ad hoc instituatur, Grues etiam capere audet. In eo solum Peregrino cedunt, quod [orig: quòd] non sola animi magnitudine, sed etiam cibi aaviditate praedam in vadere dicantur.
DE TUNETANO inter Carcanum [note: Bellon. l. 2. c. 8. ] et Bellonium non constat. Ille corporis esse exigui, coloris perpulchri, capite flavo, alias nigro, peregrinos pedib. praesertim ita exprimere, ut
page 32, image: s045multi fallantur, scribit. Hic magnum esse, ad Lanarii similitudinem, plumis et pedibus accedere, diutius et constantius volare, capite crasso et tereti esse, strenue [orig: strenuè] sublunem a?ra scandere, reliquit.
ARTICULUS III. De Falcone Gibboso, Albo, et Gallorum Lanario.
[note: Descriptio. ] FAlco GIBBOSUS, quod [orig: quòd] ei ob brevitatem colli, caput ante iuga alarum dum eas supra dorsi latera componit, vix appareat, ita ut gibbum gestare videatur, ita dictus est. Corpus habet exiguum, planum collo fere [orig: ferè] continuum. Caput reliqui corporis proportione magnum. Rostrum perbreve et rotundum, oculos flammeos. Alas praelongas, et valde [orig: valdè] exsertas, in facie guttas. Crura proportione ceterorum membrorum longiuscula [orig: longíuscula] et squamosa. Pedes in articulis digitorum, praecipue [orig: praecipuè] ad interiorem plantae pedem nodosos. Nidulatur in montibus inaccessis. Tamalte [orig: Tamaltè] volat, ut hominis visum effugiat. In aucupio non statim inter descendendum percutit, sed potius cum a [orig: à] descensu rursum ascendere incipit, tunc post eriore ungula ante pectus disposita ferit, et quandoque tam fortiter, ut unguem sibi amputet, pectus laedat, imo se ipsum aliquando occidat.
[note: Falco alius. ] Est et aliud Falconis Gibbosi genus, quod semper alas tamquam ad volandum extendit, animosius quam [orig: quàm] robustius [orig: robustiùs]. ALBO nomen color imposuit. Albertus eum in dorso et alis subalbum esse, alibi guttas valde [orig: valdè] albas aliis guttis sub pallidis interpositas habere; et regionem frigidam, et humidam in causa esse, scribit. Addit, Falcone Peregrino maiorem, et ad similitudinem Lanarii albi, qui per campos muribus insidiatur, accedere. Mittit eum septentrio, et ex illo inprimis Norvegia, Suecia, Estonia. Non tam est in volando velox ut Niger: diutius tamen in Avium persecutione perdurat. Non debet ad venandum emitti, antequam pe~nas mutaverit. Ad eum [note: Aldrov. l. 7. c. 10. ] refert Adrovandus quendam Sparverium, cuius descriptionem Roma [orig: Româ] acceperat, qui corpore toto caloris lactei, maculis flavis perspersi, rostrum habe bat album magis quam [orig: quàm] caeruleum, alas candidissimas ac sine maculis, in cauda pennas duodecim candidas et flavis maculis conspersas: quarum conspectum, pennarum praecipua et aliarum quasi tegumentum, tota candida, eripiebat, easdem quasi in vaginam recopndens. Pendebat mortua tredecim uncias, pondus in eiusmodi avehaudleve LANARIUS (generosum intellige) GALLORUM dicitur, quod R ei accipitrariae auctorum testimonio, Galliae peculiaris et proprius.
[note: Descriptio Lanarii. ] Rostrum et crura cum pedibus habet caerulea, plumas anteriores albo et nigro varias, maculis non transversis, sed plumas in longum distinguentibus. Plumae dorsi, alarum et caulae, partem externam si spectes, non admodum sunt variegatae. Extensarum interiora notis rotundis, instar exiguorum nummulorum per supersiciem disseminatis, conspectuntur. Sic a [orig: à] Tardivo et Bellonio describitur X qua Galliae est perpetuus, semperque tam hieme, quam [orig: quàm] aetateibidem conspicitur.
[note: Ingeniu. ] Ingenii sunt tractabilis, et ad omne aucupii genus idonei. Picas, Coturnices, Perdices, Cornices, Phasianos; imo [orig: imò] Anates et Grues, si institutio accedat, capiunt, et societate maxime [orig: maximè] gaudent. Quoniam alis diutissime [orig: diutissimè] in aethere supra praedam suspensi haerent, tantopere Anates fatigant, ut et canum opera [orig: operâ], et fustibus plurimae occidantur.
[note: Italici falcones. ] Carcanus Italicor. meminit. Habent isti caput totum planum. Rostrum falconis, peregrini et montani rostro minus et caeruleum. Pectus flavum raris et ferrugineis maculis distinctum. Extremas alas veluti ocellis rotundis albisque pictas. Mutatis, caput universum ad humeros usque, flavo colore ad rubeum vergente, et lineis tenuibus distincto, tingitur. Pes, qui ante cae. ruleus fuerat, in lutem abit. Nascuntur in montibus Vincentinis et
page 33, image: s046Alpibus, quae Germaniam ab Italia dividunt. Solent alarum aequilibrio, in aere [orig: aëre] sese diu admodum et frequenter suspendere, sic metu incusso, ne Perdices, Coturnices, aut Phasiani diffugiant, saciunt [orig: sacíunt], rarenter occisas in terram praecipitant. Visus aliquando qui et Accipitrem exanimaret.
ARTICULUS IV. De Falcone Lapidario. Arborario et Rubeo.
[note: Aldrovand. l. 7. c. 11. ] FAlco LAPID ARIUS recte [orig: rectè] Letofalcus dicitur. Est mediae inter Peregrinum et Gibbosum magnitudinis. In praeruptis petris, et Alpium rupibus nidificat. Regitur et nutritur simili modo quo Peregrinus.
ARBORARIUS, quem Gesnerus descripsit, rostro erat caeruleo, oculis nigricantibus, pectore albidis et nigricantib. maculis variegato; pennis alarum nigrioribus; dorso nigro, cuius pennarum margines infimos, maculae ex candido ruffae distinguebant. An idem sit cum Accipitre Fringillario dubitatur. Nidum in arboribus exstruit. Rarus ipsius in aucupio usus; iucundum in conflictu cum monedula specta culum exhibet. Adeo [orig: Adeò] quoque placidus est, ut per silvas et agros emissus ad dominum redeat. In dissecti ventriculo plumas et Cantharides reperit Gesnerus.
RUBEUS a [orig: à] guttarum seu notularum quibus distinguitur, rubro colore dictus est. Peregrino minor est, nec citius rubere apparet, quam [orig: quàm] alas exserat. [note: Albert. l. 10. c. 9. Crescent. l. 23. c. 12. ] Calor debilis in superficiem corporis effusus, et fumosum humidum, quodad generationem pennarum excernitur, adurens, rubedinis causa esse putatur. Invenitur in locis planis et palustribus. Phaeniceos in Moscovia dari perhibent.
[note: Volatus. ] Volatus est agilis, sed non diu perseverantis. Nam penna rubea, quia mollior, non diu volandi impetum sustinet.
[note: Ingeniu. ] Facile [orig: Facilè] cicurari, Albertus innuit, difficulterregi Tardivus. Post secundam aut tertiam pennarum mutationem melior; quod remittentibus per aetatem humoribus [orig: humoríbus] calidis, non parum temperamentum iuvetur. Vitae est minus quam [orig: quàm] reliquilongae.
[note: Alii. ] Adistum duos ex Indiis Orientalibus [note: Aldrov. l. 7. c. 13. ] allatos Aldrovandus reducit, qui parte anteriore tota et alis internis adeo [orig: adeò] rubebant, ut qui pronos inspexisset, nihil praeter colorem rubeum vidislet. Maiorem putat fuisse feminam; minorem, marem. Mares enim ob hoc ipsum Tertiarii dicuntur, quod [orig: quòd] tertia parte feminis sint minores. Mentum in femina, macula [orig: maculâ] oblonga [orig: oblongâ] cinerea [orig: cinereâ], quae inferne [orig: infernè] desinebat, distinguebatur. Pectus quoque eiusdem coloris notulis anteriori sterno raris respergebatur. In mare color rubeus, saturatior et evidentior erat. Mentum nulla [orig: nullâ] macula [orig: maculâ] insigniebatur. Pennae remiges interiores notis fuscis transversim frequentibus; statoque intervallo distinctis, albebant.
ARTICULUS V. De Falcone Cyanopode, et illis, qui promiscuo coitu gignuntur.
[note: Aldrv. l. 7. c. 14. ] FAlco CYANOPUS ad quod referri debeat genus, cum quatuor Falconum genera pedibus caeruleis instructa inveniantur, difficile est dicere. Ad Lanarium tamen potius, quam [orig: quàm] aliam speciem pertinere videtur. Est Falconi Peregrino et magnitudine aequalis, et figura [orig: figurâ] similis: sed in hoc differt, quod [orig: quòd] dorsum eius, et exterior alarum pars minus nigredinis, et pectus plus albedinis habeat; alae sint breviores, cauda longior aliquantum; pedes hyacinthini.
[note: Vox. ] Vocem acutiorem, quia humidior, Peregrino habet. Raro [orig: Rarò] aves Pica [orig: Picâ], vel cornice maiores invadit. Plaerumque se praecipitaturus, propter metum loco manet, et suspenditur. Audacior evadit, si aucupis accedat praesentia. Qui in Helvetia reperitur, diversus est ab isto.
[note: Locus. ] Nidificat in excelsis iuxta aquas, aut
page 34, image: s047[note: Aldrov. l. 7. c. 15. ] profundas valles, petris. Nidis exemptus mansuefit. Capit Perdices, Columbas, Cornices, Anates, Phasianos, et Tetraones.
[note: Aldrov. l. 7. c. 16. ] Falcones PROMISCVO COITV geniti, a [orig: à] Peregrinis plaerumque proveniunt. Hi enim a [orig: à] parentibus statim expelluntur, et cum suaespecici coniuges non inveniant, adspeciem alteram quam sibi simil imam invenerint, libidinis tempore convertuntur. Carcanus ex altero parente Peregrino, altero Montano procreatos, Falcones traversos vocat. Albertus quatuor eorum genera ponit. Ceterum, si cum Falcone pedis caerulei Peregrinus commisceatur, fere [orig: ferè] similis Peregrino generatur avis, si cum Lanario nigro, ignobilis Falco niger. si cum Lanario albo, similis Falconi albo, si cum Lanariorubeo, similis colore et figura Falconi rubeo. Patrissant autem plaerumque, et ignobilitatem matris, institutio post unum vel alterum annum compensat.
TITULUS V. De Psittacis.
CAPUT I. De Psittacis in genere.
[note: Nomen. ] RApacibus Psittaci subnectuntur, tum quod rostrum et ungues aduncas habeant; tum [orig: tùm] quod [orig: quòd] cicures, carnem etiam ipsam devorent. Nomen sortiti sunt, seu a [orig: à] Psittace urbe iuxta [note: Stephan. de urbibus. ] Tigrim celebri, seu a)po\ tou tw=n yittaki/wn fu/tou. Solivirides Psittaci veteribus cogniti. Psittaci fructus, in intimo quoque cortice et tota nuclei carne, insolenter admodum eundem imbibit.
[note: Descriptio. ] Magnitudinem si spectes, in regione cuinomen dedere, brachium cum dimidio longitudine explent. Visus [note: Scalig. Exerc. 236. ] Scaligero qui clathratae fenestrae fere [orig: ferè] impleverat spatium. in quadam novi orbis regione Phasanos superant. in insula Banda, columbam nostratem vix excedunt. Alibi, Gallinis, Turdis, hirundinibus, imo [orig: imò] Passeribus aequantur. Color quoque illis varius. In nova Hispania, Aethiopia [note: Scalig. Exerc. 59. sect. 1. ] et ultim a India, quosdam totos albos invenies. Circa Tarnassaram septuplici colore superbos; in Ternate Moluccarum una, Brasilia, et Aethiopia rubros: in quibusdam Aethiopiaesylvis nigros; in Malabar, prassinos; scutelatos, purpureos; cinereos et caeruleos alibi. Bellonius magnos quosdam totos canere, mediocres ex rubro variegari, pusillos nonnullos prolixa cauda, totos virides esse ait. Circa Iavam, alii sunt rubri rostro luteo; alii versicolores, candidi quidan. Et quis omnes diversitates enumeret, cum supra centenos magnitudine et colore discrepantes, curiosi observaverint. Antiquis [note: Apul. l. 2. Floridor. ] solus in intimis plumulis et extimis pinnulis, viror, notus erat. Unde Avis [note: Stat. l. 2. Sylv. Ovid. El. 2. ] viridis dicebatur. Communia fere [orig: ferè] omnibus sunt. Caput praegrande, ingenii signum, rostrum, quod qua collo committitur, in solis inferne [orig: infernè] sub faucibus apertum est, adeo [orig: adeò] durum, ut ferreis clathris vix parcant. Statius cornu vocet: aduncum idem, ut [note: Plin. H. N. l. 10. c. 43. ] eo, tamquam hamato et semicirculari forma constructo, se cum devolant, excipiant, illi innitantur, levioresque se ita pedum infirmitati faciant. Mandibulae superioris, quod ipsis cum solo Crocodilo, et Thaematopode si Oppiano credimus commune, motus. Lingua quae cucurbitae seminis figuram repraesentat ceteris avibus [note: Arist. l. 8. H. A. c. 12. ] latior. Unde a)nqrwpo/glottos dicitur. Pectus rotundum. Pedum species, quia ante et pone binos habet, rara; illos in regno Aethiopiae interioris prope [orig: propè] mare arenosum, si excipias, quorum quidam sex in pede digitos habent, quidam tres. Crura breviuscula, infirma, et plaerumque fusca. Ungues adunci, quibus escam elevant, et ados extrorsum convertunt. Capitis Anatomiam apud Aldrovandum vide.
[note: Locus. ] Locum ipsorum natalem solam Indiam esse, veteres [note: Plin. l. 10 cap. 42. ] credidere. Tempore Alexandri M. in Taprobana primum [note: Pausanias in corinth. ] inventi; Neronis, in [note: Plin. l. 6. c. 29. ] Gaugada Aethiopiae insula visi sunt; Diodori Siculi, in ultimis etiam Syriae nascebantur. Avorum temporibus, terrae
page XIIII, image: s048[illustration:
Psittacus. Maior.
][illustration:
Psittacus. Minor.
][illustration:
Psittacus Pappengei
][illustration:
Psittacus.
][illustration:
Psittacus. Poikilor inchos.
][illustration:
Psittacus Viridis
]
page 35, image: s049cuidam supra caput bonae spei, nomen ob copiam indidere. In regno Calecut tanta ipsorum est ubertas, ut Oryzam saepissime [orig: saepissimè] depascantur; tanta in Occidentali India, ut Psittacorum regioni inde nomen creverit. Nec Nigritae in regno Senegae illis carent.
[note: Nutrimentum. ] Victus ipsis feris adhuc, frumenta, legumina, semen Carthami seu Cruci, quo pinguescunt, cum homo purgetur; fructus omnigeni, cum molli tum duro cortice intecti. Nux etiam myristica, ad quam in Insula Banda saepissime [orig: saepissimè] advolant: Cicuribus, quicquid porrigetur, caro, panis, saccharum inprimis. Bibunt aquam, sed vinum multo [orig: multò] libentius, cuius potu non solum lascivi, et solito loquaciores redduntur, sed et humano inebriantur more, et intra bibendum, pedibus suspensi caudam in altum, et caput deorsum ad aquam extendunt. Nidos si Cadamusto credimus ex surculis ad tenellos procerarum arborum ramos pensilibus, pilae modo rotundos, per quam exiguo formaine, construunt, ut ser pentum insidiis viam praecludant, Maximi, gallinaceis haud minora ovaponunt, mediocres columbaceis paria, fae cunditatis indicium, ingens illorum in natalibus locis copia; castitatis, quod [orig: quòd] bini semper, mas et femina agere videantur.
[note: Volatus. ] Volatus ipsis in natali solo expeditior. In nostris oris propter caeli frigidioris inclementiam minus eo valent, impotentiam, reptandi facilitas, qua sursum, deorsum, et in maximam altitudinem scandunt, ob congruam rostri et pedum conformationem, compensat. Illius unco, dum pedes promovere nituntur, appensos sese sustinent; dum provolant, ne pedes ob corporis deorsum labentis pondus debiles offendant, sese obvio adminiculo apprehenso, eodem velut anchora et praesidio excipiunt.
[note: Vox. ] Vocem articulatam nullam naturaliter habent, quidam etiam fere [orig: ferè] muti sunt; nec quicquam unica illa voce Perroquet excepta [orig: exceptâ], quae in ipsorum nomen abiit, ingeminant.
[note: Amicitia ] Amicitiam singularem colunt, cum [note: Oppian. l. l. 2. Cyneget. ] lupo, cum quo simul pascuntur; homine, unde in America relictis silvis interdiu prope [orig: propè] domicilia agunt, et Turture, quod Ovidius [note: Eleg. 2. 6. Ingenium. ] notavit.
Ingenio prope [orig: propè] ad hominem accedunt. Accipiuntnamque verba et pronuntiant articulate [orig: articulatè] omnia; facilius [orig: faciliùs], si intra alterum aetatis annum docueris, segniores, ferreo in caput verberantur radio. non sentinut aliter, propter duritiem, ictus. Sic Ascanii [note: Rhodig. l. 3. Antiq. c. 32. ] Cardinalis continuatis perpetuo [orig: perpetuò] verbis symbolum Apostolicum pronuntiabat. Henrici U III. Angliae Regis in Thamesin delapsus auxilium implorabat, viginti libras promittens; extractus, quatuor denarios hospitatori suo dari iussit. Meditari eosdem Cardanus addit; Pherecides masculos, cos observare, et deferre, qui venena propinare moliuntur, et in domos important, refert. quosdam circa Iavam intelligere, et ad interrogata respondere, quidam narrant. Non facile [orig: facilè] crediderim. At pueros [note: Albert. l. 23. ] inter dum imberbes amare; blande [orig: blandè] attrectatos libidine, [note: Scalig. Ex. 236. ] ita ut oscula figant, tangi; quosdam pueros ita odio prosequi, ut in eorum capita de sublimi oco non aliter impetum faciant, atque Falco in Anatem, si inter lugentes [note: Manasses in Annalib. ] agant, lamentari, quod Constantinus Manasses in historia Basilii Imperatoris testatur. Saltantes capitis gestu, depressis agitatisque alis imitari, [note: Scalig. l. c. ] dubitandum non est. Feminas numquam aut rarenter humanas reddere voces, [note: de leg glo. 1. p. 12. ] Tiraquellus reliquit. Virides macrouros, quibus collum torque rubro cingitur, annulo illo primum apparente, nil praeterea discere quidam affirmant. Scaliger acceptas e [orig: è] via publicitus voces reddidisse scribit. In insulis vero [orig: verò] S. Michaelis [orig: Michaëlis] et Divite simplicitatis tantae esse, ut ad crocitantem Psittacum innumera, ex arbore in cuius ramis aucepslatet, multitudo convolet, facileque se capi patiatur, apud Martyrem [note: l. 10. decad. 3. rerum Ocean. ] legimus.
[note: Usus ] Usus Psittacorum apud Occidentales Indos in cibo apud Orientales olim, Aeliano [note: Aelian. H. A. l. 13. c. 18. ] teste, sacri habebantur. Heliogabalus capita ipsorum in convivio exhibuit, iis demque leones, pantheras, et alia animalia [note: Lampr. in Heliogab. ] pavit.
page 36, image: s050Oblectamenti loco apud Romanos olim fuere. Nam cum Gallinis rusticis et Merulis in [note: Varro l. 3 de re rustica. c. 9. ] publicis ornatibus ponebantur. Viros Psittacos manu gestare M. Cato conqueritur. Articulatam ipsorum vocem in tantum eosdem miratos esse, Suidas auctor est, ut eos Indi mercem fecerint. Unde caveis eburneis, argenteis, vel ex alia pretiosa materia factis includebantur. Indis pennae ipsorum in magno usu. Ex his imagin es varias, papiliones, flores, herbas, pileos et perizomata conficiunt; vestes, aulaea et tapetes contexunt; enses et clypeos exornant, aliaque utensilia miro artificio conficiunt. Sed de plumario opere alibi.
De Psittacis vide quoque infra Mantissam N. 4.
CAPUT II. De Psittacis in specie.
ARTICULUS I. De Psittaco maximo Cyanocroceo, Maximo Psittaco altero, Psittaco albo cristato, et Psittaco viridi alarum costa superna rubente.
[note: Descriptio. Aldrov. l. 11. Ornith. c. 2. ] P Sittacus maximus Cyanocroceus in aula Ducis Mantuae ab Aldrovando visus est. Magnitudine bene [orig: benè] saginatum caponem exaequabat, ab extremo rostro ad caudam extremam bicubitalis. Vertex capitis erat planus et viridis, rostrum aduncum, in hemicyclum compositum, extrinsecus in perfectam dimidii annuli rotunditatem formatum, palmum longum, totum nigrum; superius longitudine duobus digitis inferius excedebat. Oculos habebat albos et nigros, quos ternae lineae nigrae a [orig: à] rostro ad colli initium ductae, figuram literae S. iacentis repraesentantes, in longum succingebant. Guttur veluti torques nigra ambiebat. Pectus, venter, femora, Uropygium, cauda inferior, crocea erant. Cervix superna, dorsum, alae, caudae pars superior, colore caeruleo vestiebantur. Qui apud Comitem S. Florae erat, semel singulo die instante vespera bibebat, notis et familiaribus abblandiebatur. Aestivo tempore aquis se immergebat, aut pluviae donec totus maderet exponebat, a [orig: à] madore frigore correptus, ad solem se vel focum siccabat, ex podagra mortuus est.
[note: Aldrov. l. c. c. 3. ] Maximus Psittacus alter apud eundem Principem fuit. Corpus ei non ita ut superiori crassum. Capitis vertex compressus, palmo longior. Rostrum quam superiori brevius, nec longo adeo [orig: adeò] hamo incurvum, tres propemodum digitos longum, et totidem, qua capiti committitur latum; mandibula [orig: mandibulâ] superiore alba [orig: albâ], inferiore nigra. Oculorum regio et tempora albescentia. Dorsum, alae incipientes, gula, pectus, venter, femora, cauda tota superne [orig: supernè], punicea. Remigum tegetes secundo in alis ordine lutei, puniceis marginib., caeruleo velut ocello prope [orig: propè] apicem ornatae, etc. Psittacus albus cristatus magnitudine erat columbo domestico par. Corpus universum candido plumarum Agmine vestiebatur. Capitis verticem habebat plumis grandiusculis, sesqui palmum altis, retrorsum nonnihil incurvis, acuto apice denuo [orig: denuò] antrorsum reflexis, candidis, denis, velut crista perornatum. Rostrum cinereum, ad nigrum vergens, qua capiti committitur naribus patulis pervium, ac harum medio tuberculo, quodam tereti clivosum. Oculos iride lutea, pupilla nigra. Linguam latam, rubicundam. Caudam in altum plumis dodrantalibus, frequentibus, candidis, surrectam. Crura cum pedib. sublutea. [note: Idem c. 5. ] Psittaco viridi alarum costa superna rubente pullastri anniculi erat corpulentia, capitis vertex luteus. Rostrum superius extremo nigrum, post subcaeruleum, reliqua rubicundum; inferius vero [orig: verò] album. Oculi iride croceo aut potius rubente, cincti pupilla nigra, corpus totum viride, parte quidem prona virore flavescente ac diluto, alis vero [orig: verò] et dorso saturiore, et qui in
page XV, image: s051[illustration:
Psittacus Maximus pappengei. gressei art
][illustration:
Psittacus Maximus alter
][illustration:
Psittacus viridis melanovuuhor.
][illustration:
Psittacus albus cristasus.
][illustration:
Psittacus Versicosor sive Erÿthroiianos.
][illustration:
Pssittacus Laucocepsialos.
][illustration:
Psittacus cinereus.
]
page 37, image: s052maxima et extrema et extrema penna remige ad caeruleum non nihil tendat. Costa superna alarum in tantum rubet; uti et cauda eaque breviuscula, parte inferiore ad latera, rubra [orig: rubrâ] in longum macula [orig: maculâ] insignitur; superne [orig: supernè] vero [orig: verò] flavescit.
ARTICULUS II. De Psittaco poikilorincho, viridi melanorinchio, Leviocephalo, et Erythrocyano.
[note: Aldrov. l. 11. c. 6. 7. 8. 9. ] PSittacus poikilorinchos magnitudine erat gallinae minoris. Corpore plaeroque virescens, dorso obscurius, pectore et ventre, interlucente luteo, radicibus ubique cinereis, dilutius. Rostrum superius in parte superiore habebat ex viridi caeruleum; ad latera, colore ochrae, in cuius extremitate macula transversalis candida percurrebat, inferius circumcirca coloris plumbei in medio lutescentis. Vertex plumulis aureis ornabatur. Remiges parte exteriore, ventrem versus, initio virides, paulatim in colorem subcaeruleum, seu amethystinum, purpureumve potius terminabantur, nigra cetera. Secundae in ordine longissimae totae luteae erant. Quae mediiis ferme [orig: fermè] alis conspiciebantur, ad principium latere exteriore, quod ventrem respicit, primum [orig: primùm] viridi, dehinc miniaceo obscuro, inde viridi, postremum apice ipso partim violaceo, partim nigro vicissim variabant. Cauda duodenis instructa pennis, quarum quae e [orig: è] latere sunt, utrinque quaterna [orig: quaternâ], qua [orig: quà] enascuntur, initio sui primum virides erant latere exteriori, luteae interiori, inde rubeo, coccineove colore, tertio ordine denuo [orig: denuò] viridi, postremo luteo variegatae. Reliquae quatuor mediae totae virides, at fine suinonnihil lutei habebant. Pedes plumbei, quaterni digiti bini ante, retro totidem, ut in Picis Martiis, interiores quidem exterioribus multo [orig: multò] breviores. Ungues ut rapacibus adunci. Tibiae brevissimae, nempe inter poplites et talos, digitum longaesed crassiusculae. Psittaco viridi melanorincho collum, dorsum cum alis virore pleno tinguntur. Costa alae, qua corpori adnectitur, extrema, coccineo rubet, penna in extremis alis, qua ventrem spectant, est nigra. Uropygium inferius coccineum. Rostrum totum nigrum. Caput et pectus lutea. Psittacus Leucocephalus ita ab Aldrovando describitur, etc. Dodrantem et digitum unum longus est. Rostrum duos digitos crassum, album: et pars capitis rostro continua item alba. Oculi pupilla nigra, iris ferruginea. Vertex et frons, quae albent, maculis nigris variegatae sunt. Occiput, collum, dorsum, alae, uropygium supernum obscuro ac pleno virore tinguntur. Gula et alarum costa suprema rubore cinnabarino. Pectus ac femora virent denuo [orig: denuò]. Pars ventris inter femora et pectus interiecta fusco subrubido, aut eo colore, quem pictorum vulgus terrae umbrae vocat, insignitur. Alarum latera pennas quasdam, quae remiges tegunt, easque extremas caeruleashabeat, albo tamen nonnihil admixto. Venter postremus uropygio proximus lutescit. Cauda medio rubra, ad latera rubro et luteo, inde caeruleo variegata est. Pennae pene [orig: penè] omnes extremo apice nonnihil nigrescunt, cetera virides sunt. Tibiae et pedes cinerei. Posser et hic idem ob multiplicem colorum varietatem Psittacus poikilo\s2, i. e. versicolor appellari. Est enim coloribus non paucioribus quam septem distinctus, quorum tamen praecipuus est viridis. Psittaco Erythrocyano, caput, pectus caerulea sunt. Vertex summus macula lutea insignitur. Rostrum haud ita ut prioribus grande, nigrescit. Oculorum regio albicat. Pupilla nigra, Iris fusca. Ventris latera sub summis alis lutea sunt. Venter viridis. Femora e [orig: è] viridi albicant. Uropygium luteum est. Summum dorsum dilute [orig: dilutè] caeruleum est. Alarum tegetes viridi, luteo, roseo promiscue [orig: promiscuè] conteguntur. Sic remiges et cauda totae roseo perfusae sunt. Dorsi extrema pars seu lumborum regio flavescit. Caudae denique pennae pauculae, eaeque virides obtegunt. Crua et pedes cinereo imbuuntur, ceteraroseo, Hic
page 38, image: s053forte [orig: fortè] ille est, quem in Tarnasari urbe Indiae pulcherrimum ac septemplici colore distinctum reperiri Ludovicus Patricius scriptum reliquit.
ARTICULUS III. De Psittaco Cinereo, Erythrolevo, Torquato macrouro, Minore macrouro toto viridi, Erytrochloro macrouro, Erytrochloro cristato, et aliis et Gesnero positis.
[note: Aldrov. l. 11. c. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. ] PSittacus Cinereus ex Mina adfertur, et a [orig: à] potissimo partium colore ita dictus est. Corpus enim totum cinereo obscuro, seu potius aequaliter subcaeruleo tingitur, remiges paulo [orig: paulò] saturiore visuntur. Oculos macula candida cingit. Cauda vix ultra extremas alas protenditur, et tota cinnabarino colore tincta est.
Psittaco Erythroleuco magnitudo est caponis grandiusculi, corpus candidum, postrema tergi pars, uropygium, cauda tota, alarum remiges miniacei coloris. Rostrum unco quam [orig: quàm] in aliis longiore.
Torquatus macrourus solus antiquis cognitus fuit. Caput et corpus omne habet viride. Rostrum miniaceum. A rostro inferiori sub mento etc. Minor macrourus totus viridis in Hispaniola reperitur, nec totus turdo maior est. Rostrum habet superna parte rubrum, inferna e [orig: è] rubro nigricans. Iridem oculi rubicundam et croceam. Corpus herbaceo virore amoenum. Pedes et tibias rubicunda.
Erytrochloro macrouro ex Iaponia allato, corpus quatuor colorib., quorum potiores viridis et ruber insignitum erat. Verticem habebat planum, rostrum rubeum, exiguum, et in ferius etiam aduncum. Retro et ante oculos maculam caeruleam. Caudam corpore toto longiorem.
Erythrochloro cristato alae, cauda ac crista, qnae sex pennis, tribus maioribus, totidem minoribus constabat, sunt rubri coloris, corpus reliquum viridis.
His adde Psittacum Erythrocyanum, nec non Erythroxantum Gesneri; quorum ille, parte supina rubet, alis superius in flavo viridibus, cetero caeruleis; cauda partim rubra, partim caerulea, hic, illi per omnia simillimus, in hoc tantum discrepat, quod per medium alarum plurimum flavioris coloris habeat, nonnihil etiam in cauda.
Huc etiam Aldrovandus Avem illam, quae in Hispania capta, magnitudine erat fringillae; rostro nigro, adunco; capite, collo viridi, vertice ut in Garrulo Bohemico crista insignito; alis caeruleis, extremo nigricantibus; uropygio ferrugineo; femoribus albis; pedibus nigris; digitis quaternis, binis ante, retro totidem; refert.
TITULUS VI. De Corvino genere, et aliis nonnullis Avibus, quibus rostrum durum ac robustum est.
CAPUT PRIMUM. De Corvo.
[note: Descriptio. ] COrvus, Graecis, seu a [orig: à] colore nigro, seu a [orig: à] capitis magnitudine ko/rac. L. Floro [note: In Histor. Valer. Corvini. ] Satyra avis, seu propter salacitatem. Virile enim membrum veteres Graeci sa/to appellabant; seu a [orig: à] Satyra [note: Rhodig. Antiq. lest. l. 29. c. 25. ] palude, quae et Pomptina, viginti quatuor olim urbium capace loco, dicitur. Locus ipsi post Psittacos vel eam ob causam datur, quod et ad rapacium naturam accedat, et olim apud veteres in tanto pretio fuerit, ut per [note: Aristoph. in Avibus. ] illum iurarent. Magnitudine Cornicem superat, et adeo [orig: adeò] est ater, ut prae nimia nigredine caeruleus quodammodo appareat, nec ab [note: Scalig. ad l. 2. de caus. plant. c. 17. ] aquis mutetur. Rostrum habet aterrimum, nonnihil aduncum utrisque marginibus incidens; Oculos lucidos; Linguam in apice latam, ad radicem rotundam,
page XVI, image: s054[illustration:
Corvus. Rap. rab.
][illustration:
Corvus. Rab.
][illustration:
Altrap.
][illustration:
Cornix. Krae.
][illustration:
Graculus Iul. Dole
][illustration:
Nebel Krae.
][illustration:
Pÿrrho coraceus. stoumab.
][illustration:
Coriacias Arist.
][illustration:
Pyrrhacorax. alius
]
page 39, image: s055nigram. Visi tamen in Septentrionalib [note: Olaus Magn. l. 19. c. 8. ] regionibus, Anglia, Neapoli apud Alphonsum Siciliç Regem, Lestorum Indiae extra Gangem regione, quin et tempore [note: l. 5. de gener. c. 5. ] Aristotelis, albi; seu quod [orig: quòd] ob aspectum nivium in nivosis locis tales nascantur, seu quod frigus id efficiat, seu quod [orig: quòd] alimento id attribuendum sit. Interiora eius si attendas, gulam patentiorem prope [orig: propè] ventriculum pro ingluvie [note: Arist H. A. l. 2. c. ult. ] habet. Fel renibus, et [note: Arist. H. N. l. 2. c. 15. ] parte tantum altera intestino iungitur. Excrementa alba esse apud Horatium legimus. Cuidam vero [orig: verò] apud Livones et Botnios generi, quod marinum dicitur, rostrum dentium fere [orig: ferè] instar serratum, sed forte [orig: fortè] falso [orig: falsò], adscribitur.
[note: Locus. ] Quantum ad Locum in Asia non nasci Theophrastus [note: Plin. H. N. l. 10. c. 29. ] prodidit. Locis [note: Esa c. 34. ] desolatis, [note: Theon. in Aratum. ] humidis, excultis, turribus, celsis aedificiis, morari, nec ea, du~modo cibus suppetat, deserere; in agris uberrimis gregatim ferri, et eius frequenti suo numero bonitatem, quam innata sagacitate cognoscunt prodere, compertum. Binos [note: Ael. l. 2. de Anim. c. 48. ] per sterilem et infructuosum campum, nec non arctiora loca volare, quod non satis [note: Arist. H. A. l. 9. c. 31. ] cibi pluribus, unde in Cranone Thessaliae oppido numquam plures duobus reperiri, a [orig: à] quibusdam notatum. In Galliae oppido, quod Corvatum dicitur, annos plus, quam [orig: quàm] centum egisse, Albertus nescio, qua fide refert.
[note: Nutrimentum. ] Victitat vorvus frumento, pomis, [note: Athen. l 13. ] ficubus, cerasis, quae cum pediculis deglutit, et dum binis [note: Aldrov. Ornithol. l. 12. c. 1. ] e [orig: è] pastu, horis pulpam reicit, ossa evomere solet, nec non vermibus, hinc aratoris vestigia rodit; piscibus, unde apud Anglos [note: Bellon. l. 6. ae Avib. c. 1. ] lege sub gravi mulcta cautum, ne quis vim corvis inferat, cadaveribus, quae si non attingit, infecta esse coniciuntur. [note: Plin. H. N. l. 10. c. 47. ] Quin nec a [orig: à] vivis animalculis abstinet. Alaudam et passerem devorasse visus est, pullos vero [orig: verò] alimonia destitutos, parentem ipsum invadere, et devorare [note: l. 3. de Anim. c. 43. ] Aelianus auctor est. In Bothnia non tantum lepores et cuniculos interimunt; sed agnorum etiam et arietum stragem edunt. Constitutum e [orig: è] publico praemium, qui eos occidissent. Potus est vehementer appetens. Tradendum putavere memoriae quidam, visum corvum per sitim lapides congerentem in situalm monumenti, in qua pluviae aqua durabat, sed quae attingi non posset, ita descendere paventem, expressisse tali congerie, quantum potaturo sufficeret. Aestivo [note: Ael. l. 1. de Animal. ] tamen tempore sexagenis diebus, dum ficus maturescunt, non bibit, seu quod, nisi Hyginus fallit, guttur pertusum, dum ficus maturescunt, habeat; seu quod eo tempore relaxatione alvi se laborare sciat.
[note: Generatio. ] Generationem quod attinet. Ore coire [note: Plin. l. 10 c. 12. ] vulgus prodidit, inde fellatorum ipsis nomen, sed falso. Nam et vulvas habent, et ova iuxta septum, nec cogitare [note: Arist. l. 3. de gen. Anim. c. 6. ] quomodo semen per ventriculum, qui semper quod iniectum est concoquit, perveniat, absurdum est, et visi duo Avicennae, quialiorum congrediebantur more. Rostrorum fit inter eos ante coitum co~iunctio, seu ut alii, cantu prius quodam velut hymenaeo [note: Oppian. l. 1. de Aucupio. ] demulcentur feminae; tum mares admittunt, hinc exorta fabella. Ponit bina, saepe quaterna aut quina ova, post viginti dierum incubatum pulli excluduntur. Exclusi; forte quod [note: Greg. M. Moral. l. 30. c. 8. ] color ipsis sit albicantior, negliguntur a [orig: à] parentibus, et ad septimum diem, quo atrocem induunt, seu caelestirore, ut Cassiodorus credit, seu a [orig: à] muscis praetervolantibus aluntur. Agniti recipiuntur in curam, donec firmiores evaserint, mox pulsi, quae sunt ad vivendum necessaria inquirunt. Circa Cranonem tamen singula perpetuo paria degere, et genitores soboli loco cedere, Plinius [note: Plin. H. N. l. 7. cap. 48. ] asserit. Aetatem eis longaevam [note: Plin. H. N. l. 8. c. 48 ] Hesiodus tribuit, fabulose [orig: fabulosè] si genea\n pro centum sumas annis; verisimiliter si pro uno, intra quem et omnia, quae terra profert per ficiuntur, et ipse homo in utero: Sic longaevitas intra CV III. annos consistet. Vox eidem minime [orig: minimè] sonora, quamvis cantare Plautus [note: in Aulularia. ] dixit, quia crocitat, rau cedine et stridore aures offendens; hanc seu propter diversos [note: Lucret. l. 4. de Natura rer. ] effectus, seu imbrium et [note: Virg. Georg. l. 1. ] ventorum instantem incursum, ita mutat, ut Fulgentius sexaginta quatuor diversas habere
page 40, image: s056dixerit. Odoratu cum vulture fere [orig: ferè] certat, in volatu tar dior et gravior est, ideo [orig: ideò] non mirum aliquando populi clamore [note: Plut. in Flaminio. ] dissono gravius ictum, w(/sper, e)mbronthton decidisse.
[note: Ingenium. ] Mores et ingenium admirationem merentur. Ad trigesimum et quadragesimum una viventes [orig: víventes], coniugii iura servant, uno defuncto alter per vitae reliquum viduus permanet. Nummos quidam [note: Albert. l. 23. de Animal. ] Erfordiae furabatur, et sublapide absondebat. Alter Augustum ex [note: Marcob. l. 2. Satur. c. 4. ] Actiaca victoria reducem, verbis, Ave Caesar, victor, Imperator salutavit, viginti milibus seu D. aureis solatis emptus. Quidam [note: Plin. H. N. l. 10. c. 43. ] sub Tiberio Principe singulis matutinis in rostra evolans, in forum versus, Tiberium, deinde Germanicum et Drusum Caesares nominatim, mox transeuntes P. R. salutabat. Occisi funus innumei is elatum est exsequiis, interfectus, qui occiderat. Taceo illum sutoris, Caesarem salutare edoctum, in quo opera et impensa periisset, nisi [note: Macrob. l. c. ] operam et im pensam periisse, eloqui potuisset. Nec non illum, [note: Scalig. Exerc. 237. ] qui Cunradum coquum in fame implorabat, adeo [orig: adeò] exprese [orig: expresè] ut ab homine vocatus crederetur. Difficilimum elementum optime [orig: optimè] exprimunt. Venatici (primum [note: Scaliger. ] Ludovicus Gallorum Rex instituit) perdices et corvos feros venantur. Phasianos aliquando.
[note: Amicitia. ] Amicitiam naturalem colit, cum lauro, quem de pasto Chamaeleonte comedit, cum asaro et [note: Ruell. l. 1. de Nat. stirp. c. 2. ] aro, quib. remediis in quibusdam morbis utitur; cum salice Amerina, qua tamquam amuleto nidum munit, cum Coracio, qua [orig: quâ] vim [note: Arist. de Mirabilib. ] toxici degustati frangit; cum Oenuta qua se ad ebrietatem exhilarat.
[note: Inimicitia. ] Inimicitias autem gerit, cum Milvo et Percnoptero, propter cibum, cum [note: Cicero l. 1. de Natur. Deorum. Arist. H. A. l. 9. c. 1. ] Aesalone, propter ovorum fractionem, Chamaeleonte, Circo, Turture; et aliis. Cu` Erucae [note: Ael. l. 6. de Animalib. c. 46. ] semine, quo interit.
Tempestatem plenam praesagiunt, si cum [note: Plin. H. N. l. 18. c. 39. ] singultu quodam diu multumque vespertino praesertim [note: Ael. l. 7. de Animalib. c. 7. ] crepusculo latrant; et si de arbore pendent [note: Virg. Georg. 1. ] [note: Praesagium ] alas saepenumero motitant. Serenitatem, si contra solum hiantes mane [orig: manè] per arborum ramos plumas et alas expandunt, si privatim primo [orig: primò] crocitantes, mox turmatim congressi liberius vociferantur, aut si sub nocturnum crepusculum gregatim versantur, et dum separantur summe [orig: summè] crociendo ad nidos advolant.
[note: Usus. ] Usus eius in Medicina aliquis est. Pulli mense Martio combusti contra Epilepsiam propinati sunt. Ova ad denigrandos pilos adhibebantur; a [orig: à] Villanovano ad Epilepsiam commendantur. Corportatum vigilias inferre quidam asserunt. Pes a [orig: à] collo pueri tussientis suspensus eum, si Psello credimus, sanat.
CAPUT II. De Cornice in genere.
[note: Descriptio. ] QUae Latinis Cornix, Graecis vulgo korw/nh, haec iisdem hodie [orig: hodiè] kourw/nua vel kou/raka. Polyrrhaeniis Cretae populis ko/mba, Varino, kera/is2, Horo kori\ dicitur. Magnitudine vincit graculos. Rostrum, crura, et totum corpus habet undiquaque nigerrima, (falsus [note: Strabo l. 3. Geogr. ] Strabo, dum peculiare esse Hispaniae, ut nigrae ibi sint cornices scribit) illud tamen, durissimum alias [orig: aliàs] et acutissimum, prope [orig: propè] caput albicat, superiori parte barbulas quasdam veluti setas circa palpebras habet, inferiore nigra, eaque minima velutigranula. Albam, capite nigricante, ceteris alarum apicibus in rubedinem vergentibus, Rhodiginus [note: Rhodig. Antiq. lection. l. 11. c. 11. ] vidit.
Versantur circa urbes, domos, maris ripas, fluminum littora et sterquilinia. [note: Locus. ] In Britannia ingens ipsarum copia, quoniam in pabulo humido eius soli vermes abundant.
[note: Victus. ] Victitant frugibus, nucibus, olivarum baccis, vermibus, piscibus, et carnibus, et vere [orig: verè] [note: Arist. H. A. l. 8. c. 3. ] pa/mfagoi, dicuntur.
[note: Generatio. ] Generationem earum quod spectat, Nidulantur in summis arborum frondibus. [note: Aelian. de Animal. l. 3. c. 9. ] Non temere [orig: temerè] nec impudenter inter se miscentur, et eandem cum corvis in coniugio fidem servant: hinc solitariae cornicis occursus, malum in nuptialibus auspiciis omen:eliminare cornicem virgo iubebatur. Ova pariunt post solstitium gemina, natura
page XVII, image: s057[illustration:
Cornis cirurea. graw Krae [orig: Kräe].
][illustration:
Coriux Cerula. holy Krae [orig: Kräe].
][illustration:
Pica lndua masc.
][illustration:
Cornix Frugilega.
][illustration:
Pica Indica Faenina.
][illustration:
Pica Caudatas. varia. Azelflegerst.
][illustration:
Picae glandariae speves alia.
][illustration:
Pica glandaria garrulus. heger, herren vogel
][illustration:
Hagert Pica. aglaster.
][illustration:
Pica marina. nebel Krae [orig: Kräe].
]
page 41, image: s058ita dispesante, ut [note: Aphrodis. l. 2. Probl. 64. ] quae diu vivunt pauca procreent; Incubant feminae tam impense [orig: impensè], ut [note: Isidor. Orig. l. 12. c. 7. ] assiduo, in incubitu plumas exuant. Pullos a [orig: à] cauda de ovo exire, seu pedibus primo [orig: primò] praevolutis, falsum; caecos nasci [note: Arist. l. 4. de Generat. c. 6. ] verisimilius est. Non prius [orig: priùs] pasci quam [orig: quàm] plumis vestiri incipiant, vulgo [orig: vulgò] creditur. Volandi potentes [note: Arist. H. A. l. 6. c. 8. ] diu prosequuntur, et avolantes subinde comitantur, ideo [orig: ideò] iusta naturae talione et decreto, quantum [note: Isidor. l. c. ] tempus impendere in fetibus educandis, tantum et ipsae senio confectae, a [orig: à] pullis suis aluntur. Male [orig: Malè] a [orig: à] solstitio aestivo habent, seu quod [orig: quòd] [note: Porphyr. peri\ a)poxh=s2 ] scabie et lepra afficiantur, seu quod carnes a [orig: à] lupo semesas comedant, Aetates ipsi humanas ter [note: Plin. l. 7. c. 48. ] tres auctores tribuunt. Arato e)nnea/ ghra korw/nh dicitur, forte [orig: fortè] quod diuvivat polu/ghran na~que Theon exponit. Aristophani pe/nte geneas\ a)ndrw=n zw/ei, quinque generationes virorum vivit. Vox ipsius est kra/zein vel krw/zein, ob assiduitatem obstreperi cantus, garrula et loquax dicitur. Quamvis vero [orig: verò] eas tanuglw/ssas2 Homerus [note: Odyssie. ] vocet, id est lingua longa et extensa, tamen tempore Plinii allata, [note: Plin. l. 10. c. 43. ] è Baetica, plura contexta verba exprimens, et alia atque alia crebro [orig: crebrò] addiscens.
[note: Volatus. ] Volat celeriter. Graditur lente [orig: lentè] instante pluvia, celeriter dum pullos pascit.
[note: Affectus. ] Amicitias colit, cum Ciconiis quibus maria transvolantibus Ducempse praebet, et cum [note: Arist. H. A. l. 9. c. 1. Plin. l. 10. c. 74. ] Ardeola, cum qua contra vulpem pugnat. Inimica est, Noctuae [note: Aelian. de Anim. l. 3. c. 9. ] cuius ova merdie absumit; Mustelae, quod ipsius nidos saepe [orig: saepè] diripiat; et cum Tympano ave, quam occidit. Ingenium earum et singularem Ingenium. sollertiam multa ostendunt. Si nucem perfringere nequit, in altum sublatam ad saxa et tegulas [note: Plin. H. N. l. 10. c. 12. ] praecipitat. Verbenacam [note: Zoroastr. in Geopon. ] supinam nidis imponit, ut ab iisdem blattas aliasue bestiolas abigat. Apud Marrem Aegyptiorum Regem educata, literas, quocumque iuberet, detulit. Mortuae [note: Ael. H. A. l. 6. c. 7. ] sepulcrum ad lacum Myridis prope [orig: propè] Crocodilorum urbem erectum est.
[note: Usus. ] Quantum ad Usum cerebrum coctum et in cibo sumptum inveteratis capitis doloribus remedio esse [note: Plin. H. N. l. 20. c. 6 ] Plinius testatur. Carnem in morbis chronicis utiliter sumi, et nidum corpori illitum vitae dies prolongare, olim vane [orig: vanè] creditum est.
CAPUT III. De Cornice in specie.
ARTICUL. UNICUS. De Cornice Frugivora, Cinerea, et Caerulea.
[note: Descriptio. ] COrnicis tres sunt species Frugivora nempe, Cinerea et Caerulea. Frugivoram spermolo/gon Aristoteles vocat, frugilegam et granivoram alii. Nigra est tota, rostro excepto, quod albicat. Magnitudine est inter Corvum et Cornicem media.
[note: Victus. ] Victitat ut diximus frugibus, nec tamen lumbricos respuit. Quia Ardea in earum nidis nidulari folet, ideo [orig: ideò] circa villas nobilium, qui Ardearum aucupio delectantur, in summis arboribus impune [orig: impunè] nidos faciunt. Angliae sunt maxime [orig: maximè] infestae. Ideo [orig: Ideò] olim sancitum est, ut funditus exstinguerentur; pretium occisori daretur.
Cinerea Turnero Marina dicitur. Minor est Spermologo. Dorsum totum, collum superius, alarum latera, nates et totum ventrem cinerea habet. Aestivo tempore altos montes incolit, in quibus soboli propagandae incumbere, ex eo colligi potest, qnod [orig: qnòd] nullibi in planis nidulari reperiatur. Sub autumnifinem ad plana descendit, ibique totam post hiemem prope oppida et pagos degit. Fitid ob rupium asperitates, et nives continuas; vel ob intolerabilem frigoris saevitiam. Victus ipsius idem qui nigrae. Quadrupedum, hominum suspensorum cadavera et pisces affectatnec a [orig: à] lacticiniis abstinet. Gesnerus in dissecto ventre, quasdam quisquilias, et cortices granorum, nec non substantiam quandam albam, pinguem, ex iisdem forte [orig: fortè] granis concretam et lapilosinvenit. Numquam in Helvetia nidulari dicitur. In inferiore Germaniain cibum a [orig: à] plebecula admittitur.
page 42, image: s059Caeruleam cornicibus, quamvis vix sciri potest, an ex earum sit numero, [note: Aldrov. l. 2. Ornithol. c. 5. ] Gesnerus, Kentmannus et Aldrovandus annumerarunt. Caeruleo passim colore, in capite, alis, cauda, circa Uropygium et tota parte supina, nitet, alibi sinceriore, alibi viridi admixto. Dorsi et colli proni color fuscus est: maiores alarum pe~naenigrae. Crura fusca, et pro corporis pro portione parva habet. Reperitur trans Albim in saltu Luchoviano, et silvis finitimis. Versatur in locis non frequentatis. A proiectis, praeter cetera, cadaveribus victitat, et nidum ut upupa ex oleto construit.
CAPUT IV. De Graculis in genere, et in specie.
GRaculus seu quod [note: Varrol. 4 de Lingua latina. ] gre~gatim volet, quae etymologia Quintiliano [note: l. 1. Instit. Orat. ] improbatur, seu quod iacta segetum semina plurimum gerat, seu quod ex olivetis cubitum sese recipiens binas baccas pedibus ore vero [orig: verò] tertiam ferat, dicitur
Victitat praeter segetes, carnib. glandibus, [note: Victus. ] et [note: Plin. H. N. l. 10. c. 29. ] locustis. Unde a [orig: à] Lemni insulae incolis, quod [orig: quòd] adverso volatu locustarum exitio occurrat, colitur.
Ad coitum verno tempore excitatur.
[note: Aelian. l. 3. de Animal. c. 12. ] Vox ipsius est koloi=an kai\ klw/zein, ut Pollux tradit, quorum istud et Gallinaceo [note: Vox. Affectus. ] quodam generi tribuitur. Amicitiam cum [note: Aelian. l. l. 9. c. 1. ] Gavia gerit, hospitalitatem cum Accipitre. Hoc Homerus sub Hectoris et Aeneae Graecis infensissimorum exemplo prodidit. Avem congregem esse, vel vulgaris paraemia, semper graculus assidet graculo ostendit. Mas mortem potius subit, quam [orig: quàm] coniugem derelinquat, [note: Ael. l. 9. ] altero mortuo, alter dolorem perpetua viduitate testatur. Loquacissimi sunt, coitus inprimis, et quo pullos enutriunt, tempore. In vini potu miraipsis lascivia. Manibus retenti, oculos [note: Nicolaus Leonicus. ] impetere maxime [orig: maximè] solent, seu quod effigiem suam in illis cernentes, velut ad cognita desideria tendant, seu quod a [orig: à] rebus fulgentibus et mobilibus quales oculi, facillime [orig: facillimè] alliciantur. Cicures voces pronuntiare discunt [note: Bruier. l. 15. c. 78. derecibaria. ] adeo, ut e [orig: è] caveis emissisponte [orig: emissispontè] sua eas repetant. Matutino, vero [orig: verò] suboriente sole tempore, citius eas capiunt, et memoriae tenacius mandant. Suetum id et veteribus. Paxillos [note: Aristophan. in vespis. ] enim in parietibus domi suae, quibus insisterent faciebant. Epileptico [note: Dalechamp. in Plin. l. 3. c. 22. ] morbo obnoxii, velut exstincti ex arborum, tectorumque culminibus decidunt. Annuum fastidium lauri purgant folio.
[note: Usus. ] Usus ipsorum apud plurimos in cibis.
[note: Generatio. ] Quantum ad genera tria [note: l. 9. H. A. c. 24. ] Aristoteles posuit, quartum palmipes, tria et Gesnerus, Tullam nempe Becuam et Taham, Nos Coraciam, Pyrrhocoracem, et Lupum seu Monedulam ponimus.
CORACIA magnitudinem habet cornicis, illa inprimis, quae nigra et pamphaga. Rostrum quatuor fere [orig: ferè] digitos lo~gum, quodammodo arcuatum, coloris punicei, seu inter aurantium, rubrum et subflavum medii Pedes eiusdem coloris, unguibus exceptis, qui simul cum toto corpore sunt nigerrimi. Incolit praeruptos montes, et raro [orig: rarò] ad plana descendit. Cicur simila ex lacte, carne, pane, et tritico vescitur.
PYRRHOCORAX Cornice est minor, Monedulae aequalis, luteis cruribus et [note: Plin. l. 10. H. N. c. 48. ] rostro, quod parvum Turnerus, in extremitate nonnihil aduncum Bellonius dixit, cetera nigerrimus. Tam frequens est in Alpibus ut peculiarem Alpium Plinius scribat, sed et in Anglia, Creta, Cycladibus monte [note: Bellon. l. 8. c. 6. ] Iura et alibi reperitur. Apud Rhaetos hieme duntaxat cernitur. Agros frumento confertos depascitur. Altum vociferat, et vocem Merularum acutam, ac ad fistulae sonum nonnihil accedentem imitatur. Ex eius volatu alto frigus augeri, humili minui quidam colligunt. Pulli in cibum pauperioribus mensis cedunt.
MONEDULA, Aristoteli lo/kos omnibus nota avis est. Caput, pedes, totumque corpus et rostrum nigra sunt. Nigredo de cinereo aliquid participat; rostrum circa narium foramina albicantibus punct ulis insignitur, prope [orig: propè] ventriculum [note: Arist. H. A. l. 9. c. 24. ] gulam pro ingluvie
page XVIII, image: s060[illustration:
Bubo. Berghu Huru. biwu
][illustration:
Bubo.
][illustration:
Bubo. Nacht Eule [orig: Eüle].
][illustration:
Bubo. Kauz [orig: Kaüz]. dich
][illustration:
Asio. buhomis Species
][illustration:
Ulula. Eule [orig: Eüle].
][illustration:
Asio seu Oius. Olueul [orig: Olueül]
][illustration:
Asio alius seu Scops.
]
page 43, image: s061patentiorem habet. Loca plana amant, sed et in altissimis turribus saepe [orig: saepè] tam num erose [orig: erosè] nidificant, ut in una centum interdum nidi conspiciantur. Quia frumenti aliorumque granorum, ubi satiata fuerit reliquias terra recondit, et spicas sub sequenti anno ex iis colligit, ideo [orig: ideò] frumentum [note: Plin. H. N. l. 14. c. 17. ] serendi rationem hominibus ostendisse creditur. Auri et argenti [note: Ovid. l. 7. Met. ] furacitas in ea mira. Unde Monedula a [orig: à] moneta dicta creditur. Gaudet in capite fricari, quasi pruriret, ideo carnem eius pruritum inducere Albertus credidit.
Est et aliud Monedulae genus, quod collum habet albo torque circumdatum, forte [orig: fortè] illud quod Hesychius et Phavorinus stefa/nion seu coronatum dixere, forte [orig: fortè] et illud, quod in Helvetia circa Tugium albo circulo collum ambiente distinctum, cetera alteri simillimum, reperiri, Gesnerus prodidit.
CAPUT V. De Picis in genere.
PIca, quae Atticis ki/tta, communiter ki/ssa, Laconibus kei=ssa, Hesychio et Phavorino ba/skillos, et kraggw\n, aliis si/tta, ki/ssa, et poi/kilis2 dicitur.
[note: Genus. ] Genus ipsarum unicum duntaxat agnovisse Aristoteles videtur. Alii in urbanas et silvestres dividunt. In nulla non regione obviae sunt. Glandaria in Batavia rara.
[note: Victus. ] Victum si attendas, est pamphaga. Suum alveos quandoque cibi causa petit, et quosvis acrodryos fructus. Visa passerem [note: Cardan. l. 7. c. 35. de variet. rer. ] devorasse, sed et una, a [orig: à] cancro, quem e [orig: è] fluvio abreptum in arborem vicinam portaverat, collo sub forcipibus compresso, misere [orig: miserè] interempta legitur. In libidinem valde [orig: valdè] sunt proclives.
[note: Generatio. ] Ova circiter novem parere; multos sed imperfectos imo [orig: imò] caecos pullos excludere [note: l. 9. H. A. c. 13. ] Aristoteles prodidit. In nidis construendis singulari utuntur artificio. Nam eum in locis spinosis figunt, terra [orig: terrâ] intus oblinunt, foris in circuitu, infra et supra spinis diligentissime [orig: diligentissimè] muniunt, foramen unum (duo quibusdam placent) idque arctissimum pro introitu relinquunt. Ova vero [orig: verò] interdum alio transferunt. Binos frequenter exstruere, ut qui pullis insidiantur dubios reddant, prodidere nonnulli.
Volatus ipsis raro [orig: rarò] altus, quem etiam alarum brevitate impeditae parum protrahunt. Saliunt, et caudam more Motallicae perpetuo [orig: perpetuò] moverit. *ki/ptas2 kittabi/cein [note: Onomast. l. 5. c. 13. ] Pollux scribit; sed singulis fere [orig: ferè] diebus imo [orig: imò] horis, vocem mutare, et unius cuiusque animantis imitari, certum. Puerili vagitum [note: Pausanias in Arcadic. ] expressisse quandam, alteram haedi primum [orig: primùm] veluti a [orig: à] matre separati querulam vocem edidisse, mox vituli instar mugiisse, ovis more balasse, tandem ad instar pastoris, cum post pascua oves ad potum deducit, sibilasse, fide digni auctores prodidere. Aliquid illi apud Plutarchum [note: lib. de sollert. animalium. ] ne subfuerit metuo, quae alioquin loquacissima, auditis Romae buccinatoribus obstupuit, paucos post dies quasi expergefacta, omnem eam buccinatorum harmoniam summa cum admiratione expressit.
[note: Affectus. ] Infestantur ab Alucone et [note: Arist. l. 8. H. A. c. 3. ] ulula. Epileptico eas corripi morbo quidam prodidere. Variae [note: Plin. H. N. l. 10. c. 29. ] quotannis cum rapae seruntur, calvescere, proprium. In Au usto id fieri Gesnerus prodidit.
[note: Usus. ] Usus ipsarum et in cibis et in Medicina aliquis. Glandariae Bononiae in foro venduntur, sed durae carnis sunt; Athenaeus tamen Cothyin Thracum Regem apposuisse testatur. Quidam seu vino albo ad consumptionem coctas, seu in olla tostas, et in pollinem redactas, seu destillatas, oculorum hebetudini rubori, et dolori prodesse, prodidere. Nonnulli vivam in partes dissectam, laborantibus articulis imponunt.
page 44, image: s062CAPUT VI. De Picis in Specie.
ARTICULUS I. De Pica varia seu Caudata, Caudata Indica, Glandaria, Garrulo Argentoratensi, Pica Marina, et Persica.
AAristoteles unicum duntaxat genus Picarum, glan darium nempe ponit. Plinius id duplex, sumpta a [orig: à] pedibus differentia, facit, nec de vario reticet. Nos et has, et quae sequentur, huc pertinere credimus.
VARIAE seu Caudatae caput dorsum, collum, pectus, alae femora, cauda, pedes eorumque digiti atque ungues aterrima, extremum alarum albicans, dorsum et cauda et maxima nigredine viridescendentia, tota ventris superficies candida.
Caudata INDICA quam Aldrovandus exhibet, ex Iaponia allata erat. Rostrum, tibiae et pedes rubescebant. Caput totum et collum, quod torquis albus ambit, erant caerulea, dorsum et scapulae ferruginea. A superiore rostri parte inter utrumque oculum macula tres fere [orig: ferè] digitos longa, et pollicem lata punctulis seu potius lineolis nigris transversalibus conspersa ad dorsum usque protendebatur. Alarum pennae vestitrices castaneae, sed lineis nigris crassiusculis per longitudinem positis respargebantur, reliquae virides erant. Pectus et venter ad anum usque candescebant. etc.
GLANDARIA, Aristoteli malako/kranhs2 seu Molliceps, recentiorib. Graecis karaka/ca, aliis Picata Granata dicitur. Differt a [orig: à] varia, tum magnitudine, tum maxime [orig: maximè] colore. Habet ad alarum latera transversales notas caeruleas, quales in nullo ferme [orig: fermè] volucrum genere conspicias; tam amplum oris hiatum, ut glandes integras deglutiat. Nares plumis albis et nigris operiuntur. Rostrum aliquantulum recurvatur, lingua bifida est. Color corporis varius est. Nam cervix ex rufo et caesio mixta est. Uropygium candicat, dorsum pallescit. Cauda longiuscula est, et duodecim pennis nigris constat.
GARRULUS Argentoratensis a [orig: à] garritu, et loco in quo maxime [orig: maximè] degere solet, nomen sortitus est, veteribus vel ignotus, vel saltem non descriptus. Caput ipsi crassum colore ex caeruleo et viridi mixto, maculis per longitudinem albis, quae per totum pectus ventremque deorsum feruntur. Rostrum mari duos digitos longum, crassiusculum, aliquantulum recurvum. Oculi magni, nigri, Dorsum a [orig: à] secunda, vel tertia vertebra ad Uropygium usque castaneum. Alarum color varius. Cauda superna parte virescit, inferna partim violaceo, partim caeruleo permiscetur. Femina toto caelo a [orig: à] mari diversa est. Caput, collum, pectus ventrem ex castaneo ad Leucephaeum vergunt. Rostrum est crassius. Alae prope [orig: propè] scapulas caeruleae, mox ex caeruleo virides, remiges nigrae. Cauda latiuscula, ex viridi et caeruleo ad fuscum inclinans.
PICA MARINA, quae et Gaza dicitur, tota, caput, cervicem, pedes, et alarum partem si excipias, subviridis apparet. Rostrum habet robustum, paulo [orig: paulò] quam [orig: quàm] in Picis longius. Capitis verticem coloris castanei diluti, inferiorem eius partem ad tempora luteam. Digitos longos, pedes insigniter aduncos, secundi ordinis alarum pennas ex castaneo dilutas.
PICA PERSICA, tota fere [orig: ferè] subfusca est, rostrum habet breviusculum et albicans. Oculos albos. Alarum secundi ordinis pennas, cum Uropygio, et prioribus in cauta luteas, pedes subcaeruleos, tabellis nigris insignes.
NB. De Picarum generibus quibusdam exoticis vide Mantissam. N. 5.
ARTICULUS II. De Garrulo Bohemico, Gesneri, seu Ampelide Aldrovandi.
[note: Descriptio. ] AVem, quae Garrulus Bohemicus Gesnero dicitur, Ampelidem, à
page 45, image: s063[note: Aldro. l. 12. Ornit. c. 18 ] potiori victu, Aldrovandus appellat. Magnitudine Merulas exaequat. Caput habet quodammodo compressum, coloris ferruginei, more alaudae cristatae apice retro [orig: retrò] vergente, coloris versus rostrum subcastanei diluti, retro [orig: retrò] subcinerei ad fuscum vergentis, terrae Umbriae haud dissimilis, insignitum. Collum breviusculum, antica [orig: anticâ] et postica [orig: posticâ] parte nigrum, ad latera ruffum, prope [orig: propè] rostrum candidum. Pectus castaneum dilutum ad roseum vergens. Dorsum subcastancum, prope [orig: propè] Uropygium leucophaeum. Ventrem totum subcinereum. Exteriores alarum pe~nas nigras maculis spactatu iucundissimis insignitas. Nam primae numero septem solidae et quodammodo cartilagineae albae sunt, appendices cin~abaris instar rubescunt, has aliae maculis luteis perornatae, literam L. figura [orig: figurâ] exprimentes subsequuntur, sicque dispositae sunt, ut in quibusdam septem, in aliis sex, in quibusdam quinque tantum appareant. Ultimae maculas albas habent. Cauda maris decem, faemellae duodecim pennis constat. Interiora si spectes, ex Anatome habeto. Intestina in dissecta duos dodrantes longa fuisse, absque revolutionibus et anfractib., ideo [orig: ideò] celerius faeces excernebat. Ventriculum in medio epatis velut reconditum, exiguum, carnosum et duro callo obductum; tunicam in eo substantiae diversae, uveae quoad colorem non dissimilem, durissimam et quasi cartilagineam; Iecur in duas partes aeque [orig: aequè] divisum, pro sua magnitudine maximum. Lienem exiguum, linguae humanae figura [orig: figurâ], oblongiusculum: Pericardium duplicatum, et veluti pinguedini mersum: Pulmones qui in omni fere [orig: ferè] avium genere ad medias usque costas protenduntur, colli et dorsi vertebris et costarum duntaxat superiorum principiis adhaerentes; asperam arteriam in principio laxiorem et ovalem, moxangustiorem, tandem latiorem iterum: Linguam duram et osseam, et in extremo, ubi velut alas quasdam habere et sagittam prae se ferre videtur, bifidam, et quasi in duas aciculas divisam. Os hyoides, quod reliquis animantibus pro implantatione linguae datum est, ab osse occipitis ad latera foraminis, per quod spinalis medulla a [orig: à] capite ad dorsum transmittitur, originem suam deducere, et ubi ad radicem linguae coniungitur, acutissimum angulum efformare videbatur. Eius medio asperae arteriae caput insertum erat. Oculi intus adeo [orig: adeò] magni, ut cerebri ipsius magnitudinem superare viderentur. Cerebrum sphaericam referebat figuram; et superiores ipsius ventriculi ad mediam regionem capitis collocabantur.
[note: Locus. ] Locum si atten das, Bohemiae quidem peculiaris est, sed migratoria eadem. In Italiam delatae, in Placentino et Mutinensi agro, ubi XL. simul capiebantur, morabantur; in Ferrariensi, nullae visebantur, forte [orig: fortè] quod terrae motum ibi futurum praesensissent. Anno 1552. inter Moguntiam et Bingam, in tanta copia apparuere, ut, qua transvolarent, ex earum umbra, veluti nox induceretur.
[note: Victus. ] Victus ipsis uvae, ligustri, iuniperi, Cynorrhode baccae, pineae nuclei, uvae passae, poma, amygdala. Baccas liederae, carnem, et frumentum nonnisi famelicae attingunt. Volant pernicissime [orig: pernicissimè] et gregatim.
[note: Vox. ] Vox earum erat ziziri, unde forte [orig: fortè] zin zivellae quibusdam dicuntur. Facile [orig: Facilè] cicurantur.
Cibum sibi invicem offerunt, mas feminae, femina mari. Caro saporis est in cibo gratissimi. Nec ergo vere [orig: verè] esse Pica videtur, quamvis iam, quia de genere non constat, inter eas reposita sit; quia linguam latam non habet, nec incendiaria Plinii, quia nec in incendiis nascitur, nec carbones apportare visa est, nec avis Hercynia Plinii, quia ei noctu lucere non competit, utut in Voitlandiae syl vis, quaedam Turdi minoris magnitudine, colore partim caeruleo, partim aureo, quam croceo, talis esse dicatur; Nec avis Nova Plinii, quia columbo minor est. Nec denique Merops Aristotelis, quinec apibus insidiatur, nec vermibus vescitur.
page 46, image: s064ARTICULUS III. De Pica Brasilica et Rhinocerote ave.
PIca Brasilica, aliis a [orig: à] rostri magnitudine Ramphastos, Hipporynchos, et Burynchos, aliis Barbara et Piperivora dicitur. Magnitudo ipsi inter Picam et Merulam media. Caput pro corpore maiusculum et crassiusculum et atrum. Rostrum duos palmos longum, unum latum, serratum, et velut e [orig: è] squamulis quibusdam compactum, substantiae ad instar membranae tenuissimae, osseae, splendidae, levissimae, cavae, atque aeris [orig: aëris] intus capacissimae, unde Naribus carere crediderim. Oculi in medio capite, illique maiusculi. Collum, dorsum, atque alaenigrae. Pectus aureo colore cum quadam rubedine prope [orig: propè] initium micans. Venter et foemora cinnabarino colore vestita. Cauda nigra, et in extremitate insigniter rubescens.
Victitat pipere, quod avidissime [orig: avidissimè] devoratum, inconcoctum et crudum adhuc eicit. Incolae, vim ea ratione piperis domitam credentes, recenti illud praeferunt.
RHINOCEROS a [orig: à] cornu, quod in fronte gestat, ita dicitur. Occisa in ipso volatu tum esse dicitur, cum Turcas Christiani ad Naupactum superarent. Caput erat duorum propemodum dodrantum, cirrhis nigris, altis, deorsum spectantibus ornatum. Rostrum quatuor fere [orig: ferè] dodrantes lo~gum, instar arcus cuiuspiam recurvum. Inferior pars tota ex luteo albicabat; supina versus caput colore miniaceo, reliquum ex luteo, albescat. Cornu e [orig: è] fronte enascebatur, et supinae rostri parti adhaerebat, prope frontem palmum unumlatum, in fine recurvum, colore supera et infera parte miniaceo, media [orig: mediâ] luteo, etc. Fit talium Avium apud veteres mentio. Nam et Hesychius Rhinocerotem avem in Aethiopia reperiri scribit; et Tragopanda Plinii, Aquila maior, capite phaeniceo, cornibus in temporibus insignitur; et Tragopa solini in capite arietinis cornibus armatur; et Pomponius Mela eiusmodi aves Tragopaemanes appellat. [note: Salig. Exerci. 231. s. 3. ] Et Cardanus avis meminit Aquila [orig: Aquilâ] maioris, ex luteo et rubro splendidae, ex cuius rostro fulvo caeruleoque capuli parentur.
CAPUT VII. De Loxia.
[note: Descriptio. ] LOXIA seu corvi rostra, Trogon Plinii Roberto Constantino esse, videtur; ignota sine dubio Aristoteli. Magnitudine parum maximum vincit. Rostrum habet contra omnium avium morem ab utraque parte recurvum, crassum et admodum robustum. Unde ipsi nomen est. Colorem singulis annis hieme inprimis, mutat, ita ut nunc ad viridem, flavum, nunc ad rubrum et cinereum vergat. Rubere primum solet pectore, collo, et ventre, deinde flavescere. In vertice, cervice, et circa oculos caeruleus apparet; in cauda et extremis alis nigricans, crura rubicunda.
[note: Locus. ] Plurima Germaniae loca incolit, in Italia rarius videtur.
[note: Victus. ] Victitat seminibus cannabis, nucleis abietum, et ut quidam produnt, cadaveribus. Voracissima autem est.
[note: Generatio. ] Nidificat in abietibus, et verisimile est a [orig: à] cauda de ovo exire, seu quod, si reliquarum more prodiret, exitus a [orig: à] rostri curvitate impediretur; seu quod, cum media hieme nascatur, subinde ab ambientis inclementia [orig: inclementiâ], calor animalis suffocaretur. Hiemali tempore cantat, et quidem suaviter, in aestate abstinet. Caveis in clusa Psittacorum more sursum atque deorsum reptitat. A potu pocillum rostro si potest abicit, imaginem forte [orig: fortè] suam in aqua conspicata.
TITULUS VII. De Noctuis.
CAPUT PRIMUM. De Bubone.
[note: Aldrovand. l. 8. c. 1. ] ABsoluta [orig: ABsolutâ] Avium diurnarum Carnivorarum historia [orig: historiâ], ad Nocturnas deflectendum est. Hae vero [orig: verò] ob
page XIX, image: s065[illustration:
Ulula.
][illustration:
Ulula. Uwel. Huhu. eule
][illustration:
Ulula. Kirch Eule [orig: Eüle]
][illustration:
Noctua.
][illustration:
Aluco. mas huw.
][illustration:
Ulula alia
][illustration:
Noctua Kauslein [orig: Kaüslein]. Noctua Steinkautz.
][illustration:
Saxatils
][illustration:
Strix
]
page 47, image: s066caesios oculos glaukw=pai, dicuntur, et magnitudine inter se differunt. Oculos magnos amplos et caesios habent. Non solum in tenebricosis montium et rupium cavernis, sed et in cavis arboribus, desertis aedificiis, domorum, templorum, et turrium tectis latent. Inter duo denique crepuscula, [note: Arist. l. 9. H. A. c. 34. ] (de nocte parum aut nihil vident; de die excedens sensibile sensum laedit) lacertas, scarabaeos, apes, vespas, mures, hirundines, interdum lepusculos, et cuniculos rapiunt. Numerantur autem inter rapaces nocturnas. Bubo, Asio sive Otus, Scops, Aluco, Ulula, Noctua, Strix, Caprimulgus.
BUBO, qui Graecis bu/as2, bou/talos, sklo/y, bou/fos; Goropio Becano, cum Aristotelis Cyminde, Chalcide, Hubride, et Ptynge, idem: Aristoteli forte [orig: fortè] Ascalaphos, omnium nocturnarum est maximus, [note: Arist. l. 8. H. A. c. 3. Strabo Geogr. l. 17 ] nec Aquila [orig: Aquilâ] minor. Corpus ipsi breve, et propter caudae brevitatem veluti decurtatum. Corporis tegmen plumeum ferrugineo seu obscuro quodam aeris colore est. Maculis nigris sparsim et incerto ordine respergitur. Caput habet, adeo [orig: adeò] grande, ut ob eius magnitudinem pullus a [orig: à] cauda primum in lucem [note: Plin. l. 10. H. N. c. 16. ] prodire credatur; frontem orbiculatam seu teretem, plumis velut aurib. eminentibus in regionibus prout in Oto, insignitam. Cavernas ad auditum patulas, hocce pennarum ornamento ob magnitudinem tectas. Oculos maximos, et qui igneo splendore, ingenti magnitudine, et truci obtutu, terrorem aspectantibus incutiunt. Rostrum aduncum; Collum pro sua magnitudine perbreve; Ungues Aquilinis maiores; crurabrevia. Cuius [note: Gesner. in Ornith. ] Gesnerus iconem exhibet, magnitudine Anserem vincebat. Alas habebat ad tres dodrantes longas. Caput magnitudine et forma felinum. Pennae supra utramque aurem nigricante, et tres digitos subrigebantur. Cuius Aldrovandus, [note: Aldrov. Ornith. l. 8. c. 2. ] in multis abillo differebat. Nam huic quidem etiam ad extremos usque digitos crura; sed breviora, graciliora, nec ita supra genu torosa. Color ei erat per totum corpus ex cinereo ferrugineus, in pectore potissimum, ubi etiam sub nigris maculis per longum ductis, promiscue [orig: promiscuè] respersus erat. Dorsum et alae e [orig: è] ferruginco magis suscessebant. Et cum ille Gesneri in singulis totius corporis plumis magis variegatus, et tenuibus quibusdam lineolis, transversim ductis Accipitrum et Anatum instar, minutim distinctus fuerit: et universo corpore magis vero [orig: verò] dorso et capite, maculas quasdam incerti ductus, lituris nigris, crassis, et quodammodo figuratis gesserit: hic in alarum pennis maioribus, et cauda, lineis subnigris, transversis, largiusculis, distinguebatur; quae ita efformatae in cauda praesertim fuere, ut singulae latiores superne [orig: supernè] et inferne [orig: infernè] instar fimbriarum triplici ordine dispositae, aliis subtilioribus, clauderentur.
[note: Locus. ] Locum si spectes deserta [note: Plin. H. N. l. 10. c. 12. ] incolit, nec tantum [orig: tantùm] desolata, sed dira etiam et inaccessa. Inter sepulcra etiam diu noctuque versatur; aliquando propter mures, et iuxta horrea reperitur. Coetum aliarum avium fugit. Hinc solicana et devia [note: Ovid. in Epist. ] vocitatur. Nidulatur in altissimis rupibus, ne fetum iniuriis exponat, et ut securius ad praedam evagetur. Ovum eius Plinii tempore vix visum [note: Plin. H. N. l. 29. c. 4. ] est, nostris non adeo [orig: adeò] rarum.
[note: Cibus. ] Cibus ipsi [note: Arist. H. A. l. 8. c. 8. ] carnes avicularum, cuniculorum, et leporum. Tantum praedae, dum pullos educat congerit, ut et venatoribus satis lucri adferat. Templa noctu frequentare, ut se oleo ex lampadibus ingurgitet, vix credipotest. Noctu autem victum quaerit, et sublustri crepero gaudet in vespere. Unde Nocticanicana, et [note: Plin. l. 10. c. 12. H. N. ] noctis monstrum vocatur. Si diuturno tempore prodeat, ab aliis avibus seu visu insolens, convellitur. Roboris est magni. Visus et feroces canes abegisse, et cum Aquila depugnasse. Sise viribus imparem sentit, in dorsum supinus procumbit, unguesque ac rostrum sic adversum erigit, ut hostium nullus accedere audeat.
[note: Volatus. ] Quantum ad volatum [note: Ovid. l. 5. ] vix movet natas per inertia brachia pennas, numquam [note: Metam. ] volat [note: Plin. l. 10. c. 12. ] quo libuit, sed transversus. Hebetes ipsi interdiu oculi, minus tum [orig: tùm] quam [orig: quàm] Noctua videt. Non
page 48, image: s067cantu [note: Plin. l. c. ] aliquo, sed gemitu vocalis est, et bubulare, quod Graecis est bu/zein, dicitur.
[note: Usus. ] Usus eius est, tum in Aucupio. Nam et aviculae dum eam inter diu circumvolant, et percutiunt, facillime [orig: facillimè] retibus capiuntur; et Galli [note: Bellon. l. 2. de Avib. c. 28. ] eiusdem opera, Milvos venantur: tum in cibo. A quibusdam enim editur: tum in Medicina. Cerebrum vulnera cum adipe anserino glutinat; cum aphronitro scabiem sedat. Sanguis asthmaticis est utilis. Cor eius, si impositum [note: Plin. H. N. l. 29. c. 4 ] mammae mulieris dormientis sinistrae fuerit, ut omnia secreta pronuntiet; si axillae, ut canes obmutescant; efficere, sed falso [orig: falsò] tradunt. Creditur [note: Toseph. l. 8. Antiq. c. 8. ] Agrippae Romae captivo, primo regnum cum libertate, post mortem porten disse; Chingis Canum ab hostibus victum, quasi servasse, ideo [orig: ideò] a [orig: à] Tartaris honorari, serenitatem denique si totam noctem cecinerit, portendere.
CAPUT II. De Asione seu Oto.
[note: Descriptio. ] ASio seu Otus forte [orig: fortè] ab auribus qui, Alexandro Myndio apud Athenaeum Lagotia, quod aures leporinas habeat; aliis apud Aristotelem Nycticorax; quia Buboni per omnia, magnitudinem si excipias (magnitudine columbae esse scripsit [note: Athen. l. Dipnosoph. ] Athenaeus, quod de maximis intelligendum,) est similis, ternos quoque digitos habet anticos, posticum unum (male [orig: malè] noctuae similiem Plin. [note: Plin. H. N. l. 10. cap. 13. ] dicit male [orig: malè] et Caza to\n sko/pa per Asionem apud Aristotelem vertit; et Oppianus, [note: Oppian. in Cyneget. ] cum [note: Athem. l. 9. ] Athenaeo Otum cum Otide confundit) Bubonem sequitur. Aldrovandus [note: Aldrov. Ornithol. l. 8. c. 3. ] binos describit. Priori caput erat auribus velut cornibus plumeis insignitum, cinereo, baetico diluto et nigro ad supercilia usque et nares prope modum colore varium. Facies tota anterior, e [orig: è] cinereo candicabat, minutissimis plumulis veluti pilis tota obsita. Corpus totum e [orig: è] cinereo seu leucophaeo ad ferrugineum dilutum vergebat, maculis, ubique fuscis conspersum, tam maiusculis, quam [orig: quàm] punctorum instar minutissimis. Per ventrem notae fuscae in longum recta [orig: rectà] ducebantur, et in acumen desinebant etc.
Alterum semipalmum in longitudine minus, Fulvum Aldrovandus appellat. Toto propemodum anteriori corpore maculas fuscas, in longum protensas, et singulis plumis albicantibus decus satas, ut crucis aut lilii Francici referrent, figuram, habebat. Crura et pedes ad ungues usque hirsuti, uti totum corpus, flavescebant. Cauda infra alarum longitudinem, uno fere [orig: ferè] digito erat. Describit et Bellonius [note: l. 8. c. 3. ] tertium, auribus patulis, cruribus ad ungues pilosis, facie Aluconi simili, ventre maculis nigris variegato. Cauda [orig: Caudâ] alarum longitudinem aequante, ulula [orig: ululâ] multo [orig: multò] maiorem, qui vel superiori est similis vel Aristoteli incognitus et Arvernis in Gallia montibus peculiaris species, dicendus. Cranii Anatomen vide in Aldrovando. Auris et oculi hisce verbis idem exsequitur. Avi huic supra aures cutis in longum producitur complicata, rugosa, sponte concidens, et meatum eo loco occludens, instar membranarum, quae tamen in amplissimum, si voles, ambitum deduxeris. Sunt enim laxae, implumes intus, candidae, foris vero [orig: verò] minutissimis et pulchellis plumulis consitae et quae orbem venustum in marginum ambitu constituunt. Non alteri rei magis appositae, hasce cutaneas valvas, quam branchiis piscium compararim. His apertis, auditus foramen amplum ac patulum in medio apparet, multis anfractibus instar humani tortuosum. Oculus inventus fuit substantia quadam cartilaginea, velut capsula circumclusus, non tamen undique. Nam infra in parte oculi posteriori haudquaquam membrana haec substernebatur, sed circumquaque ad latera, a [orig: à] qua circulus supra totum oculum exporrigebatur, ante quidem hac [orig: hâc] membrana angusta erat, intra vero [orig: verò] et qua magis ad post eriora vergebat, dilatata. Oculus ipse ante orbicularis erat retro sessilis, et compressus, longe [orig: longè] quam vel in medio latior. Resecta cornea uveam ab illa intus plurimo nigrore tinctam et veluti atramento perfusam, quippe quae etiam humores subiectos
page 49, image: s068digitis contrectata tingeret, observavi. Huic in orbem alia tenuissima pellicula instar annuli circumponebatur, crocea, seu aurea per totam substantiam, ita uveae connata, ut nullo modo integra ab ea seccerni posset. Huiusmodi sane [orig: sanè] nullam, quod equidem sciam, in aliis animantibus reperiri puto. Duae igitur hae membranae coloribus diversis tinctae et per corneam transparentes, horrendum illum nocturnarum avium oblutum faciunt, concurrentibus simul e [orig: è] nigro et croceo ex adverso radiis et velut flammae e [orig: è] silice excussae micantibus. Humor crystallinus minime [orig: minimè] durus aut solidus erat, qualem in Aquilis et aliis observavimus, sed tener et molliculus, utpote qui facillime [orig: facillimè] vel sua sponte dissolutus refecta cornea simul cum aqueo humore efflueret.
[note: Locus. ] Locum si attendas, montes plerumque inhabitat, locaque edita. In montibus Arverniae copiosi inveniuntur, et in ltalia in monte Plumbicio passim sunt obvii. In Ciliciae campis de die inter Ambrosiae plantas abditum Bellonius invenit, cum tamen eo loci, ne ad quartum quidem milliare, arborem ullam nascentem videre liceat. Nidulatur in arborum cavernis, et foraminibus [note: Arist. H. A. l. 8. c. 12. ] Aristoteli et [note: Plin. l. 10 H. N. c. 23. ] Plinio migratorius est. Nam cum Lingulaca, matrice, et Cynchramo, Coturnicibus hinc proficiscentibus ducem esse scribunt.
[note: Volatus et Vox. ] Levi facilique volatu fertur. Vocem edit ei similem, qua [orig: quâ] homo frigore affectus reclamare solet hu, hu. Repetit eam solis occasu instante, aliquanto intervallo interposito, sonoram, tamquam si fistula [orig: fistulâ] tenui ederetur. Cum a [orig: à] quopiam lacessitur, sibilum aut crepitum emittit, qualem felis solet. In pugna eadem ratione se defendit ac Bubo. koba/los e)/sti kai\ mimhth\s2 [note: l. 8. H. A. c. 12. ] Aristoteli, seu quod instar mimorum ac parasitorum collum contorquendo nunc in hanc, nunc in illam partem ridiculos et mimicos gestus edat, seu quod imitatione gaudeat: Quicquid faciem. tem aucupem cernit, idem quoque agit. Stant [note: Athen. l. 9. Dipnosoph. ] illi e [orig: è] regione, et viscoso quodam Pharmaco oculos inungunt, illud post in pelvibus relinquunt et abeunt. Accedit Otus et oculos sibi conglutinat, sicque capitur. Aristoteles [note: Arist. H. A. l. 8. c. 12.. Athen. l. c. ] eum in altero aucupe intentum, ab altero circumveniri reliquit. Magi recenti Asionis felle glaucomata curari dicunt.
NB. Est et genus exoticum Oti, de quo vide in Mantissa. Num. 2.
CAPUT III. De Scope.
SCops, [note: Athen. l. 9. Dipnos. ] Alexandro Myndio absque s apud Latinos nondum invenit nomen, quamvis Bellonius [note: Bellon. l. 2 de Avib. c. 35. ] U. lulam exipso faciat. Graecis vel a [orig: à] voce inepta, [note: Eustat. in Odyss. 5. ] vel quod en skia=| w)=pa habeat ene/rgon, seu noctu maxime [orig: maximè] cernat, vel quod [orig: quòd] varietate gesticulationum, quibus naturaliter utuntur homines, skwpto/ntas2, id est, qui alios deludere solent, referat, sic dicitur. Habet fere [orig: ferè] cum omnibus noctunis aliquid commune. Cum Bubonibus et Otis, quod [orig: quòd] auritus sit. Cum Ululis et Alucone, quod pedes utrinque in aequum digitorum numerum dispertitos habeat. Cum Noctuis, quod pedum compositione, figura [orig: figurâ], colore denique et magnitudine, his quam [orig: quàm] aliis propior sit. Ab Athenaeo et Aeliano ita depingitur, ut minor Noctua [orig: Noctuâ] esse, in colore plumbeo albicantia puncta habere, et ab utrisque temporibus duas pinnas subrigere, dicatur.
[note: Genera. ] Duplex apud [note: Athen. l. 9. Dipnos. ex Callimacho. ] veteres ipsorum genus. Alii sunt vocales, qui omnib. temporibus patent, ideo [orig: ideò] a)eiskw=pes2 dicuntur, glauci sunt ac esui propter vitium carnis inepti. Alii muti qui automno interdum apparent, nec plus uno vel altero die commorantur, Scopes absolute [orig: absolutè] dicuntur, et ab Aeiscopib. crassitie differunt, turturi et palumbo similes. Tot et apud Neotericos differentiae. Una Italiae frequens, quam isti Chiuvino vocant. Altera huic apud Germanos similis, paulo [orig: paulò] albidior, cauda [orig: caudâ] et auriculis longioribus. Illa prout ab Aldrovando describitur, noctua [orig: noctuâ] est minor, palumbo par, omnium fere [orig: ferè] nocturnarum minima, illam si
page 50, image: s069excipias, quae Alaudam non superat, et rara est. Caput ei teres plumulis coloris ubique plumbei vestitum. Aurium plumulae una [orig: unâ] tantum pinnula [orig: pinnulâ] constabant, quae in mortuo vix appareat. Totius corporis superficie tenus color cinereus est, hinc inde nonnihil admixto, plumbeo, maculis albicantibus distinctus. Maiores alarum et caudae pennas, maculae albae, transversim ornatn; minores reliquas omnes etiam linea in longum nigra secat. Circa collum et alarum initium ruffo decore promiscue [orig: promiscuè] respergitur. Pedes habet exiguos fuscos, ad plumbi colorem obscurum accedentes, squamosos, depiles, in digitos binos anticos, et totidem posticos dispartitos, unguibus fuscis instructos.
[note: Generatio. ] De Generatione ipsius nihil exploratum esse scribit [note: Arist. l. 9. H. A. c. 28. ] Aristoteles, nisi quod [orig: quòd] Favoniis flatibus appareant. Plinius [note: Plin. l. 10 H. N. c. 49. ] amplius nasei negat, forte [orig: fortè] quod [orig: quòd] ipsorum satyricos motus, cum insident, plçrisque memoratos concipere mente non possit.
[note: Vox ] De Voce superius dictum est. Quod ei ex [note: Athen. l. 9. Dipn. ] Athenaeo potius quam [orig: quàm] Aeliano a [orig: à] Gyllio applicatur, pa/nta ta\ tw=n zw/wn e)/uglwtta kai\ dihrqrwme/na ei)=nai th\n fw/nhn, quasi omnes oris expressione et articulata voce longe [orig: longè] superet; ad aves, quarum lingua latiuscula pertinet. Ridiculos saepe [orig: saepè] exercent gestus. Cum enim colla retro [orig: retrò] agilia habeant, caput modo adducendo, modo protendendo, vertice nutando, humeros, iactando, et saltitando, histriones imitantur. Unde Scops saltationis apud antiquos genus, quod et Scopiam [note: Pollux l. 4. c. 14. Meurs. in Or chestra. ] nominbant, e)/xon tina\ tou= traxh/la perifora\n kata\ th\n tou o)/rniqos mi/mhsin. Habebant quandam colli circumvolutionem ad avium imitationem. Perire mali Punici grano, Gyllius in Aeliano [note: Aelian. l. 6. H. A. c. 46. ] addit.
CAPUT IV. De Alucone et Ulula.
ALVOCNIS, qui Graecis e)leo\s2, non e)leio\s2, nec e\laio\s2, nomen, vel ab Italorum Alochone Gaza formavit; vel a [orig: à] Germanorum, ut Lazius vult, locken, quod allicere significat, desumptum est. Duo [note: Bellon. l. 2. de Avib. c. 32. Aldrov. l. 8. c. 5. ] ipsorum sunt genera Unum maius, alterum minus.
Maius Caponis est [note: Arist. H. A. l. 8. c. 3. ] magnitudine, hoc peculiare habet, ut palpebram a [orig: à] summo oculo ad imum adducens, conniveat. Auriculis caret; sed eorum loco coronam quandam e [orig: è] plumis constructam, quae faciem totam, pinnulis supra oculos superciliorum altorum modo, elevatis, et utrinque per tempora nec non sub mentum descendendo in orbem coeuntibus [orig: coëuntibus], flammei muliebris forma [orig: formâ], habet. Rostrum ipsi album. Oculi in cavitatem profundam, a [orig: à] plumulis undique surrectis constitutam, magni, et toti atri immerguntur. Dorsum coloris est plumbei, notulis albidis variegatam. Crura plumis candidis conteguntur, pedes duntaxat pilis. Incolit tam loca campestria, quam saxa praerupta, rimas turrium, et cavernas quercuum. Muribus et aviculis et inter has [note: Arist. l. 8. H. A. c. 3. ] picis victitat. Quod forte [orig: fortè] animal culum coepit, deglutit, integrum. Tam ampla enim ei gula, ut bolos ovo maiores integros transmittat: neque quicquam cibu sumit antequam ossa, pilos, et plumas reiecerit. Transversim, Ardearum more inter volandum fertur.
Minus simili cum maiore maculorum diversitate variegatur, domesticam columbam magnitudine non ex. cedit. Vertex capitis, collum, dorsum, alae ad pennas remiges usque plumis vestiuntur ab initio prope [orig: propè] radicem cinereis obscuris; reliqua ferrugineis dilutis. Anterior capitis pars, plumulis candidis informam flammei cincta videtur, quas circulus luteus undiquaque ambiens claudit. Oculi nigerrimi versus interiorem canthum plumeis luteis obsidentur.
Tibiae et pedes villis horrentes nonnihil rubent, binis ante et totidem retro [orig: retrò] digitis instructi. Unguibus armatur longis, validis, acutissimis, et aterrimis.
[note: Vox. ] Vocem noctu edit adeo [orig: adeò] terribilem, ut pueris et feminis terrorem incutiat. Rarior multo [orig: multò] conspectu est, quam [orig: quàm] maior. Ulula flammeata Gesneri eadem cum Alucone.
ULULA, Graecis ai)gw/lion, o)lolugn\, et
page 51, image: s070o)lolugw\n, dicitur. Quae a [orig: à] Gesnero [note: Gesner. in Ornitholog. ] describitur, magnitudine erat Gallinae, vel supra, colore rufta, vel nigro respersa. Rostrum reve et a dunhcum albicabat. Oculos habebat magnos nigros, pupillam obscure [orig: obscurè] ruffam, pinnulas inter oculos et rostrum multas, densas, cinerei fere [orig: ferè] coloris, margines palpebrarum rubicundi, membrana nictanti superne [orig: supernè] abducebantur. Collum erat multum retro [orig: retrò] agile. Crura albicantia punctis conspersa lividis, hirsuta ad pedes usque. Pedum digiti bini ante [orig: antè], totidem retro [orig: retrò]. Quam [note: l. 8. Ornithol. c. 6. ] Aldrovandus describit, et inter ululas, quod vocem non flebilem eiulando, sed Gallinaceorum haud absimilem rotro frendendo, ediderit, reponere metuit. Caput, dorsum, alas, caudam colore cinereo, maculis albicantibus ac nigris distinctam habebat, sub ventre albicabar, et nigris maculis variegabatur. Capite erat valde [orig: valdè] magno, tereti, enoriniter crasso, admodum plumoso. Oculis ex toto nigricantibus, et plumulis albis undiquaque in orbem cinctis, in quorum ambitu, ad palpebrarum oras lippientium, instar rubescens circulus conspiciebatur, superiori tantum palpebra inter nictandum oculus contegebatur. Rostrum erat subvirescens, etc.
[note: Locus et Cibus. ] Colit et campestria et saxa, di/qalos [note: Arist. l. 9. H. A. l. 17. ] est, seu geminicibi. Fruges in humilioribus colligit. Inexcelsis rapinas agit, et carnes in cibum parat. Picas [note: Arist H. A. l. 8. c. 3. ] venatur: sed et [note: Idem. H. A. l. 9. c. 1. ] colorem (subest mendum, nec nota cuiquam avis) forte collurionem, rapit. Est nuktino/mos [note: Idem l. 9. c. 17. ] kai\ h(me/ras2 o)liga/kis2 fai/netai\, Noctu vagatur; de die raro [orig: rarò] apparet.
[note: Generatio. ] Parit quaternos, si bene [orig: benè] Plinius [note: Plin. H. N l. 10. c. 16. ] Aristotelem [note: Arist. H. A. l. 6. c. 6. ] intellexit. Nam ne de Aetolio Milvo res sit verendum est. Vox eius est ululare, seu maesta et flebili voce plangere, idque [note: Apul. l. 2. Floridor. ] vespertino tempore.
Fel eius praedicatur ad albugines, [note: Usus. ] suffusiones, et caligines. [note: Plin. l. 29 H. N. c. 6. ] Adeps ad claritatem.
CAPUT V. De Noctua in specie sic dicta.
[note: Generatio et descriptio. ] NOctua Latinis quod [orig: quòd] noctu canat et volet, Graecis glau\c, kokkoba/rh, [note: Hesychius in Lex. ] kri/gh, et tutw/ dicitur. Duplicis ipsarum generis mentionem faciunt Auctores, Maioris nempe et Minoris. Utrique collum breve, gulae pars in ferior paulo latior. a)pofua/des2 seu appendices infra [note: Arist. H. A. l. 2. c. ult. ] ubi intestinum desinit paucae, lien tam parvus [note: Idem l. 2. c. 15. ] w(/ste lanqa/nein o)li/gous2 th\n ai)/sqhsin, ut sensum multorum effugiat. Cauda [note: Albert. l. 23. ] brevis, et si [note: l. 23. de Avib. c. 32. ] Bellonium audimus, pedes pilosi, Capitis vertex ex plumularum ibidem positu veluti introrsum excavatus. Quae ab [note: Aldrov. Ornithol. l. 8. c. 7. ] Aldrovando describitur, erat columbae magnitudine, capite maiusculo superne [orig: supernè] depresso. Oculis magnis et glaucis. Rostro longiusculo, dilute [orig: dilutè] flavo, corpore toto plumis partim baetico partim albo distinctus. Cruribus plumosis, et ad pedes usque hirsutis, coloris e [orig: è] cinereo baetici. Pedum digitis subfuscis, cinereis, implumibus. Quam Germani saxatilem nominant, tota parte prona fusci, modico ruffo permixti, et albicantibus maculis distincti est coloris. Crura et digitos pedum habet hirsuta, plumis albidis. In exstincta rostrum superius rubebat, cum prius in viva rubere non videretur. Inter oculos et rostrum pennulae quaedam ceu pili aut barbulae rigent.
[note: Locus. ] Locum si attendas, in Creta nasci negat [note: Plin. H. N. l. 10. c. 29. ] Plinius, illatam mori tradit, nec in Alpinis Helvetiae regionib. inveniri scribit. E Gallia Cisalpina [orig: Cisalpinâ], Lo~gobardia, et Germania ad Rhenum eo [orig: eò] advehuntur. In Attica [note: Apostol. Cent. 6. Proverb. 41. ] plurimae. Unde Noctuas Athenas. Saxatiles montana et saxosa incolunt. Ideo [orig: Ideò] ad frigus arcendum plumas cruribus et digitis natura induit.
[note: Victus. ] Cibus ipsis vespae, apes, lacertae, [note: April. H. A. l. 8. c. 3. ] mures, quarum [note: Crescent. l. 10. c. 16. de Agricult. ] cicuratae, in domibus etiam venationem exercent, semel saturatae trium dierum inediam perferunt, nec novem abstinentia [orig: abstinentiâ] laeduntur.
page 52, image: s071[note: Generatio. ] Quantum ad Generationem, quod de Bubone, id et de hac [note: Plin. l. 10. H. N. c. 17. ] Plinius dicit, solam inter uncungues, et carnivoras non caecos parere pullos, Eustathius et Varinus falso [orig: falsò] tradunt, nec verius, cum formicas a [orig: à] suis pullis abigere cupiunt, vespertilionis cor in nido tamquam amuletum habere, Oppianus reliquit. Si enim ipsa lepus est, cur aliunde pulpamenta quaerat. Nec de die omino [orig: ominò] caecutire verum; nec propter insitam vim igneam tenebr as penetrare, ac luna silente videre, quod Eustathius, et Varinus scribunt. Die, [note: Ambr. l. 5. Hexam. c. 24. ] exorto quasi splendore visus eius hebetatur, et quasi quibusdam errat in tenebris. Sicca nimis et tenuis humoris substantia facili negotio dissipatur. Noctu, quia aere [orig: aëre] qui visionis medium est, non illuminato, obiectae colorum species non exprimuntur, si propius [note: Bellon. l. 2. de Avib. c. 24. ] accesseris, haud loco sese movebit. Moderata lux quia Noctuae conveniens, ideo [orig: ideò] qhre/vei [note: Arist. H. A. l. 9. c. 34 ] a)/xris2 e(spe/rou kai\ peri\ o)/rqron, per vesperam et circa matutinum crepusculum venatur. Sonum edit duplicem, unum tou, tou; alterum vocant cucabare. [note: In avib. ] Aristophani kikkaba=n. Pollux [note: Pollux Onom. l. 5. c. 13. ] eam vi(/zein scribit. Nigidius [note: Plin. l. 10. c. 17. ] novem habere voces prodit. Apuleius [note: l. 3. Milesior. ] serum et intortum eius cantum vocat.
Est etiam saltatrix, et corpus et cervicem frequenter in orbem contorquendo, [note: Ingenium. ] nunc torvo et fixo obtutu hominem aspicit, nunc capite huc illuc acto scurras et histriones imitatur. Luce [note: Crescent. Agricult. l. 10. c. 6. ] vagantem aviculae reliquae sturnatim admirantium specie primo [orig: primò] circumvolitant, mox impetunt. Ab his [note: Plin. l. 10 H. N. c. 17. ] circumdata, resupina pedibus repugnat, collectaque in arctum, rostro et unguibus tota tegitur.
[note: Inimicitia. ] Inimicitias gerere dicitur cum [note: Arist. H. A. l. 8. c. 1. ] cornice, seu quod sibi ova meridie absumat, seu propter aliam causam-Lucretius [note: l. de Natura rerum. ] sane [orig: sanè] cornices metu Noctuarum in Athenarum moenibus unquam volasse negat: cum orchilo, [note: Arist. l. 9. H. A. c. 1. ] eius ova itidem exedente; cum Pico Garrulo, et ovib. Contractu frondium platani torporem contrahere, sic a [orig: à] ciconiis a [orig: à] nido submoveri, fabulatur Aelianus. Auxiliatur [note: Plin. l. 10 H. N. c. 17. ] ei contra aaviculas collegio quodam naturae passer, bellumque partitur.
[note: Usus. ] Usus captae tum in aucupiis, prout in Oto dictum est: quod genus aucupii hodie [orig: hodiè], a [orig: à] pipatu avium circumvolantium noctuam Pipatam vocant. Unde Pipare quod decipere; tum in cibis, apud tenuioris fortunae homines; tum in Medicina [orig: Medicinâ]. Nam cibus aqua [orig: aquâ] in qua Noctua lavit perfusus, Gallinarum pituitam pellit. Sa~guis inter psilothra numeratur, iecur parotidas sanat. Anginis cerebro succurritur. Ebriosis ova pertriduum in vino data, taedium eius ad ducunt.
[note: Praesagium. ] Praesagia si respicias, si nemore deserto frequentior in urbibus apparuerit, sterilitatem; si vespertino crepusculo de suis lustris citius pro consuetudine egressa, plurimum cucubaverit, pluvias; si [note: Aratus in phaenomenis. ] pluvia [orig: pluviâ] durante, cessaverit, serenitatem, polliceri creditur.
NB. De Noctuae genere exotico vide Mantissam. N. 2.
CAP. VI. De Strige et Caprimulgo.
[note: Descriptio. ] STRIX quaenam sitavium, non constare arbitratur [note: l. 11. H. N. c. 39. ] Plinius. Ovidius cam brevi compendio descripsit, dum scribit
--- Strigum Grande caput, stantes oculi, rostra apta ruinae, Canicies pennis, unguibus hamus inest.Ubera eas infantium labris immulgere, sanguinem in cunis noctu exsugere, imo [orig: imò] et dilaniato unguibus corpore mortem afferre, credidit superstitiosa [note: Ovid. 6. Fastor. ] Antiquitas. Isidorus [note: l. 12. Origin. c. 17. Vox. ] vero [orig: verò] propriis pullis lacteum humorem instillare, eosque ultra modum amare prodidit.
[note: Vox. ] Vox ipsarum proprie [orig: propriè] stridor est Latinis. Omen semper triste habebatur.
Aldrovandus [note: l. 8. Ornithol. c. 8. ] hunc nocturnam quandam avem refert, quae habebat caput magnum, rotundum, anteriore parte plumulis exiguis, in orbem velut fla~meum positis exornatum. Oculos grandes cum iride dilute [orig: dilutè] flava ac pallente,
page XX, image: s072[illustration:
Niictuorax
][illustration:
Nathtrab
][illustration:
Caprunulgus. nachtrab. Pfaff. alias geisntelken
][illustration:
Vespertilio.
][illustration:
Caprimugus alius.
][illustration:
Vespertilio. Spekmause. flederinaus.
][illustration:
lunge Fledermeuse
][illustration:
Vespertilio. lactans Fledermas. mit deniungen
][illustration:
Despertilio Flatermause.
]
page 53, image: s073pupillas maximas, et vehementer atras. Rostrum corneum, fuscum. Pennas universi corporis ferrugineas, maculis fuscis in remigibus transversim distinctas. Caudam palmo fere [orig: ferè] alis longiorem. Crura ad digitorum ungues usque instar pedis leporini pilosa. Digitos pedum binos ante, totidem retro [orig: retrò]. Magnitudine erat Asionis. Dicebatur caprarum ubera exsugere.
[note: Descriptio. ] CAPRIMULGUS etsi specie a [orig: à] reliquis multum differat; nocturnis tamen, ratione visus accensetur. Graecis )*aigoqh/lhs2 para\ to\ e)c a)igo\s2 teqhlake/nai, quod [orig: quòd] capras sugat, dicitur. Magnitudine est [note: Arist. H. A. l. 9. c. 30. ] paulo [orig: paulò] maior quam [orig: quàm] Merula, minor quam [orig: quàm] cuculus, seu ut Plinius, [note: l. 10. H. N. c. 40. ] grandioris Merulae aspectu. Cuius iconem Aldrovandus exhibet, erat cuculo ita similis, ut nisi inusitata pedum, crurumque exilitas et brevitas cum diversa constructione obstitisset, is idem esse crederetur. Caput habebat vertice longo et compresso. Oculos grandes, iridem et pupillam nigerrimas, Rostrum vix passerino maius, modicum aduncum, plumulis tamquam pilis quibusdam superne [orig: supernè] ad nares et inferne [orig: infernè] sub mento, ornatum, etc. Quam Gesnerus exhibet, rostrum habebat aduncum, et tibias plumis obvestitas.
[note: Locus. ] Degit in [note: Arist. l. c. ] montibus circa mare inprims in Creta, propter viciniam stabulorum quibus caprae includuntur. Intrant h namque isti fures nocturni pastorum stabula, caprarumque uberibus advolant, propter suctum lactis, qua [orig: quâ] iniuria [orig: iniuriâ] uber emoritur; caprae, quas ita mulsere, caecitate percutiuntur. A deo [orig: deò] terribilem clamorem habent, ut etiam audientibus pavorem incutiant. Duo aut tria cum. [note: Arist. l. c. ] plurima ova pariunt. De visu ita Aristoteles: e)sti ou)k o)zu/wpos th=s2 h(me/ras2, a)lla\ th=s2 nikto\s2 ble/pei. Parum acute [orig: acutè] interdum videt, sed noctu perspicax est.
TITULUS VIII. De Carnivoris mediae naturae.
CAPUT PRIMUM. De Vespertilione.
[note: Descriptio. ] VEspertilio, LXX. nukteri\s2, Hesychio et Phavorino fa/lkh, Phili nukta/lwy et file/speros, Victorino Avis sorex, Vallae semimus, Platoni in aenigmate, Avis non avis dicitur. *toi\s2 tthnoi=s2 kai\ pezoi=s2 e)pamfoteri/zon kai\ dia\ tou/to a)mfote/rwn te kai\ ou)dete/rwn metexei\n, bene [orig: benè] scripsit [note: l. 4. de partib. Anim. c. 13. ] Philosophus, male [orig: malè] [note: l. 7. Saturnal. c. 16. ] Macrobius, quatuor pedibus ingredi, et inter quadrupedes referendum, ut inferius patebit. Color nonnullis fulvus, aliis niger, subalbus, cinereus. Magnitudo diversa. Maiores [note: Strabo. l. 15. ] in urbe Assyriae Borsippa, quam [orig: quàm] alibi, in novo orbe columbas adaequant, in Brasilia [note: Livius Hist. c. 10. ] monedulas, circa Urabam [note: Gomara Hist. c. 61. ] turtures, in Orientali India, si Pompilio Azalio credendum tanti, utillas transeuntes, alarum verbere prosternant, multos etiam occidant. Caput quibusdam murinum est, caninum aliis. Rostrum a [orig: à] ceteris avibus diversum. Nares vituli instar. Dentes XXXIV, in mandibula inferiore octodecim, sedecim in superiore Bellonius observavit, viginti quatuor in singulis mandibulis duodenos, eosque serratos, teretes, et longiusculos [note: l. 9. Ornithol. c. 1. ] Aldrovandus utrinque insuperiore mandibula senos, in inferiore septenos quorum anteriores ceteris longiores; omnes valdealbi [orig: valdèalbi], Clusius. Maxillas intus et foris pilus oblo~gus, niger, obvestit. Auriculas interdum binas, quaternas interdum habet: similitudo eis Asininarum, et superiores quadruplo sunt inferioribus maiores. Mamillae soli volucrum datae sunt, lacte sola nutritubera [note: Plin. l. 10 H. N. c. 61. ] admovens. Alas, quae [note: Strabo l. 15. ] pellitae, exsangues quidam diexere. Ab armis incipiunt, et per latera per axillas continuo [orig: continuò] ductu ad crura usque feruntur, eaque circumambiunt. Quatuor hae flexus, plicas seu articulationes habent, quibus alas inter volandum dilatant, et contrahunt, mediis superiorum, (cubitos Albertus nominat) quique in plures alios deorsum flexus divaricantur, digituli singuli, unguiculis haematis instructi, quibus parietibus se affigunt, annectuntur. In supremis alis rudimenta, quaedam brachiorum nervosa apparent, quae in uncum desinunt. Pedes illi bini, in quinos digitos dissecti et
page 54, image: s074unguiculis acutis instructi, singuli in medio, ac si palmam efformarent, ampli. Innituntur inferiori alarum membranae, atque ex ventre ad caudae, si quae est, latera, exporriguntur. Cauda quippe aliis nulla, ut recte [orig: rectè] [note: de partib. Animal. l. 4. c. 11. ] Aristoteles, Africanis murium instar oblonga, [note: Bellon. l. 2. de avib. c. ult. ] et quatuor digitos extra membranas alarum prominens. Aldrovandino mediis atque infimis alarum membranis sub ventre involvebatur, et ad extremam earundem exporrigebatur apicem. Penis mari sat magnus; exsertusque, qualis simiarum est, genitalis feminae meatus pone podicem apparere solet. Quid sibi Plinius, verbis, Coxendix huic aviuna traditur, velut, cum duo crura habeat, intelligi vix potest.
[note: Locus. ] Locum si spectes, laca obscura, cavernas, et meatus subterraneos amant. Ideo [orig: Ideò] et in labyrintho Cretae inter Cnossum et Cortinam, Borsippam, [note: Strabo Geog. l. 16. ] urbem adde, plurimi, et in Appennini prope [orig: propè] Puteolos, speluncis multa milia, et in monasterio quodam Misniae tanta, ut excrementorum acervis multi carri onerari possint. Delectantur in victu [note: Plin. H. N. l. 10. c. 61. ] culicibus et muscis, sed et lardum, candelas, et alia pinguia arrodunt. Succidiam saepe ita exedunt, ut in excavata scrobe stabulentur. Invadunt et nudam corporis partem culicum more, et sanguinem exsugunt, in Dariene ita infestatos Hispanos, tabe contracta obiisse, [note: l. 6. dec. 3. ] Martyr auctor est. Gallinas, canes et catos mo su aculeo in cristam infixo interemisse addit. Solus volucrum, [note: Plin. l. cit. ] animal tantum parit, et fetus lacte ub eribus admotus nutrit. Recens nati musculis sunt similes, glabri, infantis humani instar; sed omnibus partibus absoluti, matris uberibus, cum primum enixa est adeo [orig: adeò] tenaciter adhaerent, ut ne a [orig: à] mortua quidem sponte [orig: spontè] decidant. Nullis secundinis obtectos quidam putavere produci, refellit [note: l. 2. de Avib. c. 2. ] Bellonius, qui plures vigenis se in Pseudolabyrintho Cretae praegnantes secuisse tradit, has etiam mater devorat, dum proli nuper natae ob teneritudinem metuens, primo vel secundo die ad pastum evolare prohibetur. Cum duo tantum ei natura ubera dederit, plures geminis uno partu non edit; quia vero [orig: verò] magna eorundem interdum copia ingruit, haud male [orig: malè] [note: Gemma [orig: Gemmà] Cosinocret. c. 8. ] quidam e [orig: è] putri etiam materia oriri, opinati sunt.
[note: Volatus. ] Volant mane [orig: manè] et vesperi potissimum [orig: potissimùm]; feminae saepe [orig: saepè] geminos implexae infantes; volatu ob timorem in directo seu tortuoso, atque haud longe [orig: longè] a [orig: à] terra semper. Volitatione fessi, hamis digitulorum, quorum in mediis alis rudimenta habent, [note: Homer. Odyss. m. ] parietibus saxis, arborib., aut cavernarum fornicib. sese appendunt, et [note: Homer. Odyss. w. ] continuata serie, ac veluti catena quadam inter se cohaerent. Melius de nocte vident, [note: Alex. Aphrod. l. 1. prob. 66. Ingenium. ] quia spiritus ipsorum visorius tenuissimus et dilucidissimus, per noctem modice [orig: modicè] incrassescens, idoneus ad conspectum redditur, de die extenuatus, expanditur et evanescit, ideo [orig: ideò] face vel gladio volantibus obiecto, decidunt.
[note: Vox. ] Voce exili gannitum potius et latratum canum imitantur, quam [orig: quàm] murium sibillum. Latinis stridere, Graecis [note: Homer. Odiss. w. ] tri/zein, tetriga/pein, et tetrige/nai [note: A. Pollux. l. 5. c. 13. Affectus. ] dicuntur.
Singularis ipsis cum columbis amicitia, detinentur istae, si caput vespertilionis in peris summo columbarii fastigio suspendatur. Inimicitias vero [orig: verò] gerunt cum Ciconia, [note: Ael. l. 1 de Anim. c. 37. ] quia a [orig: à] solo illius contacu huius ova sterilescunt, ni platani foliis in nidm positis sibi caverit: Cum platano, qui prae foribus suspensus ne involent, prohibet; cum hedera, cuius suffitu et odore perimuntur; cum formicis, ad quarum nidos si alas suspenderis, nulla ipsarum egreditur, cum locustis, [note: Democrit. in Geopon. ] quae locum ubi vespertilio suspensus non transvolant.
[note: Usus. ] Usus vespertilionum est tum in cibis; nam a [orig: à] [note: Strabo. l. 16. ] Borsippenis condiebantur, ab incolis insularum [note: Scalig. Exser c. 236. ] Catigan et S. Iohannis eduntur, ferventi aquae immersi et excoriati eduntur, [note: Niremberg. Naturae Exot. l. 10. cap. 93. 94. ] in Oriente gallinas sapore vincunt: tum in Medicamentis, totipraeparati, bene [orig: benè] scirrho, et podagrae adhilbentur. Sanguinem trichiasi conducere, Archigenes [note: Galen. l. 4. de compos. medic. s. l. c. 8. ] et [note: y Galen in Euporistis. ] Serenus credunt, Galenus et Iulius Alexandrinus negant. Cor et lingua hydrophobiam inducit. Caput dextro alligatum brachio vigilantis somnum impedit. Magicae revera, vanitatis est
page XXI, image: s075[illustration: ]
[illustration:
Struthocamelus Straus
][illustration:
Pavo Sine cauda chinensis
][illustration:
Gallus Monstros, caudatus
]
page 55, image: s076quod tradunt, si ter circumlatus domui vespertilio vivus per fenestram inverso capite infigatur, amuletum esse, praesertimque ovilibus circumlatum toties, et pedibus suspensum in superliminari.
CAPUT II. De Struthocamelo.
[note: Descriptio. ] STruthocamelus strouqo\s2 Philostrato et Aristoteli, strouqoka/mhlos2 Hesychio, strouqoioka/mhlos Oppiano, streifoka/mhlos recentioribus Graecis dicitur, melius Chaenocamelum, quia xh=na sive anserem potius, quam [orig: quàm] strouqe\n sive passerem, nisi cum Scaligero, gallinamreddere malis, dixissent. Plautus eum Passerem marinum appellavit, Phavorinus Lybicam avem, Diodorus Siculus Cervinam dixit. Aristophanis lubiko\n o)/rneoi; Horatii Afr avis, gallinae potius sunt, quas praegrandes Africa terra tulit. Maximus est omnium avium. Diodorus [note: Diodor. Biblioth. 3. c. 12. ] Camelo parem esse. Plinius [note: Plin. H. N. l. 10. c. 1 ] equitis equo insidentis magnitudinem excedere; et verum est, si collum quantum potest erigat. Rostrum habet exiguum sed acutum. Cput in quo fere [orig: ferè] nullum cerebrum, parvum, exiguis pillis, in femina pallide [orig: pallidè] lutescentibus, in mare flavescentibus, collo ad rubrum colorem vergente. Palpebras utrinque solus omnium alitum ut homo, pilos in superiore palpebra. Collum longissimum. Dorsum, cuius pennae in mare nigerrimae, in femina suscae, lanae quandam substantiam sua mollicie efficiunt, tam latum, ut puerum lactentem insi dentem [note: Oppian. Cyneget. l. 3. v. 490. ] ferre possit. Alarum Pennae eiusdem sunt coloris, sed in superiori parte candidissimae. Gordianus miniatos habuit. Initerioribus alarum cubitis spicula secundum [orig: secundùm] [note: Albert. l. 23. de Animalib. ] quosdam, quibus ferit, habet; osseos in extremis alis, secundum alios, mucrones, quibus ceu calcarib. ad cursum velociorem se incitat. Aldrovandus observare eos non potuit. Caudae pennae in mare subalbidae, in femina subfuscae sunt. Cosae praegrandes, quod in angustum sensim iuxta femur finiantur; femur humanum potius imitantur. Pedes Camelorum cruribus similes [note: Oppian. l. c. ] qamnh=sin arhra/menoi foli/dessi, frequentibus firmati squamis ad geminos, usque duros poplites integutur. Pedes more boum bifidi, in binas ungulas dividuntur. Cur bisulcum potius quam [orig: quàm] solipedem aut digitatum natura fecerit, ignorare me fateor.
[note: Locus. ] Reperiuntur, in [note: Theophr. l. 4. Histor. plant. c. 4. ] Africa, Lybia, [note: Plin. l. 10. c. 1. H. N. ] Aethiopia, [note: Xenoph. l. 1. Exp. Strabo l. 18 ] Arabia, et [note: Diod. Sicul. l. 3. c. 13 Victus. ] Syria. Amant deserta et fere [orig: ferè] aquosa, et tanta eorum aliquando conspicitur copia, ut velut equitum quandam aciem eminus efforment.
Quantum ad Victum, Carpophagum esse ex Strabone [note: l. 6. Geogr. Strabgo. ] colligi potest. ferrum, lapides, ossa, et quicquid obtigerit, sine delectu devorare certum fere est: sed an eadem concoquet, dubitatur, si fit, quod [note: Epist. 12. ] Langius credidit, specificae potius proprietati, quam intensissimo calore tribuendum id erit. Nam leo [note: Aphrodis. in prooem. probl. ] struhocamelo calidior, ferrum concoquere non potest. Interrogatur, qui circumducebat, a [orig: à] Brentio, [note: Vossius in emens. ad l. 3. de Idol. ] deglutire quidem ferri particulas, sed iterum, vel integras, vel summum perpusillo imminutas, respondit.
[note: Generatio. ] In Venerem proclivis est, et Cameti Bactriani instar, aversus coit. Complura [note: l Plin. l. 10. c. 52. ] ponit ova, octuaginta [note: Aelian. de Arimal. l. 14. c. 13. ] nempe, et quidem mense Iulio; liaque lapidea [note: Aristl. l. 9. H. A. c. 15. ] quasi crusta munita, et XV. plus minus libras pendentia. In arena condita, et neglecta, solis calore foventur: solo visu exiis pullos excludi quidam credidere, quod intueri ea avem viderent. nec propter gravitatem iis incubare posse scirent. Non excluduntur simul. Pars intra ova formatur, pars in lucem prodit, pars fovetur.
[note: Vox. ] De eius voce nil memoratu dignum occurrit. No~ elevatur a [orig: à] terra propter corporis molem; festinantissime tamen interdum incedit, ingruente in alas vento, et tamquam vela eas extendente. Naturaliter eum calvere Plinius [note: Plin. H. N. l. 11. c. 37 ] dixit; equum odisse alii tradunt. Collum frutice occultat, seu quod di/ a)frosu/nhn kai\ nuqro/thta yuxh=s2, [note: Plin. H. N. l. 10. c. 1. ] latere se ita existimet; seu quod eam corporis partem, quam se inferiorem habere novit, contra persequentium iniurias muniat.
page 56, image: s077[note: Usus. ] Usum si spectes, ova [note: Plin. l. c. ] propter amplitudinem pro quibusdam habentur vasis. Garamantes poteoria et capitum tegmenta ex iis conficiunt. Pennae conos bellicos et galeas adornant, quas apud Turcas solis Ianitzaris gerere concessum. Lapis in ventriculo repertus, et collo suspensus, concoquendi vim promovet. Sebum efficacioris ad omnia quam adeps anserinus usus: ideo [orig: ideò] cum auctio regia per Catonem Uticensem fieret, LXXX. sestertiis vaeniit; et apud Aeginetam emplastrum diacinnabarios ingreditur. Carnes Arabibus, Aethiopibus, Numidis et aliis in usu, hinc Struthophagorum nomen. Heliogabalus [note: Lamprid. in Heliogabalo. ] sexcentorum capita una cena, ad edenda eorum cerebella apposuit. Fitmus Seleucius, qui Hippopotami adipe delibutos inter Crocodilosimpune [orig: Crocodilosimpunè] natabat, totum uno die comedisse dicitur. Sceletum apud [note: l. 24. c. 22. ] Pareum vide.
NB. Est et alia Struthocamelorum species. Vide Mantissam. Num. 3.
HISTORIAE NATURALIS DE AVIBUS: LIBER II. De Avibus Phytivoris.
TITULUS I. De Avibus Granivoris, Non canoris.
CAPUT PRIMUM. De Pulveratricibus Silvestribus.
ARTICULUS I. De Pavone.
ABsoluta [orig: ABsolutâ] Avium Carnivorarum historia ad Phytivoras pergendum est, inter quas pulveratrices tam silvestres, quam [orig: quàm] domesticae primo [orig: primò] occurrunt. Inter illas primus Pavo, propter exquisitum pennarum [note: Lucian. de domo. ] ver, et gemmantes [note: Plin. H. N. l. 10. c. 20. ] colores, quos adverso maxime [orig: maximè] sole, quia sic fulgentius radiant, expandit; Iunonium incessum [note: Varro l. 3. dererust. c. 6. ] ingenium, de quo in sequentibus singulare, et magnum apud veteres [note: Oppiam. l. 2. Lucret. l. 2. de Natura rerum. ] aestimium occurrit. Athenis [note: Aelian. de Animal. l. 5. c. 21. ] statuto pretio singulis noviluniis per annos XXX. spectabatur, multi Lacedaemone et ex Thessalia spectatum confluebant. Alexam. [note: Ael. l. c. ] visis iis apud Indos, gravissimas in eum qui occideret poenas constituit. Tiberius [note: Sueton. in Tiber. ] ob subtractum e [orig: è] viridario unum, capite multavit. In Lybia si quis tantummodo [orig: tantummodò] laedisset,
page XXII, image: s078[illustration:
Pavo Pfaw
][illustration:
Pavo femina Cum bordeo spurio
][illustration:
??? Pfaw
]
page 57, image: s079non impune [orig: impunè] ferebat, si Eustathio credimus. Quod si pretium spectes, mille drachmis marem et feminam venditos fuisse [note: in Orat. contra Erasist. ] Antiphon scripsit: et tempore Varronis [note: l. 3. dere rust. c. 6. ] ova earum denariis vaeniebant quinis, ipsi facile [orig: facilè] quinquagenis, grex centenarius facile [orig: facilè] quadraginta milia sestertia reddebat, ut quidam Albatius aiebat, si in singulos ternos exegisset pullos, perfici sexagena potuisse. Dicitur et [note: Suidas. ] Medica, [note: Aristoph. in Avibus. ] Persica, [note: Statius l. 2. Sylv. ] Iunonis, et [note: Athen. Dipnos. l. 9 c. 19. ] picta avis.
Diversitas illorum a [orig: à] colorum inprimis, et loci diversitate sumitur. Nostrates satis sunt noti. In Terra Firma quidem ventre et pectore nigris, cetera flavi; alii pectore et ventre flavi, [note: Genera. ] ceter a nigri conspiciuntur. In Curiana regione sunt silvestres, [note: Martyr. dec. 1. de reb. Occani l. 8. ] qui per nemora vagntur, et adeo [orig: adeò] viles sunt, ut unica sunt, ut unica duntaxat vendantur acu, alibi in palustribus inveniuntur. Quod si et Sexum attendamus, femina mare multo [orig: multò] minor est, neque in cauda oculos illos gerit, Iaponensem si excipias, quae quatuor in Uropygio obtinet.
[note: Descriptio. ] Placet maris et feminae descriptionem exhibere. Mas igitur capite, collo, et pectoris initio intense [orig: intensè] caerulei, seu sapphirini coloris est. Caput pro corporis proporitione habet exiguum, et quodammodo serpentinum, maculis duabus oblongis candidis, quarum una oculos superequitat, altera brevior at longe [orig: longè] crassior subiacet, ornatum. Apicem in vertice e [orig: è] nudisquo dammodo scapis tenerrimis. viridescentibus, in summitate eiusdem coloris liliorum flores ferentibus conspicuum. Rostrum candicat et insigniter hiat. Collum est longiusculum tenue et exile. Dorsum ex albo cinenereum, maculis atris transversalibus conspersum. Cauda in duas quasi dividitur. Non longioribus quae ex dorso prope podicem oriuntur pe~nis, in rotam extensis, minores quaedam eaeque fuscae non rigent, sed ut in reliquis avibus extensae conspiciuntur, datas ut longiores sustinerent crederes. Oculi toupte/rou quatuor circulis, aureo, castaneo, viridi et sapphirina constant, et varios ad solem obversae colores iaciunt. In femina pauca colorum conspicitur varietas. Alaetotae, dorsum, venter, coxae, ac pedes coloris sunt fusci ad cinereum ver entis. Capitis vertex et apex eiusdem coloris, in vertice tamen aliquot maculae exiguae, veluti punkcta virescentia interseruntur. etc.
[note: Locus. ] Quantum ad Locum in Asia fuisse invectitios [note: Plin. H. N. l. 10. c. 29. ] Theophrastus auctor est, transmarinos [note: Varrode rerust. l. 3. c. 6. ] Varro. Babylonia [note: Diod. Sicul. l. 2. c. 53 Rhodig. Antiq. lect. l. 1. c. 10. ] multos pulchriore quam alibi varietate aluit. Media gulosis [note: Clemens Alexand. in Paedagogo. ] celebratos. Ex Asia in Craeciam [note: Ael. l. 5. de Animal. c. 21. ] primum, Samum inprimis unde Samii tamquam praestantiores [note: Gellius l. 7. Noct. Attic. c. 1??? ] commendantur, post in Italiam et alias oras delati sunt. Athenis in pretio fuisse superius dictum. Roma tempore [note: Athen. Dipn. l. 14. Genera tio. ] Athenaei plures fuere quam [orig: quàm] Coturnices. In Suetia, quoque Ostrogothia, et apud Normannos in agro Lexoviensi aluntur. Amant edita loca, pascuntur tamen cum Gallinis, et Gallinarium sub vesperam simul repetunt.
Summa ipsis Coeundi cupiditas. Masculus [note: Columella l. 8. de re rustica c. 11 ] quinque feminas desiderat, et ni adsit alia, incubantem invadit, ac ova frangit. Agnoscitur irruisse libido, [note: Pallad. l. 1. de rerusti. c 28. ] quoties circa se amictum caudae gemmantis incurvat, et singularum pennarum capita occulta, locis suis exserit, cum stridore procurrens. Accenditur eadem, si leviter tostam fabam tepidamque ieiunis quinto quoque die exhibeas. Coeunt [orig: Coëunt] ab Idibus Februarii [note: Columel. et Pallad. l. c. ] ad Martium, vere praesertim, locis fere [orig: ferè] apricis, cum Favonii spirare coeperunt. Partus a [orig: à] trimatu obvenit, [note: x Aelian. l. 5. c. 32. Columella l. 5 c. 32. ] cum varii colores funduntur, brevi a [orig: à] coitu agitur tempore. Ter is anno a [orig: à] feminis, quae non incubant editur: at quae fovent ova totum tempus fecunditatis aut excludendis, aut etiam educandis pullis consumunt, ita ut vere [orig: verè] semel in anno parere [note: H. A. l. 8. c. 11. ] Aristoteles dixerit. De numero ovorum non consentiunt auctores. Aristoteles octona in ptimiparis numerat, duodecim aut paulo [orig: paulò] pauciora in aliis; nec ista continuatis, sed binis ternisve interpositis diebus ponuntur. Alii primo anno unum et alterum, sequenti quaterna quinave, ceteris duodena
page 58, image: s080edere volunt; nechic numerus transscenditur. Quaeter [note: Columelli. l. c. ] pariunt, earum primus partus, quinque ovorum est, quatuor secundus, trium aut duorum tertius. In Temistana viginti imo [orig: imò] triginta aliquando enituntur. Concipiunt tamen et [note: Aelian. l. 5. c. 32. ] sine coitu, et ova Zephyria seu u(pene/mia Gallinarum more, non [note: Athenaeus Dipnos. ] plura tamen duobus ponunt. Ut commodius excludantur Gallinis, sed non Rhodiis supponi possunt, recentiora, luna nonaria [orig: nonariâ] exsistente, hoc est, [note: Columella. ] novem a [orig: à] primo Lunae incremento dieb. Commodius inquam. Nam et mas seu libidine turgens, seu incubandi flagranss desiderio, illa interdum frangere solet; ideo [orig: ideò] a [orig: à] femina celantur; et quia femina non continue [orig: continuè] duorum dierum [note: Aelian de Animal. l. 5. c. 32. ] intervallo incubat, refrigerata, infecunda evandunt.
[note: Aetas. ] Aetas ipsis [note: Arist. H. A. l. 6. c. 9. ] viginti annorum tribuitur. Indicus [note: Aelian. de animal. l. 11. c. 33. ] centum memoratur vixisse. Volatu parum valent; seu quod Uropygium flecti ineptum obtineant, seu quod longitudine caudae et corporis gravitate premantur.
[note: Vox. ] Vocem si attendas, Philomelae auctor eas pupillare dixit, Varro a [orig: à] voce suadictos tradit.
[note: Ingenium. ] Si Ingenium, incessum suum ita componit, ne maculetur, pullus adhuc, si madescit (fide Alberti refero) moritur. Laudatus [note: Plin. H. N. l. 10. c. 20. ] gemmantes expandit colores, adverso maxime [orig: maximè] sole, quia sic fulgentius radiant, simul umbrae quosdam repercussus ceteris, qui in opaco clarius micant, conchata quaerit cauda, omnesque in acervum contrahit pennarum, quos spectari gaudet, oculos. Si tacitus [note: Ovid. l. 2. de arte amandi. ] spectes; recondit suas opes. Refrigerationis indigus, passis pennis, et in anteriorem reflexis, corpus suum operit; ingruente a [orig: à] tergo vento, alas pandit, et suaves auras excipit. Lini radicem [note: Aelian. l. 11. H. A. c. 11 ] naturale fascini amuletum, sub altera alarum retrorsum gestat. Qui eos venenum detegere, defossum eruere referunt, si dem suam exsolvant.
[note: Morbi. ] Duplici inprimis morbo afficiuntur, Doloribus nempe dentientium infantum similibus cum crista produci incipit, et pennarum defluvio; de qua [note: Plin. H. N. l. 10. c. 20. ] Plinius. Idem cauda annuis vicibus amissa cum foliis arborum, donec renascatur iterum cum flore, pudibundus ac morens, quaerit latebram.
[note: Praesagium. ] De Vipraesagiendi hoc dixisse sufficiat, cum plus solito clamitant, noctu inprims p0luviam [note: Mizald. in Ephem. text. 1. c. 43. ] imminere. Vocis enim illius obstreperae congeminatio, vegetum et acutum intus cum calore vocalem Spiritum, per arteriam vaporoso aere [orig: aëre] imbutum, erumpere testatur. Quod vero [orig: verò] extra tempus cantillantem, Paracelsus mortem alicuius ea in domo praesagire tradit, fabula est.
[note: Usus. ] Usum et in Medicina et in cibis aliquem praestat. Nam ius pavonis pingue pleuritidem sanat, linguarum usus ab epilepsia praeservat. Ova usta et in acet trita impetigines emendant, fumus e [orig: è] pennis exceptus rubescentes oculos, [note: Porta Phytogn. l. 3. c. 29. ] propter signaturam curat. Fimus podagrae fervorem mitigat. Caro propter siccitatem et frigiditatem, dura et concocta difficilis audit. Etiam mortui post annum nec olet, [note: August. de Civit. Dei l. 21. c. 2. ] ne putrescit, visa [note: Aldrov. Ornithol. l. 13. c. 1. ] post quadriennium cariem foeniculi odore, saporis amari et salsi contraxisse. Primus eos [note: Plin. H. N. l. 10. c. 20. ] Aufi dius Lurco circa novissimum bellum piraticum saginare instituit, et ex eo quaestu, reditus seu sestertium seu minorum sexaginta milia habuit. Hortensius [note: Aelian. l. 5. de Animal. c. 21. ] Orator, primus editiali cena cibi causa occidit, et ideo [orig: ideò] in iusvocatus est. Cerebella Vitellius in [note: Sueton. in Vitellio. ] famosa illa patina, quae Minervae clypeus, cum aliis prodigiosis cibis appsuit. Quaevel de [note: Athen. l. 13. ] virgine a [orig: à] Pavone in Leucadia adamata; vel de Pavone [note: Aelian. l. 11. de Animal. c. 33 ] Indico. Ioviconsecrato, quem sacrilegi suffurari non potuerunt, dicuntur; inter historica recenseri debent.
ARTICULUS II. De Pavone albo, Pavonibus Iaponensibus et Gallopavone.
PAvones, ALBI Septentrioni peculiares esse credebantur: et in calidioribus regionib. eosdem nasci,
page XXIII, image: s081[illustration:
Pavo albus cum tritico multiplier Weiser. Pfaw.
][illustration:
Pavo Iaponensis. mar Cum lacucta.
][illustration:
Pavo Iaponansis focmina. cum hordeo distico
]
page 59, image: s082successu temporis compertum est. Vidit Aloysius [note: Cap. de Navigat. ] Cadamustus in Maderis; Iohannes [note: In fabrica Mundi 10. 3. cit. Aldrov. ] Laurentius Ananias in parva insula, plures, Scaliger in Gallia binos; Gaudentius Merula Mediolani plures; Aldrovandus unum Bononiae [note: Aldrov. Ornith. l. 13. c. 2. ] natum. Cum ex Norvegia Coloniam adveherentur, numero per seminium aucto, cum penitus in frigidiora loca commearent, et matres in ipso vere ovis incubantes nivosa loca perpetuo [orig: perpetuò] ob oculos haberent, vulgatiores facti sunt. Tales et in calidioribus regionibus nascentur, si caveas in quib. incubant et excludunt ova, ex parte albis velaminibus obtendas.
[note: Descriptio. ] PAVONUM IAPONENSIUM maris et faemellae descriptionem Marchioni Facchineto, qui eam a [orig: à] Iulio IX. Pontifice accepit, Aldrovandus debet. Mas nullam cum nostrate praeterquam in cauda et pedibus similitu dinem gerebat. Rostrum erat, ut in nostrate cineritium, sed longius et subtilius. Vertex capitis, qui planus erat, et collum superius virescebant, et maculis caeruleis ceu punctis, quae pariter in medio exiguas lineas albas deorsum descendentes habebant, respergebantur. Apex in capite quatuor ferme [orig: fermè] digitos longus partim viridis, partim caeruleus, figura siliginis spicae non omnino [orig: omninò] dissimilis Oculorum pupilla nigra, iris lutea, hanc ruber circulus ambiebat. Pectus et dorsum velut ex squamis, sed colore variantibus constabant. Pectoris enim squamae, si ita vocare licet, ex caeruleo, viridi et aureo: dorsi ex caeruleo et viridi tantum tingebantur. Alarum principium eiusdem cum dorso erat coloris, sed squamae illae virides haud ita apparebant, caeruleae vero [orig: verò] maiores erant et lucidiores. Pennarum secundi ordinis primae eiusdem erant cum superioribus colores; reliquae in medio virides, ubi lineis nigris transversalibus notantur: post subluteae similiter nigris lineis notatae; in extremitatibus denique nigrae. Venter, coxae, et denique pedes colore leucophaeo et maculis nigris insigniuntur, quarum quae in ventre sunt, lineas albas habent. Cauda pennis, quam in nostrate rariorib., colore magis fusco ad castancum vergente, calamo candidissimo. Oculi caudae multo quam in nostrate maiores, primum aurei, dein caerulei, postremo virides, ut in nostrate. Femina mari quidem minor est, sed capite toto, collo, dorso, pectore et alis simillima. Illud vero in hac admirandum est, supra uropygium, nempe ad dorsi finem, quid veluti caudam habere, ea~que oculatam, ut in mari: sed oculi, licet quam in illo sint minores, sunt tamen pro pennarum portione magni. Habebat itidem caudam viridem pe~nis in ambitu caeruleis, et calamis albis. Postremo [orig: Postremò] in eo etiam a [orig: à] mare differebat, quod ventrem haberet prorsus nigrum. GALLOPAVO, aliis Gallus Indicus, Peregrinus, et Calecutensis dicitur, et idem esse cum Meleagride, cuius synonima sunt, [note: Varro l. 3. de re rust. c. 2. Plin. H. N. l. 10. c. 26. ] Gallina Africana, Numidica, Afra avis, Numidica guttata, et alba Lybica, videtur; si vera est illa descriptio, quam ex Clyto Milesio Athenaeus [note: Athen. l. 14. Dipnos. ] adfert. Verba eius sunt. Circa templum virginis, Minervaenempe in Levo (sic legendum [note: Casaubo~. ad Athen. l. 14. c. 20. Dalechamp. ad l. eund. Ael. l. 5. c. 27. de Animalib. ] non Olero. Insula est maris Icarii Sporadum una) Meleagrides aves sunt. Locus ubi aluntur est est e(lw/dhs2 non paludosus, (ut quidam vertunt, Meleagrides enim Aristoteles ab avibus paludicolis distinguit, et Hesychius katoikhdi/ous2 o)/rneis2 vocat) sed arboribus consitus. Animal illud non ita prolem amat; et iuniores pullos adeo [orig: adeò] negligit, ut sacerdotibus illos curare necessum sit. Avis magnitudo ut gallinae generosae est, capite ampliore, quam [orig: quàm] pro modo reliqui corporis, glabro, ac super ipso crista carnosa, dura, rotunda, quae clavi modo super caput extuberat, colore ligneo. (Sic lege, xrw=ma [note: Casaubon et Dalechamp. ad l. c. ] non s1w=ma. Lignei coloris facit et [note: Histor. Plaut. l. 7. c. 3. ] Theophrastus mentionem, forte [orig: fortè] est subflavus.) Admalas iacet instar barbaelonga caro, incipiens ex ore, rubentior quam [orig: quàm] in gallinis: at eam quae rostro Gallinarum insidet, et quam barbam nonnulli vocant minime [orig: minimè] habet, tamquam ea parte sit mutila: rostrum acutius et grandius quam gallinae. Cervix nigra, crassior et brevior quam [orig: quàm] Gallinae. Corpus totum varium. Nigrescit enim totum, crebris maculis albis notatum ac compunctum, lenticula maioribus,
page 60, image: s083quae rhomborum figura [orig: figurâ] parvis nigrisque circulis ambiuntur, et pennarum illam varietatem efficiunt, quianiger color aspergitur candido, et vicissim candidus nigro. Alarum pennae linearum ductibus candidis serratisque distinguuntur, in spir as protractis, intervallo pari diremptis. Nullum calcar in cruribus, quae gallinaceis similia sunt. Maribus adeo [orig: adeò] feminae similes, ut vix Meleagridum sexus discernatur. Similitudinem in colore et mole corporis intellige. Eo enim veluti clavo ligneo carent. Quem Aldrovandus ex Gyllio describit ex novo orbe allatus erat, eadem qua [orig: quâ] Pavo proceritate. Collum ei simul cum capite a [orig: à] plumis omnino [orig: omninò] nudum, tantum purpurascente pelle obducebatur, et tam erat crassum, ut pellem quae antea laxa et vacua [orig: vacuâ], cum vocem emittebat, spectabatur, fic inflaret, ut ad brachii crassitudinem accederet. Cum quis ad Gallinam accederet, totis inhorrescebat plumis, et gradu superbo exterrere accedentes conabatur.
[note: Locus. ] Quantum ad Locum Boeotii soli indigenae Meleagrides esse videntur. Aetoliae peculiares, Menodotus [note: Athen. l. 14. ] sanius facit, et inde in alias partes translatas credit. Diodorus [note: Diodor. l. 3. Biblioth. c. 12. ] ultimam Syriae [note: Victus. ] partem, Strabo [note: Strabo. l. 16. Geogr. ] Arabiam ipsis tribuit. Certum, nostras calidioribus locis delectari, una cum Gallinis pasci, et longius a [orig: à] domo per agros divagari. Quod autem Scylax Cariandensis [note: in Periplo orbis. ] lacui Cephisio, in Africa, Mnaseas [note: Plin. l. 16. H. N. c. 44. ] lacui ibidem Cratumamnem de se promenti, eas vendicat; vel error est, vel Gallinis, quibusdam Africanis, quae paludes amant, rutilam [note: Columella l. 8. de rerust. c. 2. ] galeam et cristam in capite gerunt, quaeque novissimae [note: Plin. H. N. l. 10. c. 26. ] peregrinarum avium in mensas propter ingratum virus (quod nostris Meleagridib. non competit) receptae sunt, nomen Meleagridum propter similitudinem indidere.
[note: Generatio. ] Coeunt [note: Bapt. Porta l. 2. Mag. Nat. c. 14. ] aliquando cum Pavonibus, et excluduntur pulcherrimi pulli, nitidissimis pennis fulgentes. Incubant verno tempore diebus tricenis.
Ad Vocem earum extendit Pollux verbum kakka/zein. Crocitationi Gallinaceae Pavoninaeque non dissimilem [note: Vox. ] edit, cum fragore per collum longe lateque vagantem, et instar liquoris in dolium infusi obstrepentem. Deusu ipsorum in cibis non est quod [orig: quòd] dicamus. Olim Isidi Tithoneae [note: Pausan. in Boeoticis. ] a [orig: à] pauperioribus immolabatur.
ARTICULUS III. De Phasiano, Urogallo seu Tetraone, maiore et minore.
PHasianus, Galeno Gallus Silvestris, Statio Phasidis ales, Scythica volucris Iuvenali, Itis quibusdam dicitur. Magnitudo non omnibus eadem. In regionib. Ergimul et Cerguth quae Magno Chamo subsunt, maximos reperiri Paulus Venetus scribit, cum tantae prolixitatis cauda [orig: caudâ], ut decem et octo palmos excedant. Is quem Aldrovandus describit libras tres duodecim unciarum pendebat. Rostrum coloris erat cornei, pollicis transversi longitudine, in extremo recurvum, superius inferiore longius. Membrana carnosa, qua capiti coniungitur tuberosa, sub qua nares occultantur, instructum. Caput in vertice colore cinereo fere [orig: ferè] micabat; ad latera supra coccineam maculam, et prope [orig: propè] rostrum viridi, et admodum vel in sole, vel in umbra varia. Ab utraque capitis parte e [orig: è] regione aurium pennae, quas Plinius cornicula vocat, elevabantur, sub his caruncula seu musculus qui cornicula illa movent, apparebant. Aures erant admodum latae profundae, et rotundae. Colli pennae infra prope [orig: propè] pectus, et pectoris etiam prope [orig: propè] collum tribus coloribus variabant, fusco nempe prope [orig: propè] radices, dein aureo et viridi; sed viridis nisi complicatis simul pennis non conspicitur, si unicam a [orig: à] corpore ablatam examines, niger iam apparet, sed et aureus si pennas invertas splendorem amittit. Tergoris pennae erant totae ferrugineae ad ruffum vergentes, et velut in exigua flamenta desinebant. Cauda, quae organi pneumatici figuram obtinet, duos dodrantes, cum duob. palmis explebat. etc. Femina mare per omnia deformior est, Coturnicis fere [orig: ferè] colore.
page XXIV, image: s084[illustration:
Gallopavo. Mas. Cum. Oriiza. Welscher han
][illustration:
Gallina. Indica. Cum. Ouo Eius
][illustration:
Phasianus
][illustration:
Gallina Afruanae
][illustration:
Phasanen
][illustration:
Phasianus
]
page XXV, image: s085[illustration:
Urogallus maior. Aurhan.
][illustration:
Urogallus seu Tetroa alius.
][illustration:
Urogallus minor.
][illustration:
Grygallus maior. Spillhan Gurgelhan.
][illustration:
Gallina Coriilorum. Haselhun. Rab hun.
]
page 61, image: s086[note: Locus. ] Locus ipsis Phasis amni unde nomen sortiuntur Athenaeus [note: Athen. Dipnos. l. ] ex Media accersiri solitas quasi meliores, tradit; in Indiae hortis cum Pavonibus enutritas [note: Aelian. l. 13. de Animal. c. 18. ] Aelianus. In Curiana [note: Martyr. l. 8. Decad. Ocean. c. 1. Victus. ] regione tam numerosi capiuntur, ut singuli duabus aciculis venditi fuerint.
In Scandinavia aliquando absque cibo sub nive latent. Fridericus Saxoniae Dux ducentos emissos capi vetuit. Victitant granis, seminib. et baccis. Avena inprimis delectantur.
[note: Generatio. ] Coeunt [note: Pallad. de re rust. c. 29. ] mense Ma tio et Aprili. Unus mas duabus foemellis sufficit. Viginti fere [orig: ferè] ovis, illisque rubris pariendi ordo concluditur.??mel in anno fetificant, et trigesimo die maturos pullos emittunt. Optime [orig: Optimè] Gallinis incubanda committuntut, ut una matrix quindecim ova operiat. Quomodo vero [orig: verò] ex Phasiano mare et Gallinis Gallinaceis simul coeuntibus [orig: coëuntibus] Phasiani procreari possint, docet apud [note: l. 13. Ornith. c. 5. ] Aldrovandum. Longolius. Intereunt pediculis, nisi se pulverent. Pennas dum nimis pinguescunt, si quibusdam credendum, amittunt. Capite in terram immisso, totos selatere existimant; et dum propriam imaginem admirantur prius se capi sinunt, quam [orig: quàm] aufugere possint.
[note: Usus. ] Quantum ad usum medicum non pingues [note: Trullian. l. 7. c. 2. ] bene purulentis in cibis exhibentur. Vinum in quo unus exstinctus est bibitum, torsiones, si Marcello Empirico credimus, tollit. Adeps, tetanicis, matricis suffocationi, et renum [note: Galen. de ren. affect. c. 4. ] affectibus prodest. In cibis vehementer laudantur, nec vel Perdicibus vel gallinis domesticis, si pulli edantur, cedunt. Olim inter [note: Philostr. l. 8. de vita Apollin. ] summas delicias numerabantur, a [orig: à] quibus Ptolomaeus abstinebat: at quibus Heliogabalus [note: Lamprid. in Heliog. Descriptio. ] Leones et alia bruta pascebat.
UROGALLUS maior, qui veterum Tetrao Aristotelis Tetrix, ut Gesnero; Agricolae, Iovio et Aldrovando placet, a [orig: à] quibusdam cum Otide seu Starda, vel Tarda; a [orig: à] nonnullis cum Ortygometra confunditur; ex Gallinaceorum est genere. Quem Aldrovandus describit, habet collum dodrantale, palmis nigricantibus, cinereo diluto colore sparsim notatis. Caput nigrum, rostrum breve, gibberum, latum. Supercilia et pelliculam circa oculos rubra. Pectus et ventrem coloris nigri. Alarum pennas longissimas palmorum quinque nigricantes, aut potius fuscas, minores sub alis albissimas. Poplites et femora plumis albis, crura ad digitos usque fuscis vestita. Ex albis in cauda maculis aetas conicitur, quo maiores sunt, eo [orig: eò] pauciores illas habere feruntur. Reperiuntur qui libras quatuordecim Germanicas: imo [orig: imò] et viginti tres Italicas pendunt.
[note: Generatio. ] De coitu ipsorum mira tradit Encelius. Ore coire, Gallum sperma ex ore tempore coitus evomere; Gallinas post quam id deglutiverunt, concipere; mox comprimi. Reliquias rore vel plu via superveniente, putrefacta [orig: putrefactâ] materia [orig: materiâ], in serpentes mutari, non superveniente, in gemmam translucidam et candidissimam abire, sit penes auctorem fides.
[note: Usus. Suetonius. ] Saporis sunt gratissimi. Caligula sibi eos immolari voluit.
UROGALLUM minorem Stumpfius, Phasianum montanum appellat. A Gesnero conspectus multo maiora supercilia et pellicula rubente, quandoque caerulea, quam [orig: quàm] Urogallus habebat, Rostrum longitudine transversi digiti, plumas in vertice nigras. Collum plumis Indicis etc. In Septentrione, si Olao fides, sub nive duobus aut tribus mensibus latitant. Capiuntur laqueo, ita ut collo adstricto suffocentur.
ARTICULUS IV. De Grigallis et Attagine.
GRigallus vel maior, vel minor est. Illam sub nomine Tetracis Nemesianus Poeta [orig: Poëta] describit, dum ait
Et Tetracem Romae, quem nunc vocitare Taracem Coeperunt, Avium est multo stultissima.Aldrovandus duplicem tradit descriptionem. Prima est illius qui a [orig: à] Medico
page 62, image: s087Cracoviensi missus fuit. Erat magnitudine anserina, rostro nigro adunco, gibboso. Capite plano, a [orig: à] rostro ad narium foramina usque cinereo, nigris maculis consperso. Reliquum, collum item pectus, venter, et coxae coloris erant ruffi, modo [orig: modò] nigris, modo [orig: modò] albis maculis aspersi. Cauda ruffa, sed magis quam reliquo corpore ad castaneum accedens, maculis nigris maximis conspergebatur. Digitis nudis, cinereis, quatuor er at instructa. Oculorum cilia coccineus color ambiebat. Tota avis si rostrum more rapacium et ungues aduncos habuisset, et parvo fuisset corpore, vel Lithofalcus, vel Accipiter Fringillarius videri potuisset. Altera ex Gesnero desumpta est, cuius Grigallus erat toto corpore Perdicis fere [orig: ferè], praesertim rusticae instar colorato, et punctis maculisque nigricantibus distincto, ima colli pars prona intercedentibus lineis ex caeruleo virentibus rubebat, in ventre plurimum albedinis conspiciebatur. Propter mirificam colorum varietatem, Attagenem Alpinum vocare posses. Minor [note: Aldrov. Ornithol. l. 13. c. 9. ] perdice est maior, sed eidem persimilis. Creditur a [orig: à] betulae colore Germanis Birckhun dictus. Supremum a [orig: à] betula corticem si detrahas qui albo subest, in nigroque ruffescit, praecipuum huius alitis colorem imitatur. Densa et opaca loca ut bombardarum minas fugiat petit, ideo [orig: ideò] saepe in betuleto latet, et inde in sata et faenilia callidissime [orig: callidissimè] excurrit.
[note: Descriptio. ] ATTAGEN, Perdix b Asclepica quibusdam inter pulveratrices ab [note: H. A. l. 9. c. 49. ] Aristotele ponitur; quod inter palustres ab Aristophane [note: in avib. et vespis. ] et eius scholiaste; vel error est, vel ideo [orig: ideò] factum, quod [orig: quòd] interdum ex montibus ad loca vicina [note: Bellon. l. 5. de Avib. c. 6. ] descendat ibidemque moretur; vel illa, nisi Turnerus fallit, intelligenda est, quae ad ripas fluminis moratur. Gallinagini ita similis est, ut nisi paulo [orig: paulò] maior esset, et pectoris color magis ad cinereum vergeret, altera ab altera difficulter distingui posset; rostrum habet longum, sed capta triticum non secus ac columbi comedit. Quantum ad veterum descriptionem, Alexander Myndius, perdice paulo [orig: paulò] maiorem, totum circa dorsum kata/fragon, id est versicoloribus maculis pictum, figulinae testae colore, sed magis ruffum, corpore gravi, alis brevibus facit. Quantum ad Recentiorum, Gesnerus Attagenem Corylorum Gallinam esse putat. Bellonius [note: Bellon. l. citato. ] suum Anati campestri, quem coturnicibus bene [orig: benè] maculatis comparat, similem essescribit. Iulius Alexandrinus [note: Iul. Alex. l. 13. salubr. c. 5. ] genus quod dam longiore collo et cruribus, plumis non iisdem macularum notis distinctis, ex Hispania allatum se vidisse refert. Florentiae [note: Aldr. l. c. ] observatus rostro nigro sed in extremo rubescente, oculi pupilla [orig: pupillâ] nigra [orig: nigrâ], iride cinerea [orig: cinereâ], maculis per ventrem albis, dorso ferrugineo, nigris maculis insignito, pedibus ferrugineis. Aldrovandus avem ex Siciliae montibus allatam pro Attagene ponit, quae magnitudine et toto habitu ad Phasianum accedit. Rostrum habet breve, nigrum, et in acuto recurvum. Colorem totius varium. Caput inprimis aspectus pulcherrimi, cristam in medio vertice erectam, subluteam, nigris et albis maculis variegatam. Pupillam oculorum nigram, iridem luteam, supercilia ex pellicula coccineo colore rubente. Sub rostro et gulae principio ceu barba ex tenuissimis plumis dependet. Collum est longiusculum, et ad corporis habitum assimilatum, tenue, et exile, cinereum, maculis albis et nigris conspersum. Pedum digiti anteriores longi, posterior brevis, singuli adunco hamo armati.
[note: Locus. ] Loci si ratio habeatur, nulli sunt in [note: Ambr. Leo Probl 343. ] Campania, quod ibi aconitum, quo purgantur, non proveniat. In Creta [note: Plin. H. N. l. 8. ] non nisi in Cydoniatar. regione. In Cypro etiam domi aluntur. In Rhodo et Ionia laudatissimi habentur, sed et in Hispania Pyrenaeis, Arverniensibus Galliae et Alpibus reperiuntur.
[note: Victus. ] Victitant granis [note: Athen. l. 9. Dipnos. ] et frugibus. Loquuntur nomen suum qua possunt voce, et decantant. Vocales capti, obmutescunt, si Plinio [note: Plin. H. N. l. 10. c. 48. ] et Aeliano credimus: in suas sedes dimissi kai\ to\ fqe/gmakai\ par)r(hs1i/an recipiunt. Ex Lydia [note: Ael. H. A. l. 15. c. 27. ] in Aegyptum aliquando deportati, et in silvam dimissi, coturnicis primo [orig: primò]
page XXVI, image: s088[illustration:
Otis. Cum. Cicere. Arictino.
][illustration:
Attagen. haselhun.
][illustration:
Otis. Trada Trabgans
][illustration:
Charadrios.
][illustration:
Avis Stellata. Stella. Sternvoge.
][illustration:
Oedunemus Triel.
]
page 63, image: s089vocem emisere, post [orig: pòst] tri\s2 toi=s2 kakoi=s2 ta/raka explanatissime [orig: explanatissimè] protulisse finguntur.
[note: Affectus. ] Amant cervos et dorsis illorum insiliunt. Cum [note: Aelian. de Animalib. l. 6. c. 45. Usus. ] Gallinaceis vero [orig: verò] inimicitias exercent.
Caro in Cibo est laudatissima, seu sanguinis optimi generationem seu excrementi paucitatem, seu concoitionem alimenti attendas. Candida est, tenera, et fibris prorsus carens. Conceditur purulentis a [orig: à] Tralliano; Nephriticis a [orig: à] Galeno. Cerebrum genituram augere Avicenna reliquit.
ARTICULUS V. De Gallina Corylorum.
[note: Descriptio. ] GAllina Corylorum Alberto Bonasa et Orix, Longolio falso [orig: falsò] Otis, Bellonio Gallina rustica M. Varronis, aliis Perdix monatana et Silvatica dicitur. Caput ipsi et rostrum ex descriptione Bellonii et Gesneri, est instar Perdicis, rubet in superciliis. Dorsi pennae superiores Ascolopacis similes: sub ventre e [orig: è] regione ventriculi albescunt, nigro maculatae, in utroque latere sub alis. Remiges alarum ad instar Aluconis maculantur. Cauda grisea, in extremitate alba, deinde nigra ad pollicis magnitudinem; macula [orig: maculâ], qua [orig: quâ] superiores pennae quae ceteras tegunt, carent, tincta, cetera colli Tetraonis colore. Tibiae plumis ad digitos usque teguntur, quae villos leporinos fere referunt. Digiti pedum corticosi, squa~mosi, glauci, multis lineis articulati. Aldrovandus fuscae maculae meminit, e [orig: è] qua eiusdem coloris tenues quaedam pennae ceu villi dependentes, ta~quam barbam efficiunt.
[note: Locus. ] Reperiuntur in Hercynia silva; sed et circa radices Alpium, ubi Coryli et rubi abundant. Iis enim insident, rapacium volucrum insidias magis timentes quam [orig: quàm] hominum astum.
[note: Victus. ] Vescuntur granis, sed inprimis iulis seu nucamentis, quae piper longum referunt.
[note: Generatio. ] Pullos educatos extra locum educationis ipsorum abducunt: illi vero [orig: verò] bini, mas et femina aliorsum secon ferunt.
[note: Usus. ] Cibum suppeditant laudatissimum, et caro earum quatuor diversis coloribus secundum Gesnerum tingitur, [note: Gesnerus. ] secundum Albertum foris est nigra, intus alba. Mulieres quaedam pennis certo tempore decerptis, adversus uteri, suffocationem, utuntur. Stumpfius Epilepticis salubres tradit. Hippiatri tres quatuorve earundem ventriculos una [orig: unà] cum cibo in eis contento, equis asthmaticis devorandos, dari praecipiunt.
ARTICULUS VI. De Otide sive Tarda.
[note: a H. N. l. 10 c. 22. ] OTum et Otidem ex veteribus Aristoteles, Athenaeus, Plinius et Oppianus confudere [orig: confudêre]; Starnam et Stardam seu Tardam ex recentioribus Conciliatoribus rapacem Albertus facit, et Bistardam vocat. Tetraoni congenerem non esse, quod ex Plinio Bellonius opinatur, vel peculiaris pedum constitutio, trydactilos enim est, evincit.
[note: Descriptio. ] Quantum ad Formam fidipes est Athenaeo, [note: Dipnos. l. 9. ] tribus insistens digitis, magnitudine Gallinacei maioris, capite oblongo, oculis amplis, rostro acuto, lingua [orig: linguâ] ossea [orig: osseâ], gracili collo. Bellonio [note: l. 2. de Avib. c. 1. ] et Gesnero, crassior est et validior, gravis, tredecim cum dimidio libras interdum pendit. Caput habet inconcinnum, cinerei cum collo, et ad ventriculum usque procedentis coloris. Rostrum robustum valde [orig: valdè], linguam serratam, utrinque acutam, et in extrema duram. Meatus auditorius adeo patulus, ut extremitas digiti immitti possit. Si introspicias duo apparent sub plumis anfractus, unus rostrum versus, alter recta [orig: rectà] ad cerebrum vergens. Pectus crassum ac rotundum, cum ventre et cruribus quatenus plumis vestiuntur ad media usque femora albicans. Dorsum castaneis ac subnigris maculis respersum. Alarum pennas maiores candidas, circa finem nigras. Pennarum radices rubras. Caudam pennis ruffis, cum teniis quibusdam et maculis nigris superiore interioreque parte albis ornatam. Tibias
page 64, image: s090pollicem crassas, medium pedem longas, squamosas. Pedes admodum crassos, sub quibus talus magnus instar musculi conspicitur. Digitos pedis utriusque contra reliquarum avium morem ternos tantum. Interiores partes si spectes, [note: Gesner. in Ornith. ] ventriculum habet magnum, in quo interdum calculi albi inveniuntur, in extrema gula ante stomachum partem capaciorem ex multis rotundis carunculis compactum. Intestinis diductis et extensis id quod a [orig: à] fundo ventriculi ad alvum recta procedit, dodrantum est septem cum dimidio: appendices vero [orig: verò] duae ab alvo retrocedunt; quarum altera tenuior est tres dodrantes longa; altera amplior, duos cum dimidio, tres vero [orig: verò] isti meatus iuxta alvum in unam capacitatem conveniunt.
[note: Locus. ] Quantum ad Locum in Italia non visuntur, [note: Aldrov. Ornithol. l. 13. c. 12. ] nisi forte [orig: fortè] turbine advectae. Hispaniae peculiares esse credit [note: Plin. H. N. l. 10. c. 22. ] Plinius, sed falso [orig: falsò]. Nam et in Graecia circa [note: Pausan. in Phoci. c. 11. ] Cephissum Boeotiae nascuntur, et in Britannia [note: Hector Boetius in Hist. Scotica. ] magno sunt numero, et in Belgium sub autumnum gregatim advolant, ibi demque in agris procul ab urbibus dissitis morantur, nihil de Polonia dicam. Falsum itaque cum coturnicibus quod [note: Plin. H. N. l. 10. c. 23. ] a [orig: à] Plinio traditur, quae ab eo tempore Italiam deserunt, avolare. Arboribus numquam insident, nec aquas nisi eas, quas post pluvias in camporum foveis relinquuntur, sitis sedandae causa, frequentant.
[note: Victus. ] Vescitur frugibus sed et herbis, ut auricula muris; et [note: Longol. Dial. de Avibus. ] rapis ventrem implet.
[note: Generatio. ] Nidificat in terra, tricenis [note: Arist. H. A. l. 6. c. 6. ] diebus incubatum absolvit, et parit cum matura seges est.
[note: Volatus. ] Volatu est propter corporis pondus admodum brevi et tardo, et capitur manu, si quis [note: Xenoph. l. 1 a)naba/s1es2. ] celerius instet.
[note: Affectus. ] Amicitiam cum Equo [note: Ael. l. 2. de Animal. c. 28. ] colit, huic appropinquare et fimum [note: Plut. de Sollertia Animal. ] deicere gaudet, [note: Oppiam. l. 3 ] ita capitur. Inimicitiam vero [orig: verò] cum vulpe et cane exercet. A vulpe inversa in terram [note: Ael. l. 6. de Animal. c. 24. ] abiecta, caudamque ut collum avis extendente, capitur. proi)as1in w/s2 pro\s2 o)/rnin o(mo/fulon. Humilitatis ob ponderosam [note: Idem l. 5. c. 24. ] corporis molem sibi conscia, simul ac canes latrantes audiveris. ei)s1 tou\s2 qa/mnous2 kai\ ta\ e)/lh confugit.
Usum et in Cibis et in Medicina praebent. In Cibis caro Xenophonti apud [note: Athen. in Dipnos. ] Athenaeum suavis, a [orig: à] Demetrio [note: Usus. ] Constantinopolitano. [note: l. de Accipitrum cura. ] Accipitrib. tamquam suavissima praescribitur. Iulio Alexandrino [note: l. 13. de Sabba c. 5. ] quamvis nigra et durior, valenter tamen alit; si vel exquisitam in ventriculo concoctionem adepta fuerit, vel captae et iugulatae durities dometur.
In Medicina. Nam adeps [note: Plinius in H. N. ] apud Phryges et Lycaones mammis puerperio vexatis applicabatur. Fimi usum Avicenna contra impetigines praedicat. Ova eodem teste capillos nigro colore tingunt. Piscatores repraesentatis ex ipsarum pennis muscis, piscibus insidiantur.
ARTICULUS VII. De Anate Campestri et Ave Stella dicta.
ANas Campestris propter consimilem digitorum numerum Otidi succedir. Bellonio Anas Campestris, Canne Petiere Gallorum: et Tetrax, et Galliae peculiaris esse creditur; a [orig: à] rusticis Gallis Oliva dicitur. Ex eiusdem descriptione, est Phasiani corpulentia, Capite, si crassitiem demas, Coturnicem; rostro quod nigrum pullum gallinaceum refert. Dorsum tribus aut quatuor coloribus, nempe flavo tendente ad rubrum, subcinereo, et rubro intermixto variegatur. Quatuor pennae alarum in superiori parte in extremitatibus suis nigrescunt. Pectus alba torquis iuxta ingluviem circumdat. Radices omnium plumarum rubrae sunt et sanguineae. Tres duntaxat in pedibus digiti. Omnia intus in avibus granivoris communia.
[note: Victus. ] Vescitur granis absque discrimine omnibus, nec non formicis, scarabaeis et muscis. Quamvis color colli et capitis semper idem non sit, et in hoc maris a [orig: à] femina differentia consistat; dorsum tamen et alae numquam colorem immutant.
STELLA tribus quoque digitis
page 65, image: s091incedit. Totum corpus, si ventrem et oaudam et alas maiores excipias ex albo, luteo, et nigro ita variegata est, ut qui color superet difficile sit iudicare. Rostrum est longiusculum, in extremitate parum recurvum, nigricans. Venter et coxae candicant. Cauda maculis nigris plurimis, quarum binae transversales insigni sunt magnitudine, consperguntur.
ARTICULUS VIII. De Oedicnemo Bellonii, et eius congenere Aldrovandi.
[note: Descriptio. Bellon. l. 5. de Avib. c. 5. ] AVis, quam Bellonius Oedicnemum a [orig: à] tibiarum infra genu propter os quod valde [orig: valdè] crassum est, qua nota vel sola agnosci potest, singularem crassitiem, vocat; magnitudinem habet Elori, rostrum longiusculum, in extremo nigrum et flavum qua capiti iungitur. Alis intus albis, extra nigris Otidem, dorso Attagenem refert. Coloris enim est fumosi, maculis nigris per longitudinem ductis variegati. Digitos habet in pedibus ternos, tibias ut supra. Tarde [orig: Tardè] parit; et ineptae ad volandum, sub finem menfis Octobris repertae sunt. Huic respondet illa quam sub CHARADRII Aristotelici nomine [note: Gesnerus in Ornith. ] Gesnerus descripsit. Gallinae parvae aut columbae ei magnitudo. Rostrum longiusculum, anterius nigricans, posterius flavescens, extremis partibus inferiore et superiore leviter decussatis. Pennae in collo, capite, et pectore maculosae, posteriore colli parte ad fuscum tendente; in dorso et alis fuscae, maculis quibusdam ruffis insignitae. Crura oblonga, coloris sublutei. Digiti terni, brevib. interiore parte membranis iuncti. Ungues brevissimi et mutili. Degit in pratis palustribus: et aliquando in lacu Tugurinensi glacie adstricto manibus se capi permisit.
[note: Victus. ] Victitat muribus quos de nocte venatur.
[note: Vox. ] Vocem tanquam [orig: tanquàm] fistulae edit. Domi inclusa subinde ambulat, aliquando in orbem ad multum tempus, circa columellam aut aliud quidpiam; aliquando recto tramite; et si quid impedimento fuerit, transilit potius, quam [orig: quàm] a [orig: à] via recta deflectat. Oculos etiamsi digitos admoveas, non claudit.
Addit Aldrovandus aliam Oedicnemo congenerem. Crassitie corporis et pedum constitutione Otidem. refert. Rostrum habet superius et inferius aeque [orig: aequè] longum, rutilum, rictu amplissimo, naribus valde [orig: valdè], ut in Ansere patulis. Caput, cervicem, dorsum, caudam, et alas, ex flavo et castaneo elegantissime [orig: elegantissimè] diluta et maculata. Ventrem totum, et femora, intus can dida. Gulam et pectus albicantia, intercurrentibus maxime [orig: maximè] in pectore, maculis. Tibias si digitos pedum compares longissimos.
ARTICULUS IX. De Perdicibus in genere.
PErdix, Graecis pe/rdic et perdi/kh, Cretensibus ph=ric, Pergaeis s1is1i/laros. Hesychio kakka/ba dicitur. Quo nomine nostra aetate haec avis indicetur, non satis est compertum. Perdicem rufum, veterum minorem vulgarem Perdicem esse placet Turnero; sed rostrum [note: Athem. l. 9. ] illius cinnabarinum non admittit. Quidam apud [note: In Dialogo de Avib. ] Longolium Otidem cum Perdicibus confundit. Bellonius [note: l. 5. de Avib. c. 13. ] ex eo quod Aristotelis Perdicem cum aliis avibus modo [orig: modò] magnitudo par sit, coire scribit, Coturno Graecorum, qui cum Gallinis rem habuisse visus est, id nominis imponit. Aldrovandus cui Coturnus et Coturnix, magnitudinem quae pro diversitate terrarum variat, (sunt in Allobrogibus [note: Scalig. Exser c. 236. l. 3. ] Perdices mediocri pulso non minores,) si excipias, eaedem; Coturnicem, Perdicem ruftam esse sentit, et Perdices minores ab Athenaeo [note: Athen. Dipn. l. 9. ] appellatas, easdem cum Avib. novis Plinii esse, et Starnas tamquam externas vocari contendit; Rusticulam autem Plinii, quam Dalechampius et Suessanus Perdicem minorem esse credit, Gallinagini quam Ascolopa seu Scolopacem Aristoteles vocat, ex descriptionum collatione accenset.
page 66, image: s092[note: Genera. ] Genera ipsarum sunt plurima. Strabo [note: Geograph. l. 17. ] Indicos vulture et Ansere maiores tradit. De Graeca seu maiore ruffa aliquid diximus. Aelianus [note: Ael. l. 17. de Animalib. c. 7. ] Syroperdicem vocat avem, perdice minorem et nigram, rostro ruffo, mansuescere nesciam, quaeque circa Antiochiam Pisidiae lapidem exest, et conficit. Idem [note: Athen. H. A. l. 4. c. 13. ] Perdices Cyrrhaeos vocat, qui neque ad certamina valent, neque pulchre [orig: pulchrè] cantare sciunt, et [note: Athen. l. 9. Dipnos. ] allio vescuntur. In Chio insula sunt rubrae, Gallinae [note: Nicol. de Nicolais l. 2. Itin. Orient. c. 8 ] magnitudine. In Aegypto cinereae, alibi albae. Apud Troglodytas Gallinacei magnitudine, [note: Scal. Ex. 236. 13. ] rostro et cruribus seu fuscis seu luteis. In regno Barnagassi, quaedam Caponum magnitudine, pedibus et rostro luteis, minores Gallinis alias pedibus et rostro purpureis, nonnullas rostro et pedibus cinereis. In Hispaniola diversicolores, suavissimi saporis. In continente, si Oviedo credendum, Hispanicarum Gallinarum magnitudine, duplici pulpa, alia alteri substrata, eaeque tantae molis, ut unam ne insignis quidem helluo absumere queat. Colore sunt in pectore, alis et collo cinereo. Ova ponunt ovorum nostratium Gallinarum magnitudine, colore lapidem caeruleum aemulante.
Quantum ad internam constitutionem bina habere in Paphlagonia corda, falso [orig: falsò] forte [orig: fortè], prodidit [note: Plin. H. N. l. 10. c. 35 Ael. de Anim. l. 16. c. 15. ] Theophrastus, hibernis mensibus nullos habere testes eadem [note: Arist. H. A. l. 3. c. 1. ] fide alii. Ingluviem ventriculo in ipsis praeiacere, [note: Arist. H. A. l. 2. c. ult. ] appendices non superne [orig: supernè] ut piscibus, sed inferne [orig: infernè] ad extrema intestini haberi, cum [note: l. 3. H. A. c. 1. ] coeunt turgidos valde [orig: valdè] testes obtinere; verissime [orig: verissimè] Aristoteles prodidit.
Loca si quaeras, In Hibernia et Lemniorum insulis nullae sunt, si Botero et Liberali credimus, nec minores in Creta, ruffae in Belgio rarae. A duabus in Anapheu insulam immissis, tanta vis procreata, ut incolae de loco deserendo cogitarent. Apud Tarnassaros, Aethiopas, Samios, Cretenses etc. eximia ipsarum fecunditas. In insula Caprea adeo [orig: adeò] pinguescunt, ut adipem eximant incolae, et in futura convivia servent. Qui in Boeotia, fines in Atticam non trans volant, si [note: Athen. l. 9. Dipnos. ] Athenaeo fides, et si forte [orig: fortè] aliquo migraverint, voce ab indigenis dignoscuntur.
[note: Victus. ] Vescuntur limacibus [note: Arist. H. A. l. 9. c. 37. ] unde ibi nulli ubi Perdices, in Sciatho [note: Athen. l. 9. c. 4. ] insula cochleis, allio, quod de Cirrhaeis [note: Ael. H. A. l. 4. c. 13. ] Aelianus prodidit; Sabulo, [note: Scalig. in Aristot. de plantis. ] granis et aliis. Pamphagam esse suspiceris.
Libidinis sunt profusissimae, unde salacitatis venereae Symbolum. Sane Mares non tantum visis feminis, [note: Athem. Dipnos. l. 9. ] sed et voce illarum audita [orig: auditâ], semen emittunt, [note: Generatio. ] ex animi forte [orig: fortè] impressione. Nam et si speculum contra eos posuerimus ad imaginem suam accurrentes idem faciunt. Iidem, si Alexandro Myndio credendum, hiantes coeunt [orig: coëunt], et toto coitus tempore lingua [orig: linguâ] exserta [orig: exsertâ] volant. nata iam ova, [note: Aelian. l. 2. de Anim. c. 5. ] ne circa pullitiei educationem occupatis feminis, earum societate frustentur, frangunt, in aucupantes [note: Arist. l. 9. H. A. c. 8. Plin. l. 10. H. N. c. 33. ] interdum Veneris impatientia [orig: impatientiâ] ruunt; et capitibus ipsorum insident, si feminarum copia non detur, vociferantur et pugnant inter se. Victum aiunt Venerem pati, et quidem [note: Aelian. de Animal. l. 10. c. 47. ] tamdiu donec et ipse alterius victor evaserit, quin in proprios pullos idem scelus committunt, eosdemque simul ferme [orig: fermè] ac exclusi sunt, subagitant, nec Gallinaceo parcunt generi, ex quorum cum Perdicibus congressu, tertium quid progigni [note: l. 2. de Gener. c. 2. ] Aristoteles reliquit. Nec remissior Foemellae salacitas. [note: Plin. H. N. l. 10. c. 33 ] Si contra mares steterint, aura ab his flante praegnantes fiunt. Hiantes per tempus exserta [orig: exsertâ] lingua [orig: linguâ] aestuant, concipiuntque super volantium afflatu, saepe [orig: saepè] voce tantum audita [orig: auditâ] masculi. [note: Athen. Dipnosoph. l. 9 ] Adeoque vincit etiam libido fetus charitatem, ut illa furtim et in occulto incubans, cum sensit feminam aucupis accedentem ad marem, recanat, revocetque et ultro [orig: ultrò] se praebeat libidini; quod tamen Plutarchus inficiatur. Nidum ceterarum avium more non exstruunt, sed partui vicinae aream seu receptaculum e [orig: è] festucis substernunt, idemque spina [orig: spinâ] et frutice; [note: Plin. l. c. Aelian. l. 3. c. 16. et l. 10. c. 35. ] tum ut contra feras abunde [orig: abundè] vallentur; tum ne ova a [orig: à] rore decidente vel im bribus et sic infoecun da evadant, afficiantur, muniunt, nec in quo loco peperere incubant. Septem vero [orig: verò] diebus nidum contexunt, septem in pariendo
page 67, image: s093consumunt, septenos pullos enutriunt, si Aeliano [note: l. 17. de Anim. c. 15. ] credimus: Ova bis quotannis ponere Albertus dicit; decem, saepius quindecim et sedecim, illaque seu alba, seu ovis columbae similia, [note: Arist. H. N. l. 9. c. 8. Aelian. l. 10. de Animal. c. 35. ] alii addidere. An utraque Perdix incubet, ab aucupibus inquirendum est. Exclusionem quod spectat, pullos morae impatientes, occupatis spatiis sponte [orig: spontè] erumpere, pertusisque ovis, ubi primum caput exseruerint, pedesque protulerint, reliquo corpore adhuc adhaerescente, procurrere, sibique cibum ductu matrum inquirere, [note: Aelian. l. 4. de Anim. c. 12. l. 10. Variae histo. c. 3. ] aiunt. Sane [orig: Sanè] more Gallinarum, plumis obvestiti, in agros ubi messis stetit, deducuntur, quod mater suo volatu iis cibum subministrare nequeat. Vitam ad [note: Athen. Dipnos. l. 9. Plin. H. N. l. 10. c. 33. ] quindecim vel sedecim annos extendunt, quod [orig: quòd] ad vigesimum quintum pervenire, apud [note: Arist. H. A. l. 9 c. 7. ] Aristotelem legimus, mendum est. Olfactus ipsis exquisitus.
[note: Volatus. ] Volatus ob corporis gravitatem et brevis et humilis; [note: Ovid l. 8. Metamor. ] velox tamen et impetuosus, hiberno tempore gregatim, verno, cum proli student, binae tantum volant. In Boeotia sui cum volant non esse iuris, sed in ipso aere [orig: aëre], quas transire non audent metas habere, inde ultra notatos iam terminos nusquam exire, nec in Atticum solum transmeare, Solinus [note: Polyhist. c. 12. ] fabulatur. Vocem non eandem habent. Boeoticas exili voce uti aiunt. Athenis [note: Athen. l. 9. ] circa Corydalum pagum oppidum versus caccabant, ultra vero [orig: verò] pttubi/zous1i. Hesychius kakka/tan scribit; Aelianus [note: Ael. l. 4. de Animal. c. 13. ] quasdam vocis contentione et cantu valere ait. Ex ipsarum cantu certissimum iam appropinquantis diei signum, sed falso asserit [note: l 5. de Avib. c. 14. ] Bellonius.
[note: Pugna. ] De Pugnacitate earum quaedam produntur. Alexander Severus [note: Lamprid. in Severo. ] Perdicum et Catulorum certamine sese oblectabat-Cyprii easdem [note: Lusigmanus in hist. Cypri. ] ad eiusmodi certamina enutriunt. Apud Gesnerum e [orig: è] Sedunis allata, felem mordebat. Pugnant et inter se cum gregatim per nemora pascentibus, femina ceu futuri certaminis spectatrix sese offert, et nisi victori copiam sui faciens.
[note: Victus. ] Victus [note: Aelian. l. 4. de Animal. c. 1. ] numquam in conspectum prodit. Pulli cum primum [orig: primùm] ad coitum educuntur, sua cute armati, quam vel ad arbores affricando, vel luto oblinendo asperam reddunt, pugnant. acuitur pugnacitas, si trichomanes et polytrichum in cibo offerantur, si [note: in cong. mirab. narrat. ] Liberali credimus.
Sed et singulari pollere Perdices [note: Ingenium. ] ingenio certum est. Si ad nidum coeperit [note: Plin. H. N. l. 10. c. 33. Arist. H. A. l. 9. c. 8. Aelian. l. 3. de Animal. c. 16. ] accedere auceps, praecurrit ad pedes feta, praegravem aut praelumbem sese simulans, subitoque in procursu aut brevi aliquo volatu cadit, fracta [orig: fractâ] aut ala [orig: alâ] aut pedibus, procurrit iterum iam iam prehensurum effugiens, Spemque frustrans, donec in diversum abducat a [orig: à] nidis. Eadem pavore libera, et materna [orig: maternâ] vocans cura [orig: curâ], in sulco resupina, gleba [orig: glebâ] se terrae pedibus apprehensa [orig: apprehensâ], operit. Discunt et pulli astum, [note: Plut. de sollertia Animal. ] et quam primum [orig: primùm] hominem adesse sibillo signincarit mater, supini se collocant, et corpus quisquiliis tegunt. Nec deponit has venator fraudes. Ante retia propositus, cantum ad pugnam lacessentem orditur. Silvestribus ingruentibus pedem refert, ipsi in laqueos incidunt. Nolo sermoni humano enuntiando aptos dicere, quod aliqui ex [note: Statius. l. 2. Sylv. Athen. Dipnos. l. 3. ] scriptoribus innuere, et latiuscula earundem lingua suadere videtur: Non caret tamen fide, interdum ita cicurari posse, ut, cum Gallinarum domesticarum cohorte promiscue [orig: promiscuè] habitent, quod apud Aloysium [note: Aldr. l. 13. Ornit. c. 16 ] Mundellam factum; domi educatae, ad montes interdiu victum inquirendi ergo [orig: ergò] sub custodibus dimittantur, sibilo revocatae sub vesperam redeant, quod Nicolaus a [orig: à] Nicolais [note: l. 2. Navig. Oriental. c. 8. ] in Chio insula communiter fieri prodit; et ab homine de loco in locum ad quatuor milia, ita ut ille terra iter faciat, istae per aerem [orig: aërem] volent, quiescente quiescant, ducantur, quod in Ponto visum, Odoricus de Foro Iulii tradit. Ova deperdita per alterius [note: Cassiod. var. l. 2. ] matris damna, ut adoptione alienae sobolis suae orbitatis incommoda reparent, resarcire; Natos in campos eductos, ut fuerint materna voce commoti, ovorum genitricem petere; ubi sensere [note: Aetius l. 13. ] medicamentum laetale parari, vociferari. Cirrhaeas [note: Aelian. l. 4. de Animal. c. 13. ] se ipsas, ut ab aucupibus spernantur emaciare: porto ad vocem sonoram [note: Arist. l. 2. Probl. l. 39. ]
page 68, image: s094conciliandam uti; vulneri origanum, [note: Aelian. l. 5. de Anim. c. 46. ] mansum imponere; laurifoliis [note: Plin. in H. N. ] annuum fastidium purgare; arundinis lecta [orig: lectâ], et seu comesta, seu in nidum imposita coma [orig: comâ], oculorum fascinationem [note: Aelian l. 1. de Anim. c. 35. ] avertere, adductorum Auctorum fide refertur.
Usus Cirrhaearum in cibo nullus [note: Idem l. 4. c. 13. ] alliis enim vescuntur, nostrates laudem [note: Usus. ] apud omnes, Martialem si excipias, meruerunt, sunt qui pullos veteribus alas reliquis partibus praeferunt. Fuere et exta et ova in usu. Heliogabalus [note: Lampr. in Heliogab. ] Palatinis ingentes dapes iis refertas exhibuit. Sed nec Medicina illis destituitur. Caro Elephantiacis, lue venerea [note: Cardan. in Comment. in Aphoris. ] affectis, fluxu alvi [note: Hippocr. l. 3. de diaeta ] laborantibus prodest. Medulla et cerebrum cum vino, ictericis; ventriculus [note: Plin. H. N. 30. c. 6. ] ex vino nigro iliacis; iecur aridum comitiali morbo laborantib. sanguis [note: Idem l. 16. c. 18. ] suffusioni oculorum. fel [note: Galen. l. 10. de simplicib. Dioscorid. l. 2. c. 72. ] in hebetudine visus, et albuginibus cum melle commistum; pennae combustae ad uteri strangulatum; ova ad [note: Plin. l. 30. c. 14. ] lactis copiam, facere creduntur.
ARTICULUS X. De Perdicibus in specie.
PUNCTUM I. De Perdice Graeca Bellonii, Perdice ruffa. Cinerea et Damascena.
PERDIX GRAECA crassa quoque et Coturnus ex descriptione [note: Bellon. l. 5. c. 13. ] Bellonii dicitur. Nostratibus duplo crassior est; rostro pedibusque rubris, maculis ad anteriorem ventriculi partem eisdem quibus rostra respersa, mediocris Gallinae magnitudine. Frequens est in rupibus Colmensibus, insulis Cycladibus et Cretae maritimis. Vox nostrarum voce maior, coitus inprimis et partus tempore. Nidificant sub dio mense Maio. Ova edunt sub aliquo magno lapide octodecim, quandoque sedecim, ovis Gallinae similia, minora, alba, maculis subrubris exiguis respersa, usui peridonea, sed quorum vitellus non congelatur.
PERDIX RUFFA sive maior, columbam exprimit, rostrum habet Cocci colore, pedes minus rubent. Color cinereus per dorsum, pectus et caput decurrit. Oculorum palpebrae in marginibus rubent, ab iis linea nigra retro [orig: retrò] per collum tendit, inde reflexa per pectoris partem supremam saepe [orig: saepè] circulum facit: quod intra eam est albicat.
PERDIX CINEREA, seu minor, Graecis ignota, ex descriptione Gesneri, coloris est varii, nec descriptu facilis. Rostrum subfuscum. Caput e [orig: è] ruffo fuscum; synciput, partes circa oculos, proram capitis simpliciter ruffa: collum et pectus cinerea, exiguis maculis nigris quasi per versus, crispos et undantes, interstincta: Dorsum, caudam et alas varios colores prae se ferenda, crura ex fusco albicantia. Gregatim volat, vere vero [orig: verò] bimatim.
Perdix quae sub DAMASCENAE nomine Aldrovando transmissa est, brevitate et crassitie corporis ad Perdices accedit, minor tamen est, rostrum habet prolixius; pedes quodammodo luteos. Nec tamen [note: Aelian. H. A. l. 16. c. 7. ] Aeliani Syroperdix est, etsi magnitudo respondeat. Nec enim est nigra, neque rostrum habet ruffum, imo [orig: imò] illa mansuescit, cum haec semper in feritate perseveret.
PUNCTUM II. De Perdice alba, seu de Lagopode.
PErdix alba, Lagopus a [orig: à] pedibus leporinis et villosis; [note: H. A. l. 3. c. 12. ] Aristoteli, qui nullum animal praeter unum leporem pedes villosos habere scribit, in cognita; Hesychio et Phavorino lagwi=/nhs2. [note: l. 2. sermone Satyra. 2. ] Horatio Lagois, nisi forte [orig: fortè] piscem Romae rarum et ideo [orig: ideò] carum, quod interpretes volunt, intelligat; aliis [note: Aldrov. l. 13. Ornith. c. 21. ] Perdix petrosa dicitur.
Duorum autem sunt Generum.
[note: Genera. ] Prius est columbarum [note: Plin. H. N. l. 10. 48. Scalig. Exercit. 59. ] magnitudine, tanti candoris, ut a [orig: à] venatoribus hoc solo, quod nives superat, visu deprehendatur, pedes tamen [note: Aldr. l. c. ] et rostrum nigricant, supercilia in mare inprimis rubent: collum maculis quibusdam
page XXVII, image: s095[illustration:
Allagen seu Perdix Rebhim.
][illustration:
Galgulus.
][illustration:
Pica Caudata. Elster Atzel.
][illustration:
Cariiocatactes. NusbicKer.
][illustration:
Orliigometra. Wachteln Konig [orig: König]
][illustration:
Coturnix. Wachtel.
][illustration:
Rusticula minor. Graschnepf.
][illustration:
Moskuw.
][illustration:
Capella. Kiivitz.
][illustration:
Merops. Seeschwalb.
][illustration:
Upupa Kothan. Widhopff
]
page 69, image: s096nigricantibus perspergitur, et radices pennarum nigrescunt.
Alterum nomine eodem a [orig: à] coturnicibus magnitudine tantum differens croceo tinctu; quod Aldrovandus Perdicem Bellonii Damascenam, seu Syroperdicem esse credit. Dorsi et colli colore Gallinaginem aemulatur. Alae quae corpori iunguntur, albas, fuscas et fulvas pennas habent; decem remiges cinereae sunt; pars interior et venter albent, et torquem in pectore rubro, fulvo, flavoque coloribus constantem habent.
Describit et [note: Gesner. in Ornith. ] Gesnerus aliud, quod per aestatem fulvescere, et ne per hiemem quidem albescere dicitur.
[note: Locus. ] Reperiuntur Lagopodes in [note: Plin. l. c. ] Alpibus, et Pyrenaeis [note: Scal. l. c. ] montibus inque summis iugis imminentibus ei valli cui nomen Arbusti, qua [orig: quâ] fauces aperiunt iter. Ita vero [orig: verò] frigore, nive, et glacie delectantur, ut ubi locis inferioribus liquantur nives, altiora et soli aversa prosequantur loca, in quibus nix perennat.
[note: Vox. ] Vocem edebat, quam Gesnerus describit, cervinae non dissimilem.
[note: Ingenium. ] Naturam si spectes, non extra [note: Plin. l. c. ] terram, in qua nascuntur, iis vesci facile [orig: facilè]; quando nec vivae mansuescunt, et corpus occisarum statim marcescat. Latent quidem homine conspecto; eoque dissimulato sese motu prodere cavent, tanta iis fallen di similitudine nivis fiducia; sed tantae etiam simplicitatis sunt, ut a [orig: à] venatoribus [note: Stumpf. apud Aldr. ] dispositam lapidum seriem transire non audeant, sed secundum illam, quasi secus murum insuperabilem decurrentes in decipulas incidant.
[note: Usus. ] Usus earum et in cibis est. Praecipuo sapore esse Plinius dicit. Saluberrimas teste [note: Scaliger. Exerc. 59. ] Scaligero Norici credunt gustu, subamaras Gesnerus reliquit.
NB. Perdices Indicas vide in Mantissa. Num. 8.ARTICULUS XI. De Coturnice Latinorum.
[note: Genera. ] COturnix Graecis antiquis o)/rtuc, modernis o)rtu/kh et o)/rtuki, Villa-no-vano. Quisquila, Gasio Quaquila dicitur. Unum duntaxat ipsarum observatum genus. Visa tamen et Alba, si [note: Arist. l. de colorib. ] Aristoteli credimus; et in campis [note: Cromerus l. 1. de Polonia. ] Russicis et Podolicis virentibus pedibus, quarum usus spasmum inducat, inveniuntur. Notae quas suis veteres tribuunt, et in nostris reperiuntur. Parvae [note: Plin. H. N. l. 10. c. 23. ] sunt, pedes [note: Athem. l. 9. ] fissos, et pinnas [note: Arist. in Physiogn. ] duras habent. Theophrasto forte [orig: fortè] Perdices nanae dicuntur. Mas et Femina distinguuntur, quod Feminae totus color quodammodo testaceus superius ad cervicem, dorsum, caudam et alas ad mentum et pectus subluteus; ad ventrem fere [orig: ferè] albus. A rostro eius supra oculos et aures linea insignis longitudinis alba, circulares aliquot maculas habens excurrit. Cauda pro proportione maior est. In Mare rostrum magis nigricat. Supra illud capilli quidam exstant. Collum lineolis albis intercurrentibus ruffescit. Pedes minus lutescunt; digiti vero [orig: verò] eorum ita constituti sunt, ut medius primo [orig: primò] et tertio [orig: tertiò] longe [orig: longè] maior sit, posterior quem pro calce habet, longe [orig: longè] exiguus. In internis partibus singulare quid obtinent. Ossa ipsis dura et solida. [note: Aristot. 2. H. A. c. ] Ingluvies et gula prope [orig: propè] ventriculum ampla et lata. Cor [note: Athem. l. 9. ] tri/bolon, seu muricis modo [orig: modò] in tres cuspides divisum. Iecur et fellis conceptaculum intestinis agglutinata. Fellis ad intestina labentis canalem vix aspectabilem. Testes iecori subditos.
Quantum ad Locum Averrhoes [orig: Averrhoës] in Andalusia, teste [note: l. de promiscua doctrina. ] Galeoto Martio reperirinegat, in mediterraneis Galliae tractibus sunt rarae. In Delo, [note: Athem. l. 9. ] unde nomen Ortygiae sortita est; ad sinum [note: Ioseph. Antiq. l. 13. c. 1. ] Arabicum, in superiore Aethyopia, Terra sancta, Madera, Capreis magna ipsarum copia, ad Taenarion, quae nunc [note: Procop. l. 13. de bello Vandalico. ] Cerempolis tanta, ut hodie [orig: hodiè] Porto de Qualeis nominetur. In agrum Neopolitanum tanto numero ex Africa propelluntur, ut glomeratim saepe [orig: saepè] in aedes maritimas incidant, et sine ulla difficultate capiantur. Migratorias esse aves, omnes, Albertum si excipias, concedunt. Adveniendi habent tempora aestate depulsa. Cum maria tranant, impetus differunt, et metu spatii longioris vires suas nutriunt
page 70, image: s097tarditate. Ubi terram persentiscunt, coeunt [orig: coëunt] catervatim, deinde globatae vehementius properant, quae festinatio (sunt verba [note: Polyhist. c. 18. ] Solini [note: H. N. l. 10 c. 23. ] et Plinii) plerumque exitium portat navigantibus. Accidit enim plerumque noctibus, ut vela incidant, et praeponderatis sinibus alveos invertant. Austro nun quam exeunt, nam metuunt vim flatus tumidioris. Plurimum se Aquilonibus credunt, ut corpora pinguiuscula atque co [orig: cò] tarda facilius provehat, siccior et vehementior spiritus. Ortygometra dicitur quae gregem ductitat. Eandem terrae proximantem speculatus Accipiter rapit, ac propterea opera est universis, ut sollicitent ducem generis externi, per quem frustrentur prima discrimina. Quod de tempore dixit erratum est, nisi de terris tepidioribus aestate apud eos depulsa intelligantur: quod de continuo volatu cum malis et velis insedisse observarit [note: l. 5. de Avib. c. 20. ] Bellonius, in Delum saepissime [orig: saepissimè] delatas alii; in Ponticis insulis requiescendi causa paucos dies morari [note: Varro l. 3. de rerustic. c. 5. ] Varro; falsum, quod de navigantium exitio vix credibile, nec tantam simul abire multitudinem verisimile, cum nonnullo corporis pondere et vento apto destitutae, in locis apricis et tepidioribus remaneant. Austro numquam exire falsum. Cum et [note: Bellon. l. 5. de Avib. c. 17. ] Bellonius a [orig: à] Septentrione in meridiem tendentes, cum e [orig: è] Rhodo Alexandriam Aegypti navigaret, observarit; et Aristoteles Austro tamquam humido et gravi moleste [orig: molestè] volare prodiderit. Sec nec de Ducibus inter auctores convenit. Aristoteles [note: Arist. H. A. l. 8. c. 11. ] haec loca adeuntes, sine Ducibus pergere; abeuntes. Lingulacam, Otum, Ortygometram, et Cynchramum Duces habere; ab hac noctu etiam revocari, scribit. Plinius id [note: Plin. H. N. l. c. ] ad ventum transfert, et de Ducibus ita. Glottidem seu Lingulacam initio blamblandita peregrinatione avide [orig: avidè] profectam, paenitentia in volatu cum labore scilicet subit. Reverti in comitatam piget, et sequi, nec unquam plus uno die pergit. In proximo hospitio deserit. Verum invenitur alia anno intercedente relicta: simili modo in singulos dies. Cynchramus perseverantior festinat etiam pervenire ad expetitas terras.
[note: Victus. ] Victitant granis milii, tritici, et aliarum frugum. In Capreis insulis Acinis herbarum; apud [note: Iunius in Novendalib. ] Holandos Bryoniae, secundum Portam malo Punico. semine cannabis, lolio, et tritico saginantur, sed et Hellebori semen [note: Lucret. l. 4. de natura rerum. Arist l. l. de plantis. Galen. ad Pison. Aphrodis. in prooemio Problem. Ambr. l. 3. Hexam. c. 9. ] perinde ipsis cibus, ac sturno cicuta, quae hominib. venena esse creduntur; (ideo [orig: ideò] Plinius [note: Plin. l. 10. H. N. c. 23. et 72. Solin. Polyhist. c. 18. ] veneni semen dixit) seu recuperandae sanitatis causa, cum Epilepsia tentantur, quod Aquae placet, seu peculiari quadam naturae suae praerogativa, concoctio enim non vi duntaxat caloris, sed tota ventriculi substantia perficitur; seu, quod [orig: quòd], cum pertenues habeant ad corda penetrantes meatus, antea devoratam cicutam concoquant, quam inde letale gelu ad praecordia pervenerit, ut Divus Basilius censet. Aquam simul ac bibere [orig: bibêre], turbant, seu quod [orig: quòd] tali delectentur, seu quod singularem cum Camelis et Elephantis, quibus idem sollenne, amicitiam gerant.
[note: Generatio. ] Salacitas ipsis quae [note: Arist. H. A. l. 9. c. 8. Athen. l. 9. ] Perdicibus, saepius coitum repetunt, et humi nidulantur. Sunt qui quotannis quater prolem edere velint; bis in his quas petunt, bis in his ad quas revertuntur regionibus. Utut sit, quo loco pariunt non incubant, ne quis locum longioris temporis mora [orig: morâ] percipiat. Sedecim ova cornicis similia, si, Bartholomaeo Anglico credendum, excludunt; ex his pulli feminae, rursus ad decem mense Augusto pariunt. Unde non mirum tantam Coturnicum copiam, et mense Maio incubanti insidiantem, spem centum et amplius perdere.
[note: Volatus. ] Volatus sunt modici, Austro praesertim flante, cuius humiditas corporis gravitatem auget, sed defectum cursu compensavit natura, hinc Comestori Currelii dicuntur.
[note: Vox. ] Vocem mari Aristoteles ademit, exilem Albertus credit, feminae crassam. Mensis Aprilis initio canere incipiunt; num subito [orig: subitò] cum ad nos venerint, dubium. Vox nemini nota non est, et ideo [orig: ideò] apud Athenaeum Pratinae placuit, ut a/du/fwnon dixerit. Sapientes olim pro gnomone utebantur, quod verum
page XXVIII, image: s098[illustration:
Perdix cinera. graw Repbun
][illustration:
Perdix russa
][illustration:
Lagopus. Schnee hun Steinhun
][illustration:
Perdix Damasceaa.
][illustration:
Coturnix mar???
][illustration:
Lagopur alterg
][illustration:
Horticlanus mar. Brachamsel
][illustration:
Orliigometra. Wachtel Konig [orig: König]
][illustration:
Hortulanus Congener
][illustration:
Hortusanuis famina
]
page 71, image: s099cantusuo horoscopi emersum signare crediderint; cum in eo certum numerum servet.
[note: Pugna. ] Pugnacitas quae avibus [note: Arist. in Physiogn. ] durae pennae communis, in istis adianthiusu [note: Dioscor. in l. 4. c. 131 ] accenditur, et occasionem, ut [note: Aristoph. in pace. ] Aristophanes Carcini Poetae [orig: Poëtae] filios; o)rtu/gas2 o)ikogenei=s2 dixerit, et pugnax o)rtugi/ou yuxh\n e)/xein dicatur, dedit, satis olim Athenis et alibi nota fuit; ubi ad certamen tamquam ad gladiatores ludos effusissime [orig: effusissimè] conveniebatur, et Solon pugnantibus spectandis tempus impendere iubebat. Nec ignota Neapolitanis hodie [orig: hodiè], aliquoties victrix, duodecim saepe [orig: saepè] aureis venditur. Augustus quoque tanti fecit, ut Erotem Aegypti Praefectum, quod victricem per contumeliam edisset, morte infami multaverit, et Areopagitae [note: Quintil. l. 5. Instit. Orat. c. 9. ] puerum, quod [orig: quòd] Coturnicibus quas comprehendere posset, oculos erueret, damnaverint. Antipathia ipsis cum [note: Aelian. l. de Animal. c. 49. ] Pelicano, sed et cum Luna et Sole exorientibus, si Oro credimus. His visis terram fodicant, pupillasque identidem conscribillant.
[note: Morbi. ] Epilepsia [orig: Epilepsiâ] eas laborare, experientia comprobavit, sed solas praeter hominem quod [note: Plin. H. N. l. 10. c. 23. ] Plinius prodit, falsum; cum [note: Hippocr. lib. re morbo sacro. ] Hippocrates, capras et oves, Scaliger [note: Arist. Comment. in Aristot. in Plantis. ] canes, Rhodiginus [note: l. 6. Antiq lect. c. 7 Ingenium. ] feles et arietem, Absyrtus Equos, Brodaeus Accipitres et Graculos, eodem morbo vexari scribant. Quae de Ingenio ipsarum Oppianus [note: In Ixeuticis. ] et [note: Plin. H. N. l. 10. c. 29. ] Plinius, nempe adverso flatu pondusculis lapidum appensis aut gutture arena [orig: arenâ] repleto stabilitas volare, et cum mare transvolant, singulas ternos ore lapillos ferre, singulos per intervalla dimittere, sic utrum mare tranarint observare, produnt; teratw/dh kai\ pi/stews2 po/r)r(w esse videntur. Bellonius in naves lapsas aperuit, et milium duntaxat reperit, lapidum non obliturus, si aliquos invenisset.
[note: Usus. ] Usus Coturnicum olim in cibis apud quosdam nullus, [note: Plin. l. 10. H. N. c. 23. ] quod [orig: quòd] veratro vescantur, et comitiali morbo laborent. Galenus [note: l. 6. Epidem. comm. 5 ] quosdam, qui edissent, in Doride, Boeotia, et Thessalia musculorum distentionibus correptos observarit. Nos nihil tale sentimus, ut nec ex capris vel avib. quicquam, ex modico esu assarum inprimis optimum pollicetur sanguinem Aldrovandus, ex immodico, pinguiorum inprimis, putredinalem febrim minatur. Usum in Medicina si requiras, [note: Galen de Euporist. a c. 155. ] cerebrum ex unguento myrteo tritum, et stanneo vase repositum, Epileptico paroxysmo medetur, si faciem eo illeveris. Adeps cum pauco helleboro membro pudendi inunctus, venerem auget, cum melle, myrrha, et chalcanto albo oculorum vitia corrigit. Cum Z ingibere tritus, Equorum oculos incolumes servat. Caro inveterata porcorum et piscium escae immiscetur.
NB. Coturnicis genus exoticum vide in Mantissa. N. 7.ARTICULUS XII. De Ortygometra.
[note: a Plin. l. 10 ] DE Ortygometra quam Plinius et Gaza Matricem, Villanovanus Ethigometram, Scaliger [note: in Comment. ad l. 8. Arist. de H. A. c. 15. ] Coturnicomatrem, et verius vocat; vix, quid certi dicendum sit, habemus. De forma nihil fere [orig: ferè] ab Antiquis traditum est. Aristotelem [note: l. 8. H. A. c. 12. ] si excipias, qui palustribus avibus facie similem esse reliquit. Sed nec ex Recentioribus quicquam certi colliges. [note: loco citato. ] Scaliger non absimilem gallinagini, magnitudine parem, colore tamen dilutiore, facie tota [orig: totâ] coturnicis, esse, et ab aucupibus matrem Qualearum, ab aliis Rascle dici, scripsit. Bellonius duplicem [note: l. 4. de Avib. c. 19. ] ponit. Unam quam Rasclequoque nun cupat. Al teram quam in genistis degere affirmat, magnitudine Ortygometrae nigrae, quam falso [orig: falsò] Rallum nominat, colore praecipue [orig: praecipuè] ruffo, in alarum costis subrubente, in femoribus castaneo, maculis albis interstincto; capite perdici cinereae simili. Aldrovandus, qui aquaticarum hanc fere [orig: ferè] speciem esse putat, ut crura habeant oblonga, digitum qui pro calce est perbrevem, corpus gracile, plumas plaerumque varias, ventrem albicantem, caudam brevem, rostrum longiusculum modice [orig: modicè] flexum, avem, quam a [orig: à] Cardinali Paleotto acceperat, quaeque rostrum coturnice maius, caput, collum, dorsum,
page 72, image: s100et maiorem alarum partem testacei coloris, alas qua ventrem contingebant ruffescentes; crura pedesque pro corporis portione longos, colore inter croceum et viridem medio, obtinebat, pro Ortygometra posuit.
ARTICULUS XIII. De Cynchramo.
CYnchramus Hesychio Cynchramas, [note: Arist. H. A. l. 8. c. 12. ] Aristoteli Cychramus, aliis Cenchramus quoque dicitur. Quaenam sit avis inter graviores non convenit, etsi fere [orig: ferè] certum est, nec linariam miliariam esse, ut Ruellio placet, et in sequentibus patebit, nec ex cenchritis avibus milio quidem pinguescentibus sed aquaticis, et ex Anserum genere: nec Cenchrin, a [orig: à] varietate punctorum milii instar dictum, ex Accipitrum familia. Gesnerus [note: in Ornitholog. ] Helvetiis Brachvogel dictam, fere [orig: ferè] esse putat, quae cruribus est proceris, rostro oblongo, eodemque modice [orig: modicè] inflexo, quae autumno avolat, et tempore verno cum coturnicibus redit, et palustribus delectatur. Bellonio [note: l. 4. de Avib. c. 20. ] est Gallorum le Pruier aut Preyer, quae alauda [orig: alaudâ] cristata [orig: cristatâ] [note: Descriptio. ] est maior. Rostrum habet breve, crassum, tuberculo conspicuum, ad instar ossis durum, inferius cum superiore coniunctum, foveam in medio efformans, ventrem pallidum et nigris quibusdam maculis distinctum. Crura pedesque inter rubrum et castaneum media, posticum digitum longum. Versatur in pratis, hordeo et milio delectatur, nidos in agris avena et milio consitis exstruit, et sex pullos excludit.
[note: Vox. ] Vox ipsi Tirtertirteriiz.
[note: Volatus. ] Cum volat crura contra aliarum avium morem pendere sinit.
Aldrovandus [note: Aldrov. Ornith. l. 13. c. 24. ] Hortulanum omnino [orig: omninò] esse credit, avem alaudae magnitudine, at paulo [orig: paulò] minorem, cui rostrum, crura tota, pedumque digiti rubescunt. Caput, collum et pectus in mare intercurrentibus punctis croceis, flavi, in femina partim flavi, partim viridis sunt coloris, alarum pennae inter costales in utroque sexu, flavo et nigro colore tinguntur, mas sub oculis ad latera maculam habet rotundam, intense [orig: intensè] luteam, quae in femina non est.
[note: Locus. ] Reperitur in agro Bononiensi et Florentino, ex milii esu vehementer pinguescit, et magno numero depilata, et scatulis asservata, Romam, transmittitur, ibidemque caro pretio venditur, sunt vero [orig: verò] et alia Hortulanorum genera, Flavus nempe [orig: nempè] colore propemodum paleari, alarum costis et remigum pennarum extremitatibus albis. Albus cycno ipso fere [orig: ferè] candidior, et Hortulano congener. Caput ipsi ex cinereo ad flavum vergit, collum cinereum nigris maculis punctatim distinguitur. Venter, crura, pedesque crocea sunt. Cauda tota fusca ad latera latescens.
Albicilla cuius cauda alba, cetera vulgaribus Hortulanis similia, color duntaxat in omnibus pallidior.
CAPUT II. De Avibus pulveratricibus domesticis.
ARTICULUS I. De Gallo Gallinaceo:
GAllus Gallinaceus, Gr. o)rnis2 a)lektru/wn, a)le/ktwr, brhto\s2, ki/kir)r(os, kokkobo/a|s2 o)/rnis2, ko/ruqwn, kottos, kroki/as2, koti/kas2 mhdiko\s2, o)lo/fwnos, o)rqobo/as2, o)rqa/lixos, pe/rpkos2 o)/rnis2, s1e/rkos, s1e/lkos, w)/idos o)/rnis2, Latinis cohortalis avis, lucis, cristati oris, etc. dicitur. Gallinam a)lektri/wnan, a)lekto/rida, ki/kkan, o)rqa/lida, Cortis avem, Mylagridam, appellavere. *ne/ssoi, ni/krakes2, i(/ppoi, neoti/des2 o)rqalaxoi\, pullorum sunt nomina.
[note: Genera. ] Differentiae ipsarum sunt variae, quae a [orig: à] locis, voce, integumento, partu et incubatione sumuntur. Hadrianarum Gallinarum Aristoteles [note: l. 6. H. A. c. 1. ] mentionem facit, quae pennae versicoloris, quottidie [orig: quottidiè] pariunt, sed pullos interimunt; quas [note: Athen. Dipnos. l. 7. ] Athenienses alere studebant, quaeque vel. sunt eaedem cum nanis, et pumilionibus seu [note: l. 10. c. 53 et 56. ] Plinii, quibus certa fecunditas rara, et incubatio ovis noxia, seu Columellae, [note: Columella de re rustica l. ] quae etsi vetustae propter infecunditatem improbantur, pluribus tamen locis fecundae reperiuntur, et ova plurima edunt, vel cum Longolii Parturientib. seu
page XXIX, image: s101[illustration:
Gallus Indicus Welscher han.
][illustration:
Gallus cormdus.
][illustration:
Gallus Patavinus.
][illustration:
Gallina Pataiuna.
][illustration:
Pumilio Kriechhun.
][illustration:
Galliva. Henne.
][illustration:
Gallus. Han.
][illustration:
Gallus.
]
page 73, image: s102Leyhennen, quas versicolores, et rostro longiusculo facit. Pumilas enim, quae passim exstant, et claudicando potius, quam [orig: quàm] inceden do per terram reptant, nemo istis accensuerit. Sunt et Tanagraeae, Lydae, Rhodiç, Chalcidicae, Medicae, et Alexandrinae. Ex Tanagraeis Galli inprimis probabantur, alii ma/ximoi\ seu pugnaces dicti; alii Cossiphi et Merulae dicti, qui Lydas [note: Pausanias in Boeoticis. ] magnitudine aequabant, Corvis colore similes, paleariam et cristam instar anemones, nec non candida et exigua in rostro supremo et caudae extremitate signa, habebant. Cum omnes a [orig: à] proeliis [note: Varro de Re rustica. ] commendentur, et amplitudine pares sint, [note: Columella. ] facile [orig: facilè] eiusdem generis esse suspiceris, forte [orig: fortè] et cum Longobardicis, qui pedibus usque sublatis in cedunt, plumis exauro fulvis teguntur, eosdem. Patavinas Hermolaus, et Longolius dixere; sed quia cauda destituuntur, quod veteres in suis non reticuissent, vix est credibile. Sunt et in regno Senegae, Gallinae Pharaonis dictae: in regno Tarnassari nostris triplo maiores. In Iamaica insula [note: Petras Martyr in Decadib. ] Pavonib. nec magnitudine, nec sapore cedunt.
Reperitur et prope [orig: propè] Thessalonicum [note: Aelian. de Anim. l. 15. c. 20. ] genus quod dam Gallinaceorum perpetuo [orig: perpetuò] mutum numquam familiari his alitibus cantu vocale. Non nullae quoque sunt Lanigerae: ut in quadam Orientis urbe, et nivei coloris, in regno Mangi pilis more felis nigris vestiuntur. De reliquis suis locis agemus.
[note: Forma. ] Quantum ad Formam, Gallum gallinaceum Alucone scilicet maiore minorem prodidit [note: H. A. l. 9. cap. 8. ] Aristoteles. Soli fi. dipedum altilium colores diversi sunt, et nitorem hunc si attendas, maiori specio sitate quam [orig: quàm] [note: Laert [orig: Laërt]. in Solone. ] Croesus vestiuntur. [note: Plin. H. N. l. 10. c. 17. Arist. H. A. l. 2. c. 8. ] Spectatissimum insigne ipsis, corporeum serratum, nec carnem id esse, nec cartilaginem, nec callum iure dixerimus, verum peculiare. Cristam Latini foinikolo/fon, kurbas1i/an ugl kurbabi/an, korufh\n, et loifi/on Graeci, dixere. Semper est exserta et rubens dum integra sanitate fruitur, et mirum de ea. Herbersteinius. [note: Initinere Moscovitico. ] Cum cuidam in Moscovia frigore iam fere [orig: ferè] enecto, abscissa fuisset, sibi restitutum, erecto statim collo cantasse. Plicabilem Gallinae obtinuere, et per medium caput deorsum dependentem. Oculos omnes habent splen didos, salacitatis indicium. Paleae (Aristoteles ka/llaion ob purpureum floridumque colorem vocat) ex rutilo albicantes, sub mento et collo, velut incanae barbae dependeant. Rostrum robustum, in superiori parte aduncum, coloris plaerumque cornei visitur. Caro quae rostrum undique cingit, nonnullis mentum, Columellae gena est. Iubae (sic longiores ceteris plumas Columella dixit) collum et cervicem undique ambiunt. Vel pectus vel pars ventris posterior Navis, a [orig: à] qua pullum aperiri iubet [note: l. 6. c. ult. ] Apicius, vocatur. Cauda, quam o)/tran Hesychius vocat, maribus maior, quam [orig: quàm] feminae, binae longissimae in curvi arcus imaginem propter teneritudinem prae se ferentes, in feminis sunt; quae capis saginandis sub cauda evelluntur, pinguefactorias Germani dicunt: Calcaribus quae plh/ktra, et ke/ntra, armantur mares; inque iis in magnam quandoque molem excroscunt, sed et gallinae cum mares vicerint, cucuriunt, crista etiam caudaque erigitur, ita ut difficile sit, an sint feminae, cognoscere, nonnumquam calcaria parva, errore ne naturae an opere ignoro, iis enascuntur. Plinius [note: Plin. H. N. l. 10. c. 56. ] Gallinas probat imparib. digitis, aliquando et super quatuor transverso uno; Columella quinque, ita tamen ne cruribus emineant transversa calcaria, sed haec ad Oeconomiam spectant. Internarum partium ista est ratlo. [note: Galen. l. 11. de usu partium. ] Ossa habent consistentiam laxam, cavam et levem. Ingluvies, quae pro/lofos et fu/ssa ventriculo [note: Aristot. H. A. l. 3. c. ult. ] praeposita est. Appendices habet infra, qua desinunt ihtestina, ut vere [orig: verè] ultra ventriculum esse [note: Plin. H. N. l. 11. c. 37 ] Plinius scripserit. Pellicula intra ventriculum stercori destinata, Echinus, ab aspredine dicitur, Dioscorides koili/an vocavit. Testes gallinaceis sunt sub iecore, feminae supra caudam. Uterus ex descriptione M. Antonii Ulmi duplex habet foramen. Infernum per quod ovum ad externa respiciens iam perfectum egreditur: supernum et internum per quod sub septo transverso inchoatum, ad formam perfectam suscipiendam ingreditur. Totus in parte
page 74, image: s103sinistra ad spinam situs est, dextram abdominis et centrum, intestina obtinent. Exitum ipsi in superna ad spinam desinente parte dedit natura, quia animalia supergressu coeuntia [orig: coëuntia], instrumenta in proximo habere oportebat, in inferiore podicis ad ventrem positus, quia infra [orig: infrà] illius est officium. Uterque tam proxime [orig: proximè] cute, quod praeputium dixeris, et musculo, sphaericae figurae, ut extensioni magis accomodi essent, obteguntur, ut arctissime [orig: arctissimè] conniventia, sensim ipsum aliquando fallere possent. Uteri substantia membranea et crassa est, figura concava, trium digitorum longitudine, qua ad exitum pertinet latior. Porrigitur ab infimo abdomine, iuxta ipsorum intestinorum exitum, ad locum conceptionis ovorum sub septo transverso, estquecum [orig: estquecùm] exten ditur longitudine dodrantali, cuius longitudinis ratione, membranam obtinuit a [orig: à] spina dorsi proportionalem omnino [orig: omninò] ac persimilem intestinorum mesenterio, quam et venae frequentes percurrunt, cum ad nutritionem ipsius uteri; tum ad ovi intrinsecus contenti, dum pertransit a [orig: à] loco sub septo transverso, ad ipsius uteri exitum, alitionem. Membrana autem (verba sunt Ulmi) spinae colligans, eadem prorsus exsistit ipsi mesenterio intestinorum, quin imo [orig: imò] eadem est et substantia [orig: substantiâ], et origine: quapropter consensum habet uterus cum ipsis intestinis. Figura uteri inaequalis, alibiangusta, oblonga, alibi lata, brevis, iuxta hanc varietatem, varia quoque sortiri nomina debet. Nam uteri latitudo infimo abdomini proxima, et in qua ovum iam absolutum continetur, estque ipsemet uterus, reliquum vero [orig: verò] corpus angustum, oblongum, rotundum, quod ad septum transversum extenditur, vel uteri stomachus, vel uterus productus extensusve, vel uteri gula, nuncupari posset. Est autem membranea et tenuis, admodum diversa a [orig: à] reliquo utero protenso, et a [orig: à] substantia ipsius uteri, qui ad exitum iacet. Nam finis hic membraneus subtilis et pellucidus exsistit, ac exsanguis. Intestinum quoque uteri, ratione figurae et quantitatis, cuncum longitudine rotunditatem cavernosam habeat, merito [orig: meritò] diceretur. Cui accedit membranae occasio hanc uteri extensionem, vel productionem spinae colligantis, quod Mesenterium uterinum appellamus. Intermedia pars uteri, quae est illius portio ab utero proprie [orig: propriè] dicto, finem interiacens, crassam obtinet substantiam, albam, lacti similem, et in semetipsam considentem, cuius mesereo~ multiplices venas habet. Huius substantia cocta ovi albuminis gustu saporem exhibet.
[note: Victus. ] De Victu non est quod multa dicamus. Praecepta saginandi ad Oeconomiam pertinent. Vvis et ficubus impense [orig: impensè], sed infeliciter vescuntur. Steriles enim evadunt, et pituitosi, si vel semen [note: Mathioli in Dioscor. l. 3. c. 148. ] cannabis apposueris, numerosorum ovorum partu gaudebunt, si vel hordeum semicoctum, vel Nasturtii semen cum furfure et vino subactum, exhibueris, maiora deponent, ad saginandum tum triticum cum aqua coctum, potu interdicto, tum Cytisus vehementer laudantur.
[note: Generatio. ] Quantum ad Generationem, et quae ei adhaerent. Sexus in hac ave manifestis signis distinxit, et mas erecta [orig: erectâ] crista [orig: cristâ], iuba [orig: iubâ], a [orig: à] cervice per collum dependente, cauda maiore, et insigni ad proeliandum calcari superbit. Salacitatis vero [orig: verò] sunt inexhaustae. Nam etsi peculiare ipsis coeundi tempus, vernum esse, unde maiores forte [orig: fortè] tum testes, Aristoteles innuere videatur, et ad unum ovum fecundandum multoties [note: Oppian. in Ixeuticis. ] cum eadem [orig: eâdem] gallina gallus coeat, quin et quidam effeminati a [orig: à] primo [note: Arist. l. 9. c. 49. ] ortu nascuntur, ut nec cucuriant, neque feminas ineant, et [note: apud Athen. l. 9. ] Theophrastus agrestes cortalibus ad venerem procliviores dicat: certum tamen simul, singulis diebus quinquagesies et amplius uxores suas Gallum inire, si eas mori contingat, maerore animi interdum contabescere, si illae desint, ne a [orig: à] masculino quidem genere sibi [note: Ael. l. 4. ] temperare, unde lege [note: Plut. in l. num brutae ratione utantur. ] vivicomburio damnabatur, alias [orig: aliàs] non sui generis volucres, Phasianos nempe et Perdices aggredi, et semen [note: Athen. l. 9. Dipnos. ] ad Gallinarum et conspectum et vocem emittere. Quin numquam [note: Aelian. l. 7. c. 46. ] qui in aede Herculis pascebantur ad Gallinas, quae in Hebes,
page 75, image: s104interfluente utramque aedem rivo perenni, transvolabant, nisi cum libidinis vexabantur stimulis. Non aeque [orig: aequè] tamen salaces omnes, lacertosi, rubenti, erectaque crista [orig: cristâ]; rostro, brevi, pleno, acuto, oculis ravis aut nigris, palea [orig: paleâ] rubra [orig: rubrâ], collo vario, feminibus pilosis, unguibus longis, cauda magna, frequentibus pinnis, profusissimi in Venerem esse creduntur. Coitus tempus mari, statim ac a [orig: à] cubili surgit, feminae, progresso iam die, superveniente illo, considet ista humi. a [orig: à] coitu [note: Aristot. H. A. l. 5. c. 2. ] inhorrescit, saepe [orig: saepè] festuca aliquase [orig: aliquâse] lustrat, et vapore per libidinem excitato membra extendente, sese excutit. De partu et ovis ne hoc caput nimia mole legentes perturbet, in sequentibus separatim dicemus. Animales actiones quod spectat, quia Gallinae unico oculo sursum elevato, rapaces aves observant, Visu, quia aridissimum quodque modo [orig: modò] id ore recipere queant, illico [orig: illicò] diiudicant, [note: Scalig. Exerc. 266 ] gustu pollere videntur.
[note: Vox. ] Vox Gallinae mutabilis. Circa partum kakka/zei seu singultit, dum incubat, glocit seu glocitat. Cum iniri debet, mancam et exilem vocem format, in genere gracillare et pipare dicitur. Cantus, pro malo omine???ccipitur, et inter obstetricum numeratur observata. Galli prope [orig: propè] Thessalonicam nullam habent, apud nos graviorem, sed vere [orig: verè] a)/pwdon, quinec choro, nec fidibus concordat, a)/dein et cucurrire solent. Vigiles hos nocturnos excitandis in opera mortalibus, [note: Plin. H. N. l. 10. c. 21. ] rumpendoque somno natura genuit. Norunt sidera, et ternas distinguunt horas interdum cantu, cum sole eunt cubitum, quartaque castrensi vigilia ad curas, labore~que revocant, nec solis ortum incautis obrepere, diemque venientem nuntiant cantu, ipsum vero [orig: verò] cantum plausu laterum, hinc h(me/rofonos, et lucis praenuntius dicitur, et veteres gnomonibus horariis destituti, noctis deliquium et diei accessum co metiri solebant. Matutinum cantum, quidam alimenti desiderio, (avide [orig: avidè] animal calidissimum nutritur:) alii salacitati ( initurus cucurrire incipit) nonnulli aurae mutationibus, quae ex solis contingunt motibus, multi cum et satur, et àcoitu canat, occultae cum sole amicitiae vendicant. Qui profunda nocte validius, mane [orig: manè] remissius cantare putant, cantum vento ferri, ventum noctu magis quam sub crepusculum spirare, sic gallum longius audire, opinantur. Muti evadunt, si vel circulum e [orig: è] sarmentis [note: Plin. H. N. l. 29. c. 4 ] callo addideris, vel caput et frontem oleo inunxeris, si Plinio et Alberto credendum.
Singularem iis inesse Fastum tum inde colligi potest, quod imperitant [note: Plin. H. N. l. c. c. 21. ] suo generi, et regnum in quacumque domo sunt exercent: tum quod [orig: quòd] nullam [note: Athen. l. 9 ] ineundi sui absque atrocissimo certamine copiam faciant, tum quod [orig: quòd] aedes [note: Aelian. de Animal. l. 4. c. 29. ] ingresluri, sese, ne scilicet crista uspiam offendatur, inclinent.
[note: Pugna. ] Pugnacitas nulli est ignota. Eius spectaculum, quo Miltiades Graecos in Persas felicissimo successu animavit, Socrates lphicrati Duci animos adiecit, Themistocles exercitum contra Persas ducens instituit, Pergameni quotannis celebravere. Eo Tarnassari Indiae populi, Ambivariti, [note: Becan. in Gottodanicis l. 7. ] apud quos per octo dies summo partium studio in curia quotannis committuntur, Galli, Angli, hoce tempore delectantur. Accendi, et [note: Rhodig. Ant. Lect. l. 16. c. 13. ] allio, unde e)s1korodis1me/noi, politricho, [note: Plin. H. N. l. 22. c. 1. ] trichomane et adiantho, forte [orig: fortè] quod cristam [note: Porta in Phitogno~. ] Galli quodammodo aemuletur, dicuntur, apud veteres stimulis ferris aeneisque, quos plectra vocant armabantur, ut se facilius tutarentur in pugna. Nec haec caret singulari artificio. Videre est ibi [note: August. l. 1. de ordine Politian. in Rusticis. ] intenta proiectius capita, inflatas comas, vehementes ictus, cautissimas evitationes, et in omni motu animalium rationis expertium nihil non decorum. Si ex certamine [note: Plin. H. N. l. 10. c. 20. ] victoriam reportavit, tum oculorum eminentia, tum cervice erecta simul, et [note: Aelian. de Anim. l. 4. c. 29. ] cantus contentione insolenter effertur, et triumphantis similis est, vere [orig: verè] )/*arews2 ne/otios Martis pullus.
[note: Victus. ] Victus idcirco non canit, quod ex illa mala pugna spiritus, fracti vocem supprimunt. Cuius offensionis verecundia confusus, in primam quamque latebram sese occultat. Ad Sympathiam et Antipathiam, quae sequuntur, pertinent. [note: Affectus. ] Quod de Gallinis circa
page 76, image: s105praesepia [note: Colmella de R. R. ] decidit, immistam pabulo necem bobus affert. Porphyrionem tanto amore Gallum prosequutum, ut hoc occiso, ille inedia perire voluerit, Aelianus [note: Aelian. H. A. l. 5. c. 28. ] oculatus testis est. Apes deficiente cibo gallinarum carnibus, et uvis passis refocillantur. Leo Gallum, et maxime [orig: maximè] album, ut Ambrosio [note: Ambros. Hexam. l. 6. Aelian. H. A. l. 8. c. 28. ] placet, metuit, quem ex cantu a [orig: à] longe, ex crista propius agnoscit, seu ob occultam quandam causam, nam a [orig: à] leonibus et Pantheris homines non attingi, qui iure Galli peruncti fuerint, maxime [orig: maximè] si ei allium admisceatur, [note: Plin. Hist. Nat. l. 29. c. 4. ] Plinius vere [orig: verè] an falso prodit: seu [note: Lucret l. 4. de Naturarer. ] quod sint
--- Gallorum in corpore quaedam Semina quae cum sint oculis immissa Leonum Pupillas inter fodiunt, etc.Basiliscum, cum cucurrientem audit adeo [orig: adeò] tremere dicunt, ut emoriatur. [note: Aelian. de Animal. l. 3. c. 31. ] Sic in Cyrenensium arenis ab itinerantibus abigitur. Vulpes una nocte quadraginta interdum et amplius aufert. Voce mustellae Gallinae sero [orig: serò] exanimantur. Superventu vero [orig: verò] eorum, qui serpentis vel canis rabidi morsu laesi fuere, incubitus vitiantur. Eo tamen die quo peperere, a [orig: à] serpentib. non laeduntur, et caro earum tum a [orig: à] serpentibus morsis remedio est. Florem vitis si comederint maturescentium uvarum esu abstinent. Ex Sambuco magis canoram buccinam fieri pastor credit, si ibi caedatur, ubi Gallorum cantum frutex ille non exaudiat, seu quod in locis silvestribus, in quibus Gallorum cantus non auditur, sicciora et solidiora ligna nascantur, ex talibus tibia magis sonora tornetur, seu et ob aliam causam. Nam ob streperam Galli vocem, stridore suo fungosam sambuci materiem convellere, vix verisimile fuerit. Denique taxi baccis quidem impune [orig: impunè] [note: Dioscor. l. 4. c. 75. ] vescuntur, sed sparti semine, et hominis qui helleborum bibit excremento, ut Avicenna testatur, intereunt, si cum incubant [note: Arist. in H. A. Plinius in H. N. Columella. de R. R. ] tonuerit, ova pereunt, et semiformes pulli interimuntur. Auro liquescenti si Gallinarum membra misceantur, consumunt id in se, ita hoc venenum auri est, falso scripsit [note: Plin. l. 29. c. 5. H. N. ] Plinius, et ab experientia [note: Scaliger. Exser. 88. ] confutatur.
[note: Morbi. ] Morbi Gallis peculiares, Phtiriasis et Pituita. Hac inter messis et [note: Plin. H. N. l. 20. c. 6 ] vindemiae tempus, et cum ficus ac uva immatura ad satietatem [note: Columella de re rust. ] permissa est, laborant. Aqua in qua origanum maduit, praeservantur, restituuntur sanitati, si vel urina rostrum ablueris, membrana qua tum lingua obducitur leviter unguibus avulsa; vel scillam in aqua maceratam cum farina exhibueris. Aphtiriasi maxime [orig: maximè] dum incubant infestantur, si arena littorali vel saponariorum e [orig: è] lixivio relicto cinere cura mulierum sese pulverent, liberantur. Solent et cum abortu conflictari, qui ovi candido assato, cum uvis passis tostis aequo pondere tritis et ante alium cibum exhibitis, praecavetur. Pulli facile [orig: facilè] Podagra tentantur, si stercus pedibus eorum adhaereat: quamquam an Galli quibus calor multus, cibi abstinentia non minor, [note: Scaliger. Exser. 277. s. 2. ] ea laborent, dubitetur. Capis sane [orig: sanè] quibus pusillus calor et edacitas multa familiaris est.
[note: Ingenium ] Quae de Ingenio dici poterant superius sunt attacta, singulari familiam amore prosequi, et simul ac aliquid escae nactus est, Gallinas et pullos ad vescendum invitare, easdem contra Milvos defendere, parientibus [note: Porphyr. l. 3. peri a)poxhs2. ] feminis condolere, et maerorem exili testari voce, Luna exoriente [note: Aelian. de Animal. l. 4. c. 29. ] laetari, et quod summa admiratione dignum est, cum sese sanguinis copia aggravari sentit, unguib. sanguinem ex cristis prolicere, [note: Plin. H. N. l. 8. c. 27. ] sic plethora levari, helxine se herba purgare, adiecisse sufficiat.
[note: Praesagium. ] Nec omittendum, Gallos si tempore pluviae canant serenitatem, si noctu citius, quam solent, a ëris mutationem et ventum, si paulo post solis occasum vel a [orig: à] vespertino crepusculo, insolentes in raucisonum cucurritum non sine alarum motu prorumpant, [note: Aelian. de Animal. l. 7. c. 7. ] tempestatem praedicere. Scilicet, Auster vocalia instrumenta replet, ea sarcina dum se per motum exonerare volunt, ad cantum insolito modo stimulantur. Sed et Gallinae, si vel mane [orig: manè] exire recusant, [note: Aldro. Ornith. l. 14. c. 1. ] vel pediculos quaerant, et paludes more Anatum alis verberent, vel pectora rostro purgent, vel in arena ultra
page 77, image: s106solitum sese concutiant, vel in principio pluviae locum opertum quaerant, imminentes imbres maximos praesagire, creditum est. Tempestive [orig: Tempestivè] serendum esse moneat, si pennas, cum deplumantur, ut ante hiemem solent, a [orig: à] capite amittere coeperint; serotine [orig: serotinè], si a [orig: à] posterioribus.
[note: Usus. ] Usus harum avium in cibis frequens et ab omnibus laudatur, signatarum inprimis. Ideo [orig: Ideò] hoc primum [note: Plin. H. N. l. 10. c. 50. ] antiquis cenarum interdictis exceptum invenio iam lege C. Fannii, annis undecim ante tertium bellum Punicum, ne quid volucrum poneretur, praeter unam Gallinam, quae non esset altilis, quod deinde caput translatum, per omnes leges ambulavit. Inventumque diverticulum est in fraudem carum, Gallinaceos quoque pascendi lacte madidis cibis, multo [orig: multò] ita gratiores approbantur. Nec tamen in hoc mangonio quicquam totum placet. Pertinax [note: Capitolin. in vita eius. ] Imperator lumbos amicis mittebat, et dorso laganis [note: Athem. l. 14 ] sunt similes. Messalinus Cotta cristas cum palmis pedum et Anseribus torrere, atque patinis condere reperit. Cerebrum assum cum pauco sale et pipere editur. Iecinora inter omnia edulia Cardanus celebrat. Ventriculus si concoquatur, [note: Galen. l. decib. boni et mali succi. ] uberrime [orig: uberrimè] nutrit. Intestina quae et Gigleria vocabantur, cum aliis quibusdam rebus incocta edebantur. Testes apud Bononienses Calend. Augusti comedere sollemne est. Uropygium inter militares cibos a [orig: à] Gallis computatur. Erant [note: Galen. l. 3. de aliment. ] Galeni tempore, qui et sanguinem Gallinarum edebant. Apud Aegyptios [note: Alpin. l. 3 de Medic. Aegypt. c. 16. ] nigrae arte certa [orig: certâ] saginatae in familiarisunt usu. Ius feminae in balneis potant, sic pingues evadunt. Apparatum pullorum Conchialatorum, Parthicorum, Oxyzoniorum, laseratorum, cum cucurbitis elixatorum, Varrianorum, Frontonianorum, tractogalatorum, farsilium, leucozoniorum, et his similium, in Apicio vide, ex quo multa Aldrovandus desumpsit. Olim tamen qui morbo [note: Hippocr. l. de morbo sacro. ] sacro laborabant, Galli carnibus abstinebant. Britannis [note: Caesar l. 5. de bello Gallico. ] olim nefas Gallinam gustare, hodie [orig: hodiè] in Socotora insula eandem contingere, religio est.
De Usu in Medicina quis unquam dubitaverit. Inde olim superstitiose [orig: superstitiosè] Aesculapio immolabantur, nec quisquam fere [orig: ferè] est morbus cui depellendo non adhibeantur. Reperti qui exsorbili ovo ter quaterve excreverunt, si Brasavelo fides. Febrientibus albumen ovorum in aqua concussum exhibuit [note: Hippocr. l. 3. de morbis. ] Hippocrates. Testes in hectica [note: Trallian. l. 12. c. 5. ] commendantur. Cerebrum Gallinarum in tremore et narium fluxu. Melancholicis Gallina nigra per medium dissecta bene [orig: benè] supra caput imponitur. Sunt qui Gallinae pennam in aceto intinctam ad somni profunditatem conferre tradunt. Ius Galli veteris Asthmaticis prodest. Stercus album Galli ad occultas anginas commendatur, et certo [orig: certò] vomitum educit, nec male [orig: malè] in colica exhibetur, et cum oleo et nitro mixtum clavos pedum sanat. Membrana ventriculo subdita gornu similis trita, stomachicis feliciter exhibetur. Iecur assatum Ilaeo resistit. Marcellus denique Empiricus prodidit, ossiculum extremum ex ala Gallinacea cochleari terebratum, nodisque septem litio ligatum, atque ita brachio vel cruri eius partis, quae inguina habet suspensum, iis mirabile remedium exhibere. Pro Colophone notandum est, quod Caelius Aurelianus reliquit, quendam a [orig: à] Gallo pugnante leviter laesum, in rabiem incidisse.
AD ARTICULUM Primum.
APPENDIX I. De Gallinarum ovis.
DUpliciter Gallinam ova concipepere, Per se nempe et ex congressu, constans fere [orig: ferè] veterum et recentiorum est sententia. Priori concipiuntur modo, quando mare absente, desiderio ipsius proiciunt intra sese [note: Aristot. H. A. l. 10. ] semen gallinae; sic, tamquam maris initum passae essent, praegnantes fiunt. Excitat ingentem in partibus genitalibus pruritum, seminantis materiae abundantia; quam mutua inter se libidinis imaginatio auget, sed et si tempore certo
page 78, image: s107suaviter attrectentur, [note: Arist. H. A. l. 6. c. 2. ] idem motis attrectatione humoribus faciunt, ut haud falso [orig: falsò]; etiam pulvere concipere Plinius dixerit. Accedit ventorum Austrinor. Autumno et vere auxilium. His flantibus, aves multiparae loca ani per quae concipiunt, obvertunt, iis ad libidinem concitantur. Continuus caudae ut motus, semen quod copiosum, nec menstruorum discessio ulla, ad matricem attrahit. Hinc a [orig: à] vento concipi [note: Varro R. R. l. 2. c. 1. ] aliquando creditum. Haec ova o(penh/mia seu subventanea et zephyria dicta sunt, ut [note: Arist. l. 6. H. A. c. 2. Scalig. in l. 10. Aristot. Histor. animal. c. 6. ] cynosura et urina illa, quae aestate ab humore contento inutili generantur. Neque tamen omnino [orig: omninò] inania credas. Omnes enim partes habent, minora goni/mois2, liquidiora, minus suavia, et infecunda perse, a [orig: à] superveniente Gallo fecundantur. Nec obest vel ex luteo in album mutatio, ut Aristoteles credidit, vel utriusque a [orig: à] membrana ambitus. Ex albumine enim pullus generatur; ova piscium iam exclusa, post a [orig: à] mare iniecto semine fecundantur, et ovum in matrice subventaneum, praeter testam et pellem completum, a [orig: à] semine Galli fecundari, Albertus M???testatur. Quanto tempore maturescant, incertum: tardius propter caloris in semine penuriam, verisimile. Reliquias eorum quae e [orig: è] semine generata sunt esse, falsum. Nam in gallinarum et Anserum genere, a [orig: à] novellis sine coitu edita, compertum est.
De Ovis quae ex congressu sic habe. [note: Arist. l. 6. H. A. c. 2. Aldrov. Ornith. l. 14. c. 1. ] Postquam femina de superiore loco quae praecincturae seu septo transverso subest genituram excepit, formantur ex ca a [orig: à] facultate formatrice ibidem ova, quae spinae pedunculis adhaerent, exiguum tum [orig: tùm] primo [orig: primò] quiddam ut candidum videtur, et venulis distinctum, rubrum dein et sanguineum, luteum, et flavum totum tandem. Mox de spina in intestini uterini principium decidua et ad primos uteri loculos transmissa continuato congressu eo citius quo iste frequentior augescunt, et albugo a [orig: à] croceo secernitur. Tum in secundos loculos detrusa, iustam molem acquirunt, et luteum, albumine involvitur. Deveniunt tandem in tertiam cellulam, in qua testae natura duritiem largitur, eam tamen, ut mollia adhuc exeant, nec nutritio, quae per eadem fit, impediatur. Sic vitello et albugini constantia, (gallatura seu sperma Galli, si Alberto et Aldrovando credimus, per totum albumen, usque ad vitellum pertingit, huic versus partem ovi acutiorem infigitur. Decimo a [orig: à] coitu die perfecta, trib. tunicis, quarum una vitellum ambit, altera tamquam pia mater albumen complectitur, tertia inter quam et illam humor crudus nascitur, et dum formatur fetus excernitur, testae adhaerens, durae meningis locum implet; intus instructa, mollia, ne dolorem pariant, latiore parte, ut mollius deponantur, et quia a cutior adhaeret, ideo [orig: ideò] postrema exit, egrediuntur, ac refrigerata, evaporato humore qui exiguus, relictaque portione terrea, iustam duritiem, sed acuta parte, qua pullus exit, et ubi grandinem generationi inutilem, qui non cernitur nisi fracto putamine, et iniecta parte lutei infra, Aristoteles ponit, exactiorem, servata sua [orig: suâ] figura, acquirunt. Poni cofnecta [orig: cofnectâ] bruma [orig: brumâ] incipiunt. Circa Calendas Ianuarii etiam locis tepidioribus ac fecundissimis. Optima fetura ante aequinoctium vernum editur, post solstitium nata, magnitudinem non implent, tantoque minus, quanto serius provenere. Parituras se singultu [note: Columella de R. R. ] produnt; eodem, peperisse testantur, facilius, si festucam ore apprehensam dorso imposuerint, si [note: in Ixenticis. ] Oppiano credendum, libentius, si iam prius ovum in nido conspexerint sine dolore, vel exinde quod [orig: quòd] testa membrana mollis fuerit, egresso demum induretur, colligas.
Numerus pro aetatis ratione variat, quae multa pariunt, bis in die ponunt, sed hyperinae evadunt, et cito [orig: citò] commoriuntur. Sunt qui quasdam noctu tenera, et nisi ad magnam diei partem, dura, eniti credunt, tenera edituras, dura, si aliquot horis antelucanis lumen viderint, ut sub ortum solis ponere cogantur, et salis supponatur paululum. Monstrosa interdum circa ea accidere certum. Vidit Aldrovandus cuius
page 79, image: s108putamen punctis et lineis sanguineis conspersum. Uterum laesum vix dixerim. Sanguinem quo uteri interdum turgent venae transsudasse verisimile est. Vidit et Albertus totum sphaericum, duabus testis inclusum, absque ullo vitello, cum albumine aquoso tenui, et altero intra interiorem testam. Dantur et sine testa tam hypenemia quam vera: forte [orig: fortè] quod [orig: quòd] illa aquosa sint, et exiguo, si humidus Gallinis cibus apponatur, calore dotentur: his propter ictum, vel ex multitudine compressionem tale quid accidat, si Nicandri opinioni standum est. Nec inter rara trilecitha, id est triplicis vitelli habentur; illaque plaerumque in medio testae cavitatem habere Elluchasis prodidit. Vidit et Gesnerus aliquando cuius putamen, ab altera parte extrema, in angustum velut collum instar cucurbitae se colligebat. Unum sphaericum ad columbarum vix accedens: alterum anserino haud minus, plicis rugisque insigne in Aldrovandi Musaeo reservabatur. Ceterum [orig: Ceterùm] ponatve et Gallus ova inter doctos quaeritur. Nonnulli decrepitum et ad coitum ineptum, septimo, nono, aut ad summum decimoquarto aetatis anno, pro virium vel imbecillitate vel robore ponere aiunt. Ortum id putrefacto intus semini debet; vel ex humorum colluvio conflatur. Editur sub caniculae exortum, quod tunc maxime [orig: maximè] ab ambientis calore expultrix languida in alite decrepita iuvetur. Visum in Imperati Musaeo oblongum, ab Aldrovando rotundum, colore modo [orig: modò] luteo, buxeo, flavescente, lurido, sed et quoddam ruptum, vitello omnino [orig: omninò] carere dixisses. Quin et Lemnius Zirizaeae duos annosos Gallos non tantum ovis incubasse, sed et aegre [orig: aegrè] fustibus ab illo opere abigi potuisse, reliquit. Confracta tandem ova, et strangulatus a [orig: à] civibus Gallus, quod, ne Basiliscus excluderetur, metuerent. Et haec est quorundam opinio. Ovo simile aliquid ex conglobata intus putri concretione, in ultimo senio, cum non amplius coit, concipere, verisimilius est: At ovum cum testa non magis excludere potest, quam [orig: quàm] vir fetum, cum parere non didicerit. Basiliscum ex eo produci inprimis si rubeta incubaverit, nugae, testa [orig: testâ] carere, et adeo [orig: adeò] durae pellis esse, ut fortissimis ictibus resistat, fabulosum.
APPENDIX II. De Generatione Pullorum.
ABsoluta [orig: ABsolutâ] Ovorum historia, de generatione pullorum aliquid nobis [note: Arist. l. 3. de Gener. c. 2. Hippocrat. de Natura pueri. ] dicendum est. Horum vero [orig: verò] principium veteres Graeci, et inter eos Alcmaeon Crotoniates, et Hippocrates Cous in vitellum; nutrimentum in albumen coniecere. Recentiorib. contrarium sentire placuit. Ex albo liquore ovi corporatur animal. vitellus alimento destinatus est, kai\ pi=s2 a)/ei s1unistame/nois2 tw=n mori/wn enteu=qen h( au)/chs1is2, inde membris subinde constituendis incrementum administratur. Et certe [orig: certè] pullo iam constituto saepe vitelli pars exstat, et cum albumen pnrou/menon, ignitum, quod incubatione fit et fotu, s2e/reon solidum fiat; luteum en toi=s2 pa/gois2 ph/gnutai, qermaiw/menon u(grai/netai, gelu duratur et coit, calore humescit. Excluduntur incubatu, vel a)uto/mata in terra. Nam in Aegypto et defodiuntur in fimo terra obruto, [note: Arist. H. A. l. 6. c. 3. ] et turmatim fornacibus Cairinis exclusi prodeunt. Syracusis, potatorem quendam ovis sub storea humo stratis tamdiu potare numquam opera intermissa solitum fuisse dum excluderentur, proditum est. Liviam ovum in sinu exclusisse, apud Plinium legitur; et vas in quo absque Gallinae opera excluderentur, a [orig: à] Porta descripsit. Oblonga et acuta excludunt feminam, obtusa rotundaque ab ea parte quae acutior esse solet marem. Incerto id argumento ab Aristotele proditum, contrarium apud Columellam legimus. Diester septem exclusioni adscripsit Philosophus, minuuntur, si tepidus aer [orig: aêr] accesserit, h( pe/yis2 qermo/ths2 tis2. Concoctio calor quidam est, sed et depravantur aliquando nimio, et urina evadunt, w(=sper oi( o)/noi en toi=s2 a)lsti/ois2 o)cun/ontai, a)nhtrepome/nhs2 th=s2 i(duo/s2, quemadmodum vina faece subversa in calore acescunt.
page 80, image: s109Formationem, et quomodo alimentum pullus factus assumat, diligentissime [orig: diligentissimè] exposuit Aristoteles; hunc Aldrovandus secutus, sequentia nobis reliquit, quae ipsius verbis proponemus. Secundo inquit ab incubatu die, luteum observavi deferri ad cacumen, aliquo pacto alteratum, et in medio quasi subalbidum: cuius rei inprimis Aristoteles non meminit. In aliqua vero [orig: verò] parte albuminis, quae pariter erat alterata, semen Galli apparebat, quod tres illas videbatur obtinere qualitates, quales iam ante diximus. Tertia die ablato putamine in parte ovi obtusa, vidi albumen, et reliquam substantiae ovi partem in superiori putamine separatam. Recesserat autem albumen aliquantulum a [orig: à] putamine, quemadmodum fieri videmus in ovis omnib., quae minus recentia sunt. Hinc Plinius ova schista appellat tota lutea, quae triduo incubatu tolluntur. Vocat autem Schista, teste Hermolao, quia dividantur, et discedebat vitellus a [orig: à] candido. Videbam item manifeste [orig: manifestè] admodum membranas illas tres quas ovis inesse ex Alberto dixi, et ex Aristotele etiam colligitur: nequeverum est, quod secunda earum sit recenter genita. Si enim illud ita esset, minime in ovis nondum incubatis conspiceretur. Inest autem et his, ut etiam vidi, sed albior in incubatis caloris causa. Eadem die vitellus videbatur versus ovi partem acutam: atque hoc est, quod dicebat Philosophus. Effertur perid tempus luteus humor ad cacumen, ubi est ovi principium, nam ibi est maior calor, et vis spermatis. Apparebat etiam in albumine exiguum velut punctum saliens, estque illud quod Philosophus cor statuit. Ex eo vero evidenter admodum videbam enasci venae trunculum, et ab hoc duos alios ramulos proficisci, qui meatus illi fuerint sanguiferi, quos ad utramque tunicam ambientem vitellum, et albumen protendi ille dixerat. Sum autem omnino eius sententiae, ut eiusmodi vias credam esse venosas, ac pulsatiles, sanguinemque in iis contineri puriorem, prin cipalium membrorum generationi, iecoris nempe [orig: nempè], et pulmonis, similiumque idoneum: adeo ut recte [orig: rectè] dixerit Philosophus, tertia die signa apparere, an ova fecunda sint futura: licet eiusmodi observatio in maiorum avium, utpote Cycnorum, Anserum, acid genus aliarum ovis locum minime habeat. In eiusmodi enim, ut idem Philosophus testis est, paulo tardius ea signa apparent. Luarta die bina videbantur puncta, et quodlibet eorum sese movebat: quae haud dubio cor, et iecur fuerint, q~ viscera in ovis triduo incubatis idem dixit. Apparebant item duo alia puncta nigricantia, nempe oculi: et iam luteum manifeste [orig: manifestè] ad acutam ovi partem, ubi maior calor est, et spermatis vis sese receperat. Trahitur autem a [orig: à] spermate illud pro carnis generatione, ut in omnibus animantib. fit, quae sibi simile generant. Luinta die non amplius punctum illud, quod cor esse diximus, extra videbatur moveri, sed obtegi, ac cooperiri, et duo illi meatus venosi evidentiores conspiciebantur, alter vero maior altero: nec verum est, quod Albertus scripsit, apparere in tunica illa, quae albumen includit: nisi forte id de tertia tunica, seu secundaria dixerit, cui evidenter venae insunt, nam alioqui in illa nullius venae vestigium inerat. Harum venarum insita vi reliqua albuminis portio quasi in palearum colorem immutatur. Videbantur etiam ramuli ad locum tendere, in quo caput formatur, eo scilicet puriorem materiam, a [orig: à] qua caput, ac in eo cerebrum fiat, una cum virtute formatrice deferentur: Erat autem capitis fabrica valde rudis adhuc ac informis: oculi vero conspectiores, atque erui quasi magnitudine. Sequenti dein die ablato superiori partis obtusae putamine, eiectisque duabus prioribus tunicis, tertia evidenter cernebatur venulis referta: de hac locutum fuisse Philosophum arbitror cum inquit: Membrana etiam fibris distincta sanguineis: atque haec meo iudicio secundina dici potest. Dein inter hanc, et quartam membranam, quae fetum involvebat, humor erat aquosus: quem autumno serosam albuminis partem esse, quae post natum fetum superest, tamquam ad
page 81, image: s110generationem inepta. Eam vero membranam innuere videtur Aristoteles a [orig: à] meatibus illis venarum ortum ducere, quatenus scilicet vi sibrarum a [orig: à] venoso illo meatu ortarum in palearum, vel sanguineum colorem immutatur. Cernebatur deinde totus fetus moveri, et oculi iam maiores erant, quam in praeterita die: at partes inferiores, thorax nempe, venter, et pedes, erant valde imperfectae, nec discerni adhuc poterant, et rostrum erat muccosum: ut recte [orig: rectè] dixerit Aristoteles: pars inferior corporis nullo membro a [orig: à] superiori distingui inter initia cernitur. Caput denique tota inferiori corporis parte maius erat. Septima die aperta quarta tunica fetum conspeximus parvum adhuc, ac indist inctum cum oculis tamen magnis, triplicique in illis humore, crystallino nempe, vitreo et aqueo. Aperto capite iam cerebrum aperte [orig: apertè] cernebatur, minus vero [orig: verò] reliquae partes. Unde dicebat Philosophus. Paulo post (intelligit meo iudicio diem quintam usque ad nonam inclusive [orig: inclusivè] ) et corpus iam pulli discernitur, exiguum admodum primum, et candidum, conspicuum capite, et maxime oculis inflatis, quibus ita permanet diu, uti nos conspeximus: et sero, inquit, decrescunt oculi, et se ad ratam proportionem contrahunt; quod quidem verissimum est: siquidem in quarta decima, aut quinta decima die aliquantum resident diminuti propter caloris digestionem. Octava rursus die oculi maiores adhuc videbantur, utpote ciceris fere magnitudine. Totum corpus tunc sese velociter movebat, et iam crura, et alae distincte [orig: distinctè] cerni incipiebant. Rostrum tamen interim muccosum adhuc erat. Sed forte [orig: fortè] quispiam quaerat, cur prius superiores, quam inferiores partes in eiusmodi formatione appareant: cui responsum velim, virtutem, seu facultatem formatricem in superioribus magis quam in inferioribus vigere, quod spiritales sint, et per consequens plus caloris obtineant. Ceterum isthaec omnia, quae hac die videbam, sequenti manifestiora apparebant. Decima die non amplius caput toto corpore maius erat, magnum tamen, ut in infantibus etiam videmus: magnitudinis autem causa est humidislima cerebri constitutio. Quod vero Aristoteles dicit oculos fabis maiores esse, id profecto minime verum est, si de vulgaribus nostris fabis locutus fuerit, cum alioqui [orig: alioquí] ervi, vel ciceris albi, magnitudinem non excederent: atque hinc etiam non absurde quispiam colligat fabas antiquorum fuisse rotundas, quales araci sunt, quem ideo fabam veterum quidam existimant. Neque etiam verum est: quod tradit; tunc scilicet oculos pupillis adhuc carere. Etenim hae non tantum hac die apparebant, sed duabus etiam praecedentibus, una cum [orig: cùm] omnibus partibus ac humoribus. Quod vero ait, detracta cute nihil solidi videri, sed humorem tantum candidum; rigidum, et refulgentem ad lucem; nec quicquam aliud, id de crystallino humore mihi dixisse videtur, qui tamen haud solus apparebat, sed vitreus quoque et albugineus, unde non parum hallucinatus videri potest Philosophus, uti etiam Albertus, qui eo tempore nil duri, et glandulosi in iis reperiri existimat, cum crystallinus humor solidus sit, ac quam maxime conspicuus. Eadem item die vidi omnia viscera, nempe cor, iecur, pulmonem. Cor autem, et iecur erant albicantis coloris: et cordis motus non solum apparebat, antequam fetum aperirem, sed iam secto etiam thorace moveri videbatur. Erat autem pullus involutus quartae illi membranae plurimis venis refertae, ne in humore iaceret. Cernebam etiam vasa umbilicalia prope anum ad umbilicum deferri, ibique inseri, ut cibum per illum petat fetus. Vidi denique, quod Aristoteles non advertit, in dorso prope uropygium pe~narum principia nigricantia menti humani cuti non absimilia, cui pili abrasi sint. Die subsequenti haec omnia erant manifestiora, et in superioris rostelli extremitate erat quid albidi: cartilagineum, et subduriusculum, quod rursus die decimatertia magis erat conspicuum. Erat autem rotundum milii grano haud absimile. Sagacissima rerum parens natura id ibi fabricasse videtur,
page 82, image: s111utimpediat, ne rostello suo vel venulas, vel membranulas, vel alias quascumque tenerrimas particulas pertundat. Aiunt mulierculae, pullos iam natos cibum capere non posse nisi prius id auferatur. Decimaquarta die pullus iam totus plumescebat. Decimaquinta in digitis ungues albicantes apparebant. Die vero decimasexta ovum aperire placuit in opposita parte, ubi nativa tunica, sed unica tantummodo apparebat, eaque alba. Alteram enim quam in altera parte semper videram, hic observare minime datum est. Itaque dubitabam an ea rantum pro albuminis tutela nata sit, cum scilicet ovum non sit recens, vel ad pulli defensionem in ovo incubato. Nam in dies illa magis magisque decidere videtur, et fetum sequi, qui sui gravitate deorsum decidit. Aristoteles etiam unicam tantum esse eiusmodi tunicam his verbis innuere videtur. Sunt, in quit, quandoque locata ova hoc ordine, prima postremaque ad testam ovi membrana posita est, non testae ipsius nativa, sed altera illi subiecta: liquor in ea candidus est, quasi diceret, omnes partes in ovo locatae sunt hoc ordine: nempe prima, postremaque ad testam ovi membrana posita est. Intelligit meo iudicio per primam, et postremam membranam, eas membranas recens in incubato ovo genitas, eas videlicet, quas aliquoties appellavi tertiam secundinam, et quartam, quam involventem fetum dixi. Nam cum dicit testae nativam non esse, ostendit nec primam, nec secundam esse, quae ab altera ovi parte reperitur. Videtur igitur excludere hanc nativam sive primam, vel secundam, et intelligere tertiam, quam secundinam saepe vocavi. Cum vero [orig: verò] dicit, sed altera illi subiecta, intelligit eandem, secundinam nempe testae subiectam, quod vel ex hoc maxime [orig: maximè] liquet, quod candidum in ea liquorem inesse dicat. Is enim, ut supra ostendi, inter tertiam et quartam continetur. Hinc manifesto errore Suessanus convincitur, qui ex Ephesio per primam interpretatur eam, quae testae adhaeret, per postremam vero, quae albumini. Quae omnia a [orig: à] nobis observata quottidie in sequentibus diebus evidentiora, utpote in perfectissimo pullo apparebant. Die vero vigesima pullus putamine a [orig: à] parente Gallina ablato hora vigesima secunda sua sponte exivit. Post exclusionem reperiri in putamine tunicas duas albas nativas una cum duobus aliis in incubatu genitis secundina nempe, et quae fetum ipsum involverat, in qua excrementum adhuc inerat subalbidum. Evidenter adhuc apparebant in pullo tria illa vasa umbilic alia, duae scilicet arteriae, et vena una, et orificium umbilici valde erat contractum. Vena veroiecori per alium rarum, qui recta [orig: rectà] ad illud tendebat, inseri videbatur. Mirum autem erat, quod extra id nihil lutei appareret, cum tamen in cavitate abdominis, ubi intestina sunt, prope anum pullus per umbilicum totum fere id absorbuerat, simul cum quinta tunica, quae id involverat. Tanta autem ibi lutei inerat copia, ut vix duplo plus sit in ovo nondum incubato. Aristoteles etiam scripsit, decima ab ortu die, si alvus abscindatur, aliquid adhuc lutei in ea conspici. Sed consideratione inprimis dignum est, quomodo eiusmodi membrana, quam una cum vitello a [orig: à] pullo absumi diximus, post eiciatur. Videtur autem dicendum, quod per eandem viam, umbilicum videlicet, regredi debeat, vel per anum, quod potius credo. Tunicae huic duo vasa implantantur, quorum unum arteriam esse, et a [orig: à] corde proficisci, pulsus indicat: alterum vena est, deferturque adintestina, lutei videlicet vehiculum: Hepar erat coloris admodum lutei, forte quod ex luteo per venas attracto nutriatur. Hactenus Aldrovandus. Auxit naturae dotes ingenium. Feminas habebis si luna [orig: lunâ] plena [orig: plenâ] nata, eadem [orig: eâdem] supposueris. Eo colore nascentur, quo tincta ova fuerint, pulcherrimi excludentur, si cum Palumbi mare Gallina creverit, et ne de monstrosis laboremus, a [orig: à] Iohanne Baptista Porta absque causa provisum est. Solent in partu numeroso quod [orig: quòd] conceptus cohaereant saepe monstra nasci; necvel geminas vel quadrupedes pullos, nulla sectis membranae vitellis, vidisse, rarum est.
page 30, image: s112[illustration:
Gallus Iurcicus.
][illustration:
Gallina Iurcica.
][illustration:
Gallus Persicus.
][illustration:
Gallina Persica.
][illustration:
Gallina Indica.
][illustration:
Gallus Indicus.
][illustration:
Gallus Indicus. mirabilis.
][illustration:
Gallina Guinea.
][illustration:
Capo. Kappaun.
][illustration:
Gallina lanigera.
][illustration:
Gallus palustris. murhan.
]
page 83, image: s113ARTICULUS II. De Gallis Gallinaceis et Gallinis in specie.
PUNCTUM I. De Gallinis Patavinis, Pumilione, et aliis quibusdam monstrosis.
HActenus de Gallis et Gallinaceis; in specie occurrunt nobis Gallinae, Pumilio, Patavinae, Gallinae Turcicae, Persicae, Galli Scotici silvestres, Palustres, Galli et Gallinae Indicae, Gvine enses, Capi. Gallina PUMILIO seu Nana, quam Aldrovandus describit, erat fere [orig: ferè] tota nigra. Maiores alarum pennae in extremitatibus candicabant. Maculis in collo mediam lunam aemulantibus ornabantur. Oculos macula sublutescentis coloris rotunda ambiebat. Caput erat citratum, Paleae et crista intensius rubebant. Ungues impense [orig: impensè] candicabant.
Ex PATAVINIS Gallina tota ex nigro virescebat. Cristam gerebat exiguam coloris vix rubri. Pellicula quam prope [orig: propè] aurium foramina obtinent, albebat. Mas quinque duntaxat coloribus ornabatur, nigro, albo, viridi rubeo et luteo. Corpore erat ater, caput cirrhatum, cirrhi radices erant albae, rostro et pedibus luteis. Visa aliquando Gallina tota candida, cristata, visa et alia in lapideam substantiam inter parietes co~versa, caudiculis suis absque pennis histricis instar horrida. Dantur et pedibus pennatis seu hirsutis quarum descriptionem apud Aldrovandum [note: Aldr. l. 14. Ornit. c. 5. ] vide. Cristam Gallus habebat duplicem non admodum magnam. Visi aliquando et monstrosi. Tacebo gallinam quae tres pedes, tertium prope [orig: propè] anum enascentem habebat, pullum, qui totidem instructus, tertium velut ex Uropygio enatum ostentabat. Nihil vel de eo dicam, cui pese [orig: pesè] podice natus, quinque digitis instructus, visebatur, vel cui seu quatuor, priores imperfecti et pallidi; perfecti et lutei posteriores, seu quinque erant, vel de eo pullo cui quatuor alae erant: non tantum contrarium alarum pennae situm; sed et cervicis plumulas caput versus cirri instar erectas. Tagliaferus Medicus observavit in quodam. At qui in aula Hetruriae Ducis visebatur Gallus, habebat caput et paleas ex plumis militum, conos quibus galeas exornant aemulantibus duos in fronte pennarum calamos velut duo cornua surrectos; totidem ab utraque rostri prope [orig: propè] nares parte, qui in extremitate plumas tenuissimas setarum instar edebant, unum in cervice, qui a [orig: à] principio fere [orig: ferè] eiusmodi setis ornabatur. Pennae veluti squamas toto corpore aemulabantur. Prope [orig: Propè] Uropygium qua cauda exit tuberculum rotundum et subalbidum visebatur. Cauda carnosa, pilis nuda, in extremitate floccum album habens propendebat. Tibiae velut ocreis in duebantur.
PUNCTUM II. De Gallinis Turcicis, Persicis, Gallo Scotico Silvestri et Pallustribus.
TURCICUS Gallus, quem Aldrovandus describit corpore erat candicante. Alis et alvo nigris. Cauda partim viridi partim nigra. Tibiis et pedibus subcaeruleis. Toto corpore, modo [orig: modò] argenteis, modo [orig: modò] aureis lineis variegato. Gallina tota erat alba, maculis ubique nigris conspersa, pedib. subcaeruleis. Visa et alia cum pedib. caeruleis ex albo et nigro maculata. Post carneam cristam, aliam ex pennis albis Alaudae instar habebat, ut in icone expressum est.
PERSICUS cristam veluti caudam obtinebat, pedes cinereos, ipse totus niger erat. Gallinae totae coloris ferruginei visuntur.
Gallus SCOTICUS silvestris Phasiano carne ac magnitudine est similimus, sed nigra [orig: nigrâ] pluma [orig: plumâ], rubentibus admodum [note: Boeth. in descript. Scotiae. ] palbebris. Mas collo, pectore, alis, coxisque punctis rubicundis
page 84, image: s114aspersus est; feminam leucophaeam, maculae nigrae variant, supercilia et barbulae in utroque sexu maculis nigris asperguntur. Similis est huic ille quem Turnerus Morhenam vocat. Mas enim totus splendescentis est nigredinis, eam caudae partem, quae podicem tegit, quaeque alba est si exceperis. Caput ruber sed corneus cirrhus tegit, et circa genas duo veluti lobi rubri et carnei. Femina tota maculis distincta est, et a [orig: à] Perdice nisi maior esset, et ruffa, magis aegre [orig: aegrè] dignoscitur. Degunt in desertis, et erica consitis locis. Granis, et summis erucae germinibus, vescuntur.
Gallo PALUSTRI corpus est subruffum aut sufflavum, punctis nigricantibus undique distinguitur. An idem sit cum illo qui frumento abstinet, et enascentibus minutis que Cytisi foliis vescitur, ut Boethius prodidit, dubito.
PUNCTUM III. De Gallinaceis et Gallinis Indicis.
GAllum INDICUM duplicem nobis Aldrovandus exhibet. Primus est auritus, tridactylos, nulli volucrum generi pulchritudine inferior. Rostrum illi in superiore parte aduncum, totum rubrum. Caput, pectus, et venter integer colore roseo diluto, qui in pectore maculis sub roseis dilutiorib. exiguis, in ventre longe [orig: longè] maioribus, quas alba linea transcurrit, insigniuntur. Cristas habebat duas, carneam unam, quae prope [orig: propè] rostrum est, inter quam et rostrum superius, macula oblonga caerulea est: alteram pennis luteis prope [orig: propè] primam cristam parvis, mox maiorib. quae sursum primo [orig: primò] ascendunt, mox descendunt deorsum, constantem. Oculi eundem fere [orig: ferè] qui in homine est prae se ferebant situm, oblongum scilicet, in cuius medio illi positi. Aures habebat erectas asininis non absimiles. Alas admodum diversi coloris. Caudam duplicem. Priorem exiguam, quinque pennis ruberrimis constantem. Aliam novem longissimis, diversum colorem obtinentibus. De collo superiori et Uropygio pennae caeruleae albis calamis ornatae dependent. Alterum simpliciter Indicum idem nominat. Coloris toto corpore erat aterrimi. Rostro superiore adunco, utroque caput versus luteo, cetera atro. Ubi foramina narium aliis, ibi rotundum quid et luteum cerasi magnitudine conspiciebatur. Cristae loco cirros gerebat. Cauda et calcaribus carebat. Tibiae pedesque tabellis albicantibus praediti erant. Gallinas INDICAS, tres idem exhibet. Primam colore corporis fuso. Capite cirrhato, rostro in medio tuberoso, albicante, nigris maculis insignito. Coxis ex ferrugineo lutescentibus. Cauda nulla. Uropygio, simiae instar, nudo. Alteram corpore a [orig: à] rostro ad caudae extremitatem exiguo, ad caeruleum vergente, rostro recurvo et rubicundo. Cauda longa, ut in Pica extensa, candida, et lineis nigris conspersa; quaeque in fronte tuberculum magnum, figura [orig: figurâ] ficus, coloris fere [orig: ferè] caerulei gerebat. Tertiam colore fusco, in collo et alis ad cinereum vergente, rostro rubicundo, sed non adunco, tuberculum simile in fronte gerentem. Numidica dicebatur.
PUNCTUM IV. De Gallinis Gvineis.
[note: Bellonius l. 5. de Avib. c. 9. ] GAllinae Gvineae a [orig: à] regione ita dictae, Perdices Terrae novae quoque dicuntur. Corpulentia vix nostrates Gallinas superant, iisdemque quoad mores et vocem fere [orig: ferè] similes sunt. Peculiare ipsis acervum quendam pilorum supra caput obtinere, sed qui in anteriori parte reflectuntur, a [orig: à] prima vertebra aut osse colli procedendo per posteriorem capitis partem. Gallum Mauritanum ita Gesnerus ex Caio descripsit. Pulcherrima inquit avis est, magnitudine corporis figura [orig: figurâ], rostro et pede Phasiano similis, vertice corneo in apicem corneum a [orig: à] posteriori parte praecipitem, in anteriori leniter acclivem elevato, armatus. Eum natura videtur inferiori capitis parti tribus veluti laciniis se promittentibus committere atque deligare: inter
page 31, image: s115[illustration:
Gallinae aquaticae.
][illustration:
Fulica. Wasser hun.
][illustration:
Chloropos Gallinula.
][illustration:
Ispida. Eiisvogel.
][illustration:
Gallina hiipoleucos.
][illustration:
Eriithropus.
][illustration:
Scolopax sive Gallinago. Schnepf.
][illustration:
Gallinula terrestris.
][illustration:
Scolopax seu Gallinago minor. Harschnepf.
][illustration:
Rusticula siiluatica. Walfschnepf.
][illustration:
Eriithra.
][illustration:
Gallina Rhodopes.
][illustration:
Gallina Sorica.
][illustration:
Gallina. Ochra.
]
page 85, image: s116oculum et aurem utrinque una omnibus eiusdem cum vertice coloris: ita ut insideat capiti co modo quo Ducalis pileus Duci Veneto, si quodiam adversum est aversum fieret. Rugosus is est inferius per circuitum; qua [orig: quâ] se attollit in directum in summo collo ad occipitium, nascuntur erecti quidam atque nigri pili in contrarium versi. Oculi toti nigri, aeque [orig: aequè] et in orbem palpebrae et cilia. Si maculam in summa et posteriori parte supercilii utriusque demas. Imum caput per longitudinem utrinque caro quaedam callosa colore sanguineo occupat, quae ne propendent veluti palea, ut replicaretur, natura voluit, et averso ductu in duos processus acutos a [orig: à] capite liberos finiret. Ex hac carne attollunt se utrinque carunculae, quib. nares in ambitu vestiuntur, et caput in anteriori parte a [orig: à] cetero rostro pallido separatur. Harum ad rostrum margines inferiores, replicantur leviter sub utraque nare. Quod inter verticem et carnem est a [orig: à] dextra et sinistra parte, squamosa [orig: squamosâ] duplici incisura notatae: in posteriori nulla sed laeves, et veluti punctis quibusdam sui coloris respersae. Color illi in faucibus exquisite [orig: exquisitè] est purpureus: in cetero corpore per summa contuenti, qualis consurgit, si album et nigrum pollinem, utcumque tenuiter tritum, colori fusco rarius aspergas, nec tamen commiscens. Tali colori maculae ovales aut rotundae per totum corpus inesse visuntur, per summa maiores per ima minores comprehensae intervallis linearum, ut apparet in plumarum compositione naturali, qua se mutuo intersecant obliquo hinc inde ductu per summa tantum corporis, non item per ima. Id non ex toto corpore solum deprehendes, sed ex singulis avulsis pennis. Superiores enim obliquis lineis se intersecantibus, aut si mavis, orbiculis quibusdam ex albo et nigro, ut dixi polline confectis, et per extremitatem co~iunctis; ut in favis aut retibus, maculas ovales aut rotundas, in spatiis fuscis comprehendunt, inferiores non item. Utraeque tamen simili lege positae sunt. Nam in aliis plumis ordine ita iunctae sunt, ut fere [orig: ferè] triangulos acutos faciant; in aliis ut ovalem figuram repraesentent, etc. Vox illis divisus sibilus non sonorior, nec voce Coturnicis maior. similem Gallinis communibus scribit Bellonius. Fecundae sunt, et in nutriendis pullis sedulae.
ARTICULUS III. De Capo.
CAporum tot sunt genera quot Gallorum, et sola castratione ab his differunt. Capitis tamen iuba maior est quam [orig: quàm] Gallis, caudae pennae longiores sunt, et calcaria in maiorem mollem excrescunt. Vox etiam magis demissa et rauca. Scaliger unum insigni magnitudine, perpetuum convivam habuit, qui cum ater fuisset totus, anno quarto evasit candidus, quamquam erant alii quibus nulla pluma nigra [note: Arist. H. A. l. 9. c. 50. Varro de R. R. l. 1. c. 2 Plin. H. N. l. 10. c. 21. Columella. R. R. l. 8. cap. 2. ] fuerat. Duobus olim castrabantur modis, lumbis nempe adustis candente ferro, aut calcaribus ad infima crura usque. Hodie [orig: Hodiè] vulnere tanto quantum digito superius lumbos subsepto, ubi testes adhaerent immittendo sufficit, inflicto, testiculi per posteriora evelluntnr. Mori interdum contingit, si erratum fuerit: et Gallum a [orig: à] castratione ita intumuisse Aldrovandus observavit, ut pellis digitis pulsata, tympani bellici instar sonum ederet. Brevi quidam pinguescere scribunt, si cerevisiam aquae loco apposueris.
[note: Usus. ] Usus in cibo multus est. Optimum enim sunt nutrimentum et perfectum generant sanguinem, ut omnium avium laudes quantum ad obsonia pertinent, una caro Gallinacea, cuius patina stomachum iuvat, pectus lenit, vocem sonoram facit, corpus obesat, Platina comprehendat. Maxime [orig: Maximè] circa sex, septem, vel octo mensium aetatem probantur. In Medicina ius caponum ad virium restaurationem commendatur. Quidam ossa crurum medicamentis ad alba mulierum menstrua, immiscent. Alii Fistulae indolenti pelliculam ventriculi interiorem, in sole torrefactam, et in pulverem redactam inspergunt. Graeci asserunt, fabae semina caporum sanguine macerata, ab adversantibus herbis immunia fore;
page 86, image: s117et si pridie quam [orig: quàm] seruntur aquae simplici infusa fuerint, citius nascituras; sin nitrata difficilimam coctionem non habituras.
CAPUT III. De Avibus, quae se pulverant simul et lavant.
ARTICULUS I. De Columbis.
[note: Varro l. 3. de re rust. ] AVes, quas Latini Columbas, seu quod in culminibus villarum degere soleant; seu quod bibentes rostrum aquae diutius immergant, ut Hermolao videtur. ( kolumba=n Urinare est) seu quod [orig: quòd] lumbos frequenter colant, ut Alberto M. placet, dicunt, Graecis periste/rai, et periste/roi, pe/leiai aliquando trhrw=nes pelh=res2, et e)/uripoi apud Homerum, Hesychium, Phavorinum et alios dicuntur. Descriptionem non est, quod apponamus. Proprium omnib. utraque connivere palpebra [orig: palpebrâ]. Aristoteles [note: l. 2. de partib. Anim. c. 13. ] pedibus et unguibus cucullum repraesentare dixit. Internas si spectes partes [note: Arist. H. A. l. 3. c. ult. ] Ingluviem parvam et fere [orig: ferè] rotundam ultra ventriculum, id est geminos sinus habent; unum in quo merguntur recentia, ut guttur: alterum, in quem ex eo dimittunt con coctione maturata. Ventriculus ipsis [note: Arist. l. 3. de partib. c. 7. ] ferventior. Lien tam exiguus, ut visum fugiat. Defelle inter eruditos non constat. Sunt qui habere negant, [note: de atra bile. ] Galeno ridiculi, sunt qui affirmant, seu in Uropygio vel dorso, quod verisimile non est: seu non eo loco, quo cae tera animantia, sed et inter eas aliis ventri aliis intestino iungitur. Cysti carere dum affirmat Galenus, nedecipiatur metuo.
[note: Locus. ] Quantum ad Locum, ubique fere [orig: ferè] conspiciuntur. Ingens olim earum in Assyria circa Ascalonem quia sacrae, [note: Euseb. praepar. Euang. l. 8. c. 5. ] et lege edi vetitae; in [note: Athen. l. 14. ] Cypro, Papho, Cythera, Sicilia, Cnido, quia Veneri dicatae, copia. Tanta apud Poeonas et Illyrios, ut incolas militari contra eas ordine exire, Textor [note: in cornu copiae. ] nescio cuius fide, prodiderit. Nil de portu, et navali, Thisbaeorum, Insula Columbaria [note: Polyhist. c. 9. ] Solini, quae in Tyrrheno mari sita est; Lucaiis insulis, in quib. columbis quandoque onerantur naves, regno Pegu, Fessa, et aliis dicam. Amant vere [orig: verè] propter innatum pavorem eminentia loca: naturaliter tamen specus et latebras quaerunt, quae de nidulatione in arboribus [note: Horat. l. 1. oda. 2. ] dicuntur, Palumbis potius competunt. Sexum difficulter, nisi interiora scrutentur, discernas. Vox tamen exigua faemellam, gravior marem prodit.
[note: Generatio. ] Coituri mutuo se exosculantur, et senior quidem primum congressum ab osculo exorditur, sequentem sine osculo celebrat, [note: Arist. H. A. l. c. 2. ] at iunior quoties libet coire, osculatur, observatum tamen sine osculo marem [note: Aldrov. Ornithol. l. 11. c. 1. ] admitti, si foemellae ereptus post triduum eidem restituatur. Si mares desunt, ruunt in mutuos amplexus feminae, ita singulis diebus ad octiduum et ultra hypenemium ponitur. Ovum quinto a [orig: à] coitu die perficitur: per oblivionem factum, quod [note: Plin. H. N. l. 10. c. ] Plinius intra decem maturescere scripsit, et femina saepe [orig: saepè] ipsa [orig: ipsâ] qua [orig: quâ] peperit, postridie [note: Athe. l. 9. ] aliquando, marem repetit, utforte [orig: utfortè] ad partum alterius ovi alacrior accedat. Vexata, vel sponte [orig: spontè] paulo [orig: paulò] morosior, ovum per tristitiam retinet. Bina fere [orig: ferè] [note: Plin. l. 10. c. 52. H. N. ] ponuntur, ita natura moderante, ut aliis crebrior sit fetus, aliis numerosior. Sed et quia volaces, [note: Arist. de Anim. Gener. l. 3. c. 1. ] consumitur volatu materia [orig: materiâ], et in alas pennasque abit. Ex priori marem, feminam ex posteriore edi veteribus [note: Arist. 6. H. A. c. 4. Plin. H. N. l. 10. c. 48. Aelian. l. 1. var. Histor. c. 1. ] creditum, visae tamen binas feminas aliquando, binos aliquando mares uno exclusisse partu. Bene [orig: Benè] autem Plinius crebriorem iisdem fetum innuit, et falso [orig: falsò] di/gonon appellavit Varinus. Singulis namque seu [note: Arist. H. A. l. 6. c. 4. ] tricenis, seu quadragenis [note: Varro l. 3 dere rust. c. 7. ] diebus concipiunt, pariunt, incubant, et pullos enutriunt. Continuatur toto anno fecunditas, silocum [note: Idem l. 5. c. 13. ] apricum; unde Aegyptiae [note: Plin l. 10. c. 53. ] duodecies pariunt; et cibum, quem facile [orig: facilè] acquisitum eximio corporis et ventriculi calore nullo negotio conficiunt; (haec fecunditatis causa Aristoteli) habuerint, si horum aliquid deest, a [orig: à] bruma [note: Varro. l. 3. dere rustic. c. 7. ] ad aequinoctium hibernum otiantur. Sic duodecim ex eis imo tredecim [note: Plin. l. 10 H. N. c. 58. ] et
page 32, image: s118[illustration:
Columba Indica rostro.
][illustration:
Columbus.
][illustration:
Columba Ciipria
][illustration:
Columba siiluestri.
][illustration:
Turtur Indicus.
][illustration:
Turtur.
][illustration:
Alchata sive Filacotona.
][illustration:
Columba domest:
][illustration:
Columba Ciipria.
][illustration:
Columba hirsutis pedibus maior.
][illustration:
Columba Livia.
][illustration:
Turtur.
][illustration:
Oncas Seu Umago.
][illustration:
Columba domestica Variis coloris.
][illustration:
Columba Ciipria.
]
page 87, image: s119quatuordecim, haberi possunt paria. Aestate enim binis interdum mensibus terna edunt, saepe [orig: saepè] inter pullos ova inveniuntur, et alii provolant, alii erumpunt, hi rursus simul [note: Varro l. 3. dere rust. c. 7. ] ac creverunt, et robut habent, cum matribus pariunt, et quamquam [note: H. A. l. 6. c. 4. ] Aristoteles intra annum eos coire, semestres in cipete Venerem agnoscere scribat: Plinio tamen quin que mestres fetificare scribenti, Albertus et experientia subscribunt. Non est ergo [orig: ergò] mirum quod M. Varronis temporibus, quinque milia columbarum quandoque in uno peristeroptrophio colebantur, cum vel decem paria paucis annis in talem numerum excrescere queant. Incubatio maris et feminae [note: Athem. l. 9. c. 16. ] perficitur opera, haec noctu, ille interdiu incubat, de tempore inter scriptores non constat. Plinius, aestate octavo decimo die excludere putat, [note: Plin. H. N. l. 10. c. 58. ] vicesimo alias [orig: aliàs]. Apud [note: Arist. H. A. l. 6. c. 4. ] Aristotelem, quod ovum prius editum fuerit, intra vicesimum diem et absolvitur et excutitur a [orig: à] pullo. Pertundunt ovum pridie [orig: pridiè] quam excludatur pullus. Alberto denique completur septem in utero diebus, fovetur per quatuor decim, postea fisso ovo, pullus exit. Experientia ab Aristotele militat, qui [note: 4. de Generib. c. 6. ] etiam caecos et imperfectos, quod, quia pauciparae sunt, copiam alimenti cum prole parere soleant, pari affirmat. Possunt ab ortu [note: Oppian. l. 1. de venat. ] versicolores haberi; si miscentibus iam oscula maritis,
Stragula flammeolis oculis rubrosque tapetes Et vestes ostro perfusas obicit auceps.[note: Aetas. ] Vitam columbarum octonis annis Plinius [note: Plin. H. N. l. 10. ] definivit; quos etiam allectricibus, excaecatis Aristoteles [note: Arist. H. A. l. 9. c. 7. ] tri buit. Albertus domesticis viginti annos adscribit. Athenaeus [note: Athen. l. 9. Dipnos. ] ad triginta producit, fuit, quae viginti duos annos vixit, et semper, excepto ultimo generavit.
[note: Vox. ] Vocem per goggi/eizn, goggu/eizn, tonqori/zein, et totii/zein, quod Latini gemere, murmurare, et meditari dicunt, expressere Graeci.
[note: Volatus. ] Volatum quod attinet, nullae domesticarum neque longius domo, neque diutius abvolant, sed et alte [orig: altè] per aera volitasse, in Paphlagonia Bellonius [note: l. 6. de Avib. c. 23. ] observavit, ut conspectum effugerent, seu iis cum aere [orig: aëre] tanta intercedit familiaritas, ut securius in eodem degant: seu alia causa. Celeritatem multi testantur [note: Virgil. l. 5. Aeneid. ] auctores, huius opera uno eodemque [note: Aelian. variar. l. 9. ] die victoria Taurosth enis ex Olympia Aeginum parenti ipsius nun ciata est. Sueta intecta fides, ut Hircius et Brutus in [note: Plin. l. 10 c. 37. ] Mutinensi obsidione, Leydenses in sua; Romani in Circum vel Theatrum euntes, quae vellent domum nuntiaturi; [note: Bellon. l. 6. de Avib. c. 21. ] Aegyptii, Cyprii, et Cretenses nautae ad terram appropinquantes; Benenses [note: Boter. in Relationib. ] Cattiae urbis incolae eis usi tamquam tabellionibus fuerint; effecit. Frustra vallum et vigil obsidio per caelum eunte nuntio. Duplicatur celeritas, dum se a [orig: à] rapacibus insectari sen. tiunt. Sed et strepitum in volatu [note: Virg. Aeneid. l. 5. ] quandoque edunt, qua [orig: quâ] ostentatione, ut vinctae praebentur Accipitri implicatis strepitu pennis, [note: Plin. H. N. l. 10. c. 36. ] qui non nisi ipsis alarum numeris eliditur. Speculatus occultus fronde latro, et gaudentem in ipsa gloria rapit.
[note: Ingenium. ] Ad Ingenium et Mores Columbarum pertinet, quod cum bibunt, collum [note: Athen. Dipnos. l. 9. Plin. H. N. l. 10. c. 34. Arist. H. A. l. 9. c. 7. ] non resupinant, sed quia breve et amplum, multarumque aquarum capax habent, large [orig: largè] iumentorum more bibunt, quod
__ ubi mollia frangunt Nubila, iam longum caeloque domoque gregatae, Si iunxit pennas, diversoque hospita tractu Venit avis, cunctae primum mirantur et horrent, Mox propiusque volant, socium iamque in aere ipso Paulatim fecere suum, plausuque secundo Circumeunt hilares, et ad alta cubilia ducunt.quod corpus primo [orig: primò] humectant, dein pulvere [note: Arist. H. A. l. 9. c. 49 ] sese conspergunt, sic a [orig: à] pulicib. et omni sorde mundantur, quod [orig: quòd] mane [orig: manè] feminas vagantes in nidum compellunt, et incubare cogunt. Saepe [orig: Saepè] ex hac causa castigatio pigrius intrante femina ad pullos, [note: Plin. H. N. l. 10. c. 34. ] quod coniugii fidem non violant, communemque
page 88, image: s120servant domum. Nisi caelebs aut vidua nidum non reliquit, et imperiosos mares subinde etiam iniquos ferunt: quippe suspicio est adulterii quamvis natura non sit. Tunc plenum querela guttur, saevique rostri cibus, mox in satisfactione exosculatio, et circa veneris preces pedum orbibus adulatio. Appetunt tamen maribus defunctis, cuiuscumque coloris, non nigrae tantum, quod proditum quibusdam, novas nuptias; et si [note: Aldrov. Ornithol. l. 15 c. 1. ] domini iussu coniugia permutent, pristino domicilio redditae, prioribus spretis, novissimis adhaerescunt, quin et nonnullas ex maritatis cum aliis coire Aristoteles dixit: et ut nigra [orig: nigrâ] apud Aegyptios mulier perpetuo [orig: perpetuò] vidua, quod [orig: quòd] pulla semper incederet significabatur: sic ingrati apud eosdem columba, quod [orig: quòd] masculus validior factus, patrem rostro in cessit, et a [orig: à] matre abigere conatur. Huc etiam pertinet, quod [note: Arist. H. A. l. 9. c. 7. ] mas adultos pullos, cum ex nido tempus prodeunti est, subigit, quod eis pavore perculsis (sunt autem [note: Ezechiel. c. 7. ] timidissimae) med???ae natium partes [note: Tzeket Chilia. 12. 433. ] tremunt, quod [orig: quòd], dum etiam sub mensis cum Gallinis conversantur, hominum consuetudinese delectari ostendunt, quod denique Aquilam sublimipetam abhumipeta discernere norunt, et si hic invadit, in sublime [note: Aelian. H. A. l. 3. c. 45. Arist. H. A. l. 9. c. 36. ] feruntur, si ille, deorsum versus ruunt. Nec tacendum, recens natis pullis vel [note: Arist. H. A. l. 9. c. 24 Aeliam. H. A. l. 3. c. 45. ] terram salsuginosam, quam in locis lotio conspergi suetis quaerunt; vel salis ipsius [note: Gomesius l. 1. de Sale. ] grana, seu ut livorem abigant, [note: Athen. Dipnos. l. 9 ] nefascinantium noceant imprecationes; seu, ut ad recipiendos cibos praeparentur; seu, quod verisimillimum, ut eis tam fecunditatem quam cibi appetentiam ingerant; inspuere, corporis mundiciei impensius studentes, nidos a [orig: à] fimo repurgare. [note: Aeelian. H. A. l. 1. c. 35. ] Helxine, herba [orig: herbâ] ad evacuationem uti, laurinos ramulos tenues primum pro amuleto colligere, deinde ad pullorum custodiam nidis imponere. Colores suos varietatemque dispositam nosse. Memoria [orig: Memoriâ], ideo temporis, quando feminae in cucubitu succedendum est, nun quam mas obliviscitur, [note: Rhodig. l. 20. c. 10. ] pollere. Ita denique cicurari, ut et literas ferant, et cibum ex auribus, quib. praestigiis nebulo ille Saracenus Muhamedes usus est, capiant.
[note: Pugna. ] De Pugna satis est dixisse, in nidorum vicinia mares pro uxoribus has pro illis pugnare. Antequam coiverint, mares adhuc caelibes, suas aliis subtrahere conantur. Vidit et Avicenna duas pro femina pugnantes; haec victori adhaesit; quem, pugna [orig: pugnâ] repetita [orig: repetitâ], deseruit victum.
[note: Amicitia ] Amicitia eis intercedit cum homine. Alliciuntur in columbaria et manent, si vel humano sanguine cum pisis integris in vase figulino circumacto [note: Gesnerut de columbis. ] illinantur, et pisa deglutiant; vel cranium hominis senis in iis [note: Albertus de Avib. ] suspendatur; vellorum quo homo [note: Palladius l. 3. c. 44. ] strangulatus est, deponatur; vel lac mulieris puellam a [orig: à] bimatu lactantis, occultetur. Cum capite caprae, quod excruciatum, cum multo sale, et cumino Romano coctum, acibidem depositum, eos retinet. Cum Tinnunculo et vespertilionibus ut suis locis expositum est, denique cum vite agresti, peristerione, saliva, carlina, semine viticis, et aliis. Detinentur vel peregrinas adducunt, si aliquid horum vel in columbario sparseris, vel suspenderis in nido.
[note: Inimicitia. ] Inimicitias autem exercent, cum circo, ad cuius vocem perhorrescunt, quod vociferans invadat; [note: Hont. l. E. pod. od. 16. ] Milvo, [note: Aelian. l. 3. de Animal. c. 45. ] Aquilis, marinis inprimis; Bubone, qui ova exsorbet. Noctua, corvino genere, vulpibus, catis, Mustellis, [note: Serapio. l. 4. de Methodo c. 114 ] helleboro albo, et dentibus humanis, [note: Plin. H. N. l. 11. c. 37 Morbi. ] quibus virus quoddam inest, quod et fetus implumes necat, taceo de aliis.
Affectus ipsorum sunt, Pulices et pediculi, quibus nisi mundentur, macilentae evadunt; varioli circa oculos, [note: Crescent. l. 9. c. 90. ] qui mense Augusto inprimis infestant; et vitiligo ac lepra ob quam a [orig: à] Persis pulsas apud Herodotum [note: Herodot. l. 1. ] legimus.
[note: Usus. ] De Usu columbarum in Medicina multa prodita sunt. Ventriculo quia sunt ferventiore, lapillos comesos conficiunt, Margaritas eis exhibitae poliri [note: de variatate Rer. ] Cardanus prodidit. Pestiferis haud corripi morbis, qui carne assidue [orig: assiduè] in cibo usi fuere, ex Aegyptiorum accepimus arcanis. Odor etiam silvestrium in aerem [orig: aërem] resolutus, ab Epilepsia et
page 89, image: s121Paralysi, si Villanovano et Abenzoari credimus, praeservat. Cerebella caecitatem inducendi proprietatem habere, metuo ne falso [orig: falsò], dicuntur, medi. camentis venerem promoventib. recte [orig: rectè] praescribi, certum. Sanguis [note: Dioscorides. ] cruorem membranis cerebri emanantem cohibet, et oculis [note: Galen. de Simp. Medic. c. 3. ] suffusis eximie [orig: eximiè] prodest. Lusciosis bene [orig: benè] illinitur. In masculis efficaciori Hierocles eundem medicamento ad stranguriam Equi admiscet. Adeps ad dysuriam commendatur. Pennae primum enatae et cum urtica ustae podagrae dolores leniunt, ut Marcellus auctor est. Ovis recte [orig: rectè] condyloma fovetur; sed desidere ante aeger in aqua debet, in qua verbena decocta est. Fimus tanti est fervoris, ut ignem saepe [orig: saepè] concipiat, et in ea [note: Galen. l. 9. de Tempore. ] Mysia quae est Asiae pars, domus hac ratione conflagrarit. Cum hordeacea farina vel aceto mixtus, strumas discutit; arefactus, et cum nasturtii semine tritus, inveteratos coxendicis, cervicis, et lumborum dolores extirpat, ut seriptum Fernelius reliquit. Prodest [note: Gesnerus de Columbis. ] calculosis, si vel in aceto maceretur, illud propinetur colatum; vel in eodem septem diebus infusus, et aquae rosaceae instar destillatus exhibeatur. Excutit fetum, si cum Castoreo, opoponace, myrrha, vel felle vaccino suffitus excipiatur. Emplastrum cum aceto forti, recte [orig: rectè] super ani ficus posueris. Imbecillius tamen domesticarum stercus, validius earum quae in montibus vagantur. De reliquis consule Aldrovandum.
Laudatus et in cibis Columbarum usus. Commendantur in epatico morbo ab [note: Libro de interm. affectib. ] Hippocrate, in virum, post diuturnum morbum imbecillitate a [orig: à] Rhase; et Peguani ita iis delectantur, ut advenis, interdum vendere nolint. Silvestres, quas elixabis, domesticis, quae assae, magis valent. Pulli propter molliorem sucum veteribus vernales aestivis et autumnalibus ( vescuntur tamen et haemelioribus granis) praeferuntur. Et videbis exiis, apud scriptores Messos, Crustas, Miranse Catalonicum ludebat, quod et Rui dicitur, et alia cibarii genera. Pullos tamen, caput et oculos laedere, lepram nimio usu gignere, Simeon Sethi; Cynanchen inducere Rhasis, meminere. Quod vero [orig: verò] [note: de Re Rustic. l. ] Varronis tempore, singulorum pullorum paria ducentis nummis, et si eximia essent, singulis milib. sestertiorum vendebantur, quod [orig: quòd] [note: de Re Rustic. ] Columellae diebus sunt inventi, qui quaternis milibus nummum [orig: nummûm] bina paria mercabantur: quod denique [note: Plin. H. N. l. 10. c. 37. ] Plinius L. Axium Equitem Romanum ante bellum civile Pompeianum denariis quadringentis singula paria venditasse scribit, luxuriae potius et deliciis quam usui adscribendum est.
ARTICULUS II. De Columbis Domesticis.
[note: Genera. ] GEnera columbarum tria Varro [note: l. 3. dere rust. c. 7. ] posuit. Unum agreste, seu saxatile, quod in turribus et culminibus villae habetur, quod falso [orig: falsò] Perottus pelei/adas2 esse credidit, quidam male [orig: malè] cum illo saxatili, quod in agro Bononiensi capitur, prorsus ferum, saxatilibus Varronis maius, coloris lividi, rostro rubicundo, conferunt, quodque [note: l. 10. de Compsos. simpl. Medicament. ] Galeno no/mas2 et bo/s1kas2, dicitur. Alterum clementius, quod cibo domestico contentum, intra limina ianuae solet pasci. *katoiki/dion seu Domesticum Galeno. Tertium ex his stirpib. Miscellum fructus causa. Aristoteli sex sunt species, nempe, Columba, Oenas, Gazae vinago, Phabs, Phassa, Peleias, et Turtur. Aldrovando vero [orig: verò] ex magnitudinis ordine, Phassa primum, Phabs secundum, Oenas tertium, Columba quartum, Livia seu Pelias sextum, Turtur postremum locum occupat. Palumbum Pyrallidem, Columbam, et Turturem, nihil inter se similitudinis habere falso [orig: falsò] a [orig: à] Callimacho [note: Aeliam. l. 1. varia. hist. c. 15. ] dictum, in sequentibus exponetur. In Silvestres et Domesticas commodissime [orig: commodissimè] distinguuntur. Et Domesticae quidem, si Differentias attendas coloris, magnitudinis partium, et coitus, ratione variant. Fuere [orig: Fuére] in insula Capitis viridis et Madera silvestres adeo [orig: adeò] mites, ut domesticarum more se capi manibus paterentur. In Therapne maximas nasci ait Perottus, Spoleti perexiguas. Tantum
page 90, image: s122duodecim passuum milia efficiunt discrimen. Habentur in Norvegia totae albae, quas et alibi vulgatissimas conspicias. In [note: Athen. Dipnos. l. 9. c. 16. ] Graecia eo primum tempore visae sunt, quo Persicus exercitus circa Athon montem interiit. In Eryce [note: Aelian. l. 4. de Animal. c. 2. ] Siciliae ingens numerus unum rubrum tamquam Ducem sequitur. In Persia [note: Scaliger. exerc. 231. c. 7. ] denique Columbi si qui sunt, oblongo et anserino illi sunt collo. Genera tam indigenarum quam Exoticarum plurima apud nos sunt, quae an veteribus cognita fuerint, iure dubitari potest, etiamsi Romanos Columbarum amore insaniisse [note: Plin. l. 10 H. N. c. 17. ] Plinius prodiderit. Sunt Gutturosae vulgaribus domesticis duplo fere [orig: ferè] maiores, pedibus hirsutis, quae inter volandum, et dum murmurant, fauces in ingentem tumorem inducunt, Plinii Campanas dixeris. Aliae Cypriae, seu ut Gesnerus nominat, Rusticae, Anglicae, Monachicae, seu Ferrariensis, ex quib. quaedam Cucullatae, cristam gerunt, et pedes vel pennis ornatos vel nudos habent: quaedam crista carentes, rostro sunt admodum exiguo, et pedibus nudis. Aliae Turcicae et Persicae colore toto pullo seu betico, praeter oculos, qui miniacei, pedes qui pallide [orig: pallidè] rubent, et rostrum, quod lutescit. Aliae Indicae rostro Anatis, nihil praeter pedes, et magnitudinem cum columbis commune gerentes, quarum illa quam Aldrovandus Vienna acceperat, rostro albicabat, circa nares rubescebat, postremo [orig: postremò] serpentum instar subcaeruleis et nigris maculis, quae per totum ferme [orig: fermè] verticem producebantur, variegatum erat. Sub oculis macula longa alba totum caput tamquam torquis ambiebat. Aliae, quae, quod in honorem foemellae, vel suae vel aliarum post longa murmura a [orig: à] terra sese elevent, et ultra illas volaudo alas quatiant, Belgis Overslagers dicuntur. Aliae Gyratrices, quae, dum in orbem supra foemellas maxime [orig: maximè] obvolitant, tam fortiter alas quatiunt, ut duorum asserum simul collisorum sonitum superent. Unde remiges earum pennae semper ferinae fractae conspiciuntur. Aliae Galeatae, quarum caput, cauda, remiges, semper alius coloris sunt, quam [orig: quàm] reliquum corpus. Taceo hic monstrosas, quarum una in Germania prope [orig: propè] pagum Rikenhoven capta, praeter quatuor pedes, duplicem alvum habebat; altera duplici quoque alvo Bononiae nata est; tertia bicorpor quodammodo erat, ex uno nimirum corpore, alterum par pedum remittens, cum reliqui duo alteri corpori perfecte [orig: perfectè] inessent.
ARTICULUS III. De Columbis Silvestribus.
PUNCTUM I. De Palumbis.
SYlvestres columbae quae sint, praeterito ex Aristotele articulo recensuimus. Primus exillis Palumbus, qui vel Maior, vel Minor. Hic Phabe Philosopho dictus, a [orig: à] nemine hactenus descriptus est. An ille sit, qui in Marchia Anconitana Palumbo vocatur, incertum.
[note: Nomen. ] Maiorem Graeci fa/ssan, Attici fa/ttan, moderni fa/ka, Niphus Torquatum, Servius, Titum vel Titium; sed per hos forte [orig: fortè] vultures intellexit Persius ut Aldrovandus opinatur; Villanovanus Cadonem vocant. An Generis diversitatem admittat, nondum liquet. Hispani [note: Martyr. Decad. Oceani l. 10. ] in quadam novi orbis insula grandiores nostris. Gustu et sapore meliores Perdicibus qui aromaticum spirabant, odorem, et quarum dissecta ingluvies floribus plena deprehensa, invenere.
[note: Descriptio. ] Corporis crassitie ad Gallinas propemodum accedunt, magnitudine haud multo minores. Color est cinereus, caput ex rubro et caeruleo mixtum, alae in lateribus maculis albis insigniuntur, torquis coloris est a [orig: à] capitis, dorsique colore diversi. Ingluviem [note: Arist. H. A. l. 2. c. ult. ] ventriculo praepositam habent. Ideo bene [orig: benè] Plinius, Aves quaedam sinum unum habent, quo merguntur recentia, ut guttur alterum, in quem ex eo demittunt, coctione maturata, ut Palumbes. Testes, cum Venerem exercent, insigni magnitudine augentur; hibernis mensibus, ne ullos quidem habere arbitrantur nonnulli.
page 91, image: s123[note: Locus. ] Locum si spectes, nullibi noti non sunt. Apud Delphinates, et Vesates Aquitanos, magnus eorum proventus. Raro [orig: Rarò] humi insidere visae, arboribus vel editioribus locis delectantur. [note: H. A. l. 1. c. 1. ] Aristoteles dum campestres vocat, per loca campestria, illa quae arboribus consita sunt, intelligere videtur. Migrare prodidit Plinius, [note: Plin. H. N. l. 10. c. 24. ] nec abnuit experientia. Nechibernare quidem apud nos sese pati, falso [orig: falsò] apud [note: Plin. H. A. l. 8. c. 12. ] Aristotelem dicitur. Nam si tepidiora defuerint loca, in angustis montium iugis sese recondunt. Ideo [orig: Ideò] verno tempore deplumes conspiciuntur. Phattas semper conspici, quod [orig: quòd] apud aristotelem exstat, error est. De Phabis id intelligendum Athenaeus innuit.
[note: Nutrimentum. Scalig. in Arist. de Animalib. l. 5. c. 12. ] Cibus eis inprimis Fabae. Unde Fabarianum apud Ferrarienses nomen, in Gallia glandibus saepius, cum ilicis cocciferae tum suberis; ilicum viridium, nec non fragorum repletum inventum in Gallia stomachum, Bellonius affirmat. Hinc Glandiferarum appellatio. Alica [orig: Alicâ] vehementer saginantur.
[note: Generatio. ] Coeunt et fetifi cant [note: Arist. H. A. l. 6. c. 4. ] trimestres, unde tanta ipsarum copia. In Venerem accensae, mutuo [orig: mutuò] sese ante initium [note: Oppian. de venat. ] exosculantur. Ante veris ingressum, intenso adhuc frigore nidificare, et plumas sibi, ut pulli cali dius recumbant evellere, ex inspectione, an auctoritate. [note: Mantuan. l. 1. de Cal. Tempor. ] Alciat. prodidit. Nido locus arbores, iuniperi inprimis, si [note: Eidyll. . ] Theocrito credimus. Bis quotannis parere ex Plinio [note: H. N. l. 10. c. 58. ] habemus; semel ex [note: H. A. l. 6. c. 4. ] Aristotele. Terna plurimum pariant [note: Plin. l. c. ] ova. Sed quamvis tot pepererint, numquam plus duobus educunt. Tertium quod irritum est, Urinum vocatur. Palumbes incubat femina post meridiana, in matutinum cetero mas. Incubatus [note: Arist. H. A. l. 6. c. 4. ] citius quam a [orig: à] columbis perficitur. Decem et quatuor diebus uterum ferunt. Totidem iterum fetus, sed [note: Arist l. 4. de Generat. c. 7. ] caecus et imperfectus involucris evadit, atque perficitur. Vivere [note: Plin. l. 10 H. N. c. 35. ] palumbes ad XXX. annum, aliquos ad XL. habemus auctores, uno tantum incommodo unguium eodem et argumento, senectae, qui citra perniciem reciduntur. Marem prius mori [note: Arist. H. A. l. 9. c. 7. ] credunt, cum in avib. ceteris feminae prius abeant. Salacitas forte [orig: fortè] in causa. Nam et in passerum qui salacissimi genere idem contingit.
[note: Vox. ] Quantum ad Vocem gemere Philomela auctore, minurire Spartiano dicitur. Cantus omnibus similis, inquit [note: H. N. l. 10 c. 35. ] Plinius, atque idem rrino conficitur versu; praeterquam in clausula gemitu. Hieme mutis, vere vocalibus. Audiunt tamen, si ex asperrima hieme placidum et serenum tempus successerit, si aurito testi Nipho credimus. Genere ordinarie [orig: ordinariè] vere [note: Plin. H. N. l. 18. c. 28. ] incipiente, et nisi confecto solstitio incipiunt. Sic huius tempus indubitatis notis signavit natura. Et vox rusticis praesentis veris signum habetur.
[note: Morbi. ] De corporis affectibus nil occurrit, unguium in senectute incrementum, de quo supra, si exceperis.
[note: Ingenium. ] Sed nec de Ingenio et Moribus multum, [note: Isidor. in Originib. ] Amisso corporali consortio solitariae incedunt, nec carnalem ultra copulam requirunt. Adulterio corruptae, [note: Porphyr. l. de Abstinentia. ] corruptorem, si assequi possunt, interimunt. Ingenii sunt simplicis, ideo [orig: ideò] in eorum nidis deponit ova cuculus; et Plautus hominem ignavum, Palumbem vocat. Vulnere denique accepto [note: Aelian. H. A. l. 5. c. 46 ] origanum imponunt, et ad sanitatem redeunt.
[note: Usus. ] Invenere et in cibis et in Medicina Usum. In Carani nuptiis appositas Athenaeus; [note: Dipn. l. 4. ] in Nasidieni convivio sine clune ceu lautiores Horatius meminit. Carnes in fluxu mensium pituitoso Hippocrates: [note: l. 2. de morb. mulier. ] in tympanite Trallianus; in Elephantiasi Aretaeus, in colio affectu Aetius [orig: Aëtius]; in pestilentia Alexander Benedictus, in dysenteria et colica Plinius praescripsere. M. Cato Censorinus aegrotis exhiberi voluit. Paulus tertium inter aves locum eidem assignavit. Venerem propter glandium esum exstinguere, creditum quibusdam. Oculi, quia confossi renascuntur, ad vulnera oculorum et cicatrices [note: Porta l. 1. Phytog. c. 14. ] commendantur. Iumentorum verminatio finitur, [note: Plinius in H. N. ] ter circumlato verendis Palumbo, palumbus emissus moritur, iumentumque liberatur confestim. Sanguis vulnera purgat. Fimus urinam provocat, et calculo in
page 92, image: s124faba sumptus resistit. Lapilli in ventriculis in venti, contriti, potioni contra eosdem insperguntur.
PUNCTUM II. De Oenade seu Vinagine, Alchata seu Filacotoa Arabum et Columba Livia.
OEnas Tzetzi , non tam a [orig: à] fibris carnis, quae dura, et nisi tergus detraxeris esui inepta est; quam [orig: quàm], vel a [orig: à] colore uvarum nigrarum maturarum, quas Graeci vocant; vel a [orig: à] vindemiae tempore, quo et conspicitur et capitur; unde Lycophroni , dicitur. Gaza vinaginem, Iosephus Scaliger Vinitorculum, alii viniferam, Iulius Scaliger Rupicolam, vocavit. Maior est columba. Rostrum habet, si Oenas est quam Aldrovandus exhibet, cinnaberinum, longum, in extremo acurum. Caput totum ventrem et alarum pennis cinerea. Remiges notabilis magnitudinis et nigricantes. Cervicem, intercurrentibus plumis nigris viridem. Caudam versus Uropygium cineream cetero nigram. Pedes rubros.
ALCHATAE quam cum Filacotona eandem Aldrovandus facit, alae sunt oblongae, pennae et plumae coloris coturnicum, cutis extrema dura, in Syria pedes nigri et breves. Ad eam proxime accedit illa, quae nomine Angeli Monspessulanis venit, quamque Perdici persimilem, rostro et pedibus nigris, plumbis ex fusco colore in nigrum vergentibus, et luteis in ruffum, esse Rondeletius ad Gesnerum scribit.
COLUMBA LIVIA Alberto Cavernalis, Graecis , ex descriptione Gesneri, est columba [orig: columbâ] domestica [orig: domesticâ] minor. Rostrum ipsi albicat, et circa nates parum purpurei habet. Collum pronum ad latera habet pro diverso ad lucem posita varie [orig: variè] splendens, in se partim subviride partim purpureum. Supinum ex cinereo tale. Plumas ubique cinereas, alarum pe~nas quatuor longiores cinereas, medias, partim cinereas, partim ad extrema nigricantes, ultimas dorsum versus subruffas. Pedes rubros.
Vescitur glandibus et granis. Nidificat in arborum cavis et templorum muris. Migrat, et in cibo, palumbo tantum tenerior, praefertur. In India, prodente Aeliano, virides pennas habent, Psittaco simillima: Cruribus et rostro Graecam refert Perdicem.
PUNCTUM III. De Turture
[note: Disserentiae. ] TUrtur in Columbaceo genere ultimo loco ponitur. Tria aut quatuor earum in Hispaniola observata genera. Visae in locis frigidioribus, et nivosis candidae et in Aquitania duas eiusmodi se vidisse testatur [note: Scalig. Exerc. 19. ] Scaliger. Turcarum vero [orig: verò] Imperator, par rari et peculiaris generis He~rico Galliarum Regi transmisit. Ex Alexandria diversi a [orig: à] nostratibus adferuntur coloris. Observatum et nostro aevo quoddam genus, cuius foemella candicat naturaliter; mas coloris est cinerei ad subruffum vergentis, habetque torquem nigrum.
[note: Descriptio. ] In Descriptione non est quod immoremur. Falso [orig: Falsò] Orus Apollo soli inter omnes volucres dentes et mammas tribuit. falso [orig: falsò] [note: Ovid. in Epistol. ] Ovidius nigrum dixit. Collum torquis ambit lo~ge [orig: gè] aterrimus, viridibus maculis conspersus, ante vix conspicuus. Alae sunt versicolores. Dorso et pectori vicinae elegantissimo colore ruffescunt, nigris, quarum extrema viridia, intercurrentibus. Hinc virides cum ruffis marginibus sequuntur. Remiges sunt atrae; sialbi aliquid occurrit, in extremitate illud est. Femina [note: Arist. H. A. l. 9. c. 7. ] nisi interiorum aspectu difficulter cognoscitur. Ex Indicis femina, pedibus exceptis, qui rubri, et rostro quodnigricans, tota est candida. Mari caput, collum, pectus alae ad remiges, dorsum ad Uropygium dilute [orig: dilutè] ruffescit, nec ulla macula respergitur. Iris in oculis miniaceo colore resplendet. Torquis tenuis et nigra circum quoque collum ambit. Venter prope [orig: propè]
page 33, image: s125[illustration:
Turtur.
][illustration:
Fringilla.
][illustration:
Chalandra.
][illustration:
Montifringilla.
][illustration:
Alaude non christata.
][illustration:
Fuedula.
][illustration:
Ficedule Canabra
]
page 34, image: s126[illustration:
Passer.
][illustration:
Passer.
][illustration:
Passer montanus.
][illustration:
Passer stultus.
][illustration:
Passer Canarinuogel. Canarius.
][illustration:
Passer memlius stein amsel. Solitarius.
][illustration:
Passer Siiluestris. ringelspatz.
][illustration:
Passer domesticus.
][illustration:
Passer falvus.
][illustration:
Passer maculatus.
][illustration:
Passer domesticus. alius
][illustration:
Passer albus.
][illustration:
P. Albicilla.
][illustration:
Passer montanus. alius.
][illustration:
Paserculus Brachiiuras.
][illustration:
Passeris species.
]
page 93, image: s127anum lutescit. Pedes rubei tabellis albicantibus ornantur.
[note: Locus. ] Nullibi fere [orig: ferè] non visuntur, rarius alicubi vel frequentius [orig: frequentiùs]. In Aethiopia tanto numero per aera [orig: aëra] volare traduntur, ut nebulas effundant, et solis tadios impediant. Apud Tartaros quia in cibis prohibitae, abundant. Sed et Peru numerose [orig: numerosè] eas alit. Morantur fere [orig: ferè] semper vel in montium iugis vel ulmi aut aliarum arborum cacuminibus Hieme vel latent, vel tepidiora loca petunt. Unde Trimestres, quod totidem mensibus nobiscum agant. Plinio. Cum ad Italiam [note: Varro de Rerust. l. 3. c. 5. ] veniunt, in Pontiis insulis, prima [orig: primâ] volatura [orig: volaturâ] requiescendi causa paucos dies morantur. Redeunt ad nos adventantis veris nuntiae, cum iam prolem fecerunt.
[note: Nutrimentum. ] Vescuntur [note: Arist. H. A. l. 8. c. 3. ] frugibus, glandibus et olivis. Milio vehementer delectantur. [note: Columella. de Re R. ] Aestate sua sponte dummodo sit facultas cibi, hieme offa [orig: offâ] panis vino madefacta pinguescunt, et si novella sunt aetate, in tantum, ut [note: Scalig. in Theophr. l. 5 c. 20. ] pinguedine suffocati intereant, tamquam nimio infartu elisis faucibus.
[note: Generatio. ] De Generatione eadem fere [orig: ferè] quae in Palumbis occurrunt. Bis anno pariunt, et trimestres fetificans. Mas et femina vicissim incubant. Nidus inter densos arborum ramos ex duris et nodosis lignis construitur. Indicae quotiescumque ova rumperentur, nova pariebant; forte [orig: fortè] non facturae, si illa exclusissent. Proprium omnibus crepitus ventris; et cum vocem edunt, novissima pars alvi vehementer citatur.
[note: Aetas. ] Octonis annis vivere, reliquit Aristoteles; quindecim iisdem cubare [note: l. 3. de propr. Animal. c. 34. ] Bartholomaeus Anglicus.
[note: Vox. ] Gemere Latinis dicuntur; Graecis , quibusdam . Tum volatu, tum pedibus plurimum valent.
[note: Amicitia. ] Amicitiam colunt cum Psittaco, [note: Scalig. in Theophr. l. 3. c. 16. ] Merula, Pavonibus.
[note: Inimicitia. ] Inimicitiam [note: Aelian. H. A. l. 6. c. 46. ] cum corvo, et chloreo exercent. Helleboro, quo columbae intereunt, propter peculiare temperamentum impune [orig: impunè] vescuntur; malo punico trito perimuntur.
[note: Ingeium ] Ad Ingenium pertinet, quod si mori alterutrum contingat, [note: Mantuam. l. 2. Part. Mar. ] a [orig: à] secundis nuptiis abstinere, soli volare, nec ramis frondentibus insidere, nec limpidam aquam bibere, nido suo contra lupi incursus, [note: Ambr. 6 Hexam. 4. ] squillae folia, quae isti fugere consueverunt, superiacere, et gladiolum seu tamquam fascinationis amuletum comedere, seu nido imponere, qua fide non addo, prodatur.
[note: Usus. ] Usum quod spectat Aegyptii iis, [note: Porphyr. l. 4. de Abstinent. l. 7. Epigr. ] quod Accipitris sacri sibi alitis ungues aliquando evaderent, abstinebant. Martialis, [note: Porphyr. l. 4. de Abstinent. l. 7. Epigr. ] cuius aevo capita Turturibus amputabantur, clunes laudat. Vulgus pingiores commendat. In Medicina idem quod Palumbes praestant; Fimus albugines extenuat. Facilitatur partus, si tribus iuniperi septem lauribaccis, cum cinnamoni drachma, et corricis cassiae drachma una et semis farta assata et pinguedine Gallinae ad ignem inuncta, vesperi bis in hebdomada sumatur. Non tangi venereis, qui in corio lupi cor Turturis delatum gustavit, falso [orig: falsò] a [orig: à] Mizaldo prodirum est.
ARTICULUS IV. De Passeribus in genere.
[note: Nomen. ] PAsseres, Graecis , Macedonibus , Eleis, [note: Athen. dipnos. l. 3. ] , aliis et , ut apud Hesychium exstat, dicuntur. Eidem passerculus est.
[note: Differentia. ] Aristoteles vix alios praeter domesticos novir: ideo [orig: ideò] omnia quae de illis scripsit, hisce conveniunt. Athenaeo ex Alexandro Myndio, aliisunt silvestres, quorum feminae corpore sunt debiliores, rostri colore magis testaceo, facie id est anteriore parte, nec nigra, nec valde [orig: valdè] alba; Hollandorum forte [orig: fortè] lignipetae: alii Domestici, qui [note: l. 3. de Ament. ] Galeno, modernis Graecis. Alberto sunt quidam in vertice rubei, in cavis arboribus nidulantes. Visuntur et albi, et semper, si [note: insecret. secret. ] Pseudo Aristoteli credimus, tempestatem nuntiant conspecti. Sunt in insula S. Thomae virides, [note: Scalig. Exercit. 236 h. 2. ] canori. Meminit Avicenna [note: l. 8. de Animal. c. 7. ] cuiusdam, qui quin decim diebus continuis in principio veris suavissime [orig: suavissimè] cantillet, post colorem
page 94, image: s128immutet, mutescat, et sese abscondat. Est India Passer Nocturnus, inqui noctu volat, interdiu quiescit. Hirundinibus est alis et volatu similis, ex cinereo niger, nisi quod in mediis alis albam habeat fasciam. Noctuam odio ingente prosequitur. Forte [orig: Fortè] Aristotelis [note: H. A. l. 9. c. 1. ] Colaris, quem ab ulula capi affirmat, vel Actuarii Passer silvestris magnus, in summis fruticum surculis desidens, colore et magnitudine Alaudae, voce garrula, hieme latens, quique a [orig: à] Noctua capitur. Sunt ibidem et Turdo minores, velocissimi volatu, qui aquas sequuntur, et natant. Sunt et alii de quibus inferius dicetur.
[note: Descriptio. ] Descriptionem non est, quod quis a [orig: à] nobis postulet. Pennae quoties acriora urgent frigora abeunt in albas. Non est ipsis gula, nec ingluvies, sed ventriculus longior. [note: Arist. H. A. l. 2. c. ult. ] Adimum intestinum paucae appendices visuntur. Fel aliis ventri, aliis intestinis iungitur. Nullibi non inveniuntur. In Media [note: Diodorus Sicul. l. 4. c. 3. ] tanta aliquando eorum copia, ut incolae, quia semina terris concredita absumebant, alio [orig: aliò] commigrare coacti fuerint. Delphis in Hollandia, saepe [orig: saepè] una die in uno cerevisiariorum granario aliquot centuriae capiuntur. Migratorios esse vel sese occultare, Hieronimus innuere videtur. Athenaeus mares hieme latere, feminas permanere, ex eo quod color in ipsis mutetur, collegit. Aldrovandus inter migratorias vel latentes poni credit; quod, mares vere, calore tam interno quam externo accrescente, quando iterum calor accrescit, coniuges suas ad sobolis propagationem adhortari incipiant.
[note: Nutrimentum. ] Victitant granis iactis in terram seminibus milio, muscis, formicis, grillis, scarabaeis, vespis, apibus delectatur et hordeo, cuius corticem celeriter a [orig: à] grano separant. Sed nec grana sambuci reiciunt. Et hyosciami semina absque ullo detrimento, seu propter venarum exilitatem seu causam de Coturnice redditam, devorant.
[note: Generatio. ] Generationem quod attinet, salacissimi esse comperiuntur. Vidit [note: Exercit. 269. ] unum Scaliger in cavum quoddam plus decies ad foemellam quam iniret, ex adverso muro, pusillis interpositis momentis advolasse. Vidit [note: Aldrov. Ornithol. l. 15. c. 10. ] Aldrovandus alterum, qui longe [orig: longè] inori quam horae spatio, vigesies feminam inivit, pluries initurus, nisi ista locum mutasset. Nidulantur vel sub tegulis tectorum, vel in foraminibus parietum, et ut pulli mollius cubent in foeno et plumis. Occupant et hirundinum aliquando nidos. Unde apud Aegyptum ob limum, quem invehit Nilus, cum hirundinibus artem parietum e [orig: è] luto construendorum invenisse, creduntur. Pariunt caecos et imperfectos [note: Arist. 4. de Gener. c. 4. ] pullos: bis terve quotannis, octo ad summum, quatuor ad minimum, ut plurimum septem.
[note: Aetas. ] Aetas passerum diversimode [orig: diversimodè] desinitur. Mares negantur anno diutius vivere, argumento, quia nulla veris initio appareat nigritudo in rostro, quae ab aestate incipit. Feminis longiusculum spatium, ait, Plinius. [note: Plin. H. N. l. 10. c. 38. ] Albertus id a [orig: à] tempore coitus computat. Scaliger [note: in Arist. de plantis. ] nullum excedere bimatum, verisimile esse credit. Ex illis, inquit, parum captatur, minimum capitur; fecundissimi sunt, frequentia non magna. Aldrovandus eam ad quadriennium extendit, quod [orig: quòd] columbae etiam salacissimae, decimumsextum imo [orig: imò] plures attingant. Cognoscitur aetas ex rostro, cinereum hoc, et circa fauces croceum iuvenibus, nigrum ac durum provectis. Vox eorum apud Graecos est , quod stridere vertitur. Apud Homerum , apud auctorem Philomelo pipere. Rhadivus cantillare dixit. Cum gradiuntur, saliunt.
[note: Ingenium. ] Ingenium si attendas, ita sunt timidi [note: Ael. H A. l. 7. c. 19. ] ut saepe [orig: saepè] a [orig: à] somno excitentur, ad domorum fastigia concurrunt, ut a [orig: à] suspectis casibus reddantur alieni, qui multis periculis probantur obnoxii. Visus [note: Idem Var. Hist. l. 13. c. 31. ] qui ab Accipitre impetus in Xenocratis sinum confugit. Taprobanenses [note: Acosta. l. 1. Hist. Ind. ] in alto mari emissos, terram petituri, sequuntur. Evadunt interdum ita domestici, ut ad puerorum manus vocati advolent. Ad Noctuam confugere, dum aucupis artes effugere conantur, quod Orus Apollo prodidit, falsum. Quid iis cum nocturnis avibus?
[note: Inimicitia. ] Gerunt et Inimicitias cum Vulture,
page 35, image: s129[illustration:
Passeres Indici. Indianische Sperlinge.
][illustration:
Eritra Indana Indica.
][illustration:
Passer Indicus.
][illustration:
Passer Indocus. alius
][illustration:
Embriza alba
][illustration:
Embriza pratens. femina.
][illustration:
Einberza pratensis mas
][illustration:
Emberza. Embritz wilbling Gorlyorst.
]
page 95, image: s130[note: Barthol. Angl. l. 12. c. 33. ] Mustela et aliis. Calamodyles, qui ex Passerum genere esse videtur, folio [note: Ael. H. A. l. 6. c. 46. ] cedri perit. Pestem a [orig: à] milio atque panico, Sturnorum, Passerumve agmina, scio abigi herba, cuius nomen est ingotum, in quatuor angulis segeris defossa. mirum dictu, ut omnin?o nulla avis intret, inquit Plinius: Eodem referente [note: Plin. H. N. l. 18. c. 17. ] multi ad remedia eiusdem segetis rubetam noctu arvo circumferri iubent, priusquam sarriatur, defodique in medio inclusam vase fictili: ita nec Passerem, nec vermem nocere; sed eruendam priusquam metatur, alas [orig: alàs] amarum fieri.
[note: Usus. ] Usus Passerum in cibis rarus. Galenus tamen eos alibi cum columbis, Perdicibus, et Phasianis inter cibos attenuantes numerat. Alibi autumno maxime [orig: maximè] laudabilem carnem habere testatur; et Suidas in deliciis habitas prodit. At Platina [note: Platina l. 5. ] ob nimiam caliditatem male [orig: malè] alere, difficulter concoqui, et libidinem excitare ponit. Invenere et in Remediis locum. Caro venerem [note: Plin. H. N. l. 30. c. 15 ] excitat; et rite [orig: ritè] Epilepticis, Tympaniticis, renum [note: Galen. l. 6. de sanitate tuenda. c. 2. ] calculo, vel atticulorum vitio laborantib. praescribitur. Idem de cerebellis et ovis prodidere scriptores. Adeps Nicolai ad tophos Emplastro inscritur. Fimus, faciem purgat; quae facultas ex maribus agnoscitur, [note: Porta l. 5. Phytognom. c. 16. ] quod [orig: quòd] guttatim albis, et nigris punctulis distinguantur. Idem cum vino potus virgam erigit. Cum sputo hominis illitus, varices extirpat, cum adipe porcino inunctus alopeciam sanat. Stomachum exsolutum et nauseabundum [note: Archigen. apud Galen. l. 8. sec. loca c. 4. ] inspersus corrigit. Cum oleo calefacto proximae [note: Plin. H. N. l. 30. c. 3. ] auriculae infusus, dolorem dentium pellit. Cinis denique pullorum utiliter ad cundem infricatur.
ARTICULUS V. [correction of the transcriber; in the print ] De Passeribus in Specie.
PUNCTUM I. De Passere Albo, Flavo, Maculato, Albicilla, et Montano.
PAsser Albus totus est candidus, rostrum, pedesque, quae partes flavae sunt, si excipias. Oculorum etiam nigram pupillam lutea iris ambit.
Flavus ad Aldrovandum delatus, totus erat flavus, praeter oculos, qui nigri. supra per dorsum, caput, alas, et caudam ad castaneum vergebat colorem. Quali etiam femora, tibiae, et pedes tegebantur.
Maculatus qui dicitur, albo, nigro, et sub flavo constabat colore. Caput totum, ac collum alba, intercurrentibus maculis subluteis. Rostrum erat flavescens in superiori parte, in inferiore omnino [orig: omninò] flavum. Alae tribus praedictis coloribus ornabantur. Oculorum iris candida. Cauda tota pene [orig: penè] flava erat.
Albicillae rostrum et cauda ex cinereo candicat. Caput et omnes inferiores partes exalba lutescunt. Dorsum maculae coloris ferruginei amplae, lineolis admodum candidis, exiguis decoratae, percurrunt. Pennae alarum castaneae sunt, circumcirca luteae, tibiae pedesque fuscae.
[note: Aldrovand. Ornit. l. 15. c. 15. ] Montanus est omnium Passerum nostratium pulcherrimus. Vertex capitis est coloris fere [orig: ferè] punicei, vel potius castanei. Mentum, ut vulgaribus atrum; inter quod et verticem color albus est, qui descendens totum ventrem occupat. pat. Adoculorum latera maculae sunt binae, una altera maior, utraque nigra. Dorsum atque alae partim flavae, partim nigrae. Alae, qua ventrem contingunt, modo ferrugineae, modo atrae, modo albae. Cauda tota ex luteo fuscescit. In femina sunt omnia pallidiora, et mentum eam maculam non habet.
PUNCTUM II. De Passere Silvestri, Torquato, Pusillo in iuglandibus degente, stulto Bononiensum, et Illyrico.
[note: Aldrovan. Ornithol. l. 15. c. 16. ] PAsser Silvestris verticem capitis habet ferrugineum ad cinnabarinum vergentem. Oculorum ambitum album, iridem flavam. A mento ad podicem cinereus est, sed plumarum
page 96, image: s131extremitates ad subruffum inclinant. Mentum et collum inferius lineae admodum continuae, transversales. Nigriusculae percurrunt; cum alias [orig: aliàs] in omnibus Passeribus maribus totum atrum statuendum sit. Dorsum, cauda, et pedes ex ferrugineo fuscescunt, nisi quod [orig: quòd] pennae in extremitatib. suis omnino [orig: omninò] sint luteae. Alae eundem colorem exhibent, sed pennae primae costas obtegentes, in notabilem desinunt candorem.
[note: Idem lib. c. c. 18. ] Torquatum Bellonius ab albo torque oculos sub supercilio ambiente [note: Bellon. l. 7. de Avibus c. 20. ] vocar. Macula ei lutea est. Dorsum et alae cinerea. Habitat insylvis, in cavis arborum nidulatur, vocem edit magnam, et aliterse et pullos, quam [orig: quàm] is, qui in urbe degit, alit.
Passer in iuglandibus degens omnium est minimus. Rostro admodum brevi, nigro, crasso; pedibus, cruribus, capite, alis, Passeri murali similis.
[note: Idem. c. 20. ] Passer stultus Bononiensium, est avicula habitu Passeribus similis, sed colore diversissima. Totus namque flavescit, maculis ubique ferrugineis, aut potius ruffis, oblongis, sed per dorsum multo [orig: multò] longioribus et crassioribus, ubique deorsum descendentib. conspersus. Rostrum ipsi est ruffum, crassum, curtum. Oculi maiusculi, quorum pupillam lutea iris ambit. Cauda et alae ad nigrum vergunt; extremitates tamen pennarum minorum in alis candidae sunt, pedes toti ex luteo ruffescunt.
[note: Idem c. 21. ] Illyricus nostratibus maior est, colore fere [orig: ferè] similis. Pronus enim plane [orig: planè] candicat. Supinus pallide [orig: pallidè] ruffescit, nullo intercurrente alio colore. Oculi et rostrum, quod candicat, pro corporis proportione sunt magni. Cauda bifurcata, pedes lutei, lineis transversalibus coloris pene [orig: penè] carnei ornati.
His adde Passerculum Brachynrum nostratem, cui cauda admodum brevis. Totum corpus flavescit. Pectus et venter magis albicant, Rostrum intensius luteum est.
[note: Item c. 17. ] Sed et avicula Passeribus congener huc referatur, cui rostrum, ut in domesticis, candicat, totum corpus maculis subruffis, oblongis, deorsum descendentibus tingitur. Venter ac femora albescunt. Tibiae, pedesque subflavi sunt.
PUNCTUM III. De Passeribus Indicis.
[note: Aldr. Ornith. l. 15. c. 22. ] PAsseres Indici sunt varii, sed praecipua ipsorum genera sunt quatuor. Unus est macrourus, et hic duplex. Alius rostro miniaceo magnitudine domesticis, caudam si excipias par, rostro brevi, crasso, et praedicti coloris. Capite plano prope [orig: propè] cervicem elevato, intercurrente sub viridi ad caeruleum vergente colore, subnigrum. Gutture, collo inferiore, pectore et ventre candicantibus. Alis subviridi ad caeruleum vergente, albo, nigro, et lutescente colore tinctis. Cauda duplici minore nempe, alba, quae maioris fulcrum, et maiore quatuor pennis longitudine dodrantale angustissimis constante aterrima. Tibiis et pedibus ex nigro et albo maculatis, unguibus nigris et acutissimo hamo armatis.
[note: Idem c. 23. ] Alius rostro caeruleo, cui caputur in illo planum, sed in cervice magis elevatum totum nigrum. Oculi nigri, circulo albo circumdante, et inde lutescente. Collum et pectus coloris coccinei; venter et coxae candicant. Alae, tergus, et caudae nigricant. Caudae longiores pennas, quae sunt binae longisiimae quinque nimirum palmorum, et latissimae, tertia primum etiam lata, sed in exilia admodum filamenta desinens, minores aliae sustinent.
[note: Idem c. 26. ] Alter est Brachyurus superioribus omnino [orig: omninò] dissimilis, minor nempe, et praeter pedes et rostrum, quae carnei coloris, totus niger. Cauda [orig: Caudä] breviore. Oculis nigris, albo circulo cinctis.
Tertius est sine Uropygio, et hic vel Erythromelanus, in quo totum corpus prone [orig: pronè] et supine [orig: supinè], item alarum principia coccineo colore splendent. Reliquum alarum atrum est. Rostrum pro corporis proportione exiguum, et domesticorum rostro minus, colore qua capiti iungitur albo, cetera nigro, acutum et exile. Uropygiumnullum. [note: Idem c. 27. ] Inde ex eius pennis opera plumaria conficiunt: vel Cyanerii thromelanus
page 97, image: s132suriori longior, rubri, cyanei, et nigri coloris; quique habet caput, collum, pectus et inferiora omnia coloris rubri saturati: ad colli latera maculas binas, contiguas [orig: contiguás], semilunares, magnas caeruleas, rostrum parvum, recurvum, nigrum, prope [orig: propè] frontem album; alas admodum longas, nigras, ad latera caeruleas; pedes breves et nigras.
[note: Idem c. 28. ] Quartus Porphromelanus, cui, caput, dorsum, Uropygium coloris sunt purpurei saturati. Rostrum collurionis aemulum, superius nigrum, qua capiti adhaeret album. Remiges alarum nigrae. Cauda quinque digitos longa, decem pennis nigerrimis constans.
PUNCTUM IV. De Embriza Alba et Pratensi.
[note: Gesner in Ornithol. ] HAE Passerini etiam generis esse videntur. Albam ita Gesnerus describit. Emberiza alba, quae mihi demonstrata est media hieme apud nos capta, maior est flava, rostro brevi, latiusculo, flavi nihil habet. Colore similis Alaudae, alioqui dissimilis, ventre albicante, a [orig: à] quo etiam Albam cognominavimus. In superiore rostri parte retro [orig: retrò] mucronem, tuberculum intus conspicitur. Digiti fusci sunt; crura album et puniceum colorem prae se ferunt.
De Pratensi sic idem, Emberizam pratensem voco quam aucupes nostri Wise Emberitz a [orig: à] pratis in quibus versari solet appellant. Haec, ut pictura indicat, colore est testaceo, seu figlino, cruribus, pectore, ventre, alis et cauda media [orig: mediâ]. Utrinque enim in ea nigrae sunt pennae. Dorsum quoque nigricat, et in alis superius maculae nigrae sunt subrotundae: inferius vero [orig: verò] marginis pennarum secundum longitudinem nigricant. Rostrum fuscum, vertex niger, infra quem utrinque macula albicans retorsum tendit: tum rursus aliae duae nigrae et albicantes per intervalla sequuntur. Hancavem circa lacum Verbanum Ceppa vocant.
TITULUS II. De Avibus Granivoris Canoris.
CAPUT I. De Carduele, Spino et Passere Canario.
[note: Nomen. ] CARDVELIS Carduelus, et Cardelus Gazae Hermolao et Gesnero Thraupis; Aldrovando ab aurea in alis witta, Chrysomitres. Aurivittes, Kiranidi Iena, et Avis Iovis; aliis Corydalis, Graecis etiam dicitur.
[note: Descriptio. schwenckfeld, in Aviar. Silesiae. ] Avis est parva, cui dorsum cinereum et fuscum, Alae croceo colore, nigroque mixtim et alternatim vatiatae, albisque notatae maculis; vertex nigricans; rostrum acutum subrubens apice fusco. Oculi ambitus exterior niger, hunc miniatus, miniatus, miniatum caesius circumdat. Nec tamen haec colorum pictura in omnibus apparet. Femina alas habet cinereas, guttur album. Visa nondum adulta ubique unicolor, ex cinereo [note: Aldro. Ornith. l. 18. c. 3. ] ad ruffum tendens. Visae et aliae, quarum quaedam in anteriori capitis parte et in mento aliquid rubri obtinent, dorso, pectore, ventre, et reliquis capitis partibus albescunt: quaedam totae prorsus albae sunt, capitis partem rubram si demas, et aliquot lutescentes in alis pennas.
[note: Sexus ] Sexus facile [orig: facilè] cognoscitur, si coloris, ut supra attigi, vocis et plumarum habeatur ratio. Vox feminis exilior, nec diuturnus cantus. Plumae costas obvestientes cinereae aut fuscae, maribus aterrimae.
[note: Nutrimentum. ] Victitat seminibus lapparum, papaveris, rutae, dipsaci. Cannabino adeo pinguescit, ut cantandi alacritatem amittat. Quaecumque vero [orig: verò] edit, rostro decorticat, ut pura medulla vescatur.
[note: Generatio. ] Nidum in truncis arborum et spinis construit, ter in anno, Maio nempe Iunio et Augusto. Aliquando et in hypocaustis pullitiem educit. Septem saepe [orig: saepè]
page 98, image: s133ova, octo interdum, quinque aliquando ponit. Praestant ceteris, qui mense Augusto excluduntur. In dumetis nascuntur, atriores sunt, et prunis aut malis aurantiis potius quam [orig: quàm] aliis arboribus insident.
[note: Vox ] Canunt omni tempore, sed maxime [orig: maximè], cum alias e [orig: è] suo genere adventare cognoscunt.
[note: Volatus. ] Volant gregatim, et ad duo milia quandoque.
[note: Aetas. ] Aetatem ad XX. annos producunt. Visa Moguntiae viginti tres egressa, cui singulis annis rostrum ac ungues praecidebantur, ut cibum potumque capere posset. Depositis geminis pennis canae, quo locabatur vel prona vel supina iacebat. Plus voce quam patina [orig: patinâ] hominem delectant. Haud mali tamen sunt alimenti, si pingues, et non nidificant, Assas iliacis et colicis prodesse Kiramides auctor est.
[note: Descriptio. ] SPINUS seu Ligurinus avicula est, pectore luteo, rostromediocri, tenui et acuto. Duas habet maculas nigras. Alteram in fronte, alteram sub mento. Mari capitis macula multo nigrior; idem toto corpore magis quam femina lutescit.
[note: Locus ] In frigidioribus regionib. vel numquam vel raro [orig: rarò] apparet, nec in Italia quotannis cernitur.
[note: Victus. ] Iisdem quibus Carduelis vescitur, nasci inprimis et comizae semine.
[note: Generatio. ] Nidulatur in montium silvis. Ova secundum [orig: secundùm] nonnullos duodecim, secundum alios quatuor aut quinque [note: Vox. Aldro. Ornith. l. 18. c. 4. ] ponit. Amoenissime [orig: Amoenissimè] cantat; et non tantum Carduelis, sed et aliarum avium aliquando vocem imitatur.
[note: Volatus. ] Volant gregatim, et toto agmine facillime [orig: facillimè] autumno capiuntur. Sanguis eius cum sali sanguine non coit. Asino vero [orig: verò], quod spinas tempore verno depascens, nidum deiciat, infensus est.
[note: Descriptio. ] PASSER CANARIUS ab insulis Canariis, unde adfertur, ita dictus, avis est vulgaris Pari magnitudine; rostro albo parvo et in acutum tendente; alarum et caudae pennis totis viridi colore. Mari pectus, venter, et pars superior capitis, quae rostro adiacet magis lutea sunt, quam [orig: quàm] feminae.
[note: Victus. ] Pascitur Phalaridis semine, saccaro, et auricula muris, qua [orig: quâ] ad cantum excitatur.
[note: Vox. ] Concentu est valde [orig: valdè] amoeno et acuto, quem spiritu diu non interrupto nunc in longum, nunc in altum varia vocis inflexione extendit.
Praeferundi quibus cauda longior, corporis magnitudo minor.
CAPUT II. De Fringilla, Montifringilla, et Linaria.
[note: Descriptio. ] FRINGILLA, seu quod frigus praenuntiet, seu quod plures in frigore convolent, ita dicta, Spiza est Aristoteli, modernis Graecis Fringillaro. In ea capitis et colli pars prona ad subcaeruleum vergit; quod hinc ad Uropygium subvirescit. Pectus et venter inter rubrum et spadiceum ambigunt. Femina minus vegetis ornatur coloribus; pectus et venter ex ruffo albescunt. Visa toto corpore candida. Visa et ex albido flavescens.
[note: Locus. Arist. H. A. l. 9. c. 7. ] Locis gaudent hieme moderate [orig: moderatè] frigidis, aestate tepidis. Nam in Helvetia feminae per hiemem recedunt, et valido frigore ita offenduntur, ut volare nequeant, et manibus capiantur.
[note: Generatio. ] In infimis arborum, et summis fruticum ramis nidulantur. Nidus intus ex lana et aranearum telis, extus ex musco construitur. Quinque aut sex ponere ova aucupes referunt.
[note: Vox. ] Non uno eodemque modo canunt. Quaedam concise [orig: concisè] quasi quaerulantur, quaedam in longum trahunt. Maribus vox alta est et plena. Feminis exilis et submissior. Fringutire vel frigere auctores dicunt, si suavius ut canat volueris, locustam mandendam appone.
[note: Ingenium. ] Difficulter ob astutiam capiuntur; facilius vel zephyro flante, vel sudo. Nam et demissius tum volant, et melius allectricum voces audiunt. Quaedam numquam mansuescunt, et inedia consumptae commoriuntur. Omnes primis captivitatis mensibus prae maestitia obmutescunt; nec nisi blanditiis [note: Theophr. design. tempest. ] exhilarantur. Mane [orig: Manè] si canant, tempestatem praesagiunt.
page 36, image: s134[illustration:
Emberiza pratensis. Wisemmertz.
][illustration:
Carduchs. Distelfinck.
][illustration:
Prunella.
][illustration:
Fringilla. Finck.
][illustration:
Linaria Rubra. stocKhenfling.
][illustration:
Linaria. Henfling FlachsfincK.
][illustration:
Fringilla montana.
][illustration:
Acantur quem Gaza Spinum et ligurinum??? cat. Zeisel.
][illustration:
Citrinella. Citrinle.
][illustration:
Carduelis mas.
][illustration:
Chloris. Grunfinck [orig: Grünfinck].
][illustration:
Serinus. Girliz. Fedemlein.
][illustration:
Fringilla. alia.
][illustration:
Ligurinus alius
][illustration:
Carduelis ciliis albis.
][illustration:
Fringilla sublutea.
][illustration:
Canarias. Zuker Vogel. CanariVogel
]
page 99, image: s135[note: Descriptio. ] MONTIFRINGILLA magnitudine fringillam excedit. Color in capite, dorso et cauda nigrior quam [orig: quàm] Fringillae. Supina pars albicat. Pectus cum gutture nonnihil ruboris habet. Alae duabus transversis lineis ex ruffo flavescentibus distinguuntur, media linea interiecta. In femina, vertex, cervix et dorsum plus habent ferruginei: alarum linea superior adeo [orig: adeò] est angusta et brevis, ut fere [orig: ferè] delitescat. Non adeo [orig: adeò] suave canunt, et caveis inclusae aliarum alitum Passerum inprimis voces imitantur.
[note: Descriptio. ] LINARIA Passeris est mangnitudine, specie admodum similis, colore testaceo seu ferrugineo ad cinereum vergente, eoque in mare intensiore. Idem in pectore maculis respergitur ruffis, femina fuscis et maioribus. Alarum rectrices pennae nigricant, sed ad latera et in extremitatibus suis candicant.
[note: Nutrimentum. ] Cibus ipsi Phalaridis, lini, cannabis, raparum, et caulium semen, panicum, avena fracta etc.
[note: Morbus ] Laborat interdum morbo, quem subtilem dicunt, in quo maesta silet, pennae obrigent, venter solito tumidior venis rubris conspergitur, pectus ex carne apparet.
[note: Vox. ] Exoriente canicula [orig: caniculâ] obmutescit, ac plumas vellicando circa medium excutit; sic certum canicularis sideris exortum indicat. Celebris est apud Italos eius astutia. Unde proverbium egli e [orig: è] un Fanello.
[note: Gesner. in Ornithol. ] Huc pertinet Linaria Rubra Gesnero a [orig: à] coccineo verticis colore dicta, sive illa Aster Oppiani, sive aliud quid. Advolant aliquando turmatim, et fere [orig: ferè] pestilentiam brevi futuram circa Norimbergam indicare putantur.
[note: Aldrov. l. 18. c. 9. ] Nec non Linaria marina Aldrovandi, quae rostro lutea, vertice miniacea, pectore et ventre candicans. Collo et dorso ex luteo fusca est. Alteri quam exhibet per tergus et superiora prorsus leucophaeae; percurrentibus striis deorsum vergentibus, color miniaceus magis splendet, alae sunt longe [orig: longè] pallidiores; Gula et pectus leviter lutescunt; retro oculos macula fusca, rotunda data est.
Quae circa Argentinam Gyntel nominatur, per caput dorsum et caudam fusca est, pectore ruffo, fuscis distincto maculis, cruribus rubicundis, ventre inferiore albicante; seminibus papaveris et aliis vescitur; et gregatim volat.
CAPUT III. De Alauda in genere, et in specie.
[note: Nomen. ] ALAUDA, seu Cassita et Galerita, quae tamen cristatis vocabula proprie [orig: propriè] conveniunt, Graecis veteribus , ut apud Hesychium lego; modernis Cuzula, , et in Creta, teste Bellonio, [note: Scaeliger Exerc. c. 233. ] Chamaechilados nuncupatur. Cirim non esse, tum cirri seu innulae oblongae pulcherrimae, tum pedes rubri, qui in alauda non sunt, Scaligero agente, evincunt. Formam non describam, obvia omnibus est avicula. In posteriore digito pedis longissimum habet unguem.
[note: Locus. ] In Andalusia non reperiri, Averroes [orig: Averroës] tradit; numquam arboribus insidere [note: Arist. H. A. l. 9. c. 8. ] Aristoteles. Visae tamen in illis cristatae, si rugosum nec levem habuere corticem. In angustiis montium [note: Agricola. l. de Animal. subter ] hieme alicubi conduntur: in Italia et Gallia omni eas videbis tempore.
[note: Nutrimentum. Plut. l. de Iside. ] Vescuntur granis, sed et vermes deglutiunt, attelaborumque ex genere locustarum ova diligenter perquirunt: ideo a [orig: à] Lemniis coluntur.
[note: Generatio. ] Nidum ex siccarum herbarum radicibus humi ter in anno, nempe circiter Calend. Maii, Iunii, et paulo post Idus Iulias construunt, eundemque aurae obversum ita in segetibus et gramine recondunt, ut praetereuntium et Accipitrum minime [orig: minimè] obvius sit oculis. [note: Arist. H. A. l. 6. c. 1. ] Ova quinque pariunt, quae a [orig: à] bufonibus foveri falsum; quia aurae exponuntur. Superin cidentes solis radii parentum defectum supplere videntur. Pulli exclusi implumes adhuc deducuntur ad pastum, ut praedantium cripiantur iniuriis.
[note: Vox. ] Quantum ad Cantum mira alacritate pennis exsertis in aere [orig: aëre] vocis
page 100, image: s136modulatione, laetae serenitati temporis, quasi applaudit. Nam nubilo pluviove caelo, vix aut unquam canit, ut neque humi, sed inter ascendendum. Ascendit autem paulatim, subito [orig: subitò] vero [orig: verò] et instar lapidis descendens cantillat. Matutino vero [orig: verò] potissimum audiuntur, metidiano silent.
[note: Inimicitia. Arist. l. 9. H. A. c. 1. ] Inimicitias exercent cum Pella ex ardearum genere, cuius ova diripiunt, ut Aristoteles vult; cum Acanthyilide, ut Philes et Aelianus; cum corvis, quod ab iis devorentur; cum Accipitribus [note: Anto~. My-Zald. cit. Aldrov. Aelian H. A. l. 6. c. 46 ] Alaudariis, a [orig: à] quibus adeo [orig: adeò] expavescunt, ut in hominum sinus confugiant, cum Arcturo sidere, quia in ipsius cum sole exortu, obmutescere incipiunt, aegrotant, et plumas vellicando excipiunt. Denique cum sinapis semine, quod nulli non innoxium, alaudas conficit.
[note: Morbi. ] Laborant morbo comitiali, et alterius oculi caecitate, idque nono accidere anno Albertus experientia [orig: experientiâ] propria [orig: propriâ] nixus testatur.
[note: Usus ] De usu in cibis taceo. Iuniores et pinguiusculas nemo non appetit.
[note: Species. ] Species Alaudarum sunt, CRISTATA et NON CRISTATA. Illa est vel Maior vel Minor; quarum haec Aristoteli incognita, Schvvenkfeldio Arborea, Fera, , apicem pro corporis magnitudine longiusculum, et pedes rubros habet. Cum frigus intensum est, et nix agros tegit in sterquiliniis et prope [orig: propè] horrea versatur, per aequinoctium avolat, si Longolio credendum; nidum in fossis senticosis sternit; nullam particularem cantiunculam habet; sed inepte [orig: ineptè] aliarum quibus cum victitat vocem refert: Congener est ipsi Alauda Silvatica, quam Germani Waldlerch vocant, parte inprimis prona albicantior.
Maior rostrum habet cavum; cristam, cuius radices inter utrumque oculum situantur, aliquantulum nigricantem. Dorsum cinereum albo maculatum. [note: Bellon. l. 5. de Avibus c. 22. ] Ventrem albicantem, pectus cinereum albis maculis conspersum. Caudae plumas nigras. Linguam exiguam fere [orig: ferè] furcatam, quia ramis raro [orig: rarò] insidet; ungues longiusculos. Habitat in agris, circa flumina, et lacus; hiemis tempore ad vias. Non volat aliarum more, sed vento cogente, nunc ima nunc summa petit.
Non cristata suavius canit.
[note: Usus. ] Laudatur ad colicos dolores, [note: Galen. de simpl. Medic. facult. l. 11. ] seu cocta seu assa. Quidam cor alligari femori iubent: aliis recens tepensque devorant. Consularis Asprenatum domus est, inquit Plinius, in qua alter [note: Dioscorides l. 2. c. 48. ] e [orig: è] fratribus colo liberatus est ave hac in cibo sumpta, et corde eius armilla [orig: armillâ] aurea [orig: aureâ] incluso; alter sacrificio quodam crudis laterculis incluso corde, ad formam camini, atque ut sacrum peractum erat, obstructo sacello. Thraces vivente adhuc Alauda cor exemptum sinistro femori pellendae coicae ergo [orig: ergò] circumdabant, ut Alexander Trallianus scribit. Porta causam in loquacitatem conicit. Nimia enim garrulitate, flatus, ex quo morbus saepe [orig: saepè] exoritur, eximitur.
Non CRISTATA, Hermolao, Sipontino, et Grapaldo Terraneola, Nipho falso [orig: falsò] Aristotelis Tetrix, colore similis est cristatae, sed magnitudine minor. Caput habet nigrius fulvo colore [note: Arist. H. A. l. 9. c. 25. ] intermixtum. Dorsum spadiceum, cinereum, et subnigrum. Pectus pluribus maculis distinctum. Ventrem subalbidum. Posticos digitos et ungues eiusdem magnitudinis cuius et posteriores. [note: Bellon. H. Avium. l. 5. c. 23. ] Degit in planis locis, erica et Iunipero consitis. Hieme gregatim volant, aestate binae. Alta petunt volatu, diutius in aere [orig: aëre] haerent, et maiora spatia conficiunt. Amoenitate vocis inter omnes excellunt. Galli ex uno temperamento in alterum facile [orig: facilè] transire, et pro ventorum diversitate, diversimode [orig: diversimodè] etiam immutari, tradunt. Flante Austro macrescunt, Aquilone pinguescunt. Captura hieme largissima, nisi nives diutinae sedeant, et maxima sit frigoris inclementia.
Ad hanc Calandra, Alauda pratorum, et Alaudae congener spectat.
Calandra Graecis et forte [orig: fortè] , seu suavitate cantus; aliis, sed falso [orig: falsò] Acredula, Charadrios, Gurgulio, ad Sturni magnitudinem accedit. Alaudae de cetero in omnibus similis. Collum qua iubae Capiti connectuntur gracile habet,
page 37, image: s137[illustration:
Coscothraustes
][illustration:
Coscotraustes. Indica.
][illustration:
linarin funfling [orig: fünfling]. flax fink
][illustration:
linaria
][illustration:
Alauda. Cristata. lerche
][illustration:
Alando lerche
][illustration:
Carduolis distelfinck
][illustration:
ligurinus
][illustration:
Spinus. Ligurinus
][illustration:
Chloris seu frin gilla Viridis grim finck
][illustration:
Hortuia nus Brach amsel Trostel
][illustration:
Turdus. Krames vogel.
]
page 101, image: s138et rostrum crassius. Victitat dutiusculis grantis. Vocis modulatione audientes mirifice [orig: mirificè] oblectat, ac omnes avium voces expressime [orig: expressimè] imitatur. Capta, vix unam diei horam sine cantu praeterit.
[note: Bellon. H. Avium. l. 5. c. 24. ] Alauda Pratorum Alaudis est minor. Rostrum habet tenue, et longiusculum. Plumas cutem contegentes omnino [orig: omninò] nigras. Caudae, in extremo albicantes. Humi dormit. In pratis nidificat. Difficulter educatur, sed educata suavissime [orig: suavissimè] canit. Cum Accipitrem supervenientem adspicit, in arborum ramis latitat.
Alaudae congener illa Aldrovando dicitur, quae Bononiae Petrone, Genuae Petronella et Chiapparone dicitur. Cristatae maioris magnitudinem aequat, vel superat. Eidemque colore fere [orig: ferè] similis est. Pectoris et totius ventris color magis ad subflavum vergit. Ungues in tantam longitudinem non excrescunt. Tibiae et pedes albicantiora sunt. Humi saepe [orig: saepè] quiescit vel cursitat; in arboribus vero [orig: verò] et fruticibus summa semper cacumina petit, quibus diu immobilis insidens, suavissimas cantilenas modulatur.
CAP. IV. De Chloride, Citrinella et Serino Gesneri, et Luteis earumque congenere.
[note: Descriptio. ] CHLORIS Germanis Grunsinch [orig: Grünsinch], seu Fringilla viridis, magnitudine est alaudae, aliquando tota viridis, aliquando valde [orig: valdè] lutea. Mas a [orig: à] femina in hoc differt, quod haec spadiceo partim, partim cinereo ubique coloratur, minusque multo lutei coloris, imo [orig: imò] modicum admodum habet. Pedes ei et crura mollicula, carnea fere [orig: ferè] substantia et colore. Gula, venter, pectus, uropygium, et alarum suprema ora, pulcherrimo ochrae colore flavescit.
[note: Victus. Arist. H. A. l. 8. c. 3. ] Aristotels vermiculis victitare scribit. Verum pascitur quoque seminibus, Carduorum maiorum, Lapparum, raporum, et phalaridis. Adeo [orig: Adeò] aliquoties cicuratur, ut una manu detenta, cibum [note: Arist. H. A. l. 9. c. 13. ] altera porrectum, capere non recuset. Nidum ex hymphito stirpitus evulso [note: Generatio. ] facit. Sed stragulum ex lana et villo subicit. Quatuor aut quinque ova [note: Aelian. H. A. l. 4. c. 47 ] parit.
[note: Aldrovand. Ornith. l. 18. c. 18. ] Congener est huic illa, quam Aldrovandus Chloridem Indicam vocat, quaeque prono, ventre nimirum et pectore est candidissima, rostro subviridi ad fuscum vergente, capite toto dorso et Uropygio viridibus; pennis, alarum remigibus et tota cauda caeruleis, scapis albis, pedibus nigris.
CITRINELLAM Gesneri, quam Galli Tarin vocant, Thracipedem Aristotelis Bellonius esse opinatur. Color capitis dorsi caudae intensior est quam [orig: quàm] in Ligurino, ideo ob flavedinem magis fusca videtur. Mas plus flavi coloris in toto corpore et praesertim in pectore et circa nates habet, quam femina. Vescitur iisdem seminibus, quibus aliae canorae. Raro [orig: Rarò] plures quam [orig: quàm] septem, aut octo uno incubitu excludit, et in cantu omnibus huius generis excellit.
SERINUS Gesneri Ligurinum magnitudine et colore refert; pectore et ventre ex viridi flavescens; parte superiore, partim eiusdem coloris partim fusca. Congener est illa, quam Germani Hirngrylle vocant, magnitudine [note: Gesner. in Ornithol. ] Ligurini, sed magis lutea. Capitur in Helvetiae montibus. Auceps cum sexum utrumque domi aleret, ita ut aliqua volandi libertas esset, pullos etiam ex eis habuit. Sed cum aliquando pro mare Gryllo marem Ligurinum adhibuisset, ova quidem nata sunt, sed ex quibus foris nihil provenit. Suavissime [orig: Suavissimè] cantillat.
LUTEARUM duo sunt genera; Unum, quod Ciam simpliciter Itali vocant; Alterum, quod a [orig: à] colore paleari, Ciam Pagliariam, seu Pagliaricciam, Angli Gelgorstam dicunt. Capiuntur facillime [orig: facillimè] omni aucupii genere. Vescuntur granis hordei triticei pane; hieme alimentum in equinis stercorib. quaerunt. Captae per duos vel tres menses merum Cici ingeminant; servitutis oblitae ad suos modulos revertuntur. In caveis saepe [orig: saepè] cum morbo comitiali conflictantur. Media [orig: Mediâ] hieme magno
page 102, image: s139numero in Italia apparent, et in pratis ingentes earum catervae conspiciuntur. Quae de harum congenere addit Aldrovandus vide si libet capite videsimo primo, libri decimi octavi.
TITULUS III De Avibus Baccivoris.
CAPUT I. De Turdis in genere.
AVis Latinis, seu per Onom atopoeiam, seu a [orig: à] colore, Turdus dicta, a [orig: à] Graecis veterib. a [orig: à] modernis [note: Bellon. Obser. l. 1. c. 10. ] Schynopoullos, ac si lentiscinas aves diceres, vocatur. Genera ipsorum tria prodidit Aristoteles. Viscivorum seu picae magnitudine. a [orig: à] stridore dictum, quantitate Merulae; et Ilias, omnibus minus, minusque maculis distinctum, [note: Athen. Dipnos. l. 2. ] quod gregatim volat. et nidos e [orig: è] luto hirundinum more construit, et apud Gallos [note: Scalig. g in H. A. Arist. l. 9. c. 26. ] non extare putatur. Recentiores plura enumeratis annumerant. Nam et Turdela Hermolao est genus Turdi alterum, quod in Veneta provincia Drexanos vulgo [orig: vulgò] vocant, maior Turdo, penna subfusca [orig: subfuscâ], varia; et Turnero illa, quae Saxonice [orig: Saxonicè] Brachvogel, (commune hoc fere [orig: ferè] illis nomen, quae in novalibus et quiescentibus agris immorantur) colore fusco, terreo, obscuro, ut humi sedens agnosci vix possit, ex Turdorum est genere. Idem Germanorum Trostel, Turdum pilarem esse putabat. [note: Genera. ] Scaliger [note: l. Commentar. citato. ] secundi apud Aristotelem generis, duas species facit; quarum una Trida a [orig: à] Vasconibus, altera Turdus dicitur, figura [orig: figurâ] et facie adeo [orig: adeò] dissimiles, ut nonnumquam in agnoscendo fallantur. Saxonum Ziepdruschel colore Iliaco similis, quaeque circa rubos versatur, et fructibus eorum victitat, minimum Turdi genus, et Aristotelis quibusdam, Germanorum vere [orig: verè] Klein Zimmer, Merula [orig: Merulâ] minor, rostro acuto, brevib. pedibus, eiusdem nonnullis Cyanus. Helvetii habent Turdum silvestrem. Carinthiorum avis dicta Leimtrostel, pedibus albis, Turdis minoribus annumeratur. De Albis, qui in Septentrione, non est quod aliquid dicam.
[note: Forma. ] Forma si spectetur, cinereus color eis fere [orig: ferè] peculiaris est, huic quam [orig: quàm] illi remissior vel intensior. Omnes per collum inferius, pectus et ventrem maculis aestate consperguntur, [note: Arist. H. A. l. 9. c. 49 ] quas per hiemem deponunt. Unde Plinius, [note: H. N. l. 10. c. 29. ] Turdis color aestate circa collum varius, hieme concolor. Visus tamen viscivorus, nescio quo anni tempore captus, qui ita plumbei coloris evaserat, ut quodammodo ad amethystinum accederet. Visus et Turdus vul ò dictus, tribus diversis coloribus diversis nimirum temporibus captus. Rostrum omnib. est longiusculum, crassiusculum, rectum. Lingua lata, et ad imitandum humanum sermonem parata. Pedes figura [orig: figurâ] similes, et colore non in omnibus eodem. Intestinum appendices non habet, nec gula versus stomachum dilatatur, nec superius ingluviem habet. Nullibi non sunt obvii. Daphnios, seu a [orig: à] Laureto illo Alexandrino, ubi baccis vesci poterant; seu a [orig: à] Daphne delitioso quodam Syriae suburbano ita dictos, Clemens Alexandrinus celebrat. Advenas esse, et quotannis in Italiam circiter aequinoctium autumnale transmare verno revolare, Auctor est [note: de Re Rust. l. 3. ] Varro. Unde trimestres Plinius dixit; per hiemem latere scripsit [note: H. A. l. 8. c. 3. ] Aristoteles: nec tamen omnes, vel ex eo evidens, quod in [note: Gesn. in Ornithol. ] Helvetia circa Tigurum per hiemem abundent, hieme in Italia loca maritima iuniperis et myrtis consita, frequentent. Ab [note: l. 5. Hexam. c. 14. ] Ambrosio inter eas quae sub hiemis initium ad nos accedunt, numerentur; Bononiae denique Martio [note: Aldrov. Ornithol. l. 16. c. 1. ] etiam mense copiose [orig: copiosè] habeantur.
[note: Victus. ] Quantum ad Victum delectantur baccis myrti, iuniperi, sambuci, hederae; nec non olivis, ut est apud Calphurnium Poetam [orig: Poëtam]. Unde Olivariorum nomen; fagiglandibus, insectis, lumbricis et culicibus. Ex semine ab ipsis excreto provenire viscum Theophrastus [note: Theophr. de Caus. Plant. l. 2. c. 23. ] et Plinius [note: H. N. l. 16. c. 94. ] prodidere, tam falso [orig: falsò] quam Satyria et Orchides ex eorum genitura nasci, falsum est. Quot enim in arboribus Turdus stercus excernit, et
page 38, image: s140[illustration:
Montifringilla mas.
][illustration:
Montifringillae Congener.
][illustration:
Linaria marina.
][illustration:
Linaria rubra.
][illustration:
Linaria alia
][illustration:
Alauda. Lerche.
][illustration:
Alauda Cristata.
][illustration:
Guntel.
][illustration:
Alauda pratorum.
][illustration:
Alauda Cristata.
][illustration:
Alauda Cristata Senex.
][illustration:
Alaudae Congener Cum loto Aethiopica.
][illustration:
Calandra. alancta mareim Calander
][illustration:
Chloris siiluestris
][illustration:
Citrinella.
][illustration:
Lutea seu Cirulus femina.
][illustration:
Lutea mas.
]
page 103, image: s141tamen viscum non generatur? Quot in regionibus Turdi non sunt, ubi viscum nascitur? Concoquitur in Turdi ventriculo granum, [note: Scalig. in Exerc. 168. ] cum labruscarum longe [orig: longè] duriora et maiora concoquantur gigarta: et exhibitis uni visci baccis, nulla in excrementis reperta est species. De saginatione videantur Oeconomica.
[note: Generatio. ] In cacuminibus arborum nidificantes, pene [orig: penè] contextim in successu, generant. Ova, decem a [orig: à] conceptu diebus pariunt et fovent. Increbuit alicubi mos, ut vasa ibidem collocentur.
[note: Vox ] Vox eorum trutillare, ut Philomelae auctor inquit. Sermonia ssueti, [note: Scalig. Exerc. c. 237. ] tamquam e [orig: è] modulis sermocinantur. Habuit Agrippina, qui omnium sermones [note: Plin. H. N. l. 10. c. 42. ] imitabatur. Et mirum est adeo [orig: adeò] surdos dici, ut vitium in proverbium cesserit. Invenere et in
[note: Usus. ] Medicina Usum. Myrtorum baccis farti et assi ventris profluvio laborantibus [note: Plin. H. N. l. 30. c. 7 ] exhibentur. Tempore pestis in cibo, macerati, laudantur.
[note: Bellon. l. 6. de Avib. c. 31. ] Quid de usu in cibis dicam? Duriores quidem concoctu, Perdicibus, Attagenis, Phasianis et Gallinis, Galenus facit: sed quia idem Phasianos Gallinis concotione et nutriendi vi pares, edendi suavitate superiores [note: l. 7. Method. ] alibi scribit; alibi alibi [note: l. de cibis boni et mali succi. ] laudatis cibariis, quae neque tenuem neque crassum sucum gignunt annumerat, vel locus prior mendosus est, vel sibi ipsi contradicens, fallitur. Graeci [note: Alex. ab Alex l. 5. Genial. dier. c. 26. ] sane [orig: sanè] ova cum Turdis, leporinis carnibus, ac mellitis placentis secundae mensae frequentius inferebant. Iisdem Turdorum turmae in propomatibus seu primis [note: Athen. in Dipnos. l. 2 ] cenae ferculis in usu. Eorundem pectora in patinam Apicianam coniciebantur. Et quantus circa eos Romanorum luxus, sive copiam, sive pretia spectes. Tanta Turdorum [note: Plin. H. N. l. 13. c. 9 ] aliquando fuere aviaria, ut ex iis stercorarentur agri. Lucullus [note: Varro de R. R. l. 3. ] alios videbat Turdos in mazomo positos coctos, alios volitare circa senestras captos. Ex uno Ornithone quinque milia scio vaenisse Turdorum denariis ternis (id est computante. Budaeo denis solidis Turonicis et semisse) ut H. S. sexaginta milia ea pars villae reddiderit eo anno, inquit [note: l. 3. de Re R. c. 2. ] Varro. At nunc aetatis nostrae luxuries quottidiana fecit haec pretia, etc. Nostra aetate quoquo modo capti eduntur. Quibusdam iecur ovis integrum cum medulla panis contunditur, et perlinteum transmittitur. Hinc aromatibus ad saporem coloremque commendandum inspersis fervescit. Turdi in iure carnium elixi, et modice [orig: modicè] frixi imponuntur.
CAPUT II. De Turdis in specie.
ARTICULUS I. De Turdo Viscivoro et Trichade.
TUrdus Viscivorus, Aristoteli , Athenaeo dicitur. [note: Gesner. in Ornith. ] Maior est ceteris Turdis, et paulo [orig: paulò] infra columbam. Capite, alis, et ventre fuscus; plumis tamen iuxta caudam aliquid flavi admixtum apparet. Cutem intra rostrum pallidus et subruber colores mixti tingunt. Collum parte prona [orig: pronâ], venterque totus nigris punctis in albi cantibus plumis, et alicubi flavis variant. Pedes digitique, posteriore praesertim tibiarum nervo, flavescunt. [note: l. 16. Ornith. c. 2. ] Aldrovandus semel unum adeo [orig: adeò], in cauda maxime [orig: maximè], et alarum remigibus albescentem observavit, ut pene [orig: penè] albesceret; capite vero [orig: verò], tergore, et supernis alis omnino [orig: omninò] cinereus esset. Nullo non tempore apud nos visuntur. Cibus ipsis abietis viscum et resina; aestate inprimis; hieme fructiferarum arborum semina. Sed et baccis arborum, Iuniperi praesertim et Ligustri, inhiant. Dum singuli singulas visciferas arbores occupant, et prope [orig: propè] eas morantes, alios persequuntur, facilius capi, prodidere nonnulli. Observatain iis a [orig: à] rusticis et praesagia. Diu nempe duraturae hiemis, si circa huius finem in cacumine arboris cantillent. Futurae aestatis, si in eius medio consideant.
[note: Gesner. in Ornithol. ] TRICHAS, qui Pilaris perperam dicitur, et a [orig: à] stridore nomen sortitus est, totus fere [orig: ferè] magnitudine et figura est Merulae. Rostrum habet
page 104, image: s142subflavum in extremo nigricans. Os et linguam flavo colore tincta. Collum pronum cinereum maculis nigris aspersum. Dorsum caropum, et per medias pennulas nigricans. Pars circa Uropygium cinereis plumis obtegitur. Caudam nigrae pennae constituunt. Collum supinum et pectus varia sunt. Pennae alarum partim nigricant, partim ruffo colore tinguntur, etc. Numquam aut raro [orig: rarò] in aestate in Anglia visitur, hieme tanta illorum multitudo, ut nullius avis maior. Vescitur baccis iuniperi, Aquifoliae, et sorbi minimae. Apud Helvetios postremo [orig: postremò] advenit, Acute [orig: Acutè] [note: Arist. H. A. l. 9. c. 20 ] sonat, et quamvis colorem mutet: vocem tamen non variat. Volat gregatim, et inter volandum obstreperus est.
ARTICULUS II. De Turdo Illade, et simpliciter dicto.
TUrdus Illas, Tyllas Alexandro, Myndio dicitur. Fuscus est per totum dorsum. Pectus est varii coloris, medius venter albicat; utrinque rubet. Eodem colore pars sub alis tingitur. Interiora oris penitus flavescunt. Nidificant in Bohemia vel Hungaria. Gregatim plaerumque in dumetis degunt. Initio hiemis per quatuordecim fere [orig: ferè] dies ante Pilares in Helvetiam advolant, circa Pascha recedunt. Racemis victitant, vineisque multum damni inferunt. Ideo [orig: Ideò] tempore vindemiarum capiuntur. Gesnerus in dissecti ventriculo mense Novembri baccas spinae albae quam Oxyacantham dicimus, reperit.
Quem Aldrovandus Turdum simpliciter dictum vocat, is Bellonio Turdus primus Aristotelis, et Turdus viscivorus minor dicitur. Crura in eo ex cescriptione Gesneri albicant. Pectus, ventrem, et latera puncta nigra insigniunt; illud subflavo et ruffo colore in unum commixtis insignitur. Idem sub alis color merus. Tota fere [orig: ferè] pars prona fuscescit. Alae susco ruffum miscuerunt, et maculas subflavas habent. Venter candidus est. Crura albicant. Proprium illis esse apparet, ut circum oculos maculentur. Sexum solo cantu discerni posse dicunt.
NB. Genus Turdorum exoticum Vide in Mantissa. N. 9.
CAPUT III. De Merulis.
MErula, Graecis et , quibusdam a [orig: à] nigro colore Nigretta; Latinis quod solivaga sit et sola pascatur, Merula dicitur. Duo [note: Genera. ] ipsarum Genera Aristoteles [note: H. A. l. 9. c. 19. ] ponit. Vulgare seu nigrum, et candidum, quod tantum circa Cyllenam Arcadiae nasci scribit: nos et in Norvegia, et in novo orbe inveniri scimus. Varro [note: de R. R. l. 3. c. 9. ] inter res inusitatas reponit. Addit et tertium fusco colore, et minoris magnitudinis, quod Passerem solitarium vel Merulam montanam quidam esse iudicant. Vidit Aldrovandus totam ex flavo ad castaneum vergentem, mutato forte [orig: fortè] priore colore. Magnitudinem ei Turdi Trichadis Aristoteles tribuit citante Athenaeo, colorem nigrum, rostrum puniceum vere [orig: verè] an falso [orig: falsò] nescio. Albertus rostrum et pedes crocea. Sed ut plumarum colorem pro temporis diversitate mutant: ita et rostrum idem non servat. Nam id anniculis, teste Plinio, in ebur transfiguratur, at maribus duntaxat. Scaliger [note: In Aristotelis H. A. l. 9. c. 5. ] pullos nigrum habere, anniculos buxeum affirmat Sexus optime [orig: optimè] discernitur. Femina namque fusca est, rostro inferius tantum lutescente, supra plane [orig: planè] fuscido. Gula pectusque totum ex albicante et fuscescete colorib. maculantur. Nominat Aldrovandus [note: Ornith. l. 16. c. 6. ] quandam Leucophalum, cuius caput praeter tres maculas oblongas nigtas, quae retro [orig: retrò] oculos conspiciebantur, prorsus candidum erat, rostrum et oculorum iris lutea, pedes fuscescebant. Cauda et venter aterrimi caloris. Alae albo maculabantur. Apponit et candidam totam, rostro duntaxat rutilo, et pedibus lutescentibus. Aliae ex albo et nigro sunt maculatae, mas minus quam [orig: quàm] femina, cauda [orig: caudâ] nigra [orig: nigrâ], rostro et pedibus intense [orig: intensè] in mare rutilis, paslide [orig: paslidè] in femina flavescentibus.
page 39, image: s143[illustration:
Turdus Viscivorus. Trostel.
][illustration:
Turdus simpliciter. Krametuogel.
][illustration:
Turdus leucocephalos.
][illustration:
Merula. Stein Amsel.
][illustration:
Merula mas.
][illustration:
Merula femina.
][illustration:
Merula alba et nigra.
][illustration:
Passer sobtarius mas. merulus
][illustration:
Passer solitarius femina.
][illustration:
Merula torquata mas.
][illustration:
Merula torquata femina.
][illustration:
Merulae Congener.
]
page 105, image: s144[note: Locus. ] Quantum ad Locum, versantur in locis densis consitis arboribus, spinetis, angustis montium angulis, et lapidum fissuris. Mutant ut Turdi [note: d Arist. H. A. l. 9. c. 16. ] locum, et hieme in vicina demigrant aprica. Parasitus tamen apud Athaenaeum, si algor sub dio perpetiendus sit, se Merulam esse profitetur.
[note: Victus. ] Vescuntur iis dem quibus Turdi. Sed et pomis sorborum, orni sambucique acinis. Caveis inclusae etiam carnib. Plantae ex quibus praecipue [orig: praecipuè] cibum decerpunt, sunt Oxycedrus Dalechampii, Ilex Aquifolia eiusdem, Myrtacanta, philyrea angustifolia, myrtus laurea maxima, myrtus exotica Plinii, et area Theophrasti effigie alni.
[note: Generatio. ] Nidos figura [orig: figurâ] haemisphaerica [orig: haemisphaericâ] oblongiuscula [orig: oblongiusculâ], admodum scutellae cavos, ex surculis ramulisque exilibus, et fibrosis radiculis luto inter se contextis, substrata molliore materia construunt. Bis anno, omnium avium primae, ante exactam hiemem, in Helvetia mense Mattio vel Aprili pariunt. Numerum pullorum nemo exponit. Nido Aldrovando allato quinque inerant. Persarum Magos ex salvia sub ficu putrefacta, dum sol et Luna secundam solis faciem occupant, avem Merulae similem procreasse, cuius adustae cinere lampadi insperso domus serpentibus repleta videbatur, auctor est [note: Epist. Medic. 38. ] Langius.
[note: Vox. ] De earum Voce fringulicire quidam usurpat. Veteres eius non exprimunt proprium, sed inter canoras ponunt. Quandam adeo [orig: adeò] in novem vocum modis exprimendis excelluisse, ut nullus hominum perfecte [orig: perfectè] eam imitari potuerit, Albertus auctor est. Incipiunt autem vere canere, continuant per aestatem. Hieme cohibendo vocem, [note: Arist. H. A. l. 9. c. 49 ] strepunt et tumultuose [orig: tumultuosè] voculantur. Plinius hieme balbutire, circa solstitium mutas esse [note: Plin. H. N. l. 10. ] ait.
[note: Amicitia ] Amicitiam eum ea Rubecula colit. Sequitur enim eam, et noctu, vel iuxta ipsam, vel in proxima arbore conquiescit. Ipsas Noctuae ita infensas quidam volunt, ut quotiescumque clamantem audiverint, tamquam iniviuriam vindicaturae, advolent. Mali Punici grano perire Aelianus [note: Ael. H. A. l. 6. c. 46. ] auctor est.
[note: Ingenium. ] Ingenium resipit, quod [note: Philostr. l. 7. in vita Apollon. ] humanum sermonem, quamvis linguam strictam, rostrum rectum, et angustum habeant, imitantur: et quod [orig: quòd] Laurifolio annuum fastidium purgant.
[note: Usus. ] De Usu in cibis, haec pauca dixisse sufficiat. In pectore ipsarum [note: Horat. l. 2. sermon. ] adusto haud parvam collocasse voluptatem Romanos. Inter popinae vero [orig: verò] professores [note: Plin. H. N. l. 10. c. 50. ] clunesne tergoribus sint praeferendae, disceptatum. Tarde [orig: Tardè] tamen concoquuntur, parumque alunt, si [note: Platina l. 5. de tuenda sanit. ] Platinae credimus; inter laudatas censeri debent, si Salernitanis. Nonnulli a [orig: à] Noctua captas praeferunt. Alii pingues et retibus vel laqueis captas eligunt.
Quantum ad Medicinam, bene [orig: benè] illis qui laxa sunt alvo praescribuntur. Plinius inassatas cum myrti bacci dysentericis mederi scribit, Porta [note: l. 3. Phytogn. c. 11. ] Melancholiae. Fimus ex aceto mistus, si orizam avis comederit, extirpat lentigines. Caput ad brachium sinistrum, cum leporis pedibus portatum, audaces facere, mendacium est.
CAPUT IV. De Merulis in specie.
ARTICULUS I. De Passere solitario et eius congenere.
PAsser Solitarius, quod cum nullo sui generis unquam, nisi tempore generationis versetur vulgo [orig: vulgò] dictus, quem tertiam Aristotelis Merulam esse Gesnerus, Niphus, et Aldrovandus asserunt, Merulus Solitarius circa Tridentum, Merulus stercorosus, quod in latrinis habitare credatur Romanis, si Alberto credendum; Merula saxatilis [note: Gesner. in Ornithol. ] Placentiae dicitur. Avis est Merula paulo [orig: paulò] minor, tota nigra, rostro lo~giusculo, parumper arcuato, capite pro corporis proportione parvo, superius plano, nigroque ad latera, nempe [orig: nempè] circum oculos, aures, et in collo inferiore caeruleo. Femina tota fusca est, et pectore maculis lutescentibus
page 106, image: s145variegatur, mari plane [orig: planè] dissimilis. In saxis et testis (non tectis, [note: Arist. l. 9. c. 19. ] a kera/mion, namque textus habet) diversorium habere Aristoteles dixit. In parietibus aliis Passeribus co~iungi, et cum eis ad pastum volare Albertus. In dumosis rupibus circa Larium lacum nidulari, neque cum aliis avibus degere, Gesnerus affirmat. Canorus est, et Mediolani ac Genevae magno propter cantum pretio venditur. Quem Bellonius descripsit, et Charadrium esse primo aspectu putabat, Turdi Iliaci est crassitie, Lusciniae morib. praeditus. Rostrum habet rotundum, acutum, subalbum, in extremo nigrum. Pennas sub pectore et duabus costis colore dactylorum, [note: Forma. ] maculis interstincto. Dorsum cinereum, fulvo maculatum. Pedes Turdo similes, Caudam ut in Luscinia ruffam, quam moxut e [orig: è] nido eximitur, immutat. Mas quia pulchrior, coloris elegantia [orig: elegantiâ] a [orig: à] femina distinguitur.
[note: Generatio. ] In rupibus solitariis nidificat, et raro [orig: rarò] in plano aut per valles cernitur. Certo anni tempore sub tegulis seu imbribus degit. Canit noctu aeque [orig: aequè] ac interdiu ad lumen candelae maxime [orig: maximè]: Franciscus Gallorum Rex tanti eius cantum fecit, ut nullam praeter hanc audire dignaretur.
PASSERI SOLITARIO congener est illa avis, quam quidam Petrocos scyphum, Germani Steinrotele et Blauvogel vocant, Bellonius [note: l. 1. Observ. c. 11. et l. 6. de Avib. c. 6. ] Cyaneum Aristotelis, sed falso [orig: falsò] (Ex Picorum enim genere est, rostro etiam ad saxa durissimo; et quis Merulam totam caeruleam vidit) dixit. Magnitudine [note: Seiler. ad Gesnerum. ] est Sturni, pectore, cervice, et lumbis Cyanea: dorso et alis nonnihil nigricans. Rostrum ei sesquidigiti longitudine subternares fuscum, imo aculeatum, superiore parte adunca, inferiorem ut plurimum contegente.
[note: Locus. ] Degit in altissimis, praeruptis, et nivosis scopulis, in Creta, Citharea, Corcyra, Zacyntho, Eubaea, et circa fluvium Athesin.
[note: Generatio. ] Nidificat in deviis solitudinibus, pullosque, quos ternos aut quaternos excludit, ut a [orig: à] rupicapris etiam tuti sint, in cavernas deorsum condit.
[note: Vox. ] Vox ipsi articulata, amoena et varia. Media [orig: Mediâ] et intempesta [orig: intempestâ] nocte expergefacta, ad astantis provocationem claro spiritu canit. Ante tempus autumni cum colore etiam vocem mutat, ac alis expansis novos, secum continuo [orig: continuò] murmurans, excogitat cantus, nec veteris obliviscitur.
Color sub hiemem niger e [orig: è] caeruleo evadit. Circa veris initium, in pristinum commutatur. Adulta vel e [orig: è] nido semel egressa et volatui adsueta, nullis astutiis capitur. Moris denique ei, oculos hominum aliorum alitum more adpetere. Tamque diligenter res observare, ut plaeraque, vocis aliquo articulo indicet.
ARTICULUS II. De Merula Montana, Germanorum Torquata, Bicolore, et Saxatili.
MErula Germanorum MONTANA, avis est paulo [orig: paulò] infra Turdum maiorem. Caput, dorsum et alae, ruffo quodam modice [orig: modicè] admisto nigricant. Pectus est, explumis partim subfulvis, partim nigricantibus obscure [orig: obscurè] maculosum. Os interius et lingua lutei seu melini coloris. Ventris color ex nigro et cinereo mistis; crura ex glauco nigricante, et ruffo, constant. Cauda est atra.
TORQUATA, quae et Montana, Saxatilis, et Equina, quod in silvis vermiculos in fimo equino quaerat, avis est barbatula, magnitudine fere [orig: ferè] et colore Turdi. Parte prona [orig: pronâ] inter collum habet albas duorum digitorum latitudine plumas, reliqua [orig: reliquâ] maculosas, nigris in medio pennis, ambitu albis, superiore fuscas, alarum pennis, margine extrinseco albicantibus. Femina, quam Aldrovandus descripsit, erat corpore toto subnigro; rostro circa nares, et in apicenigro, ad latera flanascente, pennis remigib. alarum nec non ventris, extimis oris, nonnihil albicantibus, cetera [orig: ceterà] candicantibus. In ultimo gutture seu pectoris principio macula albissima pollicem lata ad humeros pertingente, vel torque candido, ornabatur.
page 40, image: s146[illustration:
Merula Rosea mas seu Sturnus marinus.
][illustration:
Merula. amsel.
][illustration:
Merula Brasilica.
][illustration:
Merula apus Indica.
][illustration:
Sturnus vulgaris.
][illustration:
Cariiocatacte. nusbicker
][illustration:
Sturnus. Staer.
][illustration:
Sturnus Capite albo.
][illustration:
Sturnus pullus.
][illustration:
Sturnus Cinereus.
]
page 107, image: s147Merula BICOLOR quod duobus potissimum coloribus fusco aut subnigro, et luteo rubescente variet, dicta, est avis Merula [orig: Merulâ] paulo [orig: paulò] minor, capite fusco, lineolis candicantibus variegato, rostro in luteo rubescente, qui etiam color in tergore et cauda intensior; in pectore et ventre remissior, videtur. Alarum remigibus fuscis, in extremis oris albis, pedibus breviusculis, digitis pro proportione longis luteis, unguibus rubicundis.
SAXATILIS, quam Turnerus ex Graculorum genere facit, quidam Cyanon Aristotelis credunt, nonnulli Rubiculam Saxatilem, Nucifragam, Merulam Alpinam vocant, avis est cum Caryocatacte Gesneri eadem, merula maior. Sturnifere [orig: Sturniferè] instar maculata, supra nigricans, minus tamen in capite et dorso, quam [orig: quàm] in alis, maculis ubique distincta semilunaribus, quaepariter per tergus et alas maiores sunt quam per caput. Prone [orig: Pronè] a [orig: à] rostro ad anum usque lutea maculis ferrugineis albisque, quae et ipsae magnitudine variant, percurrentibus. Alarum pennas maiores habet nigras, et in extremis oris candicantes. Caudam supine [orig: supinè] nigram, prone [orig: pronè] ferrugineam, pedes fuscos. Vaga est, nec invenusta.
ARTICULUS III. De Merula Rosea, Exoticis, et Merulae congenere.
[note: Aldr. Ornith. l. 16. 6. 15. ] MErula ROSEA, ab aucupibus, Italis Sturnus marinus vocatur. Est merula [orig: merulâ] paulo [orig: paulò] minor; tergore, pectore, et alis supernis roseis seu carneis, capite cirrhato, rostro qua capite iungitur nigro, cetera carneo, alis et cauda nigris, remigibus fere [orig: ferè] sub castaneis. In femina, color est dilutior, caput si excipias. Reliqua enim pars colli, alae et cauda minus quam [orig: quàm] in mare nigrescunt. Plurimum [orig: Plurimùm] adipis corpori adiciunt, et in cibo maxime [orig: maximè] commendantur.
[note: Bellon. l. 6. de Avibus c. 27. ] EXOTICA est duplex, Brasilica, et Indica Apos. BRASILICA ut a [orig: à] Bellonio describitur, differt magnitudine a [orig: à] Merula. Rostrumilli breve. Color totius corporis, si caudam et alas, quae atrae sunt, adeo [orig: adeò] intense [orig: intensè] rubet, ut nullus intensior rubor possit excogitari. [note: Ornith. l. 16. c. 16. ] Cauda oblo~ga est, crura nigra. Illius, quam Aldrovandus exhibet, pennae superius omnes ad scapulas rubent, dein nigrae succedunt, has rubrae rursus excipiunt. Rostrum est insigniter recurvum, intus luteum. Pedes, qui pro tibiarum proportione maiusculi ex cinereo leviter fuscescunt. APOS monstrosa forte [orig: fortè] est. Rostrum habet Merulae in extremitate nigrum et recurvum, infra qua capiti iungitur candicans. Caput, venter, dorsum, colore coccineo intenso et vegeto, alae et cauda nigro, unde Porphyromelanos dici posset, tinguntur.
CONGENER Merulae est duplex. Una rostro, prope [orig: propè] quod linea rubra conspicitur, nigro; capite, dorso, et cauda, ad subcastaneum vergentibus, extremis oris albicantibus. Prone [orig: Pronè] pectore, ventreque toto et cauda, lineis quibusdam cinereis per transversum ductis albicat. Altera Merulis erat minor, Passeribus maior, capite cinereo, oculis nigris aureo circulo circumductis, rostro pro corporis proportione robusto, luteo, crassiusculo, in extremitate nigro et acuto. Dorso ad caudam castaneo obscuro, pennis alarum quae dorso iunguntur albis. Qua ventri nigris. Remigibns in extremis oris cinereis. Similis Collurioni cinereo videbatur.
CAPUT V. De Sturno.
[note: Genera. ] STurnus, Graecis ya\rya/ros, bu/tta, bu/tqos, et go/lmis2, quod apud Hesychium et Phavorinum leges, dicitur. Avis est ob colorum varietatem, et conspersas per corpus maculas, elegans, et bene [orig: benè], picturata a [orig: à] Poetis dicitur. Non tantum autem albis maculis tingitur; sed rubescit quoque, lutea aliquando; in alis, prope [orig: propè] oculos, et in infimo tergore viridescit. Rostrum habet Picorum non absimile, in fine fuscnm. Caudam brevem et nigram. Pedes fere [orig: ferè] croceos. Aristoteles [note: H. A. l. 8. c. 16. ] solum vulgare genus, quod super tecta cantu suo aures
page 108, image: s148fatigat, agnovisse videtur. [note: Ornith. l. 16. c. 19. ] Aldrovandus tres exhibet, Unum totum, album, rostro quod ex luteo rubescit, et pedibus, qui leviter carnei exceptis. Alteri caput, collum, et rostrum erant alba; Maculae supra oculos binae nigrae: venter candidus, alarum principia maculis subcaeruleis varia. Remiges alarum et cauda ut in Sturno vulgari. Pedes lutei. Tertii totum corpus ex cinereo lutescebat. Pectus punctulis conspergebatur. Rostrum et pedes nigri coloris erant.
[note: Locus et Victus. ] Locum si attendas, nullibi non inveniuntur. Avenis; pratis aquosis, ubi armenta pascuntur, et agris gaudent. Turribus inprimis et tectis hieme latent. Si victum pamphagi sunt. Nam praeter baccas et uvas, quibus impense [orig: impensè] delectantur, et pinguescunt; milium quoque, panicum, cicutam, stercora, et lumbricos, imo suspensorum cadavera, ideo [orig: ideò] ab eorum esu Belgae abstinent, depascuntur.
[note: Generatio. ] Nidulantur iisdem sere [orig: serè] locis, eodemque pene [orig: penè] modo, ut Passeres. Ter anno parere dicuntur; et uno tempore septem vel octo ova ponunt. Graecis dicuntur kixli/zein; auctori Philomelae pisitare. Summo mane maxime [orig: maximè] sunt obstreperi, nocte silent. Visi qui omnium avium voces imitabantur. Et [note: Bruier l. 15. de recibar. c. 42. ] in Galliae urbibus habentur, qui sermonem explanate [orig: explanatè], longiori etiam contextu, exprimunt. Habebant et [note: Plin. H. N. l. 10. c. 24. ] Caesar es iuvenes eiusdem peritiae unum.
[note: Volatus. ] Proprium ipsis catervatim volare; et quodam pilae orbe circumagi, omnibus in medium agmen tendentibus. Vespere potissimum aggregantur, et tanta multitudine atque impetu quandoque volant, ut nubem facere, et tempestatis modo sonare videantur. Dicuntur sibi ipsis medicinam facere. Atterebat [note: Gesner. in Ornith. ] pedi luxato ova formicarum, comminuta, et subalis calefacta, unus. Sic integer intra paucos dies evasit. Metuunt Accipitrem, eundemque superne [orig: supernè] vel a [orig: à] latere accedentem, alis eventant, subtus volantem stercoribus opprimunt. Semine alii intereunt; et a [orig: à] canibus metuuntur.
[note: Usus. ] Galenus [note: l. 6 de sanit. tuenda. ] eos inter cibos attenuantes et boni succi refert; quod vel de iuvenculis, vel de illis, qui in montibus degunt sumendum est. Vindemiae [note: Alex. l. 13. salub. c. 8. ] tempore pabuli melioris copia [orig: copiâ] non improbantur. Suaviores evadere, si mox captis capita amputentur, [note: l. 3. desanit. c. 21. ] Cardanus auctor est. Stercus oryza pastorum ad faciem exornandam [note: Aegineta l. 28. c. 8. ] facit.
NB. Sturni genus Indicum vide in Mantissa. Num. 6.
CAP. VI. De Coccothraustis.
[note: Descriptio. ] DUplicem Coccothrausten Aldrovandus exhibet, vulgarem Gesneri, et Indicam cristatam. Illa ita dicta, quod rostro suo coccos et interiora cerasorum grana confringere soleat. Circa Verbanum Lacum Fringilla [note: Arist. H. A. l. 9. c. 23. Bellon. de Avib. l. 7. c. 30. ] Montana, Bellonio, a [orig: à] rostri magnitudine Grosbec dicitur. Putabat hanc esse Aristotelis Pardalum quiddam. Falso [orig: Falsò], ex collatione utriusque patebit. Pardalus enim colore toto cinereus est, magnitudine par Sturno. Coccosthraustes autem est, si Bellonii descriptionem sequemur, sturno paulo [orig: paulò] minor, rostro duro, et magnitudine pro corporis proportione insignis. Capite superiore mali aurantii colore, cum macula sub gutture nigra, collo cinereo, dorso fulvo, alarum extremitatibus ex viridi lutescentibus sicuti torques Palumbis, caudae extremitate alba [orig: albâ] subtus fulva [orig: fulvâ]. Ventre, pectore et gutture eius dem coloris. Gesnerus ei tribuit, Alaudae aut Loxiae magnitudinem. Rostrum durum, validum, breve, latum, quod inferius a [orig: à] pennis nigris ambitur. Colorem capitis, in femina, caropum, vel ex flavo ruffum; in pectore et ventre ex cinereo rubicundum. Pennas alarum superius nigricantes, in medio albentes, in imo coloris fere [orig: ferè] caerulei seu Indici. Collum pronum, et utrinque ad latera plumis cineris vestitum. Dorsum ex fusco nigricans.
[note: Locus. ] Aestate in silvis capitur, et tum in Italia in montib. agit. Sub Octobrem ad plana descendit. In Germania aestate rarius, hieme frequentius cernitur.
page 41, image: s149[illustration:
Picus maximis niger. Grosser Schwarker Specht.
][illustration:
Picus Varius minor.
][illustration:
Picus maior Bu~ndter specht
][illustration:
Picus Viridis. Griinspocht [orig: Griinspöcht].
][illustration:
Picus murarius. Maurspecht.
][illustration:
Picus Viridis monor. Grosser Griinspecht.
][illustration:
Picus Luteus Giianopus.
][illustration:
Picus nidum suspindit. Widwal Biinolt, Goldmerle
][illustration:
Picus cinereus. Blauspecht, Maiispecht.
][illustration:
Picus Chlorio Indicus.
][illustration:
Picus varius. Elsterspecht. Grasspecht.
]
page 109, image: s150[note: Victus. ] Nidificat in arborum cavis. Victitat nucleis cerasorum, quae rostro confringit; necnon olivis, et aliis baccis. Non servat accrescente aetate colorem. Caveae inclusa, non solum raro [orig: rarò] cantillat, sed ne institutionem quidem admittit.
INDICA incolis capitis viridis apud quos repentur, dicitur Fruso, Lusitanis Cardinalitius, quod galerum purpureum gestare videatur. Habet cirros in capite figura [orig: figurâ] trigona [orig: trigonâ] coccineos, quo colore pariter, collum, pectus et venter refulgent. Alarum extremitates dilute [orig: dilutè] purpurascentes. Caudam pro corporis proportione, longiusculam, digitum auricularem latam, aliquantulum surrectam. Tibias breves et albicantes, ungues robustos et nonnihil recurvos. Victitat panico, amygdalis, et alsine herba, et cibum e [orig: è] manibus accipit. Voces avium, lusciniae maxime [orig: maximè] imitatur. Saepe [orig: Saepè] se aquae immergit, unde temperici calidissimae esse putatur. Visa icone sua in speculo, mirabilibus modis sibilos edendo, cristam deponendo, Caudam more Pavonum erigendo, alas motitando, gesticulatur, et speculum impetit.
HISTORIAE NATURALIS DE AVIBUS: LIBER III. De Avibus Insectivoris.
TITULUS I. De Insectivoris non Canoris,
CAPUT PRIMUM. De Picis Martiis.
[note: Descriptio. ] PIcus Martius quod Marti sacer sit dictus, dru/okolay Hesychio, dendrokola/pths2, culoko/pos, et dru/kopos Aristoteli, druto/tomos2 Aristophani, kola/fos Miletio, recentioribus Graecis kourkounisth\s2 vocatur. Genera ipsorum tria [note: l. 9. H. A. 6. 9. ] Aristoteles recenset; nos de pluribus inferius dicemus. An vero [orig: verò] vel illa quae occidentalibus Indis Alcatran teste Cardano dicitur, rostri et corporis magnitudine celebris, cinerea croceave pluma distincta, rostro duorum palmorum, in acutum tendente; vel Picutus dicta, cui rostrum toto corpore maius, ubi capiti iungitur tribus digitis latum, aduncum, quo et arbores terebrat, et a [orig: à] parvis simiis se defendit, quaeque linguam loco pennae habere dicitur, ad Picos pertineat, penes eruditos sit iudicium. Formam ipsorum si attendamus, habent omnes rostrum rectum, durum, rotundum, et ad pertundendas arbores percommodum. Linguam iis Aristoteles tribuit platei=on kai\ mega/lhn. Aldrovandus
page 110, image: s151longam quidem in omnibus et ad occiput usque extendi, et super totum capitis verticem ceu in glomum convolvi, adeo [orig: adeò] ut cum exoritur, tamquam e [orig: è] multis involucris in longum admodum extendatur, observavit; latam minime [orig: minimè]; quin est acutissima, et in extremitate quodammodo cartilaginea. Anatomen vide apud Aldrovandum. Crura quoque omnibus sunt breviuscula, at admodum robusta. Digiti pedum ante bini, totidem retro [orig: retrò], iique valde [orig: valdè] coniuncti, ut arborem quam scandunt firmius apprehendant. Cauda rigida, et duriuscula, cuius pennae in extremitatibus ferme [orig: fermè] nudae, quibus haud aliter quam [orig: quàm] pedibus inter rependum innituntur.
[note: Locus. ] Locum spectes, in quibusvis reperiuntur regionibus, raro [orig: rarò] in Belgio, in Tarentino agro negari scribit [note: Plin. H. N. l. 10. c. 29. ] Plinius; sed [note: Ornith. l. 12. c. 30. ] Aldrovandus omnia genera in Italia ali, maximum si excipias, affirmat.
[note: Victus. ] Victitant vermibus, culicibus nempe formicis, quas exporrecta lingua velut in veru infigunt, et latitantibus sub lignorum corticibus, et medulla cossis. Ideo [orig: Ideò] arbores tundunt, quarum [note: Plin. l. c. ] percussi corticis sono pabulum subesse intelligunt, et tam vehementer eas interdum excavant, ut ipsas sternant. Quidam apud Aristotelem, [note: Arist. l. 9. H. A. c. 9. ] amygdalum tertio ictu pertudit, et nucleum comedit.
[note: Generatio. ] Nidificant in cavis arborum, olearum inprimis. Tanto artificio nidum exstruunt, et excavant, ut admoto circino rotundius reddi foramen a [orig: à] perfectissimo Geometra non posset; et ligna quibus inter se consertis constat, facilius manibus separentur, quam [orig: quàm] ferro dissecentur. Pullos septem vel octo educant, quos exire ex ovo a [orig: à] cauda Hylas, referente Plinio, tradidit. Quoniam pondere capitum perversa ova posteriorem partem corporum fovendam matri applicant. Numquam humi consistunt, vel in saxis consident, ne aciem unguium obtundant. Scandunt vero [orig: verò] per arbores omnibus annis kata/per o(/ a)s1kalabw= tai tamquam stelliones, seu ut Plinius vertit, feles, non modo sursum per arborem reptando, sed deorsum etiam et sub ipsis ramis, pedibus et ventre sursum, tergore deorsum terram versus converso; quod Aristoteli est u(/ption kai\ epi\ th\n gaste/ra.
[note: Vox. ] Humano ipsos sermoni assuescere Scaliger [note: Exercitat. 237. ] auctor est: sed minus apte [orig: aptè], et rariora et pauciora quam [orig: quàm] Picam reddere, addit. Albertus [note: l. 23. de Animal. ] perfecte [orig: perfectè] aliquando loqui scribit. Validius quam [orig: quàm] soleret stridens pluviam praesagire credebatur. Hinc ei pluviae avis apud veteres nomen.
[note: Usus. ] Usus ipsorum et in cibo; ideo tota fere hieme et autumno Bononiae in foro venduntur; et in Medicina. Nam cumsale torrefactum quidam ad internas ani eminentias applicant. Assatum vel elixum incantatione ligatos solvere; oculos, gestantibus visum acuere; rostrum e [orig: è] collo suspensum, dentium, uvulae et tonsillarum dolorem curare; Kirandis sunt deliramenta. Idem ferentes ab apibus etiamsi mella earum eximant, non feriri, Plinii. Clavum et cuneum arbori, in qua nidificant infixum, diu non haerere. [note: Plin. H. N. l. 10. c. 18. ] Foramen vero [orig: verò] nidi lapide vel ligno obstructum, herba [orig: herbâ] apposita [orig: appositâ], seu illa [note: Aeliam. H. A. l. 1. c. 45. ] linaria maior, seu aethiopis, eundem aperire, pari fide affirmatur.
CAP. II. De Picis in specie.
ARTICULUS I. De Pico Maximo, Maiore, Vario minore Viridi nostrate, Picoluteo Cyanopide, Viridi maiore, et Murario.
PICUS MAXIMUS, est omnium longe [orig: longè] maximus, cornicis interdum magnitudine, infra gallinam aliquid, et excepto capitis vertice totus niger. Plumae tamen in vertice coccineo vel flammeo colore egregie [orig: egregiè] micant, et velut cirrhum efficiunt. Rostrum habet longum, robustum, digitum parvum, longum, cuius superior pars, quae iuxta caput lata eminet, et duasstrias,
page 111, image: s152ut folium Cyperi, obtinet. Linguam oblongam duram et in extremitate asperam. Digitos binos ante et totidem retro [orig: retrò]. Ungues recurvos.
PICUM MAIOREM pi/pran Aristoteles vocat. Magnitudine merulam vincit, scribente Aristotele. Is quem Aldrovandus depingit, rostrum habet canaliculatum, linguam longissimam, musculosam, extremo apice duro nervo aculeatam. Caudam robustam, et ob superiores reliquas cooperientes plenas duro calamo donatas et inflexu difficillimas, renitentem. In tota ave triplex color conspicitur. Plumae medio vertice rubicundae, et saturo cocci colore conspicuae sunt, quae in foemella mari alioquin per omnia simili desiderantur. In oculorum ambitu, ventre toto, et alis internis insigni macula albicat. In alis et cauda nigri aliquid conspicitur.
PICUS VARIUS MINOR maiori per omnia simillimus est, et prorsus videretur idem. Nisi rubrae illae maculae in vertice et Uropygio deessent. Dorsum eius versus lumbos magis quam [orig: quàm] superioris varium. Et ex albo nigroque promiscue [orig: promiscuè] maculatum, lineis interim obscuris transversalibus quae alarum notis respondere videntur, conspersum est.
PICUS VIRIDIS kolio\s2 est Aristotelis, inter Picos quidem eidem non recensitus, inter Picos tamen vel ob solam pedum et Caudae dispositionem (duobus digitis ante et totidem retro [orig: retrò] insignitur, et caudam rigidam habet) numerandus. Turturem magnitudine aequat. Rostrum habet nigrum, durum, robustum, acutum duos digitos longum. Caput crassiusculum in superiori parte ex maculis partim miniaceis, partim nigricantibus variegatum. Oculos alia quaedam macula nigra ambit, sub qua rubrae illae maculae superioribus correspondentes pallidiores sunt. Dorsum et alae virides cum luteo tamen intermixto. Mentum, pectus, venter, crura pallide [orig: pallidè] virescunt, adeo [orig: adeò] ut exalbo et viridi permisceri videantur. Aestate eum silere aiunt. Ideo [orig: Ideò] cum mense Aprili quidam clamitantem audivisset, hiemem adhuc metuendam praedixit. Altissimas arbores volatu traicit.
Ossa ipsius tosta in pollinem redacta, et in vino epota validum sunt contra calculum remedium.
PICUS LUTEUS CYANOPUS ex Persia adfertur. Magnitudine a [orig: à] superiore nihil differt; caput tamen et collum crassius, et rostrum prolixius obtinet. Pennae a [orig: à] medio vertice ad extremum caudae usque aliquid ferruginei habent, rostrum vero omnino ferrugineum. Pedes subcaerulei, ungues nigri, cetera lutea, nisi quod alarum pennae omnes in extremo quodammodo ferrugineae sint.
[note: Aldrovand. Ornith. l. 12. c. 35. ] PICO VIRIDI MAIORI seu Maximo, Rostrum, quod in omni Picorum genere rectum est, incurvum, pedes ad similitudinem aliorum, varias [note: Bellon. l. 6. de Avib. c. 15. ] maculas in alis, tribuit Bellonius.
PICUS MURARIUS muris turrium maxime [orig: maximè] adhaeret, et vermiculos in eorum rimis inquirit. Passere domestico paulo [orig: paulò] maior est, sturni fere [orig: ferè] crassitie. Rostrum habet oblongum, tenue, nigrum. Caput, collum, dorsum cinerea. Pectus albicans. Alas partim cineras, partim rubeas. Caudam brevem. Digitos pedum longos, tres ante, unum pro calce. Alas in volatu semper motitat, nec uno loco insidere novit. In foraminibus parietum nidulatur. Suavem vocem edit.
ARTICULUS II. De Pico Cinereo seu Sitta, Piconidum suspendente, Chlorione Indico et Picis congenere.
PICUS CINEREUS Aristoteli s1i/pwh seu s1i/tth; aliis u(lotomou=s1a quasi materiem contundens, nomine omnib. communi; quibusdam s1ais1opo/gis2 et kinai=dos, quod [orig: quòd] Uropygium motitet; modernis Graecis kourkounisth\s2 dicitur. Annumeratur Picis, quia eorum more super arbores repit. Caput ei parvum; Oculi exigui; Rostrum longiusculum, nigrum, rotundum Collum, dorsum,
page 112, image: s153alae, nec non et cauda superius e [orig: è] plumbeo ad cinereum vergunt: sub collo vero [orig: verò] et ventre e [orig: è] castaneo ad ruftum. Cervix ad latera lutescit. Qua [orig: Quâ] parte inter rostri principium et retro [orig: retrò] oculos macula oblonga nigerrima insignitur. Vivit maceriem contundens. In foraminibus arborum, quas terra et limo artificiosissime [orig: artificiosissimè] claudit, angusto aditu sibi relicto, nidulatur, et prolem numerosam progignit. Frangit Aquilae ova. Res malefica ei tribuitur, quasi rerum cognitione calleat.
PICUS NIDUM SUSPENDENS [note: Arist. H. A. l. 9. c. 17. Idem l. 9. c. ] cum Oriolo, Alberti, Aristotelis Chloreo, et Plinii Chlorione, Galbula seu Galgulo, Ictero, et Bononiensium Regalbula idem esse ab Aldrovando creditur. Modernis Graecis s1ukofa/gos dicitur. Chloreum et Chlorionem Aristoteles [note: Plin. H. N. l. 37. c. 10. Aldrov. Ornit. l. 12. c. 39. ] et Plinius appellavere, ut luteum et viridem in ea reperiri colorem innuerent. Iunior virescit; adultior aut saltem annua facta alis tantummodo exceptis tota evadit lutea. Magnitudine est par Turturi; colore pro ratione aetatis variat. In iuniore rostrum est subfuscum. Adulta inter rostrum et oculos maculam habet nigram. Iunior minime [orig: minimè]. Illa alas habet nigerrimas, quarum pennae et remiges maxime [orig: maximè] in extremitatibus suis albescunt: iunior superiores pallidas, inferiores nigricantes.
[note: Locus. ] Locum si attendas Germaniae esse peregrinam Gesnerus reliquit. Migratoria [note: Plin. H. N. l. 10. c. 25. Aeel. l. 4. de Animal. c. 47. ] vero [orig: verò] est. Plinius et Aelianus hieme eam videri negant; aestivo tempore in conspectum venire, exortu arcturi sideris discedere, et pullis editis Italiam relinquere, adicivut. In Helvetia mense Maio apparere in cipit, in quibusdam Galliae locis Martio. Dependens pedibus somnum capit, quia [note: Plin. H. N. l. 10. c. 33. ] se tutiorem sperat, si Plinio credimus.
[note: Victus. ] Vermibus more picorum vescitur, sed et ficubus. Unde ipsi s1ukofa/gou nomen.
[note: Generatio. ] Proprium ipsi nidum in arboribus suspendere. Constat ille ex musco et lanugine quandoque, ex foeno et culmis nonnumquam, ex cannabe et festucis interdum. Forma ipsi corbis vel calathi ficarii e [orig: è] iuncis intexti; vincula de quibus pendet sunt, culmi', iunci, fila e [orig: è] lino, serico, setae equinae et cetera. Iconem in Aldrovando vide.
[note: Vox. ] Cum cantillat orio vel loriot sonat, imminente pluvia fistulae instar canit.
[note: Usus. ] Usus ipsius in cibo est et Medicina. [note: Plin. H. N. l. 30. c. 11. ] Pinguescit mirum in modum. Emoritur si ab icterico conspicitur aeger, ipsa evadit. Ad Gemanos accedens, non amplius nascituras pruinas promittit.
CHLORIO INDICUS maxima sui parte, quin toto corpore luteus est; si coronam verticis et caudae alarumque maculas caeruleas, et rostrum pedesque quae insigniter rubent excipias.
PICIS CONGENEREM Aldrovandus Marchioni Fachineto debet. Erat, quantum ex pictura conicere licebat, Coccothraustis magnitudine, rostro luteo, acuto, Picorum haud absimili; vertice, cervice et toto dorso viridi, Uropygio albo, pennis alarum vestitricibus viridibus, remigum. superiorib. albis, inferioribus, et cauda caeruleis. Prona pars a [orig: à] rostri initio ad anum usque coloris cinnaberis erat.
NB. Picarum genera exotica vide in Mantissa. N. 5.
CAPUT III. De Iynge seu Torquilla, Iyngi congenere, et Certhia.
PRopter rostri et linguae constitutionem, Picis Iynx subiungitur, quam Galenus et Suidas kinai/dion Tzetz es s1eis1opu/gion et Cinclida, Athimontis incolae teste Bellonio Alcionem, Theocriti interpres s1eis1ougi/an, alii Turbinem, Gaza Torquillam vocat. Vincit magnitudine fringillam, Rostrum habet firmum ex plumbeo et nigro permixtum. Linguae aculeum tam acutum et validum, ut humanam cutim haud aliter ac acicula penetret. Ea infra arteriae summum subit, et supra cranium reflexa, prope [orig: propè] nares inseritur. Est autem gemina ubiab occipitio reflecti incipit, et in syncipite
page 113, image: s154rursus utraeque partes conveniunt. Digitos pedum utrinque duos habet. Digitorum utrobique longior alter, cum altero breviore coniungitur. Conspicitur in quavis regione circa arbores.
[note: Victus. ] Vescitur formicis, easque exserta [orig: exsertâ] lingua [orig: linguâ] velo cissime [orig: cissimè] aculeo transfixas venari et devorare solet; nec unquam rostro attingit. Dicitur tri/zein, id est stridere. Sed Aelianus obliquam tibiam voce sua aemulari ait.
[note: Generatio. ] Nidulatur in arborum foraminibus, villis et domibus. Octo vel novem ova uno partu excludit. Aegerrime [orig: Aegerrimè] cicuratur. Si manu teneatur, caput in utramque partem circumagit. Apud Gesnerum enutrita, accessum hominis aegre [orig: aegrè] ferebat, collum in sublime erigebat, rostrum sine morsu modo extendebat, modo retrahebat. Plumae capitis rigebant Caudam erigebat et dilatabat. Usus ipsius est in cibis.
[note: Aldrov. l. 12. Ornith. c. 43. ] IYNGI CONGENER, quem Aldrovandus describit, magnitudine erat par Iyngis; colore capitis, dorsi, alarum, et totius caudae ferrugineo; maculis luteis transversalibus distincto, pectore et ventre albicantibus, et lineis luteis per longitudinem exornatis. Tibiis luteis; digitis picorum more oblongis.
CERTHIA, Aristoteli ke/rqion, vel ut Robertus Constantinus opinatur ab astu kerdi\on dicta, avicula est exigua, Regulo paulo [orig: paulò] minor. Rostrum habet arcuatum, in superiori parte longius et crassius. Guttur et pectus candicans; dorsum et alas fulvescentia, nigris maculis ubique distincta. Caudam brevem, rigidam, et in extremitate acutam. Ungues valde [orig: valdè] aduncos. Victitat insectis minoribus. In cavis arborum nidificat, et viginti quandoque ova ponit. Vocem ipsi claram tribuit Aristoteles. [note: Arist. H. A. l. 9. c. 17. ] Perpetuo [orig: Perpetuò] fere [orig: ferè] nunc in hanc nunc in illam partem volitat. Toto anno eandem patriam incolit. Arborum ramis fringillaginis instar sese annectit, et Picorum more arbores perreptat. Sagax ipsi in vitae officiis ingenium Aristoteles adscripsit.
CAP. IV. De Merope.
MEropis nomen Albertus Pico viridi, Niphus Grallo suo, alii Paro maiori, sed male [orig: malè] imposuere. Convenit illi aviculae, cuius vox multiplicem partitionem capit, ideo [orig: ideò] a [orig: à] meris1mw=| o)po\s2 [note: Prob. in l. 4. Georg. ] dicta est; quaeque Cretensibus [note: Bellon. l. de Avibus c. 27. ] b melisso/fayos, seu Apiaster, Rasi Alkenius, vel Alkerius; Alberto Muscipula, aliis Riparia, Parra, et Gangrena teste Kiranidis interprete dicitur. Magnitudine sturnum superat, Merulis par est. Aristoteles [note: H. A. l. 9. c. 13. ] hoc tantum de illa habet. Pennas eius inferiores pallidas esse, superiores caeruleas, ut Halcyonis, postremas pinnulas rubras. Plinius [note: Descriptio. ] [note: H. N. l. ] Aristotelem secutus, pallido intus colore pennarum, superne [orig: supernè] Cyaneo, priori subrutilo esse dixit. Aldrovandus et maris et feminae descriptionem tradit. Mari rostrum est longum, durum, ad instar falcis messoriae arcuatum, et quasi triangulum Iris ita rubescit, ut aliam omnem rubedinem superet. Feminae color ubicumque minus intensus. Tergus quodammodo virescens. Linguam habet sublongam et gracilem: oris rictum tam amplum, referente Alberto, ut multas muscas in os eius humoris insidentes capiat. Vesiculam fellis amplam humore viridi smaragdi instar refertam.
[note: Locus. ] In Creta insula tam vulgaris est, ut nusquam non in ea conspiciatur: reperitur et in Italia. Graecis per continentem, incognitam scribit Bellonius.
[note: Victus. ] Victitat [note: Arist. H. A. l. 9. c. 40 ] apibus; ideo [note: Georg. l. 1. ] Virgilius Meropis nidum prope [orig: propè] alvearia prohibet, et cicadis. Sed nec lampsanae, caucalidis, et raparum seminibus, vel tritico abstinet. Nidificat in [note: Arist. H. A. l. 8. c. 1. ] cavernis, interdum [note: Plin. H. N. l. 10. c. 33. ] ad sex pedum altitudinem, interdum ad quatuor cubitos, defossis. Et sex [note: Arist. H. A. l. 9. c. 13. ] aut septem pullos parit.
[note: Volatus. ] Volat gregatim, circa montes qui thymum ferunt frequenter; et cum reliquae aves quasi sursum ad oculos versus volitent, ille retrorsum caudam versum eum exercet.
page 114, image: s155[note: Vox. ] Vocem instar hominis quodammodo edit, qui ore in rotundum clauso sonet grul gruru, urubul, et longe [orig: longè] auditur. Ingenium et Mores si spectes, migratoria est. Pullos ne facile [orig: facilè] capiantur de loco ad locum transfert, et auctor est Aristoteles esse qui confirment, Meropes parentibus senescentibus vicem red dere; imo [orig: imò] eosdem quam primum facultas datur, liberorum opera [orig: operâ] ali.
[note: Usus. ] Usus eius in Medicina aliquis. Fel si cum gallis et oleo omphacino misceatur, firmam capillis nigredinem inducit. Frixa in oleo manus ab apum punctionibus immunes reddit, si credere fas est. Est et alius Merops quem Germani Hirundinem marinam vocant. Est superiore paulo [orig: paulò] longior, et crassior. Rostrum habet nigrum, longum, acutum, et proprius ad falcem messoriam, quam [orig: quàm] in illa accedens. Arostro maculam nigram, quae per oculos retro [orig: retrò] ad colli initium usque defertur. Alarum pennae, variis coloribus insigniuntur. Primae caeruleae sunt. Secundae ex caeruleo et flavo mixtae, Tertiae omnino [orig: omninò] flavae, remiges nigrae et in extremitatibus rubrae.
CAPUT V. De Regulo.
REgulus, Graecis Trochilus, Orchilus, Tyrannus, s1alpigth\s2, bas1ili/s1kos2, r(o/billos tri/kkos, ko/rtalos, bas1ilis1ko/n, et Tettigon, in Creta inprimis, aliis Rex Senator, Parra, Bitricus, et Acalanthis dicitur, quae omnia nomina Passeri Troglodyti communiter tribuuntur. Aristoteles [note: H. A. l. 8. c. 3. ] ipsi corpus non amplius tribuit quam [orig: quàm] Locustae, et cristam e [orig: è] pluma elatiuscula rutilam. Quem Aldrovandus describit, a [orig: à] capite ad extremitatem caudae mensuratus, vix palmum exsuperabat. Cristam in fronte erectam colore fere [orig: ferè] aureo gerebat, quae in mortuis non conspicitur. Caput, collum, dorsum, et mediae alae ex viridi lutescebant. Remiges nigricabant, et ad latera flavescebant. Prope [orig: Propè] earum exortum notabilis visebatur macula. Guttur et pectus ex albo flavescebant, venter candicabat. Foemellae pallidioribus capitis sunt conspicuae. Minores etiam ipsis crista [orig: cristâ] pennulae, quarum caput linea crassa satis velut corona eleganter ambit. In alis duas habent albas maculas, parvam unam, longam alteram, cum mas hanc solam habeat.
[note: Locus. ] Hieme degunt in urbibus et foraminibus, reliquo tempore in silvis, inter fruteta et iuniperos.
[note: Victus. ] Vescuntur [note: Arist. H. A. l. 8. c. 3. ] vermiculis, quorum nomine muscae, formicae, cossi, et similia insecta intelliguntur. Muscis adeo [orig: adeò] ingurgitari quidam dicunt, ut aliquando de vita periclitentur.
[note: Generatio. ] Bis anno pariunt et ova septem aut sex pisorum ponunt magnitudine. Volant solitariae; et aliqui post migratices recedunt.
[note: Vox. ] Vox ipsorum zinzulare, ut Auctori Philomelae placet. Magni et sicci in hieme frigoris tempore, praecipue [orig: praecipuè] cantant. Parvitatem corporis ingenii sollertiae in ipsis natura pensavit. Ausu enim magno contra [note: Aristot. H. A. l. 9. c. 11. ] Aquilam pugnare conantur. Cum se proxime [orig: proximè] quasi manu capiendas obtulerint, casso hominis conatu profugiunt. Multi uno specu in hieme conduntur, ut parvus in tam minimis corporib. calor, societate augeatur. Cum in veruculo igni apponuntur, tametsi nemo vertat, tamen per se convertuntur: scilicet, ubi ea pars, quae igni obversa fuit, assata est; altera, quae non est assata, quia gravior, descendit. Motu insolito et cantu quamvis suavi gestientes, quia ariduli vaporosum aerem [orig: aërem] plausibiliter excipiunt, et adventantem humiditatem, qua [orig: quâ] refocillentur implorant, pluvias affuturas denotant. [note: Aratus in Phaenomenis. ] Eaedem ingruunt, Arato teste, si cava terrae subierint. Unde floricomis hymenaeis infestos dixit Avienus, quia isti sereno caelo gaudent.
Datur et alius REGULUS NON CRISTATUS, qui quandoque in agro Bononiensi capitur. Similis hic, cristam si excipias, superiori Regulo. Rostrum ei gracile, oblongiusculum, saturrimo atro colore resplendens, interna capacitate, et utraque mandibula, una [orig: unà] cum linguis rubicundis. Vertex, collum, Dorsum colore baetico ad
page 42, image: s156[illustration:
Iiinx seu Troguilla. Windhals Kriniz.
][illustration:
Iiinx Congener.
][illustration:
Passerculus Troglodiites. Zunschl [orig: Zünschl] upffle [orig: üpffle].
][illustration:
Regulus. zunKonig [orig: zunKönig].
][illustration:
Certhia. Barchengel.
][illustration:
Passer Troglodiites Armeniaats.
][illustration:
Merops Congener.
][illustration:
Merops. Imbenfras.
][illustration:
Hiirundo riparia. Wasserschwalb spiir.
][illustration:
Asiilus.
][illustration:
Hiirundo agrestis. spiir schwalb.
][illustration:
Passer Troglodiites Bellonii.
][illustration:
Upupa. Widhopf.
][illustration:
Hiirundo. Haus schwalb.
][illustration:
Apus. Geiir schwalb. Kirchenschwalb.
]
page 115, image: s157flavum nonnihil vergente. Oculi nigrescentes, quos plumae cinereae ambiunt. Alae et cauda exteriori superna superficie ex fusco ad spadiceum vergunt. Pectus, alae internae ac supremae, caudaeque inferioris initium sunt flava. Postici digiti unguiculus omnium est maximus; digitus a [orig: à] medio anticorum magnitudine secundus, duo ceteri antici minores et aequales inter se sunt. Mascula alba, quam cristatus habet, in hoc non conspicitur.
CAPUT VI. De Passere Troglodyte, et Asilo ave.
PAsser Troglodytes, quem Aetius stilipipi/da vocat, etsi multo [orig: multò] minor Regulo, quod hic pluribus pennis vestiatur, appareat: duplo tamen plus carnis possidet. Rostrum habet longiusculum, acutum, superne [orig: supernè] fuscum, inferne [orig: infernè] albidum; lingulam admodum exilem, bifidam, continens. Ventrem, collum, ac dorsum ex fusco ad spadiceum inclinante vestitum. Pectus cinereum; Caudam semper subrectam et albo colore interpunctam. Victitat vermiculis. Nidum saepius in silvis, aliquando in posticis aedibus, et stabulis stramine tectis; iuxta parietes domuum, et sepes, ex musco foris, ex plumis intus construit. Ovi is erecti, et in altero suo fine consistentis formam habet; in medio latere ostiolum. Per hoc ingreditur, et regreditur. Bis anno parit, et ova novem, uno tempore deponit. Volat solus, nonnumquam gregatim, semper breviter; et quoties aliam sui generis offendit, eam aggreditur. Mira ipsi Cantus inprimis si cicuratur, (cicuratur difficulter) suavitas; quem Maio praesertim, saepe [orig: saepè] hieme exercet. In festo trium Regum, cum omnibus, quos eo anno educavit pullis cantillare Galli fabulantur. Cinis in pulverem exusti, et ex vino bibiti, calculosis opitulatur. Cerebellum in Diasatyrion recipitur.
[note: Bellonius l. 7. de Avib. c. 4. ] Quem Bellonius pro Passere Troglodyte quemque Galli Favette ronse a [orig: à] colore fulvo vocant, ponit; Ruticillae admodum est similis, paulo [orig: paulò] vero [orig: verò] minor, corpore oblongiusculo, rostro gracili et oblongiusculo. Mas magis quam [orig: quàm] femina rubet. Vix plus carnis obtinet, quam [orig: quàm] digiti extremum. Unus tantum in eo color, qualis in Lusciniae cauda. Hieme non videtur. Nidulatur, saepe [orig: saepè] inter dumos hortorum, et in ramis cicutae; aliquando retro [orig: retrò] parietes in urbibus et pagis. Nidum ingeniose [orig: ingeniosè] intus ex setis equinis construit. Quinque plaerumque ova edit, eaque cinerei coloris, nigro maculati.
ASILUS seu o)/istros inter aviculas vermivoras ab Aristotele numeratur; quamquam hoc nomen et insecto volatili, quod Equos infestat, tribuatur. Si ea est, quam Bellonius ob parvitatem Philosopho ita vocari scribit, et depingit; habet cristam capitis flavam, rostrum nigrescens, sed in his extremitatibus aliquando luteum, longiusculum, et debile: Caudam, tergus, alarum plicas et extremitares, lutea: crura, pedes, et ungues nigra. Degit in umbrosis nemorum locis. Victitat bestiolis vivis et grana aversatur. Semper canit.
CAPUT VII. De Hirundinibus in genere.
HIrundo, seu a [orig: à] voce sua, ut Varro credit; seu ab haerendo, quod tectis aedium, vel trabibus, ubi nidificat, adhaereat, dicta, a [orig: à] Graecis xelidw\n, xelidw\, koti/llh, kekro/pis2, kwti/llos, a(ttiko/ra, a)dwnii\s2, kri/es2, et o)lolugo/na vocatur. Vagam volucrem Ovidius, Daulidem avem Plutarchus, Bistonis alitem Seneca, Pandione natam alii dixere. De Generibus Hirundinum non conveniunt auctores. Aristoteles, [note: Plin. in H. A. ] Domesticas, Apodes, et Falcuas agnoscit. Plinius, [note: H. N. l. 10. c. 33. ] Domesticas, Rusticas, Apodes, et Riparias. Gesnerus, [note: in Ornit. ] Domesticas, Silvestres et Riparias. Scaliger, [note: Ex. 228. ] vulgares nigras. Subfulvas, simili forma [orig: formâ] in ripis nidificantes. Quater illis grandiores, toto corpore atras, foedissima facie, crurib. brevissimis, crassissimis,
page 116, image: s158hirtis; et Buteonis magnitudine, sed facie nullo modo ab his dissimili. Dantur et albae, seu quod prae nimio [note: Arist. H. A. l. 3. c. 12. ] frigore albescant; seu quod [orig: quòd] canescant ante tempus, [note: Arist. l. de colorib. ] ut alia quaedam animalia, seu quod artincio rales evadant. Si quis albas, inquit Aldrovandus, [note: Ornith. l. 17. c. 6. ] desi der et, ova earum dum cubant, oliva [orig: olivâ] illinat.
[note: Descriptio. ] Descriptione longa opus non est. Formae est gratae, nigredinis decentissimae, modicae carnis, plumarum multarum. Albedo totum cingit ventrem; hinc poiki/lh Aristophani. Color caeruleus, ad latera per caput alasque refulget, unde Cyanea Simonidi. Rubedo sub gutture potissimum et pectore emicat. Unde Ovidius.
_ _ Neque adhuc de pectore caedis Excessere notae, signataque sanguine pluma est.Oculi eruti [note: Plin. H. N. l. 12. c. 37. ] renascuntur, seu quod pullorum acu puncti visum recipiant, quod Aelianus [note: Aelian. H. A. l. 17. c. 2. ] de alba in Samo [note: Aelian. H. A. l. 2. c. 3. ] nascente ab Aristotele proditum ait; seu quod laceratis eorum oculis, alii subnascantur, ut nonnulli prodidere. Cauda est bifurcata, et longa. Pedes breves nigri et debiles. Interna si spectentur, [note: Arist. H. A. l. 2. cap. ult. ] fel aliis ventri, aliis intestino adhaeret. Ventriculus ipsis longior. In dissectis pullorum qui primo partu exclusi sunt, ventriculis Iuna [orig: Iunâ] crescente, lapilli, chelidonii dicti, magicis narrati artibus reperiuntur. De colore non constat. Nigrum et album Trallianus, [note: Trallian. l. 1. c. 15. ] candidum et rubenti colore [note: Plin. H. N. l. 11. c. 17 ] Plinius, varium et parvum [note: Dioscor. l. 2. c. 49. ] Dioscorides, prodidere. Aldrovandus, unum intus albicantem, extra melinum, alterum subrubentem habuit.
[note: Locus. ] In nulla non regione inveniuntur. A Thebarum [note: Plin. H. A. l. 10. c. 24. ] duntaxat, quod urbs illa saepius capta sit, et Biziae in Thracia, propter Therei scelera, abhorrent. In Aegypto perennant, nostrae hieme mense Septembre seu Octobre vel conduntur, vel in vicina tepidiora [note: Aristot. H. A. l. 8. c. 16. ] loca abeunt. Inventae multae in apricis montium recessibus nudae atque deplumes. In quadam Germaniae superioris silva, incisa quercus putrida, plena Hirundinibus inventa est. In Septentrionalibus locis inter cannas descensurae, sese colligant, et saepissime [orig: saepissimè] in modum conglomeratae massae, a [orig: à] piscatoribus extrahuntur, et in aestuaria deportatae, caloris accessu resolutae, volare incipiunt, sed exiguo tempore durant. Redeunt sub veris initium: ideo [orig: ideò] a [orig: à] Rhodiis sub hiemis finem invitantur. Et Calpurnius illis visis oves ab hibernis stabulis educi iubet. Easdem redire indicio observatum. Migraturae [note: Vossius de Idolol. l. 3. c. 82. ] cum rubro filo pedi alligato dimissae sunt, idem retulere reduces.
[note: Victus. ] Victitant insectis, ut cicadis, ideo [orig: ideò] eas in aedibus haberi vetabat [note: Plut. l. 8 Sap. q. 7. ] Pythagoras; apibus, unde nidos earum alveis propinquos tolli, Aristoteles [note: H. A. l. 9. c. 40. ] iubet; muscis, culicibus, papilionibus, et aliis. Carne vesci, credidit [note: H. A. l. 8. c. 3. ] Aristoteles, an granis dubitatur.
[note: Generatio. ] De artificiosa Nidorum structura, in sequentibus dicemus. Quantum ad coitum [note: H. Aelian. H. A. l. 2. c. 3 ] cum ceterae aves in eo a [orig: à] maribus conscen dantur, Hirundines, contrario quam [orig: quàm] aliae modo miscentur, aversae nempe. Bis anno, [note: Arist. H. A. l. 6. c. 5. ] quinq, semel ova, magnitudine olivae, ferrugineis maculis conspersa pariunt, nec plura utero gerunt. Primi partus, iniuria frigoris (prima namque parit) corrumpuntur; posteriore pullos, sed caecos proferunt. Fetus educatio summa [orig: summâ] peragitur a [orig: à] mare et femina aequitate. [note: Plin. H. A. l. 10. c. 33. ] Alterant cibum, [note: Aelian. H. A. l. 3. c. 25. ] et a [orig: à] primo natu, finitur in ultimo. [note: Oppian. in Cyneg. ] Nil amplius, qui accepto cibo locum mutavit, accipit, donec in pristmum redierit. Hesiodus citante Aeliano, dimidium tantummodo somnum perficere ait.
[note: Vox. ] Vox ipsarum per fritinnire, thrinsare vel drinzare, zinzilulare, minurizare, a [orig: à] latinis; per yeturi/zein, ptubi/zein, et ptu/zein a [orig: à] Graecis, exprimitur. Canunt stantes; aliquando in volatu clamant breve et abruptum quiddam. Mane [orig: Manè] et tempore coitus magis strepunt.
Rarissime [orig: Rarissimè] propter pedum debilitatem et brevitatem incedunt. Volucrum [note: Plin H. N. l. 10. c. 33. ] vero [orig: verò] solis, flexuosi volatus, velox celeritas, quibus ex causis neque rapinae ceterarum avium obnoxiae sunt.
[note: Ingenium. ] Ingenium et in eo qui quidem quod
page 117, image: s159cicurari nequeant pullis Chelidonia applicata, visum restituant, blattas ovis infestas apio fugent, et post quam pullos a [orig: à] serpente laniatos [note: Oppian. Halieut. l. 5. ] animadverterint, circa cius maxillas se tamdiu, donec conficiantur, volvant; testantur; sed in Nidorum structura maxime [orig: maximè]. [note: Plin. H. N. l. 10. c. 33. ] Hos luto construunt, stramento roborant. Si quando inopia est luti, madefactis multa [orig: multâ] aqua [orig: aquâ] pennis, pulverem spargunt. Ipsum vero [orig: verò] nidum mollibus plumis floccisque consternunt, tepefaciendis ovis, simul ne durus sit infantibus pullis.
[note: Praesagium ] Putantur pluvias praesagire, cum circa lacus ita proxime [orig: proximè] volitant, ut etiam ventre contingant; vel hac et illac volantes parietibus subinde haerent; vel usque adeo [orig: adeò] humiles feruntur, ut pedibus humum verrere videantur; seu quod [orig: quòd] tum muscas et alia animalia venentur; seu quod commotam sursum auram perhorrescentes deorsum pavitent.
[note: Affectus. ] Quantum ad Sympathiam vel Antipathiam, vix aliquos videntur, vel amicos vel hostes habere. Cum passeribus tamen, qui initio veris earum praeoccupare nidos conantur, pugnant, et observatum Coloniae, Hirundinem cum Passerem eicere non posset, stridore suo multas convocasse. Hae cum impetu advolantes, luto, quod ore singulae gerebant, nidi foramen obstruxere. Passer inclusus suffocatus est.
[note: Usus. ] Usus ipsarum pullorum inprimis silvestrium in Medicina maximus. Cor cum melle devoratum, quartanas pel lit. Lapilli, croceo linteo involuti, linoque ad collum suspensi, easdem tollunt. Caput matutino pascenti praecisum, et luna [orig: lunâ] plena [orig: plenâ] lineo panno adalligatum; capitis medetur doloribus. Idem lapilli si manu singuli teneantur, faciunt, si Marcello credimus. Aqua hirundinum destillata Epilepticos sublevat. Lapilli ad brachia alligati, si Sexto credimus, eosdem sonant. Nec male [orig: malè] fimus cum aceto et castoreo a [orig: à] quibusdam iisdem exhibetur. Stercus cum felle taurino inunctum capillos denigrat. Fel et sanguis mire [orig: mirè] caliginibus prosunt. Idem, si tepido [orig: tepidò] applicetur, oculum ictu laesum restituit. Celebris nidorum in angina usus, sed et crematarum cinis eandem discutit.
CAP. VIII. De Hirundinibus in specie.
ARTICULUS I. De Hirundine Agresti, et Riparia.
[note: Plin. H. N. l. 10. c. 33. ] HIrundo agrestis, quam Plinius Rusticam vocat, in capite, collo et dorso, hirun dinis domesticae est colore. Sub rostro, gutture, et toto ventre ad caudam usque candicat. Pedes habet pennis obsitos. Sed et maculam prope [orig: propè] caudam albam tantae magnitudinis, ut dum volat, nihil in ea nigredinis, caudae extremitates, caput, alas, et dorsum si excipias, appareat. His notis a [orig: à] domestica [orig: domesticâ] distinguitur. Caudam quidem etiam bifurcatam habet; sed longissimis illis, quae in domestica [note: Idem ibid. ] visuntur, destituitur. Rarae sunt in domibus. Diversos figura [orig: figurâ], sed eadem materia confingunt nidos. Totos supinos, faucib. porrectis in angustum, utero capaci; mirum qua perrtia, et occultandis habiles pullis, et substernendis molles. In Aegypti Heracleotico ostio molem continuatione nidorum evaganti Nilo inexpugnabilem opponunt; stadii fere [orig: ferè] unius spatio; quod humano opere perfici non posset. In eadem iuxta oppidum Coptom insula est sacra Isidi, quam ne laceret amnis idem, muniunt opere, incipientibus diebus vernis palea et stramento, rostrum eius firmantes, continuatis per triduum noctib., tanto labore, ut multas in opere emori constet. Ea militia illis cum anno redit semper.
RIPARIA Marcello Empirico Ripariola, Gazae Falcula, Graecis Drepanis dicitur. Femina prone [orig: pronè] praeter pectus candicat, supine [orig: supinè] fusca est: mas vero [orig: verò] magis nigricat, collo toto, praeterquam sub rostro, ubi macula est, lutescens. Hoc tantum cum Hirundinibus omnibus commune habet,
page 118, image: s160quod [orig: quòd] pedibus sit curtis, multum volet, et insecta in volatu capiat. Nidos non faciunt. Ripas excavant, atque ita internidificant. Aldrovandus illatis tantum plumis et stramentis nidulari audivit. Aestate tantum apparent, mense Augusto cum Sol est in Leone, et cum imber incessit. Eo tempore pariunt, cumque pulli convaluerint, moriuntur. Plinius, migrare multis diebus antequam futurum est, ut amnis auctus attingat eius nidum, auctor est. Huc refer Hirundinem MARINAM aucupibus Italis dictam, quae corpore est maior, pedibus longioribus, ventre toto ad pectus usque candicante, capite, alis, et dorso fuscescentibus, Rostro robusto, nigro; Rictu maximo eoque coccineo. Cauda [orig: Caudâ] bifurcata, pedibus aterrimis. Arostro per oculos ad pectus fere [orig: ferè] usque notabilis linea atra defertur, et velut torquem prope [orig: propè] pectus constituit.
NB. De Hirundine exotica vide Mantissam. Num. 11.
ARTICULUS II. De Apode.
APos, aliis ku/yelos, nonnullis Hirundo Marina vocatur. Est toto corpore plumis egregie [orig: egregiè] munita, unius coloris, qualis in murium pilis, conspicitur. Caput habet supra admodum latum; collum brevissimum, rictum adeo [orig: adeò] amplum, ut integros scarabeos deglutiat, rostrum exiguum, nigrum, alas longas, caudam bifurcatam, crura breviscula, ad digitos usque pennis obsita, ad rependum potius quam [orig: quàm] insistendum facta. Digitos utrinque binos, ut in Picis Martiis, unguibus acutis armatos, quibus quod rapuit adeo [orig: adeò] constringit, ut id perfodiat.
Victitat insectis per aera [orig: aëra] volantibus, eaque nisi volans capit et edit. Oculorum vero [orig: verò] acieita valer, ut per mille passus muscam observet, et subito [orig: subitò] insequatur. [note: Plin. H. N. l. 10. c. 39. ] Volant plurimum, et gregatim, arcus tensi figura, saepe [orig: saepè] alas non movendo. Hae sunt quae toto mari cernuntur, nec unquam tam longo naves tamque continuo cursu recedunt a [orig: à] terra, ut non circumvolitent eas Apodes. Cetera genera resident, et insistunt: his quies nisi in nido nulla, aut pendent aut iacent. Nidificant in foraminibus turrium. Visae et in speculis et abruptis fluminum littoribus. Fetus earum Bononiae magno vaeneunt.
CAPUT IX. De Upupa.
UPupam avem, quae Graecis communiter e)/poy, Orus Cucupham, alii s1ih/thn, a)lektru/ona, ge/las1on, kuku/fan, Phylincopteron, Agriopetinon, et a)grioko/koron appellant. Magnitudine [note: Pausan. V. G. ] paululum Coturnicem excedit. Color in ea cinereus albus et nigricans, quem mutat autumno inprimis. Unde apud Aeschylum du/o morfh\s2 fa/nein dicitur. Rostrum ei nigrum, rotundiusculum, falcatum, parumper a [orig: à] lateribus depressum. Capiti plicatilem [note: Plin. H. N. l. 10. c. 24. ] cristam, trilofi/an Graeci dicunt, ex viginti sex plumis constantem, dedit natura, quae per medium caput a [orig: à] rostro residet, et per capitis longitudinem pro avis arbitrio, surrigitur et contrahitur. Hinc makres1i/kranos, et koruqai/olos poetis [orig: poëtis] cognominatur. Fit id beneficio [note: Aldrov. Ornithol. l. 17. c. 11. ] musculi, qui inter verticem capitis et rostri initium in quodam cavo locatus, totus continuus, a [orig: à] verticis extremo, et frontis carnosiore initio nascitur, et utrinque supra nares, infima parte carnosior, et rubicundus, extima et suprema, cui cristae plumulae profunde [orig: profundè] implantantur, membranosus magis, ac cutaneus, desinit. Lingua ipsi parva, trigona, initio lata, extremo, instar aequalium laterum trianguli acuta, in profundo latitat. Aspera arteria initio divaricationum, quibus in pulmones utrosque finitur, duo velut oscula, extrinsecus laryngis vicem supplentia exhibet, quibus pellicula tenuissima praetenditur. Annuli semicirculares in utrumque latus terminati, nequaquam interna [orig: internâ] parte coeunt, sed tota interior facies hiat, subtilissima [orig: subtilissimâ] membrana obtenta tantummodo [orig: tantummodò] cooperta, quae aere [orig: aëre] et spiritu copioso, vocis efformandae ac edendae
page 43, image: s161[illustration:
Pica glandariae genuis.
][illustration:
Picus Cinereus.
][illustration:
Acanthis.
][illustration:
Parus siiluaticus.
][illustration:
Pica glandaria. Haher [orig: Häher].
][illustration:
Rubicilla. pirrliula blut fink
][illustration:
Aurivittis. Carduelis Specios golt finck
][illustration:
Rubecula. Roth kaliben [orig: käliben] Roth brustle
][illustration:
Rubicilla. pirrliula blut fink
][illustration:
Ruticilla. Roth Schwenzle
][illustration:
Collurio seu Lanarius.
][illustration:
Motacilla. Bachstelz
][illustration:
Parus maior. Grose meiise.
][illustration:
Pica Glandaria. alia. Heer.
]
page 119, image: s162gratia, concepto, in amplum distendi potest.
[note: Locus. ] Montes et silvas incolere Aristoteles [note: H. A. l. 9. c. 11. ] testatur. In sepulcris, et humano stercore commorari Isidorus. Rarius arboribus insidere, saepius in terra, maxime [orig: maximè] ubi immundicies est, experientia. Plurimo anni tempore, in montium angustis, et arborum cavis locis latitat. Ideo [orig: Ideò] verno tempore deplumis solet conspici.
[note: Victus. ] Vescitur myrti baccis, vermibus, formicis, muscis. Uvis saepe [orig: saepè] tam immodice [orig: immodicè], [note: Genera. tio. ] ut ebria evadat. De Nido non convenit inter Auctores, nec sibi constat Aristoteles. Gesnerus sub stipitibus arborum. Olaus M. [note: l. 29. c. 21 ] in paludum tuberibus nidificari tradit. Hic [note: H. A. l. 9. c. 15. ] modo nidum luti vice stercore humano, [note: Aelian. l. 6. de Animal. c. 1. ] seu ut intolerabili odore foeditate homines ab eodem fuget; seu ne venenata ad eundem animalia accedant, circum linire; modo [orig: modò], stipites arborum subire, et sine ullo instrumento in cavis parere, scribit. Terna ova Perdicum similia, [note: Anglicus l. 119. c. 112 ] sed minora, duriora, aspectu deformiora, et odoratu graviora, parit.
[note: Volatus. ] Lente [orig: Lentè] admodum volat.
[note: Vox. ] Vox ipsi per aestatem alia, alia per hiemem, si Alberto credendum; si Polluci [note: l. 5. c. 13. ] b popi/zei semper, si poetis [orig: poëtis], pou= pou= semper clamitat. Si gemit, pluviam indicat. Si clamat, vulpem in vepretis haerere innuit. Siante vitium tempus canit, insignem vini copiam praenuntiat.
[note: Ingenium. ] Ingenio non destitui certum, si ex uvarum esu ebria adiantum herbam ori in serere; et circumambulando sibi mederi, gramen adversus bas1kani/an edere; clausum nidum, herba quadam, prodente [note: Aelian de Animalib. l. 3. c. 26. ] Aeliano aperire, verum est. Senescentes, inter pullos iam adultos plumas deponunt, et visum amittunt. Ab iisdem, donec vires recuperent, pascuntur. Visus admota herba, restituitur.
[note: Usus. ] Invenit et in Medicinausum. Cor in lateris doloribus laudatur. Mira in somniis videbis, si sanguine tempora illeveris. Lingua oblivioso suspensa prodest. Pennarum suffitus vermes expellit. Corium capiti impositum dolorem sedat. Ala dextra cum dente hominis ad caput dormientis suspensa, non expergisci, donec auferatur, fabulam esse credo.
CAP. X. De Paris in genere, et in specie.
PArus, Aegithalus, Parix, et Parula dicitur. Tria eius Genera agnoscit Aristoteles; plura adiciunt alii. Omnibus iuxta oculos maculae albae sunt. Unguibus etiam omnes reptare, et facile [orig: facilè], ubi volant, adhaerere possunt, ita ut nucem e [orig: è] filo illis suspensam adhaerescentes comedant.
[note: Locus. ] Semper fere [orig: ferè] in arboribus degunt; raro [orig: rarò] terram petunt. Ad Belgas et Anglos quotannis sub initium Octobris accedunt.
[note: Victus. et Vox. ] Vescuntur muribus cute tantum detracta. Obiectis, vermibus, apibus, nucibus, ca~nabino semine, quod dum rostro perforant, sonum fabri malleum in asserm adigentis excitant, Sebum eis exhibetur, ut lentore fauces demulceantur, et suavius canant.
[note: Generatio. ] Nidificant in cavis arborum quidam, nonnullae nidos de arborum ramis miro artificio suspendunt. Ova plurima [note: Arist. H. A. l. 9. c. 15. ] edere scripsit Aristoteles. Gregatim et impetuose [orig: impetuosè] volant. Tinnire per noctem auctor Philomelae scribit. Veniunt apud Helvetios in cibum, et regium morbum, patientis aspectu in se, si nonnullis credimus; recipiunt.
Species Parorum sunt, Maior, Palustris, Silvaticus, Ater, Caeruleus, Caudatus, et Cristatus.
[note: Aldrov. l. 17. Ornit. c. 13. ] PARUS maior Aristoteli ai)gi/qalos spizi/ths2, Turnero et Longolio Parus Carbonarius, Gazae Fringillago vocatur. Coloribus quinque viridi, luteo, albo, nigro, et caeruleo elegantissime [orig: elegantissimè] variat. Caput integit vitta, praeintenso nigrore instar corvi resplendens. Tempora et oculorum ambitus albent. Lingua extrema in duas partes fissa est, quarum utraque denuo [orig: denuò] in exigua quasi capillamenta subdividitur. Cauda est bifida, partim cinerea, partim nigra, cuius extremae utrinque pennae duae,
page 120, image: s163exteriori parte candent. Propter cantus suavitatem alitur, eumque per totum continuat. Pulverizatus colicos et nephriticos cruciatus tollit.
PARUS INDICUS tribus potissimum coloribus, oculos si excipias, caeruleo, albo, et nigro constabat. Guttur, pectus, et totus venter candicabat. Vertex capitis et collum coloris erant caerulei diluti Pedes nigerrimi.
PARUS PALUSTRIS in agro Bononiensi Paronzino, Bellonio, quartum Pari genus, Turnero Schaeniclos Aristotelis dicitur. Capite est prorsus nigro, ut a [orig: à] Gesnero describitur; pectore et ventre albicat. Dorso et cauda frigescit, crura sunt rosea.
SYLVATICUS macula per medium verticem rubente est conspicuus, partibus utrinque nigris, crusculis fuscis, alis nigricantibus, reliquo corpore viridis, ventre dilutius.
ATER qui et Carbonarius, albam maculam infra oculos habet, aliam in occipitio, caput nigrum, ventrem luteum, crura fusca.
CAERULEUS ab Aristotele tertio loco, et absque nomine peculiari positus, quod solus caeruleo capite sit insignis, ita dicitur.
CAUDATUS Aristoteli o(rino\s2, Bellonio Monticola, aliis, sed male a)nw/numos vocatur. Niger est, parte prona [orig: pronâ], albus supina, in mediis alis rubet, circa imum ventrem dilutius. Vertex ei albus, rostrum fuscum, cauda bifurcata, et tantae longitudinis, ut retio [orig: retiò] per tergus super caput posita, hoc longitudine sua vincat. In femina omnia sunt pallidiora, et color tergoris in mare castaneus, in hac ferme [orig: fermè] fuscescit. [note: Arist. H. A. l. 7. c. 23. Bellon. l. 7. c. 25. ] Incolit montes et silvas, et raro [orig: rarò], nisi frigido tempore invenitur. Vescitur vermibus, araneis, et similibus animalculis. Sed et arborum germina principio veris amputat. Nidum struit inter frutices, duos fere [orig: ferè] palmos cum dimidio longum, ex musco et araneorum filis compositum, aditu semper angusto.
Species quae Mourier Gallis audit, rotundum aditu gemino ad arboris alicuius truncum suspendit, et multa ova parit. Visus ex lanugine illa, quae in salice vetusta et populo, extra ex lino aut cannabe exstructus. Quem Aldro vandus a [orig: à] Presbytero quodam Coloniensi descriptum exhibet, avicula est Wyntepfker, quasi vini promum Colonienses dicunt.
Volant Pari caudati invicem, et modo [orig: modò] hanc, modo [orig: modò] illam petunt arborem. vox ipsis non ita incondita; altum vero [orig: verò] veris inprimis tempore clamant. CRISTATO magnitudo est Paro maiore minor, montano par. Caput cum paucis punctis albis nigrum, crist a retro [orig: retrò] extensa, corpus pronum fuscum, pectus album, crura cinerea. Degit circa abietes et Iuniperos.
CAPUT XI. De Motacillis, et Muscicapis.
[note: Aldrovand. Ornithol. l. 18. c. 22. ] MOtacilla, Hesychio ki/lloros et s1eis1opugi\s2, a [orig: à] motitatione caudae dicta, a [orig: à] quibusdam cauda tremula vocatur. Commune omnibus muscis vesci; et circa aquas et pecora, ideo [orig: ideò] versari: combustarum pulverem contra lapidem vesicae vehementer laudari Faventinus et Massa reliquere. Species ipsarum sunt Alba et Flava, ad quas Spipolae, Spardae, et aliae Muscicapae referri possunt.
ALBA, quae et communis Gazae Albicula, Bellonio Aristotelis Cnipologus, sed forte [orig: fortè] male [orig: malè], avicula est oblonga, vertice, collo superiore et pectore nigris, dorso cinereo, rostro lo~ iusculo, tenui, nigro, gula candida, ventre toto candido. Foemella vertice est cinereo, gula lutescente, cetera mari similis. Versatur circa aquas: saepe [orig: saepè] et aratrum vermium causa sequitur.
FLAVA duplex est. Alteri caput proportione parvum, fuscum: rostrum longiusculum, nigricans. Cranium mollissimum, alae breves, venter cum paucissimo luteo albicans, qui color initio caudae inferius intensior est. Pennae in alis nigricantes, in medio per transversum albidae, extremae totae nigrae, cauda bifurcata, reliquo corpore longior. Ab Accipitre
page 44, image: s164[illustration:
Parus maiior. Spiegelmass Brandmeiss.
][illustration:
Parus ceruleus minor. Blawineiss.
][illustration:
Parus palustris. Kolmeiss flesch. meiss.
][illustration:
Parus siilualiais. Waldinass.
][illustration:
Parus ater: Kolmeiss.
][illustration:
Motacilla alba Weisser Wasser. steltz.
][illustration:
Parus caudatus sive Monivose.
][illustration:
Parus Cristatus. Kobelmeiss.
][illustration:
Motacilla flava. Geber Wasser. steltz.
][illustration:
Spipolla.
][illustration:
Motacilla mas.
][illustration:
Spipola alba.
][illustration:
Stoparola.
][illustration:
Borin Genua.
][illustration:
Stuparola.
][illustration:
Boarina.
]
page 45, image: s165[illustration:
Rubemla lyrbola Phalicurus Roth schwenzle
][illustration:
Muscipeta.
][illustration:
Riirrhulas. Rotschwentzlein.
][illustration:
Rubetra Bellonii.
][illustration:
Rubetra seu Batos
][illustration:
Rubecula seu Phoenucuras. rotzagel [orig: rotzägel] rotschwentzleien.
][illustration:
Cannevarola. Haufrotelein [orig: Haufrötelein].
][illustration:
Anthus.
][illustration:
Lusciniola. Nachtgall.
][illustration:
Hipolais seu Carruca.
][illustration:
Phoenicurus. alter.
][illustration:
Luscinia. Nachtigal.
][illustration:
Oenanthe. Burstner [orig: Bürstner]
][illustration:
Atricapilla. s. ficedula. Grasmeich. schwartz Kopff
][illustration:
alia Ficedula sive sttricapilla
]
page 121, image: s166persequente si evaserit, egregie [orig: egregiè] cantare dicitur. Alteri rostrum gracile, atrum, in extremo parum recurvum, flavedo a [orig: à] gula ad podicem usque praecedente intensior. Caput et dorsum ferruginei ferme [orig: fermè] coloris, mentum albicante macula velut batba cana [orig: canâ] vestitum.
SPIPOLARUM, ut aucupes Bononienses appellant, tres describit [note: l. 18. Orthol. cap. 26, 27. ] Aldrovandus species. Una habebat caputleucophaeum, albam sub mento maculam, pectus rubicundum. Dorsum cinereum, ventrem ex rubicundo et albo varium. Altera pectus maculis fuscis deorsum descendentibus interstinctum, ventrem albescentem, maculam retro [orig: retrò] ad oculos maiusculam ad ferrugineum accedentem. Tertia cui et Boarinae nomen, tota erat ex älbo lutescens, rostro et pedibus fuscescentibus.
STOPAROLAS idem exhibet binas; unam pectore et ventre fere [orig: ferè] candido; Capite, quod maculis nigris in vertice, conspergitur, collo, tergore, cauda subfuscis: alteram rostro oblongo, recto, supra tamen parumper declivi, superius nigro, inferius corneo: collo, pectore, et ventre pallidis, oculis exiguis.
[note: l. 18. Ornithol. c. 28. ] MUSCICAPARUM, quae forte [orig: fortè] Oppiano, quod [orig: quòd] circa boves volitent boudu=tai, plures exponuntur ab eodem species; ex quibus illa quam Pigliamo sche aucupibus Italis vocari scribit, in collo maculam albam velut torquem habet, in medio alarum aliam [orig: alìam]: Altera, Magnanima quasi munus fabri obiens dicitur, forte [orig: fortè] quod rostro sonore [orig: sonorè] tundat, dum Muscas capit. Tertia quae Gesnero [orig: Gesnerò] Glarea, cruribus roseis, et ante hiemem avolat. Quarta quam Germani Todtenvogel vocant, forte [orig: fortè] quod imminente pestilentia sint frequentiores, solitaria est, et per arbores irrequieta volitat. Quinta Gallis Moucherolle dicta, quae passeri adeoo [orig: adeoò] similis est, ut non nisi moribus dum vivit; et rostro cum mortua est ab eo distinguatur. In silvis et dumetis latitat; et crura habet rosacea. Quidam Linariis eas comparant. Gesnerus eandem cum sua Prunella esse conicit.
CAPUT XII. De Rubetra, Rubecula, Pyrrhula, et Phaenicuro.
[note: Arist. l. 8. H. A. c. 3. Scalig. ad l. 8. H. A. ] QUae Aristoteli Graece [orig: Graecè] bati\s2, illam Gaza Latine [orig: Latinè] RUBETRAM, Scaliger Rubicolam transtulit. Non convenit de ea inter Auctores. Niphus Italorum Baradam esse opinatur. Germani quidam Turdorum minimum genus quod rubi fructu victitat: Longolius Linariam seu Miliariam; Turnerus Anglorum Moretetteram, aut Stonchatteram; Bellonius Gallorum Traquetum, quod continuo [orig: continuò] a as motitet. Si hunc sequimur, fringilla [orig: fringillâ] paulo [orig: paulò] minor est. Capite supremo nigricat, unde Melanocephalos Cretensibus dicitur. Collum et dorsum habet cinerea. Mas a [orig: à] femina discrepat, quoniam ventre candicat, dorso, capite, et collo albicat, gerit et albam per alas lineam. In Graecia, Creta et Gallia continuo [orig: continuò], migratoria enim non est, visitur, et semper dumetorum cacuminibus insidet. Unde [orig: Undè] forte [orig: fortè] ei apud Graecos nomen, nec ad pagos vel vicos propius accedit. solitudine gaudet, et gregatim duntaxat, dum soboli intenta est, volare conspicitur. Nidum tanta [orig: tantâ] struit industria, ut difficulter quo intret vel exeat invenias.
[note: Hesych. et Phavorin. Lex. ] RUBECULA, quae Graecis e)ri/takos2, e)riqeu\s2, e)ri/qulos, e)riqe/a, et da/ndalos, Gazae etiam Sylvia, pectore est aurantio ad ferrugineum accedente, lingua bifida, cauda duodecim pennis instructa, quam saepe [orig: saepè] motitat, postquam submiserit absque tremore statim erigit, et sic eius pulli a [orig: à] Phaenicuri, seu Ruticillae femina, et pullis, quibus ita similes sunt, ut vix ab oculatissimo dignosci possint, quae simul atque caudam moverint non cessant, donec ter aut quater simul moverint, dignoscuntur. Aestate cum prole ad desertissima quaeque loca secedit, cum Ruticilla comparet. In fine Autumni perfectam in pectora rubedinem nacta, ad oppida et pagos confugit, quo tempore
page 122, image: s167Ruticilla delitescit. Numquam fere [orig: ferè] in eodem saltu nisi una reperitur; unde Phavorino o)/rneos monh=ros kai\ mono/trofon, et natum in de illud, una arbor non capit duos Erithacos. Voce homines [note: Porphyr. l. 3. de abstin. ab animal. ] imitari, prodidit Porphyrius. Si cava terrae subierit, pluviam praedicit. Merulam amore tanto prosequitur, ut noctu fere [orig: ferè] in proxima arbore prope [orig: propè] eam quiescat. Dicitur et morbo comitiali esse obnoxia.
[note: Aldrovand. Ornith. l. 17. c. 31. 32. Scalig. ab l. 8. ] PYRRHULA seu Rubicilla, Scaligero Byrriola passeris est magnitudine; gula, pectore et ventre, miniaceis seu purpureis (feminae pectus totum castaneo cinereo colore diluitur) rostro [note: Arist. H. A. ] brevi ac lato, bituminis instar splendente, trigono ferme. Lingua [orig: Linguâ] pro corporis magnitudine latiore et crassiore; cuius pars extrema quae palatum tangit, et sapores diiudicat carnea est et nuda, reliquae cornea [orig: corneâ] pellicula obteguntur. Degit aestate in montibus et silvis; sub hiemem ad plana descendit, et facillime [orig: facillimè] capitur. Colorem per totum annum servat. Vescitur vermiculis; sed inprimis semine cannabino, et primis illis arborum mali praesertim et pyri gemmis, quae ante folia et flores erumpunt. Sed et nucibus ac acinis rubentibus sambuci aquatici, et solani perpetui, delectatur. Nidulatur in sepibus et quatuor ova excludit. Voce fistulam imitatur etiam femina, et omnes cantus avium canendo et sibilando exprimit: forte [orig: fortè] et humanum sermonem.
[note: Arist. l. 9. H. A. c. 49. ] PHOENICURI seu Ruticillae, quam Aristoteles et Plinius cum Erithaco confundunt, plura fortassis sunt genera. Turnerus enim caput scribit ei esse nigrum, Gesnerus macula alba insigne. Aldrovandus quatuor diversas observavit, binas iisdem ex Gesnero adiecit. Tota aestate nobiscum degit, hieme avolat, aut se abscondit. Vescitur muscis, nucleis ieglandium concisis, ovis formicarm et araneis. Nidulatur in arborum, murorum, et posticarum aedium, ubi hominum minor frequentia, cavis. Bina aut terna ova parit. Cuculi pullum, qui aliquando in eius repertus fuit nido, alit. In sublimi aliquo aedificio, primo inprimis diluculo, idque veris tempore, canit. Hyme et pullis exclusis silet. Inter incubandum praetereunte aliquo clamitat.
CAPUT XIII. De Antho, Cannevarola Bononiensium, Oenante, et Lusciniola.
ANTHI avis, quem Florum Gaza vertit, facit mentionem Aristoteles, eidemque fringillae magnitudinem, pedes fissos, pulchrum colorem, domicilium circa aquas et pecudes; [note: Plin. H. N. l. 10. c. 42. et 74. ] victum ex herbis et vermiculis facilem, oculorum imbecillitatem, hinnitum equorum, quem herbae pabulo, adventu ipsorum pulsa imitatur, adhunc modum se ulciscens, odium cum Spino et Aegitho tantum, ut sanguinem eorum credant non coire, multisque ob id veneficiis infament, tribuit. Quaenam illa hodie [orig: hodiè] sit avis, non convenit inter scriptores. Bellonius illam quae Gallis Bruant dicitur, esse credit, illamque fringilla esse maiorem, mares fere [orig: ferè] lutescete, cauda flavescere, cruribus et pedibus nonnihil rubescere, circa altas et proceras arbores procul a [orig: à] pratis dissitas versari, plerumque canabino semine vesci, ad minimum quinque pullos excludere, dum volat strepitum edere, scribit. [note: Aldrov. l. 17. c. 33. ] Aldrovandus, qui modo descriptam avem Chloridem esse putat, spipolam esse iudicat, cum et pulhra sit, et omnia fere [orig: ferè] ea, quae Antho Aristoteles adscribit, admittat. Circa amnes, inquit, et prata uliginosa degit, et si ab equis ibi pascentibus pellatur, aufugit quodam cumgarritu, quo, hinnitum equi quodammodo imitari videtur. Gesnerus denique illam Aviculam quam circa Argentoratum Gaulammer vocant, Aristotelis Anthum esse conicit.
CANNEVAROLA Bononiensium, quod [orig: quòd] in viridi crescenteque cannabe et niduletur, et degat sic dicta, Germanorum Crasmuscho, et Anglorum Titlingae, si Aldrovando credimus, per omnia similis est. Lusciniam
page 123, image: s168tam exacte [orig: exactè] corporis figura [orig: figurâ] exprimit, ut nisi paulo [orig: paulò] esset minor, ne tam ruffesceret, prorsus eadem videretur. Tota parte prona [orig: pronâ], gula nempe [orig: nempè], pectore, et ventre ex albo flavescit, supine [orig: supinè] capite, collo, dorso, et alis ex luteo fuscescit. Rostrum habet lutescens longiusculum. Caput planum. Caudam breviusculam infra lutescentem, supra ad ferrugineum vergentem.
[note: Arist. H. A. l. 9. c. 49. Plin. H. N. l. 10. c. 29. ] OENATHE Aristoteli et Plinio memorata, Gazae vitiflora seu vitifera, vel a [orig: à] colore simili uvis germinantibus; vel quod [orig: quòd] vini tempore appareat, vel quod uvis delectetur, ita dicitur. Abdit se sub caniculae exortum, eadem [orig: eâdem] occidente conspicitur. Vitat interdum frigus interdum aestum. Quaenam sit avicula ambigitur. Bellonius illam esse credit, quae Gallis, Culblanc, Italis Culo bianco dicitur. Avis est Sittae magnitudine; rostro, alis, cruribus, et caudae extremitate nigris; dorso cinereo; lingua [orig: linguâ] oblonga ac plana, pedib. parvix: cruribus oblongiusculis. Quia quicquid sub ventre, infra, et supra Uropygium, et anteriorem partem caudae album est, Cul blanc vulgo vocatur. Versatur in parvis dumetis, neque in volatu perseverat. Nidulatur in foraminibus veteris maceriae, quandoque etiamin lapidicinis, quin et in terra, ubi bos aut aliquod iumentum vestigium impressit. Vescitur erucis et vermibus terrae. Plures Couliblanci descriptiones apud Aldrovandum [note: Aldro. Ornith. l. 17. 6. 38. ] vide.
Quam Bellonius LUSCINIOLAM appellat, avis non est obvia. Pectore, capite, dorso, et colle pectoris est cinerei. Pennae alarum, et caudae fuscae; rostrum acutum, subnigrum, gracile, in extremo et intus aureum, celeriter perterram cursitat. Numerose [orig: Numerosè] quando aestus ingravescit, et potandi gratia in palustria sese conferunt, capiuntur. Huc referillam, quam aucupes Itali Giarolam vocant, magnitudine alaudae. Rostrum habet fragile, intus rubicundum. Rictum admodum amplum. Verticem, collum, dorsum, et alas coloris varii. Linguam bifidam, Caudam adeo [orig: adeò] brevem, ut vix ulla appareat, illamque bifidam, variam, angustissimis plumulis compositam. In pedibus posticus digitus admodum longus, paris longitudinis unguem annexum habet, ita ut ambo pollicem expleant, isque primum rectus fere [orig: ferè] totus, extremo tantum, admodum exiguo unco modice [orig: modicè] inflexo, armatur.
TITULUS II. De Insectivoris Canoris.
CAPUT I. De Luscinia.
[note: Nomen. ] INter Insectivoras Canoras primum Lusciniae alterum Hypolaidi, tertium Atricapillae locum tradimus. Causa in voce patebit. Illa Graeis )*ahdw\n et )*ahdw\: Latinis, seu quod in lucis canat, seu quod ante lucem, seu quod lugens Luscinia; sed et Acredula, volucris Attica, Ales Daulia, Pandionia etc. dicitur.
[note: Descriptio. ] Formam non est quod describam, cum ubique sint obviae. Linguae summo [note: Arist. H. A. l. 9. c. 15. Plin. H. N. l. 10. c. 29. ] acumine caret, nec tenuitatem illam primam habet, quam ceterae aves, atque hoc illi cum Atricapilla commune intercedit. Mari Femina corporis habitu similis, aliquando tamen ad cinereum vergens, quod et iunioribus competit. Illa quam Schwenkfeldius maiorem vocat, tota fere [orig: ferè] cinerea est, et parum rubedinis obtinet. Sexum male [orig: malè] ex corpore coloris, mole, oculo dextro, qui marimaior dicitur, collegeris: Mares adulti vere capti, quod tum in venerem ruentibus genitalia turgeant sese produnt; extra id tempus, quae frequentes, et modulatos edit cantus, qui continuo spiritu in lo~gum trahuntur; quae unico saepe [orig: saepè] insistit pedi, et diu immobilis permanet, mas est. cursitat per caveam femina, et cantum brevem concisum ac intermissum promit.
[note: Locus. ] Locus ipsis diversus. In silvis quaedam vitam agunt, quae maiores sunt forte [orig: fortè], quia se in his tutiores a [orig: à] serpentibus credunt, in sepibus quaedam, nonnullae montana loca amant, palustria nonnullae; plana aliae. Hibernia iis
page 124, image: s169caret si Botero credendum; Batavia si aliis; imo [orig: imò] mori illatae dicuntur. Athenis tanta ipsarum copia, ut Philomelam Atticam Poetae [orig: Poëtae] finxerint. Sunt et prope [orig: propè] Arduennam silvam plurimae. Aestate adulta non diu apparent, et sub autumno usque ad dies vernos conduntur. Maximi vaeneunt, quae in caveis hiemem pertulere. Cibus eis vermiculi, sed inprimis formicae, et illarum ova. In caveis duris ovis et mica panis vescuntur.
[note: Partus. Arist. H. A. l. 5. c. 9. ] Nidum vere mense Maio, vel etiam prima aestate, quandoque humi sub sepibus, et arborum truncis, aliquando in ipsis fruticibus viridibus, et densis, ex foliis arborum, paleis, et musco oblongiusculum construunt. Cum plurimum sena ova pariunt; et dum incubant, a [orig: à] cantu, si Aristotelem sequimur, cessant; si Albertum et alios, Luscinia pervigil custos, cum ova quodam sinu corporis et gremio fovert, insomnem longae noctis laborem (solam ex omnibus somnum negligere, kai\ dia\ te/lous2 a)gru/pnein [note: Aeliam. l. 12. c. 20. ] Heliodus apud Aelianum auctor est) cantilenae suavitate solatur; quo possit non minus dulcibus modulis quam fotu corporis, ova animare.
[note: Vox. Sidon. Epist. l. 2. Plin. H. N. l. 10. c. 29. ] Cantum et vocem earum, quam e)ustomei=n Pollux vocat, Sidonius sibilare dicit, Pliniiverbis explico. Lusciniis inquit ille diebus ac noctibus continuis XV. garrulus ssine intermissu cantus. Densante se frondium germine, non in novissimum digna miratu ave. Primum tanta vox tanto in corpusculo, tam pertinax spiritus. Deinde in una perfecta Musicae scientia modulatus editur sonus: et nunc continuo [orig: continuò] spiritu trahitur in longum, nunc variatur inflexo, nunc distinguiter conciso, copultatur intorto; promittitur revocato, infuscatur exinopinato. Interdum et secum ipse murmurat: plenus, gravis, acutus, creber, extentus, ubi visum est vibrans, summus, medius, imus, breviterque omnia tam parvulis in faucibus, qui tot exquisitis tibiarum tormentis ars hominum excogitavit: ut non sit dubium hanc suavitatem praemonstratam effi caci auspicio, cum in ore Stesichori cecinit infantis. Variant tamen. Nam in palustribus, relaxante instrumenta vocis humiditate nimia [orig: nimiâ], tam sonorae non sunt. In [note: Martyr. in Histor. Occid. Ind. ] Hispaniola. S. Iohannis, Martyre teste, numquam a [orig: à] cantu cessant. In Scotia non tam suaviter ac in Italia canunt; et circa Orphei [note: Pausan. in Boeotic. ] sepulcrum, vocaliores a [orig: à] Thracibus credebantur.
[note: Affectus. ] Amicitiam et cum Phaenicuris colunt, cum quibus etiam coire creduntur, et cum aviculis mollioris rostri, ad quas caveis inclusae advolitant. Inimicitiam, cum collurione qui visco implicatas capit; Accipitre qui eisdem insidiatur; et vipera, a [orig: à] cuius suppositae oculorum sulgore in certissimam perniciem trahuntur, descendentes [note: Merula in Mirabil. Cardan. l. de var. rer. ] enim paulatim ex arbore in praedam ipsi cedunt, ut Merula scribit; quod tamen Cardanus negare videtur, exercent. Inter affectus corporis praecipus pinguedo. Saepe [orig: Saepè] adipis molc obrutae exstinguuntur. Si aliquo alio liberos corripi contingat, formicarum ovis sibi ipsis medentur.
[note: Ingenium. Apud Nemesian. Ecloga. 2. ] Ingenium singularis in herum cicuratarum fides; saepe [orig: saepè] emissa, (tale Alcon Donaci se dono dedisse canit)
Scit rursum remeare domum tectumque subire Viminis, et caveam totis praeponere silvis;imo [orig: imò] multae venditae vel dono datae aliis prioris domini desiderio contabescentes commoriuntur; et obstinatus libertatis amor, (si adultae caveae [note: Aelian. in variis. ] includantur, cantus et cibi abstinentia, pro servitute venator em teste Aeliano, silentio ulciscuntur) testantur: Cantus maxime [orig: maximè], et Docilitas. Simplex ille, si in solitudinibus degunt; varius et multo apparatu compositus, si in auditores inciderint. Non filomou/s1ous2 duntaxat, sed et filodo/cous2 cum Charmide Atheniensi agnoscas to\ kerw\s2 e)li/ttei to\ me/los. Nec minor posteritatis cura. Meditantur aliae iuniores: versusque quos incitentur accipiunt. Audit discipula intentione magna et reddit, vicibusque reticent. Intelligitur emendatae correctio, et in docente quaedam reprehensio. Docilitas mira. Caesares iuvenes habuere Luscinias Graeco
page 125, image: s170[note: Plin. H. N. l. 10. c. 42. ] atque Latino sermone dociles; praeterea meditantes in diem et assidue [orig: assiduè] nova loquentes, longiore etiam contentu. Visum iam saepe [orig: saepè] iussas canere coepisse, et cum Symphonia alternasse: sicut homines repertos, qui sonum earum, addita in transversas harundines aqua [orig: aquâ] foramen inspirantes, linguaeve parva aliqua opposita mora, indiscreta redderent similitudine. [note: Gesner. in Ornithol. ] Fuere tres Ratisbonae, Anno M. D. XLVI. quae, intra noctis silentium, quicquid interdiu ab hospitib. colloquentibus inaudierant, Germanico sermone, ita promere solebant, ut abaudientibus optime [orig: optimè] intelligerentur.
[note: Usus. ] De ipsarum in cibo usu non est quod multum dicam. Plumis nudata vox est praetereaque nihil, ut Lacon ille apud [note: Plutarch. in Apopth. Lacon. ] Plutarchum dixit. Appositam fuisse in centenaria illa Aesopi Tragigici, cui quendam civem Romanum donatione unica XM. aureorum dedisse legimus. Patina, vel exinde colligas, quod centum aviculis, quae cantu aliquo excellerent, constaret. Arrii etiam filios magno coemptas [orig: coëmptas] esitasse [note: Horat. l. 2. Serm Satyra. 3. Plin. H. N. l. 32. c. 10. Aelian. l. 1. H. A. C. 43. ] Horatius testis est. Medicinam si spectes. Cancrorum oculi cum Lusciniae carnibus in cervina pelle alligati vigiliam praestant fugato somno. Fel cum melle illitum visum perfecte [orig: perfectè] acuit, ut vult Kiranides.
CAP. II. De Hypolaide et Atricapilla.
[note: Arist. H. A. l. 8. c. 3. ] HYPOLAIDEM seu Currucam Atistoteli debemus; qui quidem Cuculum in eius nido parere scripsit; sed cum corporis formam non addiderit, par fere [orig: ferè] de ea ac Antho inter scriptores concertatio. Niphus cantu et magnitudine Philomelam imitari, et quod in oculi Equi mortui concavitatenidisicet, Hyppolaida vocari scribit. Bellonius Lusciniae in cantu similem, Gallis Fanette brune, facit. Turnerus, Titlingam seu Lingettam Anglorum, quae Luscinia minor est, colore subviridi. Culices et vermiculos in ramis arborum sectatur; raro [orig: rarò] humi consistit; hieme non cernitur, cuculi pullum pro suo educat, et sequitur, esse; et Germanis Passerem gramineum Grasmusche seu Graßmucke [orig: mücke] vocari reliquit. Gesnerus dictionem Germanicam Grasmusche per metatesin a [orig: à] Latinorum curruca factam esse conicit, et quatuor eius genera facit. Maiores vel colore sunt fusco prae ceteris canorae. Circa lacum Verbanum Piccafigas, id est, Ficedulas, vocant, vel pectore albo, capite cinereo. Ex Lino nidum struunt. Atricapillis, maribus caput prima aetate rubet, dein de nigrescit, feminis semper ruber. Minores ventrem album, oculos albicantes habent, inter sepes fere [orig: ferè] degunt, et hieme discedunt. Eliota Anglus Paslerem sepium esse putat, quem Turnerus Passerem Troglodytem interpretatur, Germanis Zaunschlipffe. Aldrovandus nullam observavit, cui proprie [orig: propriè] illud nomen convenire existimatet. Shwenkfeldius, d)pilai+/da, Graecis, Andothiam Alberto dici opinatur, et supina parte totam cineream, prona [orig: pronâ] albidam, partim dilute [orig: dilutè] cinereo colore respersam, vertice punctulis nigris maculato, describit. Secundum eundem, nidum inter gramina rotundum suspendit. Ova Maio plaerumque quinque, aliquando septem, subviridia, punctis minutissimis varia, parit; eaque si digitis tangantur, non amplius fovet, sed relinquit.
ATRICAPILLA melagko/rufos et melanoke/falos Graecis, falso [orig: falsò] Gallinago ab Alberto M., ab aliis Guger Germanorum, qui capite quidem atro est, sed pectore rubet; a [orig: à] nonnullis avis Phoenicuro adeo [orig: adeò] similis, utnisi cauda differrent, quae illi rubea, huic cinerea est, vix digni possent, esse putatur. [note: Arist. H. A. l. 9. c. 49. Plin. l. 10. H. N. c. 29. Scalig. ad H. A. Arist. l. 9. ] Quam vere [orig: verè] Aristoteli et Plinio cum Sycalide, seu Ficedula, vel ut Scaligero placet Ficula et Ficilla eadem sit, et ineunte qautumno Ficedula, ab autumno protinus Atricapilla evadat, putetur; cum Schwe~kfeldius Atricapillam vere et autumno deprehenderit, [note: Schwenkfeld. in Aviar. Siles. ] iudicandum relinquo. Aliquot earum exhibet Aldrovandus icones. Una capite, dorso, cauda, et
page 126, image: s171remigibus alarum pennis tota nigra erat. Alterius vertex colorem castaneum gerebat. Tertia notabili macula supra rostrum in fronte notabatur. Quarta tota ex albo et nigro variabat. Schwenkfeldius Passere paulo [orig: paulò] minorem, vertice nigerrimo, collo dilute [orig: dilutè] caeruleo, ventre albicante, podice subflavo, pedibus glaucis, unguiculis fuscis, esse scribit, et summae linguae acumine carere addit. In Anglia non habentur, si Turnero credimus, Nidificant in caveis arborum, et plura quam viginti ova ponunt, sed numero semper impari. Non tantum vermiculis, sed et sorbi Alpinae bacculis, vescuntur; imo [orig: imò] et uvis inhiant. Unde Ampelides vocantur. Pullos tanta sedulitate alunt, ut in nido etiam pinguissimi [note: Gell. Noct. Attic. l. 15. c. 8. ] exsistant. Optimae sunt in cibo autumno, propter alimentum tum in iis abundans. Phavorini temore negabant ullam avem praeter ficedulam totam comedi oportere. Dioscorides frequenter in cobo sumptas, visum acuere testatur.
HISTORIAE NATURALIS DE AVIBUS: LIBER IV. De Avibus Aquaticis. Palmipedibus.
TITULUS I. De Palmipedibus Piscivoris.
CAPUT I. De Onocrotalo seu Pelicano, et Ave Diomedea.
ONocrotalus, qui no~nullis falso~ Avis Diomedea, Catharacta Iubae, Butaurus seu Ardea stellaris, Porphyrio dicitur; que~que [note: Aldrovan. Ornithol. l. 19. c. 2. ] diversum a [orig: à] Peelecano Aristotelis Gesnerus facit. Alberto Osina, Kiranidi Ramphius, Verrio Flacco Truo, Isidoro Canopus Aegyptius, Aldrovandus Pelecanus Aristotelis, et Oppiani Pelicinus vocatur, et nomen hoc quod collum mergens et spirans quasi ruditum asini edat, sortitus est. Duo ipsius Genera Albertus facit, silvestre nempe et Aquaticum; ex quibus hoc duntaxat doctissimi agnoscunt. Videntur tamen et in provincia Manzi in India Orientali esse toti albi, cum esse supra caput, colore sanguineo, nisi nos Odoricus de Foro Iulii fallit; imo [orig: imò] et avis, quam Aelianus Indis Celam [note: Aeliam. H. A. l. 16. c. 4. ] appellariscribit, quae est magnitudine triplo maior Otide, ore permagno, ingluvie maxima, longis cruribus, summis alis pallidis, ceteris
page 46, image: s172[illustration:
Onocrotalus sive Pelecanus Korpfgans.
][illustration:
Onocrotalus famina.
][illustration:
Pelecanus sive Platea. Leffelgans.
][illustration:
Diomedea avis.
][illustration:
Larus maior.
][illustration:
Larus albus.
][illustration:
Larus Piscator. Fischerlin.
][illustration:
Larus cinereus. Meb. Mew.
][illustration:
Hiru~nda marma. Sie Schwalb.
][illustration:
Larus Fidiper.
][illustration:
Larus minor Sterna. stein spiirer Schnirring.
][illustration:
Larus niger. Brandvogel.
]
page 127, image: s173pennis cinericiis, Onocrotalus Indicus dici potest.
[note: Descriptia. ] Quantum ad Magnitudinem visus Rhodi paulo [orig: paulò] minor cycno, multo [orig: multò] ansere; visus, cuius longitudo ab initio rostri ad pedes ultimos extensae, hominis proceritatem aequabat ab Aldrovando emptus hominem iustae staturae non adaequabat tantum, sed vincebat etiam: ideo [orig: ideò] quorun dam pondus ad XXIV. libras duodecim unciarum accedit. Corpus habet album. Rostrum coloris fusci, rubrum interdum, ut in Machliniensi Onocrotalo visebatur, validissimum ac plane [orig: planè] osseum; cuius superior mandibula, ut Aldrovandus in Ferraria [orig: Ferrariâ] allato observavit, tres digitos lata, duas Spithamas longa. Inferior palmi longitudine superiorem excedit, cum [orig: cùm] ab interiori parte capitis ortum ducat; superior in curvum quendam hamum crocei fere [orig: ferè] coloris desinit; et intus plantaginis angusti foliae pentapleuri figuram exacte [orig: exactè] exprimit, extuberantib. per eius longitudinem quinque lineis asperis, et ob longa tubercula referentibus. Sub hac insigne quoddam capacissimum membranosum, rugosum, et omni fibrarum genere praeditum, coloris fere [orig: ferè] crocei percurrentibus ubique maculis nigris, et facile dilatatu, dependet ceu uter quidam, receptaculum. Ingentis staturae hominem ocreatum pedem usque ad genu immittere in fauces et educere potuisse vidit Perottus; parvulum Aethiopem in eodem inventum scribit Sanctus. Crura ipsi Anserina, praetanti corporis proportione breviuscula. Capitis plumae albae, mollesque, in radicibus suis nigrae, in occipitio longiores. Interiora, si spectes, in eo, quem Aldrovandus describit, quam feminam esse ova ciceris magnitudine ad septum conspecta ostendere; lien erat rotundus, nucis avellanae magnitudine, aliquanto crassior. Ventriculus ex membranis crassioribus constabat, digitos decem longus, duoslatus, materia [orig: materiâ] chylosa [orig: chylosâ] lutea [orig: luteâ] cum quibusdam quisquiliis et capillis, refertus (Gesnerus sucum quendam viridem vermiculis scatentem in suo invenit.) Vesicula fellis in concavo iecoris haerebat, et ab ea meatus velut canalis ad intestinum duodenum porrigebatur. Intestina sex ulnas longa appendices duorum digitorum longitudinis habebant. Gula eratlonga, crassiuscula, carnosa, quae subinde latior evadens, ubi ab ventriculum pervenisset, comprimebatur. Cor maximum, ossa levia, alba, pellucida et sine medulla. Ulnae alarum membrana quadam integebantur insigni, ex qua tendones viginti quatuor oriebantur, tam tenuiter in eas inserti, ut nullo pacto separari possent.
[note: Locus. ] Versatur in aquis piscosis et diffusioribus. Visus in Aegypto a [orig: à] Septentrione versus meridiem tendere. Observatae et circa Gazanum Aegypti civitatem greges, quae versus mare volitabant. Mittitur et a [orig: à] Gallia Septentrionali; et Marcellus Onocrotalum Ravennatem cognominat. Reperitur etiam in Hetruriae maritimis, circa Herodis portum, et Orbitelli stagnum. Circa Lusannam in lacu Lemano semel tantum anno apparere creditur. Gesnerus in lacu ad Tugium captum commemorat.
[note: Victus. Gesner. in Ornithol. ] Victitat inprimis piscibus, eosque dum venatur, non toto corpore mergitur, sed collum subinde demittit. Cicuri si libralem (quinque librarum piscis haud magna ipsi esca est) exhibueris, ita invertit, ut rostro praemisso [note: Bellonius de Avibus. ] deglutiat. Devorat et cum testis conchas, easque calore interno intra ingluviem apertas, revomit, et hiantibus iam testis carnem ab ocreis seligit. Solum scilicet visceris habet ductum; qui ab introitu oris ad naturae secreta [note: Petr. Martyr. in Decad. ] pertingit. Visus dimidiam endromedem, qua miles unus tegebatur, in se proiectam absorpsisse integram, quae ex gutture interfectae sine iactura educta est.
[note: Generatio. ] Nidum ex ramulis ad ripam fluminis alicuius vel stagni ponit; ibique tot ova Anserinis similia, quot cycnus solet, edit, fetusque enutrit.
[note: Volatus. ] Volant nonnumquam soli, nonnumquam gregatim: et cum volant sonum alarum cient.
[note: Vox. ] Vox ipsi ruditui Asini similis: sonum cum edit rostrum in aquam vel terrae lutum infigit, si Alberto credendum.
page 128, image: s174Dicuntur (Bartholomaeus Anglicus ex Isidoro auctor est) erecto ad caelum rostro, Accipitrum metu, sed forte [orig: fortè] falso [orig: falsò], dormire; et in Lycia ad flume Xanthum, quotannis cum corvis, cornicibus, et aliis carnivoris proelium [note: Praesagium ] committere. Si vicerint, abundantiam frugum sibi promittunt incolae; si vincantur, ovium, boum, et aliarum quadrupedum fecundum proventum.
[note: Usus. ] Ingluvie ea parte qua capiti adhaesit colligata, ad quam eiciendam, Aegyptii piscatores utuntur: qui humiditate corrumpinequit, multo tempore utilis est.
AVIS DIOMEDEA ab insulis Diomedis sic dicta, de qua multa veteres fabulati sunt, Servio, Stephano Grammatico et Isidoro Ardeae genus est: quibus Salmasius accedit. A Plinio et Solino cum Fulicis comparatur. [note: Aldro. Ornith. l. 19. c. 3. ] Aldrovandus Artennam hodie [orig: hodiè] nuncupari, et in insula Sanctae Mariae de Tremiti duntaxat inveniri, credit. Cui Dalechampius adstipulatur. Hoc an verum sit ex comparatione colligi poterit. Magnitudine ista est Gallinae satis corpulentae. Color ei [note: Salmas. ad Soli n. c. 2. ] fuscus seu cinereus obscurus. Tota fere [orig: ferè] prone [orig: pronè] candicat. Rostrum est luteum praedurum et aduncum. Oculi ignei. Degit in cavis ut lucem solis declinet; noctu circa scopulos non longe [orig: longè] super aquam volitat. Piscibus victitat, quos noctu tantum venatur. In cavernis scopulorum et terra nidulatur, et vocem [note: Plin. H. N. l. 10. c. 44. Solin. Polyhist. c. 2. ] vagitui infantium similem promit. De Diomedeis vero [orig: verò] ita Plinius. Nec Diomedeas praeteribo aves: Iuba Catuructas vocat, eis esse dentes oculosque igneo colore, cetero candidis tradens. Duo semper iis duces: alterum ducere agmen, alterum cogere. Scrobes excavare rostro, inde crate consternere, et operire terra, quae ante fuerit egesta. In his fetificare. Fores binas omnium scrobibus. Orientem spectare quibus exeant in pascua. Occasum quibus redeant. Alvum exoneraturas subvolare semper, et contrario flatu. Uno hoc in loco totius orbis visuntur, in insula, quam diximus nobilem Diomedis tumulo atque delubro, contra Apuliae oram, fulicarum similes. Advenas barbaros clangore infestant, Graecis tantum adulantur. Miro discrimine, veluti generi Diomedis hoc tribuentes. Aedemque eam quottidie pleno gutture madentibus pennis perlucent atque purificant. Unde origo fabulae, Diomedis socios in earum effigies mutatos.
CAPUT II. De Laris in genere et in specis de Laro albo.
[note: Aldro. Ornith. l. 19. c. 4. ] LArus, quem Augustinus Fulicam, alii Mergum, Herodium, Suidas et alii apud Graecos ke/pfon, quidam ettiam Gaviam vocant; ab Aldrovando [note: Descriptio. ] describitur, quod sit avis a [orig: à] rostri acie ad alarum fere [orig: ferè] finem duas spithamas longa, capite maximo et crasso, ex albo et cinereo variegato; pectore eiusdem fere [orig: ferè] coloris, illoque amplo, rostro crasso lutescente, in extremo nigricante et insigniter acuto; in cuius superiore parte narium sunt foramina oblonga, rictu amplissimo. Oculi iridem auri instar splen didam niger ambit circulus, hunc albus, album cinereus. Alae ex albo cinereo, et ad castanearum colorem simul commistis tendente constant, et caudam palmi longitudine excedunt. Cauda cinerea tota. Pedes lutei; posterior digitus satis conspicuus, ungus etiam armatus. Corpore est levissimo, et multis ac densis plumis induitur.
[note: Aeliam. H. A. l. 3. c. 20. Locus. ] Frequentes in locis maritimis stagnis et fluminibus cum ingens aliqua tempestas coorta est conspiciuntur.
[note: Victus. ] Praeter pisces lumbricis etiam, cochleis, quas sursum raptas, ad saxa demissas confringunt, locustis et Phalangiis a [orig: à] quibus Tarentinos agros repurgant, vescuntur. Delphinos etiam in littora deiectos devorant. Olivis denique in Liguria perniciem adferunt.
[note: Generatio. Arist. H. a. l. 5. c. 9. ] Nidulantur in faxis maritimis, a [orig: à] quibus potabilis aqua manat, et bina ternave ova aestate pariunt. Volant praecipites et faciles leves quippe. Hinc Laro apud Homerum Mercurius confertur. Sed et pennae per se aliarum
page 129, image: s175avium leviores putantur. Has enim pelamydum piscatores, teste Aeliano, ad hamum lineae alligant, ut propter earum levitatem ab occurrente aqua sensim ac leviter agitetur.
[note: Affectus. ] Amicitiam cum homine utilitatis gratia, quia piscibus vescuntur, et Monedula, [note: Aelian. H. A. l. 6. c. 6. ] ut Aelianus prodit, colunt. Malo punico interimuntur. Imminentibus ventis sublimes in aere [orig: aëre] volitant, et vento sese obvertunt. Copiae piscium capiendae augurium, si ad piscatores retibus piscantes advolarint, facere creduntur.
[note: Usus. ] Cerebrum Lari siccatum et concisum infantibus Epilepticis odorandum quidam commendant. Pennae proprietate quadam occulta [orig: occultâ], simul atque mare intumescit, in pulvinaribus etiam eriguntur, et decumbentem sublevant.
Inter species Larorum, est primus Larus ALBUS forte [orig: fortè] Gavia peralba Apuleii, quaesuperfluctus marinos natat, demergit se prope [orig: propè] ad Oceani fundum et gremium. Duo ipsius sunt genera prodente Bellonio, Maius et Minus. Ille minor est cinereo, pulchritudine corporis ad columbam accedit, quamquam male hanc vincere videatur. Nivis instar candidus est. Rostrum habet teres, acutum, rubicundum, cuius coloris et cauda est. Recta crurib. insistit, posteriora corporis magis elevata gestans, ita ut inferiora in arcum quasi curvari videantur. Minor summitatem capitis nigram habet; statim atque frigora ingruere incipiunt, in mediterraneis locis supra flumina volitans apparet, et ceteris in volando diutius perseverat. Captus intrabiduum fere [orig: ferè] cicuratur; facileque nutritur, intestinis nempe [orig: nempè], carne et piscibus. Adeo [orig: Adeò] clamosus est, ut aerem [orig: aërem] clamore suo percellat. Videtur esse Turneri et Gesneri Cepphus, qui ex illius descriptione, est avis marina, magnitudine Monedulae, sed alis acutioribus, et longioribus, colore tota albo, excepto nigro quem in capite gerit cirro: rostro etiam et pedib. puniceis. Diutino clangore defatigata tandem [note: In Aviario Sile siae. ] keph profert. Schvvenkfeld. Lari albi facit mentionem, cum capite rubeo.
CAPUT III. De Laris Cinereis, Piscatore, Nigro, Sterna et Fidipedibus.
LARORUM CINEREORUM tria ponit inprimis Aldrovandus genera.
Primum columbam magnitudine parum superat, colore undique est albo, in dorso tantum et alis cinereo. Caput supremum, macula nigra utrinque ad extremum oculi angulum insigne omnino [orig: omninò] candicat. Rostrum habet longiusculum, et aliquantulum velut armatum, introrsum ad instar thecae eius, in qua nova cula reconditur cavum, colore corneo. Os interius totum, et linguam cuius extremitas bifida, rubentia. Ora extrema Palpebrarum rubra instar crculi oculos exornat. Crura interdum rubent, interdum fuscescunt. Digiti membranis rubris sepiuntur. Posterior pedis digitus aciculae caput non excedit. Credunt quidam pennas capitis a [orig: à] Martio mense per trimestre quo tempore soboli dant operam nigrescere. Reliquis novem mensibus candidas esse. Interiora si spectentur, Gula amplissima, ventriculo longiusculo, crassiusculo, cuius interior tunica crassa rubra est, praeponitur. Hepar maximum flavicans bilobium, ventriculum infra amplexatur, supra cor mucrone recipit. [note: Schvvenkfeld. in Aviario Silesiae. ] Lien est longiusculus sanguinei coloris; Fel viride. Vesicula in hepate continetur, et intestino ramulo iungitur. Ad intestinum rectum appendiculae binç graciles, et tenue antrorsum reflexae spectautur. Vescitur piscibus, insectis palustribus, muscis et conchulis. Nidulatur in densis piscinarum et lacuum arundinetis; Maio et Iunio mensibus ova quinque columbinis paulo maiora parit.
Alteri quod vix spithamam excedit, dorsum et alae sunt coloris leucophaei ad caeruleum quodammodo vergentis. Rostrum pro proportione corporis exilius, arcuatum, nigrum,
page 130, image: s176pedes, tibiae membranaque digitos intersepiens coloris crocei.
Tertium est capite nigro, rostro recto, et in fine acuto, coloris miniacei; oculis et pedibus eius dem coloris; costis alarum et remigibus albis, dorso et in reliqua parte cinereis.
Larus PISCATOR, circa Argentinam privatium Fischerlin dictus, circa Oppenheimium Fel, minor est, Laro cinereo, vertice nigro, rostro et cruribus e [orig: è] fusco pallidis, totu albicans. Volatus est celerrimi, et dum pisces captat, etiam inaquam se mergit.
Larus NIGER, a [orig: à] colore sic dicitur. Quamvis enim sit alis cinereis ultra caudam extensis, cruribus levi rubore notatis; oculis ex fusco purpurascentibus, rostro tamen capite, collo, pectore, [note: Schwenckfeld. in Aviario Silesiae. ] et ventre nigrescit. Schwenkfeldius ipsi crura et pedes latiusculos rubentes, nigricantibus transversim anterius maculis adscribit: et nidum in arundinibus piscinarum suspendere, ac mense Maio parere, addit.
Quam Turnerus STERNAM appellar, marinis Laris ita similem esse, ut sola magnitudine et colore ab illis differre videatur, minorem duntaxat et paulo [orig: paulò] nigriorem adicit. Tempore quo parturt improbe [orig: improbè] clamosa est. Apud Frisios dicitur esse vertice nigro, rostro et cruribus rubidis.
Larorum FIDIPEDUM duo sunt genera. Unum alis longis, utpote quae trium fere [orig: ferè] digitorum lo~gitudine caudam exsuperant. Cui oculi, caput, collum, rostrum sunt nigerrima: Pedum digiti insignibus mucronibus armantur. Alterum brevibus, cui magnitudo Merulae, caput nigrum, Alarum costae albescentes, Pennae sub cauda candicantes, pedes rubescentes, digiti, membranulae quodam ruimento interiecto, quatuor.
CAPUT IV. De Catharracta et Ceppho.
CAtarracta, Aristotelis et Oppiani, ex eo quod cum impetu ad praedam capiendam decidat, ex huius descriptione avis est instar Lari minoris, sed robustior, colore candido, et Accipitri Palumbario similis; ex Aristotele, [note: Arist. H. A. l. 9. c. 12. ] Accipitre minor, gula ampla, et lata. Aldrovandus avem rostro acuto, carasso, supra non modice [orig: modicè] adunco, prone [orig: pronè] per alas, dorsum, betico, albo, et luteo mixtis variegatam, supine [orig: supinè] totam albam maculis beticis distinctam, tibiis, pedibus, et membrana eos intersepiente cinereis, ponit. In mari victitat; sed et scopulis, littoribus, et petris, quas chaerades vocant, supra aquam eminentibus insidet. Pisces captat exiguos. Ubi vero [orig: verò] natantes conspexerit (perspica cissima enim est, et vel ad fundum usque maris) altius subvolat, et contractis omnibus pennis, quovis telo celerius delapsa, ad cubiti spatium immergitur, et piscem extrahit; nec diutius manet, quam [orig: quàm] iugeri spatium transieris. Mirus incubandi mos ovis, si Oppiano credimus. Fucum aut algam iis super petram insternunt, sic ventis exposita relinquunt. Mas illa unde marem procreandum conicit, femina unde feminam in sublime per aliquot dies sublata, in pelagus mittit; motu concalefactis ovis, pulli excluduntur. Pullis luce aspecta, nulla in nidis mora, parentes volatu sequi conantur: a [orig: à] parentibus suscepti, in mae dempttuntur, mox extrahuntur. Acie oculorum in senio obtusa, dum ad praedam se ferri arbitrantur, praecipitiis illusi intereunt.
[note: Aldrovand. Ornith. l. 19. c. 12. ] CEPPHUS Aristotelis, Fulica est quibusdam, Aldrovando, avis, habens rostrum colore corneo, ad mandibularum latera ruffo, in extremo quod aduncum est, nigro, oculos exiguos ruffos. Caput, collum, pectus, ventrem, coxas, ex albis et fuscis, intercurrente etiam colore betico et luteo, maculis variegata. Crura et tibias viridescentes. Pedes et membranam digitos secantem fusca. An sit Cepphus veterum, ignoratur. Nam de hoc, si foramen corporis spectas, id duntaxat habemus, Laro esse similem, cum quo descripta parum habet similitudinis, plumis abundare, sed carnis esse exiguae, ideo [orig: ideò] facile [orig: facilè] vento impelli. [note: Oppian. ] De cetero, apud mare victitant, cuius
page 47, image: s177[illustration:
Catharacta.
][illustration:
Cepphus.
][illustration:
Corvus Siiluaticus Waldrapp.
][illustration:
Phalacro cora X.
][illustration:
Anser Bassanus. schotisch Gans.
][illustration:
Corvus aquaticus. Scharb.
][illustration:
Graculus palmipes.
][illustration:
Mergus Rheni. Rhein Endte.
][illustration:
Mergus Longirostrus.
][illustration:
Meerganser Seefluder.
][illustration:
Mergus glacialis. Eiis Endte.
][illustration:
Albulus aquaticus.
][illustration:
Mergus Bellonii
]
page 131, image: s178et spumam vorant. Thunnos, propter pisciculos, quos dentibus suis discerpunt, sequitur. Ad tonitrua adeo [orig: adeò] perhorrescit, ut sonitu exaudito ex aere [orig: aëre] in mare decidat. Spuma inspersa alliciuntur, capiuntur allecti. Cum [note: Aratus in Phoenomen. ] relicto mari gregatim in terram adverso vento revolant, imminentis venti indicium praebent. Carnem habent probi odoris, partem posteriorem, quaesola limum olet, si excipias.
CAPUT V. De Ansere Bassano, Phalacrocorace, Corvo Silvatico, Nycticorace Gesneri, et Graculo palmipede.
[note: Gesner. in Ornithol. Hector Boetius in descript. Scotiae. ] Anser BASSANUS seu Scoticus, incolis Solendguse dictus, avis est domestico Ansere longior, sed minus lata, Anserem tamen et forma et voce per monia referens. Nullibi quam circa Castellum Bas, virib. humanis inexpugnabile reperitur, ad quod incipiente vere appellunt. Tres vel quatuor primo tamquam speculatores advolant; has aliquot post dieb. reliqua multitudo insequitur, quod egregiorum virorum relationi debemus. Nidulantur in castri praedicti rupibus; et construendis nidis tantam lignorum copiam comportant, ut auferentibus, qui illic habitant, abun de [orig: dè] in annum ex ea parte prospectum sit. Ova in rupibus deposita, superposito pede altero, unde forte nomen a [orig: à] solea accepere, excludunt. Pullos delicatissimis piscibus nutricant. Quod si avolantess novum videre, illo abiecto, iterum se magno impetu immergunt. Tanta autem piscium ab ipsis evomitur copia, ut et praesidiariis arcis in cibum cedant. Habent intestinum quoddam parvum, oleo singularis virtutis refertum. Ischiadem et arthritim sanare creditur. Pulli capti et assi halecis nidorem emittunt. Caro est durior, et vinum exigens, quod aliquoties experti sumus cum Anno M DC XXIII. in Scotia ageremus.
Exadipe Unguentum fit, quod cum Comageno Plinii de bonitate certat.
PHALACROCORAX, quem cum corvo Aquatico Plinii eundem esse vel exinde conici potest, quod calveat, quaenam avis sit inter Historicos Naturales non convenit. Gesnerus an sit illa, quae in Burgundia Crotpescherotseu Corvus Piscator, cui unus pes est ad natandum palmipes, alter ad rapinam uncis unguibus armatur; sic cum piscem in aqua arripuit, nec facile [orig: facilè] propter pondus volare potest, piscem altero pede retinens, altero ad ripam navigat; dubitat. Alii Corvum aquaticum Plinii, Phalacrocoracem, Corvum Silvaticum, et Gracculum plamipedem, easdem esse opinantur. Bellonius quidem simillimam avem cum ea, cuius hic pro Phalacrocorace ex Aldrovando iconem dedimus, exhibet: sed corvum aquaticum, Cornicem marinam easdem Aristoteli aves esse, et Phalacrocoracem, innuit. Gallis dicitur Cormorant, quo nomine Angli avem insigniunt, quae anguillas integras edit, per intestina elapsas rursus devorat, et vel novies aliquando unam absorbet, priusquam retinuerit. Aldrovandus Phalacrocoracem scribit esse capi magnitudine, rostro longo acuto et rubescente. Capite fere [orig: ferè] plumis nudoet cute tecto, quae carnem substantia et colore aemulatur. Ex collo velut iubae dependent, quales in capis cernuntur. In pedibus plumas quasdam aureas gestat. Solus inter palmipedes Fibro excepto in arboribus sedet, in iisque nidulatur, aeque [orig: aequè] in aqua marina atque duli degit. Magnum stagnis damnum quod pisces devoret, adfert, interdum Anguillam mediocris magnitudinis ex aqua abrepta in aerem [orig: aërem] defert, et antequam devoret, diu cum illa colluctatur.
CORVUM SYLVATICUM hisce adicio, non quod sit vel palmipes, vel aquatilis, sed quod ab aliquibus cum Phalacrocorace confundatur. Magnitudo ipsi est Gallinae; color toto corpore niger, si eminus videas; sin propius ad solem praesertim, cum viridi permixtus videtur. Rostrum rubicundum, oblongum, et angustis terrae vel arborum foraminibus inseri
page 132, image: s179aptum. A capite crista retro [orig: retrò] tendit, haud scitur an in omnibus aut semper. Pedes habet, ut Gallinae longiores; crura oblonga obscure [orig: obscurè] rubentia. Digitos fissos. Vescitur piscibus, ranis, locustis, gryllis. In rupibus, turribus desertis et pylis, unde Claustrapp Germanis, nidulatur. Bina aut teina ova parit. altissime [orig: altissimè] volat, et primus fere [orig: ferè] omnium, circa initium Iunii ni fallor, migrat. Pulli diebus aliquot antequam volare possunt, nidis exempti ita facile [orig: facilè] cicurantur, ut in agros evolent, et subinde revertantur. In Istria circa promontorium Polae homine per funem demisso eximuntur, et inter mensarum delicias habentur. Aucupes in singulis nidis, singulos relinquere solent, ut anno sequente libentius redeant.
Huc pertinet et NYCTICORAX Gesneri quamvis palmipes non sit, qui iuxta aquas et inter arundines versari dicitur. Vescitur pisciculis. Nidulatur in altis arboribus, ita vel quaterna ova parit. Inter arundineta absona voce vomiturientis instar clamitat.
Sed nec GRACULIPALMIPEDIS Aristotelis, seu Corvi Aquatici minoris, hic obliviscendum, quem alii Phalacrocoracem, alii Corvum Silvaticum vel Mergum magnum nigrum esse iudicant. Colore in toto corpore est subnigro collum si excipias, ubi nonnihil ruffi admisceri videtur. Rostrum aduncum acutum, prope [orig: propè] frontem subalbicans, cetero subnigrum. Crura, pedes, et membranae, fuscae sunt.
CAP. VI. De Mergis in genere.
MErgum, quem Grae ci Poetae [orig: Poëtae] Dypten, Poingam et Bungam dicunt, *a)iqu/ian veterum esse, vel ex eo colligitur, quod omnes eandem avem esse tradiderint, et plaeraque de Aethyia a [orig: à] Graecis tradita, Plinius de Mergo interpretatus [note: Bellonius ebserv. l. 1. c. 11. ] sit. Bellonius tamen Aethyiam veterum quandam MERGI MARINI speciem, quae Cretensibus Vultamaria et Calicatizu dicitur, esse iudicat.
Magnitudine est Querquedulae, [note: Descriptio. ] albo ventre, capite et dorso nigro, itemque alis et cauda. Pluma ei instar lanuginis, valide [orig: validè] cuti inhaerens. Rostrum marginibus acutis cavum et plane [orig: planè] fere [orig: ferè], lanuginosis plumis bona sui parte obducitur, nigrum superiore, album inferiote parte, vertice lato. Frons tuberositate quadam verrucatur, cui floccus plumarum niger innascitur. Digito pedum posteriore sola inter palmipedes caret. Utut sit, certe [orig: certè] et Salmasium hic consentientem habemus; hoc solo dissentit, quod [note: Salmas. in Solin. c. 2. Ovid. Metam. l. 12. ] Mergum et Fulicam easdem esse contendat. Formam si spectes, de ea quidem Ovidus
Fecit amor maciem, longa internodia crurum Longamanet cervix. Caput est àtergore longe [orig: longè]:sed quis ille sit, unusquisque conicere tentet. Nostri contra omne genus avium pedes habent in cauda, ita ut in terra stantes instar hominis corpus erectum proferant, ut auctor de natura rerum scribit. Ab Anatibus dentibus et cruribus discrevit Gesnerus. Magis enim duri ac rigidi, utrinque tantum in marginibus, rostri; ceteris, quibus rostrum latum non est, sed i n acutum desinit, nulli. Crura vel non aeque [orig: aequè] absoluta habent, vel breviora, vel non eodem situ, vel posterius, quamobrem ncommode [orig: ncommodè] ingrediuntur.
[note: Locus. ] Versantur plaerumque in mari, [note: Arist. H. A. l. 1. c. 1. et l. 8. c. 3. ] fluminibus, stagnis et paludibus: amant tamen et aprica [note: Virgilius Aeneid. l 5. Homer. Odyss. l. 5. Pighius in Hercule Prodit. ] loca, ut siccescant. Diutissime [orig: Diutissimè] in aquis, dum se immergunt, morantur, et summa ac ab Homero allata natandi pollent peritia. Alam namque alteram saepius ad ventum erigunt, et eius dem tamquam veli adminiculo navigant, quod Pighius prodidit. Soli inter amphibias inter volandum piscantur.
[note: Victus. Oppian. in Txeuticis. ] Congros, Angvillas, et alios lubricos pisces deglutiunt, ingestos, interdum etiam vivos, mox alvo, quod eis a [orig: à] ventre mox recto intestino cibi transeant, egerunt; quod Oppianus et Plinius observavere. Schwenkfeldius in omnium quas secuit ven triculis, plumas avicularum copiosissimas, quasi
page 133, image: s180cum pisciculis, et avena compactas invenit.
[note: Partus. ] Nidificant a [orig: à] bruma ineunte vere. Saepe [orig: Saepè] in maritimis [note: Arist. H. A. l. 5. c. 9. ] saxis, in arboribus [note: Plin. H. N. l. 10. c. 37. ] interdum. Utrumque se iuxta ostium Thinae fluvii, et in Nortfolcia observasse Anglus quidam scribit. Ova ut plurimum bina ternave ponunt. Pullos ab ovis exclusos si matrem perdiderint, adeo validos esse aiunt, ut ipsi cibum sibi comparent.
Nullam eas [note: vocem ] emittere, arbitrati sunt quidam. Lucretius de iis.
_ _ Mergique marini Fluctibus in salso victum, vitamque petentes Longe [orig: Longè] alias alto iaciunt in tempore voces.[note: Ingenium. Scalig. Exercit. 233. ] Cicurari posse, tum ille qui Venetiis ab hero e [orig: è] cymba emissus, non sine spectatorum et voluptate et admitatione sub aquis sibi cibum capiebat, satur redibat ad herum ostendit; tum illi in Oriente, qui ab hero,postquam eis guttur filo, ne pisces captos devorarent, ligasset, dimissi, et pisces capiebant, et in cistas huic negotio destinatas [note: Odoricus e Foro Iulii in itiner. Virgil. Georg. l. 1. Isidor. Origin. l. 12. c. 7. Persius satyra 6. ] iniciebant. Piscatione heri peracta [orig: peractâ], soluto gutture, sibi piscabantur, pasti ad herum redibant, testantur. Alii tempestatem praesagire, cum maria fugiunt, et clamorem ad littora ferunt, dicunt; seu quod dimisso in profundum capite aurarum signa sub fluctibus colligant: seu quod vapores ab aquis ad imbriferam nubem erigendam sursum attolli sagaciter subodorentur; seu quod pisces pleraeque per eum caeli statum, e [orig: è] mediis aquis ad littora enatare soleant. Alii cum in mare frequentius sese immergunt, seu propter aliam aliquam causam, seu quod tra~quillo mari metu belluarum progredi non audeant; in altum ub tempestatem regressis, audacter progrediuntur. Plinius pennas rostro purgantes ventum indicare alicubi [note: Aelian. H. A. l. 7. c. 7. Aratus in Phaenom. ] innuit. Aelianus gestu alarum exsultantes, idem facere tradit. Huic et Aratus accedit, dum eas en xers1w=| tena/ssesqai pteru/ges1i, in sicco alis plaudere ac ludere, scribit.
Usus illorum in cibo nullus: quantum ad Medicinam. Magi contra quartanas devorari iubent cor Mergi marini sine ferro exemptum, inveteratumque conteri, et in aqua calida bibi. Ventriculum in cibo sumptum stomacho mederi falsissimum comperit [note: Galen. de simpl. l. 11. ] Galenus. Fel cum cedria inunctum evulsos palpebrarum pilos renasci non patitur. Iecur sale asservatum ex hydromelite duobus cochlearibus potum, secundinas pellere scripsit Dioscorides.
CAPUT VII. De Variis Mergorum generibus.
[note: Gesner. in Ornithol. ] MErgorum varia sunt genera. Mergus RHENANUS, quibusdam Monialis alba appellatus; qui omnium Mergorum Anatiformis maxime [orig: maximè] est, corpore undique albo atro colore distincto, prona colli et pectoris parte cum ventre candida, sed passim cinereis punctis aut maculis distincta. Frequens est apud Suessiones et Bellovacos, MAIOR, qui rostrum denticulatum angustius, e [orig: è] fusco ad caeruleum dilutum vergens, extremitate deorsum incurvata; pectus, collum, et ventrem tota alba: in dorso supremo egregias quasdam plumas alternatim albas nigrasque, inde etiam ad latera versus pectus taenias similiter discolores utrinque procedentes habet; et gobiis inprimis atque troctis vescitur.
GLACIALIS, quod per summa frigora in aquis capiatur ita dictus, cui magnitudo Querquedulae, collum digitos octonos longum. Dorsum undique nigrum, alae nigrae sed albo distinctae, crura brevia fusca, membranis inter digitos nigris; quique per hiemem apud Helvertios, non minus quam Anas fera laudatur.
LONGIROSTRUS, cui rostrum nonnihil rotundum, digiti longitudine; caput cristatum, collum subrubrum, corpus praeter alas totum nigrum. Pedes crocei, inembranae luteae.
RAUCEDULUS, cui corpus et alae cinereae, gula et venter alba, pedes nigri.
page 134, image: s181RUBER cui pars superior capitis et colli rubescit. NIGER cui rostrum nigrum, collum spadicis colore, corpus ut in Fuligula, alae cum transversa linea alba nigrae.
ALBUS, cui rostrum ruffum, caput cum collo nigrum, viridibus aliquot punctis respersum. Crura rubicunda.
CIRRHATUS qui habet caput ruffum vel testacei coloris cirrho retrorsum eminente. Dentes serratos, duros, retrorsum flexos; Crura et digitos pedum, interiectis membranis ex ruffo fuscis, rubentes. Rostrum tres digitos longum, inferne [orig: infernè] rubicundum, superne [orig: supernè] nigricans. Duobus foraminibus odoratus causa pervium. Bellonius Fibrum seu Castorem vocat. Asperam arteriam ab aliis aquatilibus diversam habet. Nec einim est rotunda, sed compressa et inaequalis, modo crassior, modo angustior, et in medio duobus velut nodis extuberans. Cum ad ventriculi regionem pervenit, in cavitatem quandam ex membranis et ose grandiusculo inaequali constructam dilatatur. Semper in aquis manet, et in iis se diutissime [orig: diutissimè] omnium continet. Urinando ad quadraginta aut quinquaginta pedes procedit. Caput inter natandum sublime attollit; et inter arundines nidulatur.
MERGANSER denique ut Gesnerus vocat, cui caput cum tertia colli parte ex viridi nigricat. Collum reliquum cum aliquo pallore album est. Inferior colli pars nigrescit. Plumae ventris et supinae caudae gilvae sunt. Crura et pedes cum membranis inter digitos minii colorem habent. Ventriculus est corneus id est firmissimus. Pondere interdum ad libras dudecim accedit.
Huc pertinet Mergus ille, quem Bellonius Gallice [orig: Gallicè] HERLE vocat, anatem magis quam anserem referens, rostro longo terete, et mucrone reflexo, colore subrubro.
Item GULO Germanis Seesluder, magnitudine Anseris, colore gilvo, gregaria, mensis lautioribus contempta.
Necnon SCHELADRACHUS Anate maior, varius rostro lato, adunco, dentibus acutissimis pleno, ex gilvo subruffo.
[note: Albertus H. A. l. 5. c. 3. ] MORFEX, denique tota nigra, rostro serrato et valido, quae sub aqua mergitur, et anguillas capit. Easdemque si segra vari senserit, evomit. Gregatim in arboribus iuxta aquas nidificat. Volatura caudam diu in aqua trahit. Saturata ad solem ut siccentur, expandit. Fimus siccat arborum ramos in quos inciderit.
NB. Demergis exoticis vide Mantissam. Num. 11.
CAP. VIII. De Colymbis in genere et in specie.
[note: Genera. ] AVis quae Graecis Colymbus, Colymbis, et Colymbas; Latinis Urinatrix dicitur. Unum tantum illius genus Aristoteles commemorat; alii plura; Turnerus tria vidit. Primum totum nigrum, si cirrum quem in capite gerit, exceperis; Mergo, quo tamen triplo mins est, quo ad corporis effigiem non dissimile. Angli Doukeram vocant. Alterum Turdo non maius, Anati colore et corporis effigie simile. Anglis media Urinatrix dicitur. Tertium adeo [orig: adeò] nuper ab ovo exclusum refert Anserculum, ut nisi Rostrum huius paulo tenuius esset, aegre [orig: aegrè] alterum ab altero discerneres. Non enim pennas, sed lanuginem quandam earum loco obtinet.
[note: Gesner. in Ornithol. ] Gesnerus, Colymbos facit Maximos. Maiores et Minores. Maximus qui in A cronio lacu raro [orig: rarò] capitur, ab inepto per aquae superficiem motu Fluder dictus, Ansere maior est. Rostro oblongo, angusto, acuto. Neque volare potest recte [orig: rectè], neque ingredi commode [orig: commodè], nisi simul pedibus alisque nitatur. Tam profunde [orig: profundè] urinari dicitur, ut orgiarum viginti spatio, quandoque reti aut mucrone ferreo sub aqua capiatur. Maior duorum est generum. Primus Ansere paulo minor, collo est oblongo, dorso nigro, collo inferiore et ventre albo, plumis fere [orig: ferè] niveis. Digitos pedum habet ternos, adhaerentib.
page 48, image: s182[illustration:
Colymbus Maior gros Suchel.
][illustration:
Colymb, Maior Bellor.
][illustration:
Trockli, Coruza
][illustration:
Coliiml, Minor
][illustration:
Merg, Bellon
][illustration:
Auosetta Ftalor.
][illustration:
Ciignus.
][illustration:
Ciignus.
][illustration:
Anser ferus Wilde gans
][illustration:
Capricalca.
][illustration:
Bernicla
][illustration:
Brenta
]
page 135, image: s183membranis latos, sed aliquo usque divisos. Ungues latiusculos praesertim medium, teretes et in mucronem attenuatos. rura iuxta anum fere [orig: ferè] retrorsum porrecta, natationi potius quam [orig: quàm] ingressui apta, femora in ventre condita, inaequalem inter dum tibiarum situm. Alter cristatus seu cornutus est, plumis circa verticem, et collum supremum eminentibus, superius nigris, ad latera ruffis. Aliquot eius sunt descriptiones. Minor Germanis Succhelin, ut maior Succhel, magnitudine est columbae, digitis latis, adhaerentibus membranis fuscis, non continuis tamen sed trifariam dissectis. Inferiore rostri parte tota sanguine colore ru bente. In femore multa ossicula tenuia, circa articulum agglutinata, dimidia ossis femoris magnitudine, ab una tantum parte habet.
Bellonius etiam Maiorem sub nomine Uriae veterum describit, Anatis magnitudine, rostro longo, rubicundo, ac serrato. Cristam habere videtur. Nam cum nigro sit vertice, plumae oblongae ab occipite pendent, quas cum e candescit, aut exhilaratur, attollit aut demittit. Voce est horrida [orig: horridâ], sed ad sui tutelam utili. Idem nec Minoris obliviscitur, qui adeo [orig: adeò] aquae familiaris est, ut ei per terram gradi posse, propter femora in ventre ita recondita, ut nullo modo appareant, et crura, quae extrorsum protenduntur, ut omnino [orig: omninò] e [orig: è] lumbis censeri possit, natura negasse videatur. Caudam habet nullam, nullumque Vorpygium. Alas pro corporis proportione exiguas. Plumas lanuginosas. Digitos ab invicem separatos, latos tamen. Rostrum rotundum exiguum, rubicundum. Crura parte posteriore serrae instar crenatae. Iecur tenellum; intestina a [orig: à] reliquarum avium intestinis diversa, gracilia et tenuia si in pauca aqua deprehendatur, vix se in aerem [orig: aërem] attollere potest. Prope [orig: Propè] terram in cespite aliquo palustri nidificat. Addit et Aldrovandus suas descriptiones, quas hic adferre non est necesse. Addidisse sufficiat. Colymbos Athenaeo inter omnes Aquaticas aves minimos esse, atro et sordido colore tingi, et acuto [note: Oppian. Ixeutic. l. 2. cet. Aldrovando. ] rostro instrui; Oppiano Colymbos semper natare, et ne somni quidem vel cibi gratia in continentem exire, nisi partus temp9re; eos dem adversis ventis natare, ne illorum vi aliquando in viti in terram extrudantur. Circa medium Augustum propter pennarum mutationem volare non possunt. Ettam celerrime [orig: celerrimè] merguntur, ut bombardae etiam ictum effugiant. Referri ad colymbos potest, avis Anglis Coote dict.???, forma et colore Fulicae simolis, paulo [orig: paulò] minor, in cuius rostro parvum tuberculum rubeum eminet, quae subinde ad fundum usque urinatur. Non piscibus tantum, sed alga, lineo, gramine, parvisque cochleis victitat. Et vulgo fertur, non posse diutius volare, quam pedis cavo arreptam aquam retineat.
[note: Athenaeus l. 9. Dipn. ] Huc pertinet URIA Anate multo minor, rostro longiore ac tenui, colore sordido testaceo. Gesnerus colore tantum, et magnitudine a [orig: à] Colymbis differre putat.
CAP. IX. De Brentho, Phalaride, Avosetta Italorum et Trochilo.
BRENTHUS quaenam sit avis dubitatur. Niphus monticolam esse credit, generis unci. Plinius pro eo Anatem vertit, quod et Gaza secutus est. Albertus Merguli pisces venantis speciem interretatur. Et forte [orig: fortè] est, [note: Arist. H. A. l. 9. c. 1. ] quia piscibus vivere Aristoteles reliquit.
Nec magis notum, quaenam sit PHALARIS; Bellonius pro ea Mergum varium maiorem substivit. Gesnerus Folaegam Italorum eam esse credit. [note: Athen. Dipnos. l. 9. ] Apud Athenaeum habet rostrum angustum; corpus aspectu magis teres quam Anas, colorem in alvo et dorso cinereum.
AVOSETTA Italorum, quam Lucarni circa lacum Verbanum Spinzago d' acqua vocant, Recurvirostram vere [orig: verè] dixeris, avis est magnitudine columbae aut paulo [orig: paulò] gracilior, rostro
page 136, image: s184nigro, sursum tendente, in extremo acuto, quinque digitorum fere [orig: ferè] longitudine. Corpore supino toto albo; capite et cervice superius ex fusco nigricante, pedibus coloris cyanei diluti, digitis membranis iunctis. Cruribus longis, acideo posteriore digito, qui pro calce est, minuto.
Vox eius est Crex. Crex.
[note: Aelian. H. A. l. 3. c. 11. et l. 8. c. 25 Arist. H. A. l. 9. c. 6. ] TROCHILUS iuxta ripas fluviorum oberrat, et tanta saepius celeritate discurrit, ut cursus volatu eius velocior sit, Obvia quaeque depascitur, hirudines etiam quae faucibus Crocodili inhaerent, Cladorynchos seu potius kladaroru/gxous2 inprimis, legit. Mira de illis Oppianus, nimirum, mares a [orig: à] feminis, feminas a [orig: à] maribus pasci. Ineunte vere priores feminas, sollicitare cantu vel stridore potius peculiari, masculos ad coitum. Fetu procreato separari, et ad sua pascua redire. Tunc mares omnem feturae et Veneris curam relinquere, feminis laborem solum incumbere, eumque eas inter se partiri. Alias ova in nidis fovere, alias foventibus cibum congerere. Pullos adultos ad littus ubi mares versari solent perduci. Ibi foemellas cum suo sexu remanere, masculos ultro [orig: ultrò] separari. Gesnerus esse putat generis Gallinularum Aquaticarum; Aldrovandus Corriram seu Tabellariam vulgo [orig: vulgò] dictam. Avis haec est varia, rostro recto, luteo, in fine nigro. Rictu magno. Oculis nigris albo circulo circumdatis, quem rursus alius spadiceus ambit. Cruribus longis, coxis brevibus, digitis membrana iunctis. Si Corrira Trochilus non est, Celeris est.
TITULUS II. De Avibus Palmipedibus Herbivoris.
CAPUT I. De Cycno.
CYgnus, qui et Olor quasi o(/los2 o)rai=os2, totus candidus, Graecis modernis Cyprinus, veteribus ku/dnos et ku/knos seu a)po\ to=u kukna=n th\n i(lu\n, quod cibi causa coenum scrutetur, et turbet, seu quasi klu/kos2 quod sit clamosus; seu quod teres collum habeat, dicitur. Totus est candidus. Horatius purpureum, et pulchrum et splendentem, poetica [orig: poëtica] licentia [orig: licentiâ] Descriptio. nomin asse creditur Rostrum habet parvum turbinatum, in extremitate obtusum. serratum et falcis instar dentatum, colore ruffo; in cuius summa parte qua capiti committitur, tuberculum rotundum, nigerrimum, et rostrum [note: Homer. Iliad. ss. Euripid. in Iphig. ] in se inflectens visitur. Collum longissimum, viginti octo vertebris constans, unde doulixo/deiros Homero et doulixau/xlhn Euripidi dicitur. Et Lineae velut piscatoriae usum in aqua porrectum praebet. Pedes nigris notis partim caeruleis artim rubicundis et albis distinctos. Membranas digitis interiectas squamulis minimis rotundis inaequales. Digitos vero [orig: verò] veluti annuli quidam in latum intersecant; eorum medius omnium et crassissimus et maximus est, longus digitos decem, internus novem, externus septem. Uno pede pro remo, altero pro corporis sui gebernaculo utitur. Linguam mediam, quod superius ponendum erat, sulcus denticulis palatum medium secantibus respondens dividit, et ipse prope [orig: propè] radicem scaber. Interna si spectes, Intestina omnia quatuor dodrantes, et palmum longa, multoque adipe, qui vicem emeriti obit intecta, in illo quem Aldrovandus secari curavit, erant; et cum simplici tantum in se media spira revolutione inflectantur, ne aliquid non plane [orig: planè] distributi alimenti praeterlaberetur, natura, caeca duo dodrantis spatio inter anum et ipsorum initium interiecto, recto intestino appendit. Arteria aspera admirandae plane [orig: planè] est structurae. Nam Oesophagum subiectum comitata, ad iugulum descendens cum pervenit, non recta, ut in ceteris animantibus, ad pulmones tendit, sed pura claviculas elevata, in costam ossis pectoris seu sterni, quae ex duobus lateralibus ossibus, et tertio superno his pro operculo incumbente fabricata, vaginae seu thecae figuram et usum praebet. Ad huius finem postquam pervenit
page 137, image: s185arteria, inferne [orig: infernè] in se instar serpentis reflectitur, et S. literam exprimit; moxque sub priore iam dicta portione ipsi superposita, hanc capsulam denuo [orig: denuò] egreditur, et claviculis mediis conscensis, harum iugo tamquam fulcro innititur; atque ita sustentata, denuo [orig: denuò] in morem tubae revolvitur, thoracisque cavum subiens, antequam ad pulmones fertur, prius quasi laryngem alteram efformat, transversim secta, ossiculoque quantum i sa lata est longo, et quod tenui membrana obtenditur, hiulcam fistulam, seu syringem organorum musicorum, quae inferiore sui parte simili fissum patulae sunt, figuram repraesentat. Sub hac larynge arteria in duas canales divaricatur; quorum singuli in medio ampliori capacitate protuberantes, recta in pulmones exiguos costis retro totos affixos abeuntes, distribuuntur. Talem structuram et cantus, de quo postea, et respiratio reposcebat. Ne enim, dum aliquando horae dimidiae spatio toto capite et collo pronis, vado alimoniam hausturus immergitur, periculum suffocationis in currat; ex ea arteriae, quae pectoris dictae vaginae reclusa est, portione, spiritus quantum sati suppeditatur.
[note: Locus. ] Locum si attendas, est avis amphibia Maxime [orig: Maximè] tamen aquis delectatur. [note: Aelian. H. A. l. 10. c. 36. Ovid. Metam. l. 2. et 5. Seneca in Agamem. Theocrit. Eidyl. 19. Stat. l. 14. Theb. Polyd. l. 1. H. Anglor. Aeliam. H. A. l. 17. c. 24. l. 15. de re cib. c. 61. ] Aeelianus greges eorum in Afro mari apparere prodidit. IN fluviis Caystro, Istro, Tanai, Strymone, Maeandro, Eridano, Mintio, Tamesi et quidem magna copia degere, apud Ovidium, Senecam Tragoedum, Theocritum, Lucianum, Statium Papinium. Mantuanum, Polydorum Virgilium, et alios invenies. Innumeris in agro Engolismensi; Francisci primi opera, in fonte Tenario educatos bruierinus testis est: sed stagna vehementer appetunt; seu quod [orig: quòd] quietiora nec natatum impediant, quod Aeeliano visum, seu quod in illis maior herbarum suppetat copia.
[note: Victus. ] Cibus ipsi herbae at segetum grana, ova piscium. Rostro cribrat coenum, et algam inprimis quaerit. In Scotiae lacu Spina, herbae cuiusdam semine, quae ab iis dem nomen sortita est, delectatur. Ea [orig: Eâ] autem natura [orig: naturâ] est, ut agris iniecta numquam putrescat.
[note: Partus. Hector Boetius in descriptione Scot. ] Tempore libidinis blandientes inter se mas et femina, alternatim capita cum suis collis inflectunt, velut amplexandi gratia; colla mares applicant feminis, deine mas femi nam conscendit. Ubi coierint, mas conscius laesam a [orig: à] se feminam fugit, illa impatiens fugientem insequitur. At non diutina haec est eis discordia, noxa cessante reconciliantur; et femina maris persecutione relicta [orig: relictâ], post coitum frequenti caudae motu, rostrum in aquis mergens, se purificat. Semeltantum anno initio veris pariunt. Quia plures et speciosos fetus producunt kalli/paides2 et polu/paides2 dicuntur. Aristoteles e)ute/knous2 dicit. Pariunt ova tertio anno, illa que magna, oblonga, testa [orig: testâ] dura [orig: durâ] obetecta.
[note: Volatus. Hesiod. in scuto Hercul. ] Probe [orig: Probè] natant, velociter silvestres, tarde [orig: tardè] ob corporis pondus domesticae volant. Aristoteles longius in pelagus efferri scripsit. Et Hesiodus ku/knous2 a)ers1ipo/tas2 nuncupat.
[note: Vox. ] Cantum quod attinet, scinduntur in sententias Auctores, ku/knw| tw=| o)/rniqi mous1ekh=s2 ei)=nai do/can, [note: Pausan. ] prodidit Pausanias, cum eo Socrates apud Platonem, Aristoteles, [note: Arst. H. A. l. 9. c. 12. Cicero l. 3. de Orat. Ovid. l. 5. Irist. Eleg. 1. Seneca in Hyppol. ] Cicero, et Philosophis, ex Poetis [orig: Poëtis] Callimachus, Aeschylus, Theocritus, Antipater, euripides, Lucretius, Virgilius, Seneca, Ovidius, Martialis, sentiunt. Diluculo ante solis ortum tamquam in aere [orig: aëre] vacuo per id tempus audiendi clarius, in maris littoribus, nisi tempestas dissuadeat canere; nec cantus in senecta morti vicinus [note: Martial. in Xeniis. ] (remissior is tum) oblivisci. Favonium vel canendum observare, fati certos, ne a [orig: à] quoquam interpellantur [note: Oppian. in Ixentic. cit. Aldrovando. Lucian. in Electro. Plin. H. N. l. 10. c. 23. Myndius apud Athem. l. 9. Scalig. Ex. 232. ] secedere, apud Oppianum legitur. Fabulosum id, apud Lucianum, Plinium, Alexandrum Myndium et Scaliger. invenies. Aelianus vacillat, et modo [orig: modò] his adstipulari, modo [orig: modò] in illos propendere videtur. An funeris sui cntator sit, quod et Brasavolus observasse dicitur, nescio De Elephanto sane [orig: sanè] id proditum. Cantare, nullum fere [orig: ferè] dubium. Audivit i n lacu Mantuano cantantes Pendasius. Prope [orig: Propè] Londinum in Tamesi festivis cantib.
page 138, image: s186[note: Aeliam. H. A. l. 20. c. 30. l. 11 c. 1. Idem var. l. 1. ] subeuntes classes excipiunt. Canorum quiddam lamentantium in morem quovis tempore obstrepere, observavit Aldrovandus. In hoc denique duplexille flexus, qui ossis pectoris primum capsulae inseritur, deinde altera revolutione in furculam inclinata recumbens, in pulmones decidit, factus videtur, ut vox in ipso revolutae arteriae angulo, repercusso, maiori cum clangore erumperet, ac veluti morulae exiguae in eo anfractu quiete recreata, vires acquireret eundo.
Ingenium in volatu potissimum osendunt. [note: Plin. H. N. l. 10. c. 23. ] Liburnicarum more rostrato impetu feruntur, facilius ita findentes aera [orig: aëra], quam si recta fronte incederent. A tergo sensim dilatante se cuneo, porri, itur agmen, largeque impellenti praebetur aurae. Colla imponunt praecedentibus, fessos duces ad terga recipiunt.
[note: Aetas. ] Quod de aetate apud Aelianum legitur ducentesimum nempe attingere annum in credibile videtur.
Inimicitias interdum tantas inter se alunt, ut alter alterum [note: Arist. l. 9. H. A. c. 1. Aeliam. H. A. l. 14. c. 13. ] devoret, vel, ut Aelianus, perimat. Nec pullis, vel ovis parcitur. Ab Aquila [note: Statius. Homerus Iliad. o. ] sibi metuant. Attacti, non iniquo Marre repugnant: sed nec cum fulgure, serpentib. et draconibus ipsis convenit. Cicuta [orig: Cicutâ] interiisse non mirum, cum et porciillius esu periisse visi sint.
[note: Praesagium ] Pluvias exspectabis, si rorem aquae inspergunt; si profundos eidem immergunt humeros, serenitatem. Apud Helvetios ingens frigus metuitur, si hieme in quodam lacu apparuerint.
[note: Usus. ] Usus in cibis laudatus apud veteres. Alexandrides inter aves lautas numerat, et Dipnosophistis apponuntur; nec minore quam Anseres habitos, [note: Plut. l. de esu carnis. ] pretio ex Plutarcho potest colligi. Recentiores nigram, et duram, forte [orig: fortè] quia annosi adferuntur, carnem accusant. [note: Herberst. in Mosco. legat. Scaen. hammon. ] Moscovitarum tamen Duces, quoties carne vescuntur, assos hospitibus aapponunt. In Medicina, faciem purgat, et erugat adeps. Ova ad ignem sacrum celebrantur. Pellis ventriculo apposita, concoctionem vi peculiari iuvare creditur.
CAPUT II. De Ansere.
ARTICULUS I. De Ansere domestico.
[note: Plin. H. N. 10. c. 22. ] ANser, Plinio alicubi Ganza, Graecis veteribus xhn/, xi/na modernis, avis est vulgo tam nota, ut descriptione non in digeat. Inferum et domesticum distinguitur, quorum ille minor Aristoteli, varius esse a [orig: à] Columella manifesto errore proditur, cum apud nos varii candidos numero exsuperent. In regno senegae colore et pennis multiiugis variantur. In Hispania nova capite rubeo, olores candicie superant.
[note: Descriptio. ] Visus cum duobus capitibus, totidemque linguis, collo unico, quatuor pedibus, quorum unum par alarum locum occupabat, alterum circa podicem. Alae duae circa collum pandebantur. Proditus ab Alberto et alter, dupli collo, quaternis pedibus, et totidem alis, dorso uno, adeo ut duae aves, altera alteram ferens, viderentur. Frequentissima scilicet in illis ob humorem et stoliditatem monatra sunt. [note: Arist. H. A. ] Interiora si spectes, testes sub diaphragmate lumbis annectuntur, hisce duo ex vena cava rami insident. Duo vasa ex infima utriusque parte emersa, et deorsum per lumborum regionem recto [orig: rectò] delaa, prope os sacrum, coeunt, et canalem teretem, qui in plures orbes circumvolvitur, et cuius pars superior, tota carnea, in ferior intus cartilaginea conspicitur, efformant. Penis loco extremam portionem datam, quae in coitu arrigatur, haud male [orig: malè] conieceris.
[note: Locus. ] Locus ipsis fere [orig: ferè] ubique, eam Arabiae partem quae Austrum versus assurgit, si excipias. In Bloesia agro aquarum fere [orig: ferè] experte greges cpiosi spectantur, magnumque ex his plumae pretium. de victu non est quod [orig: quòd] dicam. Tenella arborum germina absumit, viridariorum herbas penitus depascitur, et vitium pampinos rodit. Trifolio, foenugraeco, lactuca, et aliis delectatur.
page 139, image: s187[note: Partus. ] Quantum ae Generationem in aqua [note: Varrode Re R. l. 8. c. 3. ] coeunt, nec humi insistentes; a [orig: à] coitu [note: Arist. H. A. l. 6. c. 2. ] aquis sese ingurgitant. Singulis maribus tres olim [note: Columella de re R. l. 8. c. 13. ] destinabantur feminae, sex hodie [orig: hodiè]. Tempus admittendi aptissimum a [orig: à] bruma, pariunt et [note: Arist. H. A. l. 5. c. 33. l. 6. c. 2. H. lib. 2. c. 1. ] iuvenes absque coitu, sed hypenemia, Coitus expertae si absque eo posuerint, plura quidem, sed fterilia, minora, et minus iucundi, quam fecunda saporis erunt. De numero et partus et ovorum in ter scriptores non co~venit. Ter parere scribit Columella [note: Plin. l. H. N. l. 10. c. 59. ] si fetus non excludunt. Bis Plinius, si primum fetum gallinae excludant. Ova plurima sedecim, paucissima septem, huic pariunt. Si quis surripiat, pariunt, dum rumpantur. Illi singulis fetibus pariunt, primo [orig: primò] quina, sequenti quaternaa, novissimo terna. Quintilius ad duodecim, et ultra procedere ait. Carolus Stephanus, si non incubent duodecim, et singulis fetationibus plura. Recentiorum quidam ad centum et ducenta ascendunt. Tempus pariendi aliis a [orig: à] Calend. Martiis ad solstitium: si bruma coiverint, Plino post solstitium XL. prope [orig: propè] diebus pariunt. Si appropinquant partus, digito tanguntur ova, quae sunt prima parte locorum genitalium. Incubatus a [orig: à] femina duntaxat absolvitur, nec recedit, donec pullos excusserit. Commodissime [orig: Commodissimè] a [orig: à] Calendis Martiis ad solstitium exercetur secundum Palladium; a [orig: à] principio Novembris ad Decembrem exctum secundum recentiores. Pulli intra triginta dierum spatium excluduntur, [note: Arist. H. A. l. 6. c. 6. ] intra viginti quinque, si dies tepidiores sunt. [note: Plin. H. N. l. 10. c. 59. Vox. ]
Vocem si attendas, papa/zein et platagi/zein Graecis; Aratus klagghdo\n adverbio de eadem usus est. Gratitare, gighire, strepere, clangere, Latinis dicuntur.
[note: Volatus. ] Raro [orig: Rarò] volatum domesticae exercent, sed pedibus valent. Mirum in hoc alite, [note: Plin. H. N. l. 10. c. 22. ] inquit Plinius, a [orig: à] Morinis usque Romam pedibus venire. Fessi proreruntur ae primos, ita ceteri stipatione na. turali eos propellunt.
[note: Affectus ] De Affectibus corporis pauca occurrunt. Solus ex pedestribus a [orig: à] cane rabido morsus, rabie non corripitur, si Nipho credendum. Laborat pituita et phtiriasi; illam pimpinella [orig: pimpinellâ] quae in pratis nascitur avertit. Huic frequenti ablutione et sideritidis usu occurrit. [note: Plin. H. N. l. 10. c. 59. ] Pullis eorum urtica contacta mortifera; necminus aviditas, nunc satietate nimia, nuncsuamet vi; quando apprehensa radice, morsu saepe [orig: saepè] conantes evellere, ante colla sua abrumpunt. Discordia cum Aquila, ne morte quidem interrumpitur, pennae commixtae certent, et Anserinae ab Aquilinis absumuntur.
[note: Aetas. Aeliam. H. A. l. 5. c. 29. ] Aetas sexaginta annos attingit, si Alberto credendum. Non dedisset fidem Cardanus, nisi carduelem tredecim annis in cavea educatam scivisset, et silvestris anseris tam duram carnem, ut ne triduum quidem cocta emolliri posset.
[note: Ingenium. Mizald. de Anim. l. 5. c. 29. ] Quod folia lauri in extrema quidem fame attingunt; rhododaphnes ne coacti quidem edunt; quod [orig: quòd] humanum longe [orig: longè] praesentiunt odorem, et auditu cum apro certant; quod se ab Ansere deiectum Falconem vidisse Scaliger scribit; vigil., cura Capitolio testata defenso, per id tempus canum silentio proditis rebus, et fama amoris, [note: Plin. H. N. l. 10. c. 22. ] Argis dilecta forma pueri nomine Oleni et Glauces Ptolomaeo Regi cithara canentis, quam eodem tempore et aries adamasse creditur, ingenio debetur. Potest et sa-ientiae videri intellectus iis esse. Ita comes perpetuo [orig: perpetuò] adhaesisse Lacydi Philosopho dicitur, nusquam ab eo non in publico, non in balneis, non noctu non interdiu digressus. Quod semper vociferatur, improbum dixit Virgilius. [note: Theophr. de signis Tempest. ] Si dum ad pastum festinant, iugi clamore obstrepunt, tempestas imminere dicenda est.
[note: Usus. ] Reperere olim in cibis aestimium: Regum Aegypti mensis solus cum vitulo apponebatur. Alexander Severus festis tantum diebus ad covivium [orig: còvivium] recipiebat. Ab Annibale Numidicis Gallinis praeferebantur. Quod si iecur respicias, Romani eos eiusdem bonitate novere inquit Plinius. Fartilib. in magnam amplitudinem crescit: exemptum quoque lacte mulso augetur. Nec sine causa in quaestione est, quis primus tantum bonum
page 140, image: s188invenerit, Scipio Metellus vir Consularis, an M. Sestius eadem aetate Eques Romanus. Hodie [orig: Hodiè] in Gallia non minoris fit Anser altilis, quam [orig: quàm] Romae olim Lupus scarus, aut Mulus. Est et Iudaeis ubique terrarum in deliciis. Nec damnosi interdum, hieme et iuniores in cibum cedant. Aliorum exrementitia et concoctu difficilis caro est. Tenerescunt tamen, si collo per triduum suspendantur, gravi lapide pedibus alligato. Septentrionales sale conditis, et vento siccatis, tum coctis, post aestivale solstitium vescuntur. Messalinus [note: Plin. H. A. l. 10. c. 27. ] Cotta, quod constat, Messalae Oratoris F. palmas pedum ex his torrere, atque patinis cum gallinaceorum cristis condire reperit.
Quantum ad Medicinam, Plumae ex ventre tritae et in spersae, sanguinem sistunt. Lingua peculiariter ad vesicae vitia et involuntariam mictionem facit. Sanguis utilissime [orig: utilissimè] inter Antitoda miscetur. Fel contusis oculis prodest, si hyssopo postea et melle inungantur. [note: Sehwenckfel. in Theritroph. Siles. ] De Adipis usu vide multa in Aldrovando. Puerperae in Bohemia butyro in cibis praeparant, si aqua aurem intraverit, praecipuum est remedium. Cum iridis nostratis pulvere permixtus, et umbilico in testa nucis iuglan dis inditus, alvum infantibus solvit. Aliud reperit Syriae pars quae Comagena vocatur; adipem eorum in vaes aereo cuncinnamomo nive multa obrutum ac rigore gelido maceratum, ad usum praeclarimedicaminis, quod ab gente dicitur Comagenum. Dioscorides Commagenes non meminit. De plumarum olim usu ita Plinius. Candidorum alterum vectigal in pluma [orig: plumâ]. Velluntur quibusdam locis bis anno. Rursus plumigeri vestiuntur, molliorque quae corpori quam proxima, et e [orig: è] Germania laudatissima. Pretium plumae eorum in libras denarii quini. Et inde crimina plaerumque auxiliorum praefectis, a [orig: à] vigili statione adhaec aucupia dimissis cohortibus totis. Eoque deliciae processere, ut sine hocinstrumento durare, iam ne virorum quidem cervices possint.
ARTICULUS II. De Ansere Fero in genere, de Vulpansere, et Bornicla ave.
ANseris silvestris plures sunt differentiae. Plin. Chenolopeces, et quibus lautiores epulas Britannia non novit, Chenerotes ponit. Apud Albertum [note: Descriptio. ] cinereos, qui propter corporis levitatem altius volant. Grandinosos, seu ob candorem niveos. Qui praeter exttemas quinque remiges pe~nas albi sunt. Aestate nuspiam conspiciuntur; hieme ingruente sublimi volatu gregatim migrant: Arborum qui ex arboribus nasci creduntur, quibus color capitis ut Pavoni, absque crista tamen, [note: Schwenckfeld. in Aviario Siles. ] invenies. Schwenckfeldius eos in arborum cavis, cornicum et ciconiarum nidis, ova tredecim vel quatuordecim, illaque flaventia parere scribit. Apud Oppianum Linurgi et Cenchritae reperiuntur. Gesnerus Anseris stellati, quem Itali Ciccum vel Ocam Sternam vocant, cui magnitudo inter Anatem et Anserem, pondus leve, pectus maculis aspersum, dorsum et alae cinerea, meminit. Scaliger in Oceano Brasiliae marinos, a [orig: à] colore atro, qui nu~quam evolent, esse prodit. De Bassano seu Scotico superius egimus. Descriptionem non morabimur. Caput fere [orig: ferè] Anatinum magis quam [orig: quàm] Anserinum. Utraque mandibula intus oras serratas loco dentium obtinet. Palatum quibusdam denticulis acutis instar limae est scabrum et asperrimu. Membranae quae digitos connesctunt in extremo serrae in star denticulatae videntur.
[note: Locus. ] Locus ipsis maxime [orig: maximè] circa paludes. In Aethyopia adeo [orig: adeò] frequentib. agminibus grassantur, ut tum morsu, tum stercoribus omnia demoliantur. In Septentrione cubationis tempore, quo a [orig: à] meridionalibus plagis redeunt, copiosissime [orig: copiosissimè] visuntur, circa Aprilis [note: Carol. Stephan. de R. R. l. 1. c. 15. ] initium. In Bataviam, Hannoniam, Artesiam migrationis tempore copiosissimi confluunt. Novam Hispaniam mense Decembri praetervolant. In
page 141, image: s189India pulcherrimi conspiciuntur. Totum ipsis corpus, praeter pectus et ventrem, nigrum. Oculos circulus coralli aemulus ambit. Ex minore oculorum Cantha linea eiusdem substantiae et coloris extuberat, versusque collum deducitur. Inde sex septemve ramuli exigui utrinque ad medium colli usque descendentis, devaricantur.
[note: Partus. ] Coire post hiemale solstituium incipiunt, initio veris ova ad summum sedecim ponunt. Steriles evadunt, si mites redditae suerint.
[note: Volatus. ] Migratoriae suntaves. Migraturae vociferantur alte [orig: altè] volando, forte [orig: fortè] ne [note: Auctor de Natura rerum. ] qua earum remaneat. Meridiem petunt cum Septentrio propellit; istum cum Auster, nec cessant, nisi esurie coacti. Ordo ut Gruum cum silentio literatus; nec clangunt nisi rupto ordine. Vide quae de domesticis ex Plinio [note: Oppian. Ixent. l. 2. c. Aldrov. ] dxiximus. Oppianus nec Ducibus, necsomni tempore custodibus destitui scribit. Taurum montem superaturi Aquilarum metu lapillos rostris ad coercendam [orig: coërcendam] linguam ferunt. Cilicibus id quidem tantum attribuit Plutarchus: sed feris adscribiapud Aelianum [note: Aeliam. H. A. l. 5. c. 29. ] et Marcellinum legimus. Tardius adveniunt quam [orig: quàm] Grues. Vidit aliquando Gesnerus sexto Octobris permultas avolantium turbas, quae ab Oriente in Galliam et Occidentem versus per turmas triangulas volabant.
[note: Usus. ] Quantum ad usum, caro propter exercitationem minus est exrementitia. Cruda adhuc suaviter olet. Linguae assae bene [orig: benè] a [orig: à] calculosis in cibo sumuntur.
ARTICULUS IV. De Vulpansere, Capricalca, et Bernicla ave.
AD Feros Anseres referri debet Vulpanser, Capricalca, et Branta.
VULPANSER seu Chenalopex quibusdam, est avis pectore ruffescens, aquatica, in cuniculorum foveis, interdum et rupium cavernis nidificans, quam Angli Bergandram vocant. Gesnerus an Anser Stellatus sit Chenolopex considerandum reliquit. Aldrovan dus nihil certi proferre potest. Inter Palmipedes quae circa aquas versantur, [note: Arist. H. A. l. 8. c. 3. ] ab aristotele numeratur. Ova hypenemia quandoque parit. In pullis tuen dis eandem quam perdix operam [note: Aelian. H. A. l. 5. 30. l. 19. c. 16. l. 11. c. 38. ] collocat. Et ab Aquilae, felis et ceterorum hostium iniuriis sese defendit. In Cupediis olim apud Britannos fuisse ex Plinio superius diximus.
De CAPRICALCA occurrit. Corvo paulo [orig: paulò] maiorem esse ac in deliciis haberi. Taeniis transversis fuscis per collum pectus et ventrem distingui, caudam nullam habere. BRANTA seu Bernicla et Bernichia, Scotis Clakguse, Gallis Cravant, et Oye Nonnete, Isidoro Barliata, Alberto Barbates, Hollandis Rotgansen dicitur. Bellonius Chenalopecem veterum esse putat. Minor est fero Ansere, Monacharum ornatui, quae colorem album atro superimponunt, similis. Alis et dorso coloris plumbei, cauda brevi et nigra. Anserum ferarum more volat, strepit, paludes frequentat, et segetem depopulatur. De ortu magna est inter doctos controversia. Quidam coire volunt: alii ex putridis navium ruderibus; nonnulli ex pomis cuiusdam arboris in insula Pomonia nascentibus corruptis; alii ex fructu foliis conglomeratis simili, qui cum opportuno tempore decidit in subiectam aquam, revivicite; convertiturque in vivam, oriri existimant. Isidorus, Alexander ab Alexandro, Olaus Magnua, Hector Boethius [orig: Boëthius]; Scaliger, Meierus, Gesnerus, et alii, communi famae adstipulantur. Bataviex propria inspectione in Gronladia [orig: Grônladia] Barniclas, quae ovis incubarent, pullosque educaent sese invenisse affirmant.
page 142, image: s190CAP. III. De Anate.
ARTICULUS I. De Anate in genere.
[note: Descriptio. ] ANas, Graecis antiquis nh/ssa vel nh/tta, recentiorib. xhn=a, vel papi/tza, vel Pappos, avis est apud nos notissima. Dorsum ipsi et rostrum lata, pedes cartilaginosis membranis intersepientibus, ampli; crura brevia crassa, et retroversus disposita, ut in natatione valentius instantes; aquas propellere possent. Gulam habent amplam; linguam plaeraeque interius asperiusculis utrinque eminentiis dentatam et quasi plumatam: Musculos circa corporis superficiem separatos, interiores albidos: quod si exteriores liveant, quod vi frigoris fieri videtur, bonam secuturam aestatem rustici apud Helvetios coniciunt.
[note: Locus. ] Aquis tum ut earum frigiditate co~genitam intemperiem, quae calida est, contemperent; tum ut pabulum quoque naturae suae et palato conveniens, illic quaeritent, gaudent, inque iis maximam temporis partem versantur.
[note: Victus. ] > In cibo herbarum aquaticarum radicibus et seminibus, vermibus, et animalium aquaticorum ovis, lenticula [orig: lenticulâ] in primis palustri, quam Crescentiensis Anatinam, alii Pavarinam vocant, delectantur. Sunt qui pisciculis [note: Scalig. in Theophr. de caus. plantar. 1.2. Partus. ] et limo vesci, nec a [orig: à] venenatis abstinere, quod Scaligero placet, volunt.
Quantum ad Generationem tantae sunt, Auctori de natura rerum, salacitatis, ut plures mares solam feminam certatim coeundo, occidant. Mense Martio et in sequente concumbunt. Pariunt iuxta aquas et rigua; pulli exclusi statim recondita [orig: reconditâ] quadam natura [orig: naturâ] aquam prosequuntur; et mox ut ovum exeunt, tanta agilitate vigent, ut etiamsi matrem mori vel alienari contigerit, sine nutrice vivant. Super omnia autem est earum ovis subditis Gallinae atque exclusis admiratio; primo [orig: primò] non plane [orig: planè] agnoscentis fetum, [note: Plin. H. N. l. 10. c. 55. ] mox incertos incubitus sollicite [orig: sollicitè] convocantis; postremo [orig: postremò] lamenta circa piscinae stagna, mergentibus se pullis natura duce.
[note: Vox. ] Vocem Anatum auctor philomelae per tetrinire exprimit. Scaliger quiritatricem appellat. Feminae crassior est, maris acutior.
[note: Incessus. ] Lente [orig: Lentè] obcrurum brevitatem incedunt, ad natandum potius apti.
[note: Ingenium. ] Ingenium ipsis cum anseribus fer_ commune, Aquilarum quomodo declinare [note: Aelian. H. A. l. 5. c. 33. ] soleant ictus Aelianus describit. Merguntur dum involant, et sub aquis natando, ex alio loco extra aquam eminent. Cum sese aquis mergunt, plumas; cum pennas rostro purgant, diuque et multum alas excutiunt, [note: Theophr. de signis ventor. Aeliam. H. A. l. 7. c. 7. Plin. H. N. l. 18. c. 25. Columel. R. R. l. 6. c. 7. Usus. Plutar. in Catone. ] ventos spondere Theophrastus, Aelianus, et Plinius tradunt. Ventris et intestinarum in bubus dolorem, visu natantium Anatum levari easdem maiore profectu mulos et equinum genus conspectu suo sanare, Columellae et Vegetio placet.
Usus in cibis notus est. Cato Censorinus aegrotis etiam teste Plutarcho praescribi iussit; duram, concoctu difficilem, nec laufdati succi esse, apud Hippocratem, Galenum, et alios legere est. Alii Anserinae praeferunt. Alexander Benedictus in peste damnavit. Fracastorius lue venerea laborantibus prohibuit. Pectus et cervicem laudat Martioalis, cetera danda coquo.
[note: Gell. Noct. Atticar. l. 17. c. 16. ] Usum in Medicina superius etiam attigimus. Mithridates Ponti Rexsolitus earum sanguinem miscere medicamentis quae digerendis venenis valent; ipse talium medelarum usu ab intestinis epularum insidiis cavebat. Idem, sanguinem a [orig: à] cerebro defluentem [note: Plin. H. N. l. 10. c. 6. ] in fusus _ sistit. Adeps per Clysterem iniectus dolorem sedat colicum, et emplastro ad pleuritidem apud Myrepsum immiscetur. Fimum, Villanovanus utiliter morsibus venenatis imponi scribit. Chinenses adeo [orig: adeò] numerosa agmina alunt, ut saepe XXM. excedant, his in evellendis noxiis oryzae herbis utuntur. Quae Campofulgosus, de Anate cum tredecim pullis,
page 49, image: s191[illustration:
Anas. Endte.
][illustration:
Anas domesticus. Zame Endte.
][illustration:
Anas Indica.
][illustration:
Anas Libiica.
][illustration:
Anas Cairina.
][illustration:
Anas.
][illustration:
Anas marina. Meer Endte.
][illustration:
Anas fera. Spiegel Endte.
][illustration:
Quer que dula. Klein Endtlein.
][illustration:
Glaucion.
][illustration:
Boscas maior
][illustration:
Anas fusca fera.
][illustration:
Anas Platiirinchos.
][illustration:
Harle.
][illustration:
Anas Pliirinchos.
][illustration:
Anas muscaria. Ein Leiner.
][illustration:
Penelepe.
][illustration:
Anas fera. Seevogel.
]
page 143, image: s192mense Decembri, festo Nicolai, in Gallia prope [orig: propè] urbem Redonensem, templum tempore Missae ingrediente, et aram circumeunte, ac unum pullum ibidem relinquente (nescitur quo is se recipiat,) scribit, an fidem mereantur, penes Lectorem iudicium esto.
ARTICULUS II. De Anate Domestica, Indica, Lybica, et Cairina.
ANAS DOMESTICA Graecis nh/tta o)ikouro\s2, Arato matoi/dios, interdum alba, aliquando cinerea, saepe [orig: saepè] compositi ex utrisque coloris invenitur. Inter marem et feminam hoc est discriminis, quod [orig: quòd] ille plumas in Uropygio versus caput surrectas habeat. Quod tam acutam et magnam vocem edit, et tam diu caput sub aqua tenet, asperae arteriae debetur, qua bifariam in pulmones devaricatur, vesicam quandam duram et concavam, quae ubi maior apparet, dextrorsum vergit, habet. Famis aliquando et pestis praesagae domesticae, mansuetudinis oblitae, Silvas cum Gallinis, Anseribus, et Pavonibus petiisle dicuntur.
ANATIS INDICAE tres descriptiones habentur. Primae caput quod au ctum plumis, in summitate cristam plumeam candidam per totam colli longitudinem, quam cum excandescit [orig: excandescít], erigit, gerit, sanguninis instar rube scit. Totum collum, callosa et in cisuris distincta caro est. Rostrum totum caeruleum. Collum, qua corpori iungitur, circulo plumeo nigro, rara pluma alba, maculosa, per ima angustiore, per summa latiore, nitescit: Extremae alae atque cauda cum splendore ut in Cantharidibus vilescunt. Femina non ita variegatur, mari alioquin similis. Alterius caput albicabat. Rostrum, crura, cauda, et alarum longissimae pennae atri coloris erant. Collum supremum angusta linea nigra ambiebat. In Tertia nihil singulare apparet, tuberculum rubrum rotundum si exceperis, quod posteriori rostri parti et crurib. insidet. Id ipsi cum Anate maritima Rondeletii; cuius rostrum et crura rosae silvestris colore rubent, caput non sine viridibus maculis, nigricat; commune est.
NB. De anatibus INdicis vide etiam Mantissam. Num. 10.LYbICA ut a [orig: à] Bellonio describitur, media est inter Anatem et anserem magnitudine. Rostrum habet breve, latum, et in extremo aduncum. In capite inter duo nasi foramina tuberculum cerasi instar rubidum. Tempora sine plumis, cute corium rubrum prae se ferente. Genitale sanguinis instar rubrum, tam magnum, ut digiti unius crassitiem, quatuor velquinque longitudinem aequet. Vocem inter ruptam tamquam male [orig: malè] affectos pulmones haberet. Quam Aldrovandus describit, rostrum denticulatum habebat, toto cotporenigrescens, pectore duntaxat paulo [orig: paulò] albicante, Sacliger Indicam vocat; et nullam emittere vocem; ova, quae unicoloria, fusca, rotunda pene [orig: penè] sunt, se ad solem despicias, eandem in summo nigredinem, quae in earum rostris est, habere, adicit. Si duas nostrates singulis maribus destinaveris, magnum numerum ovorum pariunt. Sed pulli geniti nullam sobolem procreabunt, si Augustino Gallo credimus.
Anatem CAIRINAM et marem et feminam descripsit Aldrovandus. Mas qui foemellae maior, habet rostrum qua capiti coniungitur valde [orig: valdè] crassum et tuberosum, in hamum tandem acutum et curvum desinens, nigricans fere [orig: ferè], sed prope [orig: propè] finem rubidum; caput atrum et cirratum; guttur sub rostro punctulis sub candidis interstinctum, Corpus totum fere [orig: ferè] atrum. Crura brevia sed robusta. Feminae rostrum erat minus tuberosum, qua capite connectitur, linea partim alba, partim rubra satis lata distinctum. Macula illa, quae in maris rostro rubra, cinerei coloris erat, cui nonnihril rubri admixtum, etc.
page 144, image: s193ARTICULUS III. De Anatibus feris in genere, et in specie de Querquedulis.
[note: Martyr. de ut. Oceani l. 1. ] ANatum Ferarum multae sunt differentiae. Nam ut de illis taceam, de quibus acturisumus, sunt in Insula S. Iohannis in America albissimae, capite rubeo. In Ancyra aliae quae voce cornuum sonitum imitantur, libertatis ita amantes, ut per totum etiam triennium in corte nutritae, si occasio detur, erumpant. Ceterum latirostris omnibus corneus quasi in extremitate unguis est, quo cibos apprehendunt; dentium loco striae circa rostrum asperiusculae, membranae pedum in extremo serratae.
[note: Locus. Olaus Maguns H. Sept. l. 19. c. 6. ] Videbis ipsas passim; in septentrionalibus tanta copia, ut fere [orig: ferè] cunctas aquas operire videantur: in iis tamen in primis, quibus subterraneae venae calidam exhalationem subministra~a, quas apertas circulari et obliquo natatu servare conantur; se vehementia frigoris vincantur, vastum mare pro statione petunt. Migratorias esse, et ad Xanthum fluvium adversus corvos pugnare, quidam credunt. Hiemis tempore aut in ripis fluviorum aut piscinarum aggeribus, aut paludum frutetis latere, aut sylavarum propinqua, hortorumque praesidia petere, verisimilius esse existimo. Sane [orig: Sanè] omni alicubi tempore conspiciuntur. Quae in Tugurino lacu versantur, saepe [orig: saepè] ad vicinum fluvium Silum transvolant. Quia minus ibidem a [orig: à] lupis et vulpibus laeduntur.
[note: Praesagium ] Si frequentes et conglobatas ferri animadverteris, quamquam caelo sereno, imminentem exspectabis pluviam; si alas in continente concutiunt, ventum instare existimes.
Praecipuae ex illis sunt QUERQUEDULAE, quae Boscades et Phascades dicuntur, quaeque in Minores et Maiores dividuntur. MINORES quae Querquedulae proprie [orig: propriè] dicuntur, Anatibus sunt minores, rostro, pedibus, et cetera similes. Gula ipsis alba atris notata punctis; venter candidus, alae in caesio viridantes; pedes cum membranis [note: Schwenckfeld. in Avenario Siles. ] nigris cinerei. Vivas ventre deplumato in colica malum ad se trahere Abdomini appositas, experientia docuit. Species plures apud Aldrovandum in venies, ex quibus Iaponicae priores quae ad scapulam sunt pennae, rosei obsoleti coloris, sed maculis semilunaribus nigris notatae erant. Sequentes partim albae partim virides conspiciebantur; omnium longissimae caeruleo vegetissimo decorabantur colore.
Ad has ANAS circia, Kernell circa Argentoratum dicta, Querquedula cristata, referuntur. Circia mergulo paulo [orig: paulò] maior est, corpore fusco, rostro latiusculo. Calculis et seminibus herbarum aquaticarum victitat. Kernell, habet Rostrum Indici coloris, caput ruffum, punctis albis respersum, verticem nigrum, gulam albam, alas cinereas transversis duabus lineis albis disctinctas. Pectus ruftum, crura fusca. [note: Bellon. in Hist. Avium. ] Cristatae quam Bellonius Colymbim vocat, corpus est rotundum viriditate gemans; occiput Onocrotali in star cristatum, oculi aere polito splendidiores; sub quibus iuxta rictum lata utrinque visitur macula. Crura brevia, pedes lati, pectus cum capite et collo nigrum, venter plumbeus.
BOSCADES MAIORES suntaspectu cinereae: Mas in collo radiantes quasi Pavonis pennas colore ex viridi et caeruleo composito habet, torquem circa collum album, et in alis versus ventrem colore splendente sunt, vel Minores, quib. caput viride, rostrum subflavum, venter ex albo cinereus et varie [orig: variè] maculosus, crura rubentia, Aristophani forte [orig: fortè] periecos1me/nai dictae: vel Miiores, quae coloribus cum illis magna ex parte conveniunt, et Stertenten quod rostro fundum fodientes victum perscrutantur, dicuntur. Amant glandes et avenam. Congeneres ipsis Anates a [orig: à] victu Gramineae seu Iunceae, Schmitentem dictae, rostro et pedibus nigris, corporis colore dilutiore. Quam Bellonius Anatem Torquatam esse credit, et periecos1me/nhn Aristophanis, mediae est inter Anserem et Anatem
page 145, image: s194magnitudinis, moribus Anserinis, sed voce magis obscura, quae ex ovis a [orig: à] rusticis in ventis et Gallinae subiectis prodiit, dicit; illam Gesnerus Picam marinam esse, pedibus palmatis rubescentibus, et ad posteriora magis positis quam [orig: quàm] ceteris palmipedibus; rostro, tenuiore magis latitudine se demittente, quam [orig: quàm] longiore processu se extendente, quatuor in cisuris rubris a [orig: à] summa, duabus abima parte sulacta, in colore pallentis ochrae, esse asserit.
ARTICULUS IV. De aliis Anatum ferarum speciebus.
PRaeter Boscades, sunt et inter Anatum ferarum genera, Glaucius, Anas fusca, Muscaria, Platyrynchos, Fistularis, Caudacuta, Nigra, Herle Tadorne, Puffinus et Penelope avis, de iis quorum Aldrovandus lib. XIX. cap. 45. mentionem facit, taceo.
Pro GLAUCIO, quem Athenaeus ab oculorum colore ita dici, et Anate minorem esse scrobit, Morillanem nobis [note: Bellon. apud Aldrov. Ornith. l. 19. c. 38. ] Gallicum Bellonius obtrudit. Cuius rostrum in margine serrae instar incisum est. Collum circulus quidam coloris albicantis cingit. Caput totum ad mediam colli regionem ferrugineo saturato ornatur. Linguam habet adeo [orig: adeò] carnosam, ut prope [orig: propè] radicem gemina videatur. Nullum fel, iecur in duos distinctum lobos, quorum unus ventriculo in cumbit, intestinis alter. Victituat seminibus herbarum, quae in ripis nascuntur, astacis tenel is, limacibus, millepedibus aquaticis et aliis. Congenerem ipsi eam, quae Gallis um Tiers, dicit, medio inter Morillonem et Anatem marem colore.
FUSCA a [orig: à] colore dicitur. Amedia magnitudine, quidam MEDIAM dixere. Gesnerus eandem cum Rothalsa, unde Erythrocephali quoque nomen meruit, et veterum Penelope, quod similiter foiniko/legnos, et poikilo/deiros sit, hoc est collo puniceo et vario, facit. Triplicem eius descriptionem apud Aldrovandum invenies. Feminae caput non rubet, sed maculas aliquis flavas habet.
[note: Gesner. in Ornithol. ] MUSCARIARUM (dicuntur ita quod muscas capiant) tria sunt genera. Unum quod laminam rostri superiorem habet plane [orig: planè] croceam, dentes utrinque serratos, membranaceos flexiles, eminentes. Colorem plumarum per totum corpus varium. Helvetiis Muggrate. Alterum corpore magno, coloris eleganti ssimi in lacu Podamico circa Constantiam visitur. Mourente et Mossente a [orig: à] palustri coeno vocantur. Tertium Miscenis Pillente dicitur, rostro longo, molli et cinero. Musci suscis suspenso gradu ingrediens insidiatur, et vocem noctus lamentati similem edit.
PLATYRYNCHI seu Lati rostrae in plura genera disperguntur. Sunt qui rostrum clypeorum instar convexum et longum nigricans habent. Et quia inter volandum alis suis ita perstrepunt, ut sonus crepitaculorum repraesentetur, Schelenten dicuntur. Quibusdam qui Taschenmaul Helvetis, inferiorem rostri laminam superiorem ita ut tota intra eam includatur, subire, dentes ab utraque rostri parte molles, flexiles, rectos, et omnium longissimos esse, adicit Gesnerus, sunt quibus idem duplo fere [orig: ferè] quam [orig: quàm] in ceteris latius habetur: idque in mare nigrum, in foemella modo [orig: modò] flavescens modo [orig: modò] maculis varium visitur. Dantur et platyrynchi pedibus rubris: et alii rostro nigro et plano, quorum descriptiones apud Aldrovandum habentur. pertinet ad eos, Clangula cuius mas secundum oculos, qui pulchri sunt, utrinque maculam albam, caput magnum, et in nigro viridans habet; femina et virore er macula destituitur. Fuligula a [orig: à] fulgiineo totius corporis colore itadicta, cuius rostrum breviusculum latumque, linea alba, alas prope [orig: propè] finem transversim secat. Cirrhata, Vollente a [orig: à] corpulentia, gallinae magnitudine, duius mas apicem in vertice gerit nigris pennarum cirrhis conditum, prope quem pennae utrinque ex nigro virent.
FISTULARIS, a [orig: à] sono acutiore quem fistulae modo emittit
page 146, image: s195denominata, rostrum habet colore isatidis, irrca unguem ductus quasi fila nigros, collum nigro rubroque varium, tergum partim plumeum, partim rubris nigrisque pennis temperatum. In Foemellis nihil tale cernitur.
CAUD ACUTAE rostrum superne [orig: supernè] nigrum, a [orig: à] lateribus isatidis silutae imitatur colorem. In foemella cum maculis nigris cinereum. In alis penneae in fimae transversim albae; medieae in nigro gemmantes, virdi, et damasceno, extremae nonnullae flavicantes, quae foemellae denegata sunt.
NIGRA a [orig: à] corporis colore ita dicitur. Linea alba per eius alarum longitudinem excurrit. Rostrum nigro luteo et rubro distinguitur. Pedes rubescunt.
HERLE, ut Galli voeant, rostrum habetrotundum et in extremo recurvum, rubrum, utrinque striatum, colorem mali aurantii, Linguam serratam, alas candidas, pedes rubeos. Gesnerus eum inter Mergos relegat.
LA TARDONE corpus totum esset candidum, nisi alae superius nigrescerent, ubi et linea rubra utrinque conspicitur. Rostrum habet breve, in superna parte rubicundum, a [orig: à] laterib. utrinque versus narium foramina macula nigra notatum, extremitate in aliam unguis instar desinens. Crura paulo [orig: paulò] altiora. Torquem, qui pectus ambit rubrum, cum tota ventriculi regio candicet.
PUFFINUS avis est marina, colore fusca; pennis caret, sed plumis tantum ceu lanugine quadam vestitur. Itaque subvolarenon potest. Si quando ocius locus mutare instituit, alarum, pedumque extremitate nixus, aquas ce leriter quasi prorepens praeterlegit. Alga et cochleis victitat. Sale conditur et tempore quadragesimae editur in Anglia.
PENELOPEN aven Anati similem, magnitudine columbae, scholiastes Aristophanis facit. Ion foiniko/legnon, id est, phoenicei coloris collum habentem ponit. Gesnerus illam esse putat, quam Germani Rotthalß, Bellonius Canne a [orig: à] la teste rousse vocat. Capite est rubro, gutture et pectore nigro, reliquo corporis colore plumbeo; rostro, cruribus et pedibus fuscis. Marem descripsit Aldrovandus exacte [orig: exactè], quem vide.
CAPUT IV. De Fulica, Cotta, et Rallo Italorum.
FULICA, quam quidam Phaenen, quae ossifraga est esse credunt; quidam ex veteribus, ut Cicero, Erodion, nonnulli Cepphum Aristotelis; alii [note: De la Cerda super Virgil. Georgic l. 1. Descriptio. ] nec forte [orig: fortè] male [orig: malè] ai)/quian, cum a [orig: à] fuligine ita dicatur, putant, quaeque Kiranidi Phalaris, Alberto Mergus niger, et pullus aquaticus dicitur, avis est magnitudine Gallinae; colore pertotum corpus nigro, in collo et capite nigerrimo, collo oblongo, syncipite glabro figura ovali, alba pellicula, figura cristae gallinaccae respondente, intecto, specie calvitii. Digitis pedum membranae nigrae latae, sed divulsae adhaerent, et utrinque autab altera saltem parte secantur. Internodia membranarum semicirculos fere [orig: ferè] constituunt. Rechta pedibus incedit, velociterque currit. Lingua quam [orig: quàm] Gallinae mollior, ungues grandiusculi ac nigri. Alae ad reliqui corporis convexum incurvatae. Ventriculo lien adhaeret, una ex parte gracilis et tenuis, altera vero [orig: verò] in extremo crassior, atque soleae equi instar inflexus, dimidiae iuglandis latitudine. Lobo hepatis dextro folliculus fellis auricularis adigiti magnitudine [note: Bellonius apud Aldrov. l. 19. c. 13. ] annectitur. Pulmones costis adhaerent. Intestinum rectum appendicibus utrinque singulis palmi longitudine, extremo sursum reflexo, instructum invenies, si illud in superna parte aspexeris. Ova intus formata et lumbis annexa iam inde ab hieme etiam obtinent. Nullum sexus discrime~, ut in ceteris avibus agnoscitur. Sunt tamen aliae aliis interdum in ventre colore magis spadiceo.
[note: Locus et Victus. ] Locis palustribus et stagnantib. delectatur, Maro marinas appellavit. Herbis et quovis seminum genere vescitur.
page 147, image: s196[note: Partus. ] Nidulatur humi, et ova magnitudie ovorum Gallinaceorum aestate [note: Arat. in Phoenoin. Virgil. Georg. l. 1. Cicero in Progn. ] ponit. Cum per serenitatem relictis paludibus in sicco ludunt, vapores ab aquis ad imbriferam nubem erigendam, sursum attolli sagaciter odorantur, et ventos praesagiunt, ut apud Virgilium legimus. Procellas voce testari, Cicero auctor est. Obscurus quidam, dum alas quatiunt aquam; dum se submergunt, sumulque alas quatiunt, ventum praedicare tradidit.
Genus illud quod Marcol Frisiis audit, cadaveribus pascitur. Ova inter arundines parit; quib. ab incolis, uno relicto ablatis, et nido perforato, reversa alia er alia, fraudes nescia ponit, donec effeta exhauriatur.
Quam Parisienses Diabolum marimnum vocant, colore est tam exquisite [orig: exquisitè] nigro, ut penicillo inductus esse videatur, albam capitis maculam latiorem quam [orig: quàm] Fulica habet, crura ad se attrahit.
COTTA Anglorum avis est. Fulica paulo [orig: paulò] minor, forma et colore similis. Rostrum tuberculo quodam rubeo in signitur, crura rubent, nulla syncipitis conspicitur macula. Urinando ad maris usque fundum, alga, limo, gramine, parvisque cochleis nutritur: piscibus abstinet. Negant eam diutius posse volare, quam pedis savo hausta, priusquam volet, aqua, tetineatur.
RALLUS Italorum in eo a [orig: à] Fulica differt, quod rostrum habeat nigrum, plus albi in alis et circa oculos coloris, crura subviridia, calvitium nullum, membranas inter digitos non ita dissectas. Maestris rure non procul Venetiis distante magnis capitur expensis. A famulis, qui venaticorum canum vice cothurnis induti per aquas errant, fustibus exturbantur. Hinc praeda Falconum insidiis fiunt.
HISTORIAE NATURALIS DE AVIBUS: LIBER V. De Avibus Aquaticis, Fissipedibus.
TITULUS I. De Aquaticis Fissipedibus Carnivoris.
CAPUT I. De Ciconia.
[note: Descriptio ] CIconia Graecis pelargo\s2, et pelago\s2, quibusdam ki/kuy, et koukkfa\, avis est apud nos notissima, pennis albis et nigris, cruribus albis, rostro Gruino subrubro et crasso. Tempore [note: Plin. H. N. l. 10. c. 23. ] Plinii affirmabatur linguam non habere, habere, illa~que sub rubram et brevissimam notum est. Degebant quoq, [note: Aldro. Ornith. l. 20. c. 1. ] olim in Italia, nuncnullas esse opinatur Aldrovandus.
[note: Locus. ] In Fiderate agro, nec nidum fecisse apud Plinium legimus; qui pariter
page 148, image: s197easdem amoenum arbusto locum in Transpadana Italia non permeare, sicuti nec octavum citra lapidem ab eo, refert. Sed et in Britannia ignotas esse audivimus, creditumque vulgo nonnisi in liberis regnis versari. Migratoriam esse avem certum est, sed quonam e [orig: è] loco venirent, aut quo se referrent, in compertum antiquis erat. Ex longinquo venire non dubium, eodem quo Grues modo, illas hiemis, has aestatis advenas. Extractus ex quodam prope [orig: propè] Metim in Lotharingia lacu iunctarum globus; quae thermis excalefactae revixerunt, [note: Campofulg. Memorab. l. 1. ] si Campofulgoso credimus. Sed et ex Lario lacu eductas (simul rostra in ano inserta habebant) et rite eodem restitutas modo, Gaudentius Merula auctor est. Bellonius in Aegyptum in Aethiopiam avolare scribit. Septembrique et Octobri mense totam Aegypti planiciem occupare, oculatus testis affirmat. 'Cum circa Abydum inquit essem, vicisimoquarto die Augusti, ingentem ciconiarum vim conspexi, quae ad tria vel quatuor milia accedere videbantur. Volabant illae a [orig: à] Russia et Tartaria, et Hellespontum agmine decussato transversum traiciebant. Et cum supra Tenedum insulam essent. Longo per anfractus tractu se convertebant, donec in circulum omnes collegerentur. Inde priusquam longius a [orig: à] faucibus Propontidis pergerent, in minores aliquot trumas supra vigintise distribuebant, et se invicem versus meridiem sequebantur) Abriturae congregantur in loco certo, comitataeque sic, ut nulla sui generis relinquatur, nisi captiva aut serva, ceulege, praedicta die recedunt. [note: Plin. H. N. l. 10. c. 23. ] Nemo vidit agmen discedentium, cum discessurum appareat: necvenire, sed venisse. (De incolis ubi moraturae sunt, intellige) utrumque nocturnis fit temporibus. Et quamvis ultra citrave provolent, numquam tamen advenisse# usquam nisi noctu existimantur. Pythomes comen vocant in Asia patentibus campis, ubi congregatae interse commurmurant: eam quae novissimo advenit lacerant, atque ita abeunt. Notatum post Idus Augusti non temere [orig: temerè] visas ibi.
[note: Victus. ] Vescuntur ranis, anguib. et piscibus, bis in eius ventriculo dissecto aviculae ossa reperit Schwenkfeldius. Bufonem non nisi umma fame gustant. [note: Solin. in Polyhist. ] Hincnocere iis, omnibus quidem locis neafas ducunt, sed in Thessalia vel maxime [orig: maximè], ubi serpentium immanis copia est, quos dum escandi gratia insectantur, regionibus Thessalibus plurimum [note: Plin. H. N. l. 10. c. 22. ] mali detrahunt. Capitale itaque occidisse, eademque legibus poena quae in homicidam.
[note: Partus. ] Nidulari in agro Varro innuit. In summis urbium tectis, ipsis etiam fumariis, certum est, nec dubium aridarum aliquando arborum summitates sectari. Primo adventu veteres nidos repetunt, salvos a [orig: à] sordibus repurgant, tempestate laesos in staurant et constabiliunt. In iis duntaxat Veneri indulgent. Ova, triginta non amplius diebus, feminam quatuor Anserinorum tum magnitudine tum colore similes ponere, eaque quamprimum variatis utrumque plumis fovere Encomiastes [note: Solin. c. 41 ] auctor est. Incubatus spatio mensis tempestate benigna [orig: benignâ] absolvitur, et tam impense [orig: impensè] nidos fovent, ut incubitus assiduitate plumas exuant. Tam flagranti amore fetus prosequuntur, ut in incendio Delfensi, cum subtrahere non possent, cum iisdem alis contectis interire, quam [orig: quàm] deserere maluerint.
[note: Vox. ] Vox earum est apud quosdam glotterare. Quia sonus ille ex duabus rostri partibus ad in star crotali vel crepitaculi, quod ex duplici aerea lamina, vel duobus ossiculis se invicem collidentibus inter se collisis fit, Crotalistria a [orig: à] P. Syro vocatur.
[note: Volatus. ] Numquam Austro flante volant, dum feruntur, pedibus cursum moderantur, porrectisque; in caudam quae brevior illis contigit pedibus, per aera [orig: aëra] contendunt. Dormientes uni tantum pedi innituntur, et caput humero alteri imponunt.
[note: Affectus et Inenium. Aeliam. H. A. paul. Diacon. ] Cum Cornicibus, Aquilis, Mergis et Vespertilionibus inimicitias gerere proditum a [orig: à] quibusdam. Praesagam esse avem docuere exempla. Pressa obsidione ab Attila Aquileia, urbem cum pullis deseruit. Inde augurium ab oppugnante sumptum est, et urbs
page 50, image: s198[illustration:
Ciconia.
][illustration:
Ibis Bellon
][illustration:
Cioina nigra
][illustration:
Ardea minor
][illustration:
Phaenicopteros
][illustration:
Ardea cmerea alia
][illustration:
Arlea cinerea maior.
][illustration:
Ardea Reiger
][illustration:
Ardea cinerea minor
]
page 149, image: s199in potestatem redacta. Cum tempestas imminet, utroque pede innixa, pennas tristior infundit, rostrum in pectus condit, et vultum eo unde tempestas ingruit, obvertit. Ex ea~rum cum carnivoris in Lycia conflictu de proventu iudicatur annuo. Si penes has victoria, pecora feliciter succedunt. Siillae palmam abstulere, frugum fertilitas praesgitur. Quod vulnera [note: Aeliam. H. A. l. 6. c. 47. ] origano sanant, et Platoni foliis vespertiliones a [orig: à] nidis arcent; quod rostro cum alvus non dedit, excrementa eiciunt; quod [orig: quòd] denique [orig: deníque] lapidem lychniten, serpentum averruncam nido imponunt, [note: Philostr. t. in vit Apollon. ] ut apud Philostratum legimus; ingenio debetur. Lapis in mulieris Tarentinae sinum coniectus, quod [note: Ael. H. A. l. 8. c. 22. ] ex Aeliano et Oppiano habemus; et recens Zingiberis radix Vesaliensi hospiti allata, in gratitudinis exempla [note: Gesner. in Ornithol. ] ibunt. Ciconiam feminam adulterii, postquam hospes prohibuisset aquam, compertam, a [orig: à] maritis aliis discerptam: [note: KAeliam. H. A. l. 8. c. 20. ] Alcinoen [orig: Alcinoën] in Cranone Thessaliae feminam, quae torum Domini absentis polluerat, excaecatam, tamquam castitatis testimonia legimus. Ciconiarum legum apud Aristophanem nomen, inde originem traxit, quod in senectute parentes et alunt, et humeris gestant.
[note: Usus. ] Edebantur ante Plinii aevum; id Sempronius Ruffus, quem Horatius tangit, in stituisse creditur. Nemo iam attigisse velit, seu quod venenatis vescatur, seu quod flavam duram, et mali suc ci carnem habeat.
Usum in Medicina si attendas, Assam si semel anno edatur ab arthritidie praeservare nugatur Kiranides. Nec capras, nec oves peste infici quidam scribunt, si ex ventriculo aqua intrito singulis cochleare unum infuderis. Fimum ex aqua haustum nonnullorum fide comitialibus prodesse prodidit [note: Dioscorid. Parab. l. 1. Galem. simp. l. 10. c. 17. ] Dioscorides, refutavit Galenus, cum adipe suillo in Emplastri formam mixtam inveteratam podagram tollere, apud Aetium et Myrepsum invenies.
[note: Aetius l. 12 c. 44. ] Datur et Ciconia, quae quod dorsum totum nigrum si eminus spectetur, habeat, NIGRA dicitur. Reperitur in montanis et sylvosis Helvetiae [note: Gesner. in Ornithol. ] locis. Forma et magnitudine a [orig: à] Ciconiis proprie [orig: propriè] dictis non differt, qua parte alae iunguntur corpori, oblonga cavitas retrorsum extensa cernitur. In testina sunt involuta. In femore dissecto nervi quatuordecim magnitudine differentes, quorum duo latissimi in genu partem cartilagineam se inserebantutrinque. Vescitur scarabeis et locustis. Nidulatur in abietibus. In cibo ferinum et piscosum prae se fert odorem. Infestatur pediculis.
CAPUT II. De Ibide et Phoenicoptero.
[note: Descriptio. ] IBIS in multis cum ciconia convenit, vere [orig: verè] pexargw/des2 o)/rneon. In dupici autem sunt apud Aegyptios differentia. [note: Plin. H. N. l. 10. c. 30. Arist. H. A. l. 9. c. 27. ] Candidae, quae ad Pelusium tantum non sunt, cum in tota habeantur Aegypto; et Nigrae, quas Pelusium duntaxat alit, tota Aegyptus abhorret. Capite ista est corvi aquatici, rostro mucronato, incurvo, formnicato, rubente, et qua capiti iungitur, pollicis crassitiem superante. Abdito in pennas quae sub pect ore capite et collo, cordis signaturam exprimit. Simul ac nata est, duas aeque [orig: aequè] drachmas ponderat, ut Plutarchus prodidit. Maius pro corporis proportione cor habere, Gaudentius [note: Merula. l. 3. Memorab. c. 50. Aelian. H. A. l. 10. c. 29. Locus. ] Merula auctor est. Intestinum. Nonaginta sex cubitorum, ex aliena fide apud Aelianum legimus. Comprimitur id defectione lunae, donec aucto rursus splendore fulgeat.
Aegypto est peculiaris, mortem sibi fame exportata [note: Aeliam. l. c. ] consciscit. Nullum non Alexandriae trivium iis plenum est. Dicuntur tamen et circa Licham in extrema Aphrica, ubilacus quidam dulcis est conspici. Quam se in Alpibus vidisse referente Plinio. M. [note: Victus. Cicero. l. 1. de Net. Duorum. Aeelian. l. 10. c. 29. Ammian. Marcellin. ] Egnatius Calvinus prodidit, Nigram fuisse suspicamur.
Vescuntur serpentibus, bruchis, et locustis. Illos volucres ex vastitate Lybiae vento Aphrico invectas interficiunt atque consumunt. Nec hoc intra Aegypti fines tantum. Sagacitate
page 150, image: s200[note: Mela in descript. orbis. Ioseph. l. 2. Antiq. c. 10 Arist. l. 3. de Gener. c. 6. ] enim excitatae, venturis in procinctum eunt universae, et priusquam terminos proprios externum malum vastet, in aere [orig: aëre] occursant catervis pestilentibus. Ibi agmen devorant universum. Mosesin Aethiopas per loca serpentibus in fessa iturus, papyraceis inclusas secum tulit.
[note: Partus. ] Quantum ad Generationen, Aegyptii ore coire et parere nugabantur. Nidificant in palmis metu felium. Ex ovo Basiliscus nasci putatur, translato ex venenatis cibis in illud seminio. Vita ipsis longissima adeo [orig: adeò] ut Hermopolis sacer dotes immortalem iactaverint. Penna [orig: Pennâ], Crocodilus, scribente Aeliano, et Ovo immobilis redditur; sed omne serpentum genus ad eius contactum rigere, Philes tradidit. More lautarum mulierium tardo et molli gradu ingreditur; cubile petitura se purgat. Rostri aduncitate per eam partem se prodiit (salsugine autem utitur) qua reddi ciborum onera maxime [orig: maximè] salubre est.
[note: Plin. H. N. l. 8. c. 27, ] PHAENICOPTERUM qui a [orig: à] colore ita dicitur, Lingulacam seu Glottidem Aristotelis esse credit Bellonius, si Scaligeri descriptionem sequimur. Rostrum neque rectum plane [orig: planè], sed neque aduncum habet. Scythici arcus potius partem imitatur. Cinereum colorem nobilitant alarum puniceae pennae; a [orig: à] quibus et nomen. Earum quoque nonnihil ad caudam, quam huius generis longi cruris levibus brevissimam habet, ac veluti praecisam, Sub rostri initium ad colli commissuram sinus turgidus est qualis in Ardeola. Crura pedesque alis habet concolores, sed adeo [orig: adeò] breves, ut cum in homine Galenus agnoverit longissimos, huic comnium quae nota sunt nobis animalium, brevissimos attribuere potuerit. Magnitudo ei Ardeae Fla~mant nomen in Provincia. Habet et alterius iconem Aldrovandus, qui ex cinereo phaeniceo et albo mistis coloribus spectabatur. Superior mandibula, in medio notabili extuberantia insignis, in feriore longior erat, et in acutissimam aciem desinebat.
[note: Locus. Heliod. l. 6. ] De loco nihil fere [orig: ferè] certi. Nil avem disertissime [orig: disertissimè] facit Heliodorus; ex Flandria hieme ad Narbonesis Galliae privinciam volare scribit Gesnerus; in mediis stagnis marinis degere; piscibus et cochleis vesci, reliquit Rondeletius.
[note: Usus. ] Apitium linguam Phoenicopteri praecipui esse saporis pronuntiasse, Plinius auctor est. Heliogabalum vero [orig: verò] palatinis suis ingentes dapes extis et cerebellis illorum rfertas exhibuisse, [note: Lamprid. in Heliogab. ] tadidit Lampridius.
CAP. III. De Ardeis in genere.
QUam latini Ardeam seu ab ardendo, quod fimus eius exurat, seu quasi arduam propter arduos volatus vocant, illam Graeci e)rw/dion, seu quod e)/ar i(droi, id est sanguinem in coitu exsudet; seu quasi e)rwti/dion avem Amori et Veneri propriam, dixere.
[note: Genera. Arist. H. A. l. 9. c. 18. l. 10. c. 60. Scalig. Exercit. 233. ] Genera ipsarum tria Aristoteles et Plinius faciunt, Leucum, pellum, et Asteriam; Scaliger album, nigrum et subfulvum, quod Pigrum Vasconia vocat. Aldrovandus innumera observavit. Corpus ipsis leve, exile, macilentum. Collum longum. Rostrum longum, crassiusculum, robustum, intus cavum, in extremo acutum. Digiti pedum terni longi, membranis modice [orig: modicè] iuncti. Quartus retro [orig: retrò] pro calce similiter longus est.
[note: Locus. ] Degunt numerosae circa paludes et stagna in Bononiensi, Ferrariensi, Mantuano, et Ravennate agro; reperiuntur et in Anglia, quod [orig: quòd] ibi cpaitale sit eas occidere. In Gallia Ardearia insituta habentur. Pulli volandi compotes ultro citroque commeant, deinde domicilia repetunt. In Insulis novi orbis quae Ardearum dicuntur, tantam ovorum Hispani invenerunt copiam, ut multos iis currus onerarent. Ab Agricola inter eas aves numerantur, quae calidiora loca quaerunt. Confecta hieme ad solita revertuntur.
[note: Victus. ] Vescuntur piscibus et ostreis. Illos dum capiunt, solis radios ita ex cipiunt, ut visa ipsorum umbra refugiant. Hos cum testis devorant, quas a [orig: à] colore interno apertas, revomunt. Anguillas
page 51, image: s201[illustration:
Ardea stellaris maior.
][illustration:
Arden stellaris alltera.
][illustration:
Ardea Quaioffa.
][illustration:
Fascinessus. Sichler.
][illustration:
Ardea nigra Schwarßer Reiger.
][illustration:
Arden alba. Weisser Reiger.
][illustration:
Fascinessus fluis falcata.
][illustration:
Auis pugnax.
][illustration:
Auis pugnax.
][illustration:
Arquata seu Numervus.
]
page 151, image: s202quoque integras deglutiunt. Ad pedem tamquam ad illicium concurrere pisces creduntur. Si oleo ex ipsius per descensum destillato inungantur manus, pisces ita advolabunt, ut sponte [note: Schwenckfeld. in Aviar. Siles. ] capi possint. Piscatores Hirschbergenses illicum ex farina hordei, carnis cancrorum ex chelis et caudis, placentae lini expresso oleo parte una, vitellis ovorum tribus, pinguedine Ardeae et olei laurini ana unc. III. cum petrolei et Camphorae ana drachmis duabus conficiunt. Mirifice [orig: Mirificè] pisces illiciuntur.
[note: Partus. ] In coitu angi, mares etiam cum vociferatu sanguinem ex oculis profundere, nec minus aegre [orig: aegrè] parere gravidas, aristoteles, sed falso [orig: falsò] prodidit. Vidit saepe [orig: saepè] coeuntes [orig: coëuntes] Albertus, cruribus super dorsum feminae flexis, ita ut pedes maris ad caput feminae sint, et genua versus excrementi sedem super dorsum. Mortu alarum se sustinent et semen infundunt. Nidificant in silvis, locis paludosis, alnis et salicibus consitis ac fere [orig: ferè] inaccessis gregatim. Sic et ab aucupibus, et a [orig: à] rapacib. immunes se putant. Cancros ceu fascinationis amuletum nidis suis imponunt, [note: Aeliam. H. A. l. A. c. 35. ] si Aeliano credimus. Carvo adversus infestinantia nidos suos animantia se munire, prodidere nonnulli.
[note: Volatus. Arist. l. de incessu Animal. ] Volanmt extensis retro [orig: retrò] pedibus. Ideo [orig: Ideò] illis Uropygium inutile; collo contracto; tam alte [orig: altè], ut supranubes transcendant, maxime [orig: maximè] cum iam futurae imminent pluviae.
[note: Affectus Aelian. H. A. l. 5. c. 35. ] Inimicitias cum Alauda, ovorum suorum hoste, vulpibus, cochleis et Rapacibus exercent. Saeoe [orig: Saeoè] cochleae e [orig: è] nativis egressae testis, in magna securitate pascuntur; Ardeae in vacuas involant. A Falcone depressa, rostro sub alis condito ac sursum elato, irruentem excipit. Saepe [orig: Saepè] ambae elisis interaneis humi assliguntur enectae. Accipitrem excrementis suis, quae pennas eius et pedes faciunt, et exurunt, repellunt. Fertur Falcones, quod [note: Cresent. de Agricul. l. 10. c. 15. ] Crescerntitus prodidit, si sanguinem Ardeae gustaverint, omne desinderium capiendi Grues amittere; si carnem absque sanguine, videri non teneri.
[note: Praesagium Oppian. in Ixentic. Aratus in Phoenom. Plin. H. N. l. 18. c. 31. ] De Praesagiis hoc sufficiat. Ventum vel pluvias innuere, vel cum caput pecotri imponit; vel. cum notas paludes deserit, et supra nubes attollitur; vel cum terra relicta multo cum cla~gore [note: Aelian. H. A. l. 7. c. 7. ] adfestinat; vel cum obstrepero clangore a [orig: à] mari ad terram avolat; vel cum in mediis arenis tristis residet.
Mensis in Gallia expetuntur. Sed cum caro illarum pisculentum quiddam redoleat, et fibrosa sit, salubris esse non potest. Quae de rostri seu in pelle asinina fronti alligati ad somnum conciliandum, seu cum cancri felle in eadem ad vigilantis collum suspensi, [note: Plin. H. N. l. 30. c. 15. ] ad vigilias inducendas Plinius vel Kirandides prodire, inter fabulosa reupto.
CAPUT IV. De Ardeis in specie.
ARTICULUS I. De Ardea Cinerea.
ARdeae cinereae tria sunt genera, Maior, nempe [orig: nempè], Minor, et Congener.
ARDEA CINEREA MAIOR quae Aristoteli Pella, seu pulla et fusca, cui superius dicta omnia fere [orig: ferè] congruunt, Rostrum habetlongum, prope [orig: propè] frontem crassum, quod ita tenue pedetentim evadit, ut tandem velut in acum aliquam magnam desinat. Capiti cinereus, cirrhus ex tenerioribus pennis insidet, qui a [orig: à] syncipite incipiens sursum supra oculos per verticem erigitur. Digitus posticus longiusculus est, et fere [orig: ferè] anticis longitudine aequalis.
Nidulantur in excelsis arborib. non procul a [orig: à] fluminibus, tam apud Anglos quam [orig: quàm] Gallos. Quia piscibus pullos nutriunt, et multi, cum ori inseruntur, in terram decidunt, idem cum pluvia a [orig: à] multis decidisse putantur. Franciscus I. Rex Galllorum tam cicures reddidit, ut a [orig: à] pastu redeuntes ad Ardearia sese reciperent.
MINOR prout a [orig: à] Bellonio describitur, rostrum habet nigrum,
page 152, image: s203concavum, Lineam in fronte ab uno oculo ad alterum candidam. In capite et dorso pennas coloratas. Alas cinereas inter pennas verticis nigras exoriuntur candisicae exiles, aspectu iucundissimae. Nidificat in rupibus.
CONGENER, Ardea, rostrum habet pollicis crassitudine, digiti minimi iuxta nares latitudine, intus cananiculatum, inferne [orig: infernè] corneum et roseum. Plumas capitis, colli, dorsi, et superiorum alarum ex cinereo fuscescentes, extremas omnes macula ruffa notatas. Ventrem fere [orig: ferè] ex cinereo album. Crura subviridia, et pedes in digitos fissos, quos tamen divaricationis initio breviuscula membra coniugit. Ad hanc refert, quam Gesnerus describit, cui rostrum est subflavi coloris, marginibus acutis, et parte anteriore leviter dentium loco exasperati, serratisve. Caput et collum candida. Crista capitis e [orig: è] plumis nigris retrorsum tendit. dorsum et alascinereas. Unguem medii digiti ab altera parte denticulatum.
ARTICULUS II. De Ardea Alba.
[note: Descriptio. Plin. H. N. l. 10. c. 40. Cic. l. 2. de Nat. Deor. ] ARdea alba, Graecis leukoro/dios, Ciceroni Platelea, Plinio Platea, Alberto Cochlearia dicitur. Corpus habet instar cycni candidum. Rostrum nigrum pauculis notis ferrugineis superiori parte respersum, substantiae coriaceae durae, cochlear referens. In quibusdam ad carneum colorem proxime [orig: proximè] accedit. Feminae superius maculis rubeis conspergitur. In maris vero [orig: verò] rostri medio, linea quadam qualis etiam in circum ferentia conspicitur, a [orig: à] fronte ad rostri apicem usque conspicua est; prope [orig: propè] oculos macula caerulea, quae in femina lutea est, visitur. Quaedam maculis in collo et dorsopulcherrimis, clore coccineo consperguntur. Interiora si spectes in dissecta apud Aldrovandum foemella, Lien erat exiguus, nigricans, rotundus, dextra parte, prope [orig: propè] folliculum bilis non procul a [orig: à] ventriculo. Intestina sinuosa, uniformia, novem spithamas longa. Cor nullo pericardio vestitum. Ventriculus laevis, intus et simplex. Ingluviei loco pars ventriculi superiori orificio imminens, ampla capacitas. Asperaarteria cycneae valde [orig: valdè] similis, licet contrario modo sita. nam quemadmodum in Cycno ad sternum ascendens post descendit; ita haec ad pulmones recta percurrens, suos flexus agit invicem oppositos. Ossa tibiae aperta, medulla rubra [orig: rubrâ] erant plena. Reperitur in Gallia, Anglia, Bohemia, non tantum marinis locis, sed et palustrib. In Holandia non longe [orig: longè] a [orig: à] Lugduno infinitos earum nidos vidimus.
[note: Victus. ] Vescuntur piscibus, ranis et serpentibus, ut quidam produnt. Nec vel herbas aquaticas virides, et ramenta radicum geniculata arundinum, vel intestina Gallinarum aspernantur. Facile [orig: Facilè] [note: Arist. H. A. l. 9. c. 18. ] coeunt [orig: coëunt], in arboribus nidulantur, et pariunt, ad quatuor fetus alunt, qui a [orig: à] ferini saporis cultoribus commendantur. Gesnerus sibi gustanti Anseri non dissimilem visam ait; et apud Anglos in deliciis habetur.
Huc plurimae aliae Ardeae referuntur.
I. GARLETTA Italorum, ut Gesnerus vocat, avis cum Ardea per omnia, colore excepto, congruens. [note: Gesner. in Ornithol. ] Quam Gesnerus Ferrariae vidit, vostrum habebat longum acutum; in crista capitis dorsum versus pennae oblongae ad duos cum dimidio dodrantes, circiter sex nascebantur, quae aliquando magno vendebantur pretio. Pedes nigricabant: in ferius tamen subito [orig: subitò] in medio cruris, nigercolor desinebat, et viridis e [orig: è] glauculo suberat ad extremos usque ungues. Minimus pedis digitus binis articulis constabat; proximus ab eo ternis, medius quaternis, ultimus quinis. Cum hac eandem [note: Aldro. Ornith. l. 20. c. 14. ] illam Aldrovandus facit, quae habebat rostrum supra nigrum, infra caeruleum, oblongum; caudam brevem, rariores aliquot in dorso illasque oblongas pennas, quibus pileos et galeas proceres exornant, tres in capite pinnas, breviores et coloris albi, quae cristam efficiebant.
II. EGRETTA Gallorum, quae et Haematopus, Phoenicopus, et Cirris
page 153, image: s204Virgilii, ut Scaligeri pater et filius adstruunt, dicitur. Omnibus fere [orig: ferè] Ardeis minor est, tota fere [orig: ferè] ex croceo, ad colorem castaneae vergens, prone [orig: pronè] intensius, supine [orig: supinè] et super alis remissius. Collo brevi; rostro robusto, longo, acuto, bicolore; qua caput tangit viridi, vel ex viridiad caeruleum inclinante; cruribus et pedibus, rubri saturati coloris; cauda tam exigua, ut ea prorsus carere videatur.
III. SQUAIOTTA Italorum. Cauda brevi, pedibus viridibus, restro luteo in extremo nigricante. Apex capitis triginta plumis constat, quarum mediae albae sunt, extremae nigrae, in tergore pinnae elegantes coloris rubicundi in suis radicibus albae.
Congener ipsi est et ista rostro maxime [orig: maximè] arcurato, colore prorsus leucophaeo. Avis est aspectu non invenusta. Prone [orig: Pronè] ad collum et pectus, quod nigris maculis, ut in Ardea deorsum. descendentibus conspersum cernitur, albicat. Cetera tota est leucophaei coloris, prone [orig: pronè] remissioris, supine [orig: supinè] intensioris. Femora in ea, contra ac in reliquis pennis vestiuntur.
Ex Ardeis quoque albis sunt, tum ea, quae Garzetta bianca dicitur, rostro longo gracili, acutissimo, digitis postico omnium minimo, anteriorum medio longissimo, inter oculos et rostrum maculata, tum ea quae vertice est croceo, pedibus pro proportione corporis longissimis, fuscis, albicantibus annulis circumdatis. Ungue medii digiti [orig: digitï] ceteris longiore, serrato.
ARTICULUS III. De Ardea Asteria sive stellari.
[note: Descriptio. ] ARdeae stellaris triplex genus est, Minus, Maius et cristatum. MINUS o)kno\s2 Aristoteli, Taurus, Plinio, Botaurus, Butorius et Buttora aliis, dicitur, et quibus dam Ornocrotalus esse putatur. Collo est longo et mire [orig: mirè] plumoso. Capite nigro, corpore reliquo fusco et pallido maculis nigris densissime [orig: densissimè] asperso. Pedes habet longissimos et inter extremos ungues medii digiti pedis unius et calcis eiusdem, spithamae longitudo intercedit; ungues longissimos; et ille qui calcis vicem in avibus gerit longitudine sesquiunciam superat. Medius digitus utriusque pedis qui ceteris longior dentatus et serratus est. Cauda illi brevissima; stomachus, quo ingluviei loco utitur, capacissimus, canino similis. Arteria aspera in eo tota continua est, larynx nulla, nec quod huic analogia quadam respondeat. Damnum hoc compensare voluisse Natura videtur, canalium duorum hinc inde in pulmones utrosque abeuntium structura. Ita enim fabricati sunt, ut annuli cartilaginei minime [orig: minimè] totum absolvant circulum, sed exteriori duntaxat parte medium; interiori, ubi aliis avibus hi circuli fissura tantummodo in longum dissecantur, membrana quaedam tenuissima, alteram canalis devaricati exacte [orig: exactè] medictatem absolvens, plana et aequabilis obtenditur; quin et hemicycli latus exterius componentes rari admodum, interiectis subtilissimis membranis sive tunicis, ad faciliorem et maiorem distentionem factisunt, quo nempe [orig: nempè] largissimus, et hoc facili tumescere meatu conceptus aer [orig: aër], rostro in aquam inserto aliquandiu retentus, tandem per apertum et extractum, qua data porta, maximo im petu erumperet. Prolobo caret, at eius loco amplissimum oesophagum habet.
[note: Victus. ] Victitat ranis et piscibus, inprimis anguillis.
[note: Partus. ] Nidum ex arundinibus intertextum cum ovis duodecim in lacu quodam se vidisse, ipsamque avem colore ita ad arundinem accedere, ut inter arundines sedens vix deprehendatur, reliquit Gesnerus. At eundem ex surculis in celsarum arborum ramis struere, et ita aut quatuor ova excludere, reliquit Bellonius.
[note: Vox. Aristot in Problem. s. x. ] De Voce diximus, cui similes illi soni dicuntur, quos boumikou\s2 Aristoteles appellavit. Dicitur in aegypto mansuescere, et adeo [orig: adeò] praeclare [orig: praeclarè] humanam vocem intelligere, ut si quis eam servum appellaverit, vel pigrum (nugantur
page 154, image: s205olim e [orig: è] servo in avem transiisse) indignetur. Non facil_ hominem refugit; eo proximo, aut arun dinibus se abdit, aut aquae immergitur.
[note: Volatus. ] Non citius evolat, quam [orig: quàm] prius salierit. Ubi pisces frequentes novit, adeo [orig: adeò] quieta consistit, ut plane [orig: planè] videatur mortua: et ne colli longitudine se prodat, breve id in curvando facit. Capta stat immobilis, et venatorem apprehensurum in cautum vulnerat.
MAIOR ex Pella et Stellari prognata esse creditur. Illam enim capite, pectoris maculis, alarum colore, ipsa denique magnitudine refert. Reliquarum partium colore Stellarem minorem, maculas si excipias, quae in ea non sunt: imo [orig: imò] pedibus adeo [orig: adeò] eadem [orig: eâdem] exprimit, ut simul positas vix peritissimus etiam ausceps discernat. Apicem quoque in vertice habet, ex quo duae longuiusculae pennae exorientes, totum caput velut galeam, colre nigro exornant. Gesnerus Elaphin Oppiani esse conicit, quae pennas in dorso varias et maculosas hinnulorum instar habet, et linguam longissimam, qua [orig: quâ] in aquam protensa [orig: protensâ], sensim ad fauces, pisces ad conspectum adnatantes solet attrahere. Hanc Aldrovandus et CRISTATAM seu Cirrhatam esse opinatur.
Congener est hisce, quam idem Ardeam Nigram vocat, colore per totum, collo excepto, quod albo torque circumdatur, et rostro quod luteum est, nigricante, collo longo, longis cruribus, digitis pedum longissimis, unguibus acutis, et cauda brevi.
CAPUT V. De quibusdam Avibus ad Ardeas relatis.
AD Ardeas refero Falcinellum sive Falcatam, et Pugnaces, quas Belage Kemperkens vocant. FALCINELLUS avis est magnitudine, et tota corporis specie Ardeam referens, eleganti colore, viridi fere [orig: ferè], alicubi puniceo admixto, capite et collo fusco. Superior pars colli anterius alicat, maculis nigris intercurrentribus. Rostrum ei oblongum tenue et anterius falcatum. Crura oblonga, pedes fissi. Nulla magis ad ibidem accedit. PUGNACES quotannis immenso numero, ex Septentrione in Belgium, verno tempore sub Maium advolant, plures mares quam feminae. Hinc inter mares tanta contentio, ut sese mutuo occidant, donec cum feminis numero pares evaserint. Exclusis educatisque fetibus, una cum his unde venerant, revolant.
Octo ipsorum genera, seu formas potius descripsit, et depingi curavit Aldorvandus.
Prima perdicis instar toto corpore maculis respergitur. Caput Galeritae velut apice insigne est. Rostrum exile, in extremo nonnihil recurvum. Lingua longa, acuta, subatra. Caput, cervix, dorsum, alae, venter, et femora ex luteo ad castaneae fere [orig: ferè] colorem tendunt, et maculis, quae in capite adeo [orig: adeò], exiguae sunt, ut exigua punctula potius videantur, resperguntur. Altera cristam quoque in vertice gferit. Ventre nigricat, candicat pectore. Mentum macula nigricans ceu barba quaedam exornat. In fronte albicat; in occipite, et in reliquis partibus ex albo ad fuscum vergit.
Tertia tota fere [orig: ferè] est ruffa, nigris maculis lunam aemulantibus undique excepta cervice inspersa, apice caret. Femora et infernum Uropygium colore sunt baetico. Alarum pennaemaiores nigrae, in fine, et ad latera fere [orig: ferè] croceae.
Quarta colore fere [orig: ferè] cum ista convenit, nisi quod venter sit fuccus, podex albicans, alas subalbicantes maculae multae, magnae, transversales, tortuosae transcurrunt. Caput nigrum magnae pennae velut galeam eleganter exorant, quas proculdubio dimicatura erigit.
Quinta eiusdem fere [orig: ferè] est colris, sed pennas eas, quas erigit dimicatura maiores, candidas, et in extremitatibus suis nigras habet.
Sextae pennae illae sunt candidae, color plurimum diversus. Toto enim corpore fusca est exceptis femorib. et cauda, quae sunt colore baetico. Ante
page 52, image: s206[illustration:
Auis pugnax.
][illustration:
Auis pugnax.
][illustration:
Auis pugnax.
][illustration:
Auis pugnax.
][illustration:
Hoemantopus femina.
][illustration:
Ioranus. meerhim.
][illustration:
Ardea. Reiger.
][illustration:
Prophiirion.
][illustration:
Hoemantopus mas.
][illustration:
Alcedo Vocalis.
]
page 155, image: s207albas illas in collo surrectas, alias habet in vertice quae minores sunt, et nigrae. Caput ex cinereo flavescit.
Septima pennis omnibus variat, viridibus, albis, rubris, amethysticis, luteis, et quod observatu dignum est, nulla earum alterius colore permiscetur.
Octavam auritam Natura fecit, Rostro est gracili et oblongo, a [orig: à] capite per collum pennae undiquaque pendent, magnitudine ae quales, sed in quibus varios cernere est colores, qui velut varios torques formant, modo ferrugineos, modo rubros, modo albos. Collum habet longum, valde [orig: valdè] gracile, tenue, ad latera candicans, cetera lutescens, lineolis longis undiquaque conspersum. Caputad latera maculam miniaceam magnam habet, in qua oculi siti sunt. Aures asininis non dissimiles, crura doplo quam [orig: quàm] praecedentib. breviora. Digitum posticum admodum brevem.
CAP. VI. De Porphyrione, et Horione.
[note: Dipnos. l. 9 Descriptio. ] POrphyrion, a [orig: à] colore ita dicta, quam Callimachus apud Athenaeum a [orig: à] Porphyride diversam facit, quaeque in agro Patavino Telamon vocatur, avis est secundum Athenaeum Galli magnitudine, colore caeruleo, rostro ad caput vehementius obstricto, phoeniceo, longis cruribus, fissis pedibus, in quibus quinque digitos habet, et maximum illum, qui medius est. Oppianus et cristam in capite qualem sagittarii Persae gestant, tribuit. Isidorus pedem unum latum ad natandum, alterum fissum ad ambulandum addit. Apud Aldrovandum duplex eius exhibetur Icon. Prior habet rostrum crassum, acutum, purpureum, a [orig: à] fronte ad verticem fere [orig: ferè] usque macula eius dem coloris extenditur. Pars capitis quae huiusmodi maculae subiacet, et collum pronum virescunt. Ex remigibus alarum pennis, quaedam in extremo albicant, quaedam sunt fuscae. Reliquum totum corpus, caeruleo vegeto colore insignitur. Cada fere [orig: ferè] caret. Digitis tantum quatuor ex purpureo subalbescentibus insistit. Alter rostro, cruribus, pedibus, et oculis descripto est similis, nisi quod ungues habet suscos, et macula in fronte purpurea ornatur; et quod in illius capite et collo viride erat, in hac caeruleum apparet. Caeruleae pariter sunt alae. Religuum caput, cervix, dorsum, pectus, vertex, [note: Plin. H. N. l. 10. c. 47. ] et femora nigricabant. Landatissmi sunt in Comagene. Nobiliorem vero [orig: verò] Baleares insulae mittunt. Fert eas et ultima Syria, ut Diodorus prodidit. [note: Athen. Dipnos. l. 9. ] Athenaeus avem Lybicam, Diis eius regionis sacram indigitat.
[note: Victus. ] Vescitur piscibus, et in occulto quidem, ne a [orig: à] quo quam videatur. Non prius autem cibum capit, quam se lavaverit; nec prius se vel in pulverem vel in lavationem dat, quam in ambulationem veniens certa spatia confecerit. [note: Athen. Dipnos. l. 9. plin. H. N. l. 10. c. 46. Arist. H. A. l. 8. c. 6. ] Sola haec mersu bibit, ex proprio genere omnem cibum aqua submde tingens, deinde pede ad rostrum veluti manu afferens. Polemon apud Athenaeum de cibo quem apprehendit, paucas buccellas decerpere, scribit, si tamoe/vesqai ita sumendum est. Alvi excrementum, ut et reliquae aves lo~gi augustique colli, humidius, quam ceterae solent, reicere, Aristoteles auctor est.
[note: Volatus. ] Ad volatum dirigendum loco Uropygii, quod parum latum habet, pedes protendit; et quia spectaculo saltationis adeo [orig: adeò] delectatur, et et ipsa ad saltandum membra componmat, haud [note: Oppian. in Ixentic. ] difficulter eo modo capitur, si Oppiano credimus.
[note: Affectus. ] Incredibilia fere [orig: ferè] de eius castitate Auctores. Numquam in conspectu hominum coniugi misceri, et ne virum quidem uxori concumbentem videri posse, retulit Oppianus. Tantum sensum obtinete stupri, ut si id deprehenderit, vitam seu laqueo seu [note: Aeliam. H. A. l. 5. c. 28. Athen. Dipnos. l. 9. Tzetz, Chil. 9. ] inedia finiat, apud Aelianum, Athenaeum, et Tzetzem legimus. Quaedam cum Gallo tantam societatem contraxerat, ut cum iste occideretur, co~victore privata, inedia sibi mortem conscisceret.
[note: Usus. ] Numquam cibi gratia apposita esse
page 156, image: s208videtur. Magnificis aedibus, ut Aelianus habet, pro ludicra est delectatione.
[note: Aeliam. H. A. l. 17. c. 22. ] Cognata est ipsi HORION, avis amatorio affectu flagrans, magnitudine Herodii, cruribus rubris, oculis caeruleis, fic a [orig: à] Musica instructa, ut naturae munere suavissime [orig: suavissimè] canat.
CAPUT VII. De Helorio, Limosa Venetor. Barge Gallorum, et Haematopode Bellonii.
[note: Athen. l. 9. ] HELORIUS Creci, de quo postea, similis esse traditur. Clearchus eum apud Athenaeum cum Trochilo et Carulo inter pareude/sas2, seu aves, quae caelo sereno in littore pasci folent, meminit.
LIMOSAV enetorum, quae ad lacum Verbanum Giraldel, circa neapolim Leverfina, Germanis, ein Meerhun dicitur, Arquatae maiori, de qua in sequentibus, per dorsum est similis, maculis varia, tota parte prona, capite et collo praesertim.
BARGE Gallorum, quam Aegocephalum Bellonius facit, minor est Helorio, colore vero [orig: verò] non absimilis, rostro breviore, recto. Liene omnino [orig: omninò] caret. Fel iecori simul et ventri adhaerere conspectum est, quod de Aegocaephalo [note: Arist. H. A. l. 2. c. 15. ] Aristoteles scripsit. Victum in faluginosis paludibus frequenter, rarius in remotis a [orig: à] mari, ubique noctu, quaeritat. Vocem hircorum et caprarum edit. Hominis accessum non fert. Et apud Gallos in deliciis habetur.
[note: Bellon. in obs. l. 1. 6. 11. ] HAEMATOPUS Bellonii, rara est in Gallicis littoribus avis. Corpore Ardeolae, alis Lari, capite, collo, et cauda extrema nigris. Interiore alarum parte et ventre albis. Gula magna admodum ampla et robusta. Binos habet digitos simul cohaerentes; interior vero [orig: verò] ab aliis seiunctus est. Calcar in pedis calce, ut reliquae aquaticae aves, non habet. Pedes sunt molles et delicatuli. Digiti breves, ungulae ut in Tardis fornicatae.
CAP. VIII. De Alcyone.
HAlcyon et Alcedo para\ to\ e)n a(/li ku/ein sic dicta, Avis Possideonis nonnullis, Ceycis quibusdam, modernis Graecis fasi/dunis2; mas, kh/uc, khru/los, et kei=ris2 dicitur. Paucissimis, inter mediterraneos inprimis, nota est. Omnium rarissimum est, mquit Aristoteles, vidisse Alcyonem, et fere [orig: ferè] circa Vergiliarum occasum, brumamque apparet, et ubi prumum per pottum non plus quam [orig: quàm] navem circum volant, statim abit, et nusquam praeterea visitur. Duo huius Avis genera, Mutum, et Vocale, ex Aristotele quidam faciunt, sed falso [orig: falsò]. xeli/dones2 enim apud eumsunt intelligendae. Turnerus et illam inter Alcyones reposuit, quae Sturno paulo [orig: paulò] minor, corpus totum nigrum habet, ventrem album, caudam breviusculam, rostrum alcedone paulo [orig: paulò] brevius; quaeque ante volatum, Alcedonis more nutat, in volatu gemit. Alcatraces quoque, quae in Peruvia matinis lupis, carabis, piscibusque insidiantur; et quia cadaveribus delectantur, adeo [orig: adeò] sunt letaltes, ut ad earum usum necessitate redacti, non secus quam [orig: quàm] aconito toxicove victiintereant, inter earundem referuntur genera.
[note: Forma. Arist. H. A. l. 9. c. 14. apud Scalig. c. 21. ] Formam si attendas, non multo [orig: multò] ampliot est Passere, colore caeruleo et luteo, et subpurpureo mixto insignis. Tale corpus totum et alae. Tum colli partes non seorsum positis coloribus. Rostrum subluteum, longum, tenue. Mari adeo [orig: adeò] delectatur, ut Pectus aquis aspergat, cauda in terra sicca imposita: non spernit tamen et aquas dulces.
[note: Victus. ] Victitat piscibus, quos ex alto se in mare recta immittens capit.
[note: Partus. ] Quantum ad Generationem senes in coitu exstingui creduntur. Aliae, ut apud [note: Plin. H. N. l. 10. c. 32. Lycophron. in Cassandra. Plin. l. c. Arist. H. A. l. 5 c. 8. ] Plinium legimus, fetificant bruma, pariunt ova quinque, qui dies Alcyonides vocantur, placido mari per eos et navigabili, Siculo maxime [orig: maximè]: (hinc Siculi maris cives Scaliger vocavit) In reliquis partibus est quidem mitius pelagus, Siculum utique tractabile, Faciunt autem septem ante
page 157, image: s209brumam diebus, totidemque postea sternitur mare Halcyonum feturae, unde nomen hi dies traxere. Nec tamen de tempore omnes assentiuntur. Columella enim in octavum Calendas Martii, quibus in Atlantico mari summa notatur tranquillitas eos conicit. Sed et in numero dierum dissentitur. Quinque statuit Simonides et Aristoteles; septem Samius Demagoras, novem Philochorus, quatuordecim alii. De maris tum temporis tranquillitate, et ventorum quiete mo liore caelo, apud Theocritum, Ovidium, Plau tum, Plutarchum, Aelianum, et alios passim invenies. Nidi locum Ambrosius arenam; alii littus, quidam undas ipsa, hinc Statio, domus fluctivaga; Silio Italico nidus natans dicitur, ponunt. Saxo cuidam proxime [orig: proximè] aquam, ita ut aquae e)poxei=sqai videatur, agglutinari, [note: Plut. de sollert. animal. ] credibilius est. Rostro autem suo necalio nidum fingit Halcedo, imo [orig: imò] navis instar fabricat, opus everti mergique fluctibus nescium. Componit devincitque conserens invicem acus pisciculi spinas, ac rectis aliis ceu stamini transversas alias veluti subtegmen implicat; mox consertum recurvat, et in orbem reducit; sic cooptat denique, ut opus navigii specie turbinatum, ac qualo propemodum piscatorio simile evadat. Perfectum littori, quo fluctus extremi pertingunt, applicat. Hic unda molliter feriens, nondum firma satis hiantiaque, procellarum verbere deprehensa, sarcire docet. Solide [orig: Solidè] vero [orig: verò] et iam cohaerentia constringit, figitque, adeo [orig: adeò], utnec saxo, nec ferro dissolvi diffringive facile [orig: facilè] queant. Magna comprimis admiratione ostiolum dignum est, sic modificatum figuratumque ut hanc unam subeuntem recipiat, caecum ceteris et abditum, et aliud prorsus nihil admittens, ne undarum quidem quicquam.
[note: Mores. Plutar. l. c. ] Mores eius exinde metiare, quod maritum adeo [orig: adeò] diligit, ut non uno aliquo stato tempore, sed per totum annum consuetudine eius utatur; senem et ad sectandum tardum, gestat et nutrit, [note: Mizald. Ephem. l. 1. ] numquam relinquens solum. Cum ad tepidum solem pennas in littore expendunt, pluviam denotare dicuntur. [note: Virgil. Georg. l. 5. ] Virgilius hoc inter cetera serenitatis signa numerat.
CAPUT IX. De Ispida, et Rousserolle Gallorum.
ISpida, quam nonnulli Alcyonem veterum vel simpliciter vel fluviatilem esse putant, Genuae Martinus piscator, a [orig: à] nonnullis aliis Italis Ausi Paradysi, sed et Piscator Regis dicitur. Rostrum ei est nigrum, rectum, in [note: Descriptio. ] summo acutum, tres digitos longum. Caput pronum cum cervice viridis coloris transverfis lineis ex albo caeruleis distinctum. Virent et alae, sed interior pars plumarum ad purpureum fere [orig: ferè] violaceo dilutum colorem tendit, asperguntur lucidis aliquot punctis. Per medium dorsum a [orig: à] principio usque ad sinem caudae, plumae sunt caerulei coloris diluti, et ad album inclinantis adeo [orig: adeò] splendidae, ut oculos etiam visu immorantes offendant. Pedes breves, rubicundi, in quibus duo longiores digiti ad mediam usque partem connexi, postea funduntur. Lingua perbrevis est latiuscula ac subrubens. Oesophagus valde [orig: valdè] oblongus. Ventriculus in imo corpore iuxta anum. Adeps ruffa.
Est et aliud Ispidae genus, quod ex India adfertur. Regulum magnitudine vix superans. Rostro oblongo, tenui nigro, reliquo corpore ad caudam caeruleo viridi et nigro. Cauda pro corporis proportione longiuscula tota ferenigra [orig: ferènigra]. Pedum constitutione cum superiore eadem. Solitaria est, et in agro Bononiensi, Helvetia, et alibi media hieme circa ripas glacie concretas reperitur.
[note: Locus et Partus. ] In arena vel scopulo aliquo iuxta aquam nidificat. Nidum forma rotundum, eminente in angulum foramine exiguo, ex floribus arundinum, mollem construere aiunt. Pullos interdum novem in nido uno reperiri.
Usus. Pellis eius cum pennis asservata peculiari vi adversus tineas pollere creditur. Non tangi fulgure domum,
page 158, image: s210in qua eius nidus suspensus fuerit, nugantur quidam. Moschi instar cum pullis suis suaviter olere, Tragus prodidit. Suspensam pennas quotannis tamquam in vivo corpo emutare, falsum comperit Aldrovandus.
ROUSSEROLLE seu Roucherole Gallorum, Alcyone vocalis est Bellonio. Rostrum habet serratum Picae Graecae seu Collurioni simile. Plumae capitis longiores cristae quondam speciem praese ferunt. Nidum si quis inversum aspiciat adarcen primo intuitu referre videtur. Sena ut plurimum ova parit, et quinque sexve excludit pullos. Cantu adeo [orig: adeò] valet, ut omnibus canorus a [orig: à] Bellonio praeferatur, tamque in eo indefessa, ut dies et noctes absumat; tam seria, ut vacillet, totoque corpore tremat. Inter reliquas voces has inprimis proferre videtur Toro tret, fuis, huy, tret. Aristophanes eius cantum expressisle creditur.
TITULUS II. De Aquaticis fissipedibus Insectivoris.
CAPUT I. De Arquata, Crece et Totano.
ARquatam ab arcuato rostro sic dictam, Numenium veterum, qui forte [orig: fortè] a [orig: à] Neomenia quod rostri figura arcum lunae recens a [orig: à] novilunio crescentis in cornua repraesentet, ita dicitur, esse Gesnerus credit; Bellonius Elorium Aristotelis conicit. Rostrum habet circiter octo digitos longum, post tres digitos flecti deorsum incipiens, nigrum. Pennas coloris fusci varias et maculosas, ex quibus maxime [orig: maximè] fulgent instar serici villosi, quae inter alas et dorsum sunt, in medio nigrae, in circuitu perinterstitia subruffae. Digiti sunt fissi, sed aliquatenus membrana coniuncti; quae etiam utrinque iuxta digitos descendit, et inferiorem digitorum parrem dilatat. Lingua pro tanta rostri longitudine brevissima est, et sagittae effgiem repraesentat. Femina est aliquanto minor, et maculae illae, quibus totum fere [orig: ferè] corpus respergitur, in hac magis fuscescunt. Omnium vermium genere vescitur, eosque in plantis quibusque quaerit. Turmatim volant, ova pariunt quanta Gallinae, quaterna, pallida, mense Aprili. Carnem habent siccam, solidam, leporinae similem. In Gallia in deliciis habentur.
CREX, quae et kreko\s2, quaenam sit avis, vix a [orig: à] recentioribus observatum est. Athenaeus Helorio similem esse dicit; Aristoteles vero [orig: verò] crura alba habere, et posteriorem digitum quipro calce est minutum asserit. Herodotus ei Ibidis nigrae magnitudinem; Scholiastes Aristophanis rostrum acutum et serratum assignat. Bellonius avem circa Nilum visam, cruribus longis, rostro longo et nigro, nigris quoque tibiis et toto capite: collo trgore et pectore candidis, quae e [orig: è] terra victum petit, et in muscas debacchatur; et cum volat magnum edit strepitum, Crecem veterum esse opinatur. Pugnat cum Galgulo, et Merula, et Vireone, [note: Arist. l. 9. c. 1. ] eorumque pullis nocet. bradutte/rous2 esse Philes annotavit.
TOTANUS avis est aquatica, capite nigricante, praesertim anterius; posterius enim et magis anteriori parte ruffum est. Vertex cinereus, ut et reliqua pars prona. Alarum ima pars alba, extima nigra est, reliquae plumae in ambitu variae ( s2iktai\ ) sunt et albicantes. Cauda palmi longitudine transversis lineis albis, nigrisque depicta, ut etiam limosae. Pennae super caudam ad medium dorsum usque albicant. Pars omnis supina alba est: in collo tamen, et superiore alarum ambitu nigricantes maculae visuntur. Totius avis longitudo ab extremo (rostro) ad pedis extremum extensae, dodrantem cum duobus palmis aequat. Rostri longitudo circiter tres digitos, collit totidem. Fidipes est, verum duo maiores digiti pedis aliquousque membrana iunguntur ut et limosae. Pedes duos palmos longi ex pallido rubent, unguiculis munitinigris. Curpus avis
page 159, image: s211ea fere crassitie est, qua Mergulus noster rostri acuti.
CAPUT II. De Calidri Bellonii, Nigra, et Himantopode Plinii.
CAlidris Bellonii avicula est columbae magnitudine, cruribus proceris adeo, ut equo insidere videatur, unde Chevalier, id est; equitem nominarunt. Plumis optime [orig: optimè] instructa est, ideoque longe minus carnis obtinet, quam appareat. Rostrum et crura rubra, longa, manifesto sane argumento aquaticam esse volucrem. Superior rostri pars nigricat, venter albus est: caput, collum, et pennae sub alis, et uropygio cinereae: quare Aristoteli Calidrim dici arbitramur, cuius meminit his verbis: Quin etiam Calidris, cui cinereus color distinctus varie [orig: variè]. Radices plumarum sicut in Bistarda, et la Cane petiere (Tetracem interpretatur) rubent, sic in hac nigrae sunt. In remporibus utrinque maculae sunt binae, nigrae, quae ceu umbram prae bent superciliis, quae et ipsa alba macula insignia sunt. Priores digitos membrana coniungit, ut in pica marina, (Pie de mer) Digitus posticus admodum exiguus. Alae, ut in pluvialium corpori iunguntur, magnitudine corpori respondent. Tam parva itaque ales proceris cruribus insistens, alacriter, hilariterque in cedit, prata, stagnaque et ripas frequentat, et plerumque aquam ingreditur ad femora usque. Caro nihil ferinum redolet, sed delicatum quid, et aromaticum. In sui generis avibus, in deliciis habetur.
NIGRAM a [orig: à] rubra differre certum est. Nigrae enim ab ipso ortu crura et rostrum atra sunt, excepta superori rostri parte, quae subrubra est. Color item huicnigrior: quin amputatis capite, cturibus, atque alis, reliquis corporis partibus Palumbis colorem inter cinereum, et nigrum videbitur referre. Sin sermo sit de Calidribus, quae iam pennas mutarunt, distinguendusque color ab iis, quae prioribus etiamnum vestiuntur, asseremus nos Pluvialem aliquando observasse in autumno nigram, adeo ut post mutationem plumarum eum non agnosceremus: nihilominus tam huic, quam alteri pedes nigri sunt. Fetus earum mense Aprili prostant, maculis undique Ortygometrae instar (d' un Ras le) consepersi, cum alioqui hieme tantum apparenat. Adhanc reducit Aldrovandus Gambettam Italis dictam: Quae est capite, collo et pectore cinereis et maculis fuscis plurimis, undiguaque respersa. Alarum pennae rectrices nigricant, corporis cinereae sunt, in dorso et alis ad ruffum vergentes, venter candidus est. Rostrum nigrum: oculorum iridem ex luteo subviridem niger circulus amit. Pedes ex luteo rutili, quo colore potissimum a [orig: à] nigra Calidri Bellonii discrepat. HIMANTOPUS a [orig: à] flexitate crurum ita dicta, quam alii Hoemotopoda, a [orig: à] rubedine pedum vocant, a [orig: à] Gesnero ita describitur. Rostrum digitos fere quatuor longum est, caput parvum, collum digitorum quinque, reliquum corpus, quod leve, et gracile est, instar avium palustrium fere, quas Gallinulas aquaticas vocamus, digitorum sex, cauda quatuor, crura quindecim. Color rostri nigricat, in capite, et collo prono fuscus: dorso, et alis niger, pauco subvitidi admixto, si diligentius intuearis, cauda cinerea. Partes prone omnes, et latera quoque albi coloris sunt, Crura sanguinea digitis duntaxat ternis, sicut in Bistarda, Oenade Rondeletii, Morinello Gaii, Struthioca. melo, Pluviali, et Cane Petiere Bellonii, eiusdemque Pica marina: quorum medius lo~giusculus, brevissimus interior: iungitur autem medius cum exteriore brevissima membranula, tamquam palmipedum. Poplitum cavitas insignis est, articulo tam flexili, ut in sceleto etiam tibia ad femur tota reflectatur. Videtur sane non cursu tantum valere, sed etiam volatu haec avis: quoniam oblongae eius alae sunt, ita ut longissimae earum pennae caudam, seu uropygium, duobus, aut amplius digitis excedant. Oppianus
page 160, image: s212hoc novum in eis, quod maxilla inferiore fixa, superior solum in ipsis moveatur notavit; sed in descripto, nihil ab aliarum avium natura variat.
CAP. III. De Gallinulis Aquaticis in genere et in specie, de quibusdam.
GAllinulae aquaticae hoc commune habent, quod eis sit corpus gracile et adductum. Caput parvum, pennae variae. Rostrum longum, modice [orig: modicè] inflexum, nigricans. Ventrem et supinam eam capitis partem, quae inter rostrum et collum est candida. Crura oblonga, digitum, qui pro calce est admodum brevem; quaedam etiam eo carent. Plumas ad media tantum crura descendentes. Vermiculis potius quam [orig: quàm] piscibus vescuntur; quamvis et ex his minimos comedant. Circa initia autumni in Helvetiam adveniunt; hiemis exitu denuo [orig: denuò] avolant. Aucupium earum mane [orig: manè] ante solis exortum fit; aut vespere, quo incipiente tam sublimi volatu evehuntur, ut non amplius appareant. Ob carnem suavem et teneram, in deliciis mensarum habentur. Species ipsarum sunt Chloropus, Erythropus, Ralla Anglorum, Rhodopus, Phaeopus, Ochropus, Melampus, Poliopus, Erythra, Ochra, Hypoleucus, Gallinual serica, et Scolopax.
CHLOROPUS est triplex Maior quatum altera Fulicam et magnitudine et corporis figura refert, tota rostro longiusculo, sursum parumper elevato; altera Italis, Porzana dicta, collo et capite nigricantibus, Dorso cum superiore alarum parte castaneo; inferiore ventre toto albido, femoribus plumis cinereis usque ad genua coopertis. Tertia Gesneri, quam Glottidem Aristotelis esse credit, colore est fusco, cruribus viridibus. Vocen imstar fistulae argutam edit. Germanis Glutt dicitur. Praelongam exserit linguam unde ei nomen. Hanc initio blandita peregrinatione (cum Coturnicibus) avide [orig: avidè] profectam, paenitentia in volatu cum labore scilicet subit. Reverti in concitatam piget, et sequi; nec unquam plus uno die pergit, in proximo hospitio deserit.
ERYTHROPUS vel est Maior, vel Minor, de utraque nihil singulare occurrit. RALLAM Anglorum aquaticam intellige, cuius rostrum et crura sunt rubra; plumae undique magis cinereae, quamque male [orig: malè] volare, sed egregie [orig: egregiè] pugnacem esse, Bellonius prodidit. Montana et silvestris in Ericeto degere solet. Ortygemetram esse credidit Bellonius; Perdicem rusticam Gesnerus.
RHODOPUS nihil habet singulare. Sedne de aliis praeter descriptionem, quam apud Aldrovandum et Gesnerum invenies, quicquam. In Ochropode maiore septem distincti colores apparent, nec digitus posterior pedis visitur. Medio lingua in oblongum mucronem desinit. Minori collum est quam [orig: quàm] ceteris altius.
ERYTHRA, quam Germani Mattkerca vocant, vocem et clamorem edit, quo sonus fullonum lanas ferientium repraesentatur.
OCHRA a [orig: à] totius fere [orig: ferè] corporis colore subviridi, sed sordido et obscuro sic dicta est.
De HYPOLEUCO, quam Germani Fysterlin appellant, nihil habeo quod dicam.
SERICA ideo [orig: ideò] dicitur, quod [orig: quòd] color ater in ea holoserici instar splendeat.
CAPUT IV. De Scolopace seu Perdice rustica, Rusticula silvatica, et Scolopace seu Gallinagine minori.
SCOLOPAX avis, a [orig: à] rostri figura, quod instar pali longum et rectum habet ita dicta (palum Graece [orig: Graecè] s1ko/lopa dicunt) Volaterrano Aristotelis Alectoris, sed falso [orig: falsò]; vulgo [orig: vulgò] Graecorum culo/rnis2, Herodiano Silvestris Perdix, Martiali Perdix rustica, nonnullis Rusticula maior, Alberto quod suavis et
page 161, image: s213pinguis sit Ficedula, plaerisque populis Beccassa, Germanis Schnephun et Rietschnepf, dicitur. Similes ipsi quasdam in Frisia aves facit Gesnerus. Ea, quae Vulpnominatur vulgo, rostro et pennis colore illi confertur, sed magnitudine vincit. Item Grutte dicta rostro. Magnitudine est Gallinae, colore [note: Arist. H. A. l. 9. c. 26. ] Attagenis, ut Aristoteles prodidit. Rostri, quod longum, anterius asperiusculum, pars superior ultra inferiorem extenditur. Linguam habet gracilem, oblongam, nervosam. Crura fere [orig: ferè] rosei coloris. Felle carere vulgo crditur, quod apud Bellonium legimus.
[note: Locus. ] Nullibi non invenitur, in Gallia, Suecia, Helvetia. Non ubique tamen iisdem in locis, necsemper Aestate in altis Pyrenaei, Helvetiae, Sabaudiae et Arverniae montium iugis degit. Hieme cibi gratia ad campos et silvas caeduas descendit. Circa Brixiam principio Autumni, in Helvetia mense Octobri capitur. A Germania inferore aestate recedit, in fine Autumni redit. Aquas inprimis tepidas, loca pulverulenta et humida, sepes, et hortos amat. Cibus ipsi vermes. Spiritu in cava immislo, unde sonus etiam procul audiatur, eos extrahere, proditum a [orig: à] nonullis. Visi, qui ex farina fagotritici cum aridis ficubus pascebantur. Volatus debilitatem cursus velocitare natura [orig: naturà] compensant. [note: Arist. H. A. l. 9. c. 26. ] Cum proximam sibi aucupes existimant, longe [orig: longè] recessisse inveniunt, Oculis est obtusioribus, quamvis grandes habeat; odoratu potius cibum quaerere creditur. Homine delectari ab Aristotele relictum.
Habetur inter ciborum delicias, [note: Gesner. in Ornithol. ] sed postponitur Perdici. Aliqui deplumatum exenteratumque in furno torrent et cremant, remedio calculosis futurum.
RUSTIGULA SYLVATICA, Rusticula palustri maiore, maior est. Gallinam enim fere [orig: ferè] aequat. Colore saturiore, rostro minus longo, ventre albicante, cruribus cinereis. Tendiculis seu laqueis capitur.
SCOLOPAX seu Gallinago minor, et Scolopax minor, Molliceps Aristotelis quibusdam, dorsum habet eiusdem fere [orig: ferè] cum Alauda coloris. Rostrum canaliculatum, maculosum, in extremo nigrum, quatuor digitos aequat longitudine. Alae extensae maculam albam in extremitatibus ostendunt. Quae ab Aldrovando exhibetur, rostrum habebat palmi longitudine canaliculatum, latiusculum, nigrum, tuberculis quibusdam asperum, in extremo acutum, cuius superior pars inferiorem aliquantulum longitudine excedebat. Lingua longitudine rostro fere [orig: ferè] par erat caniculata, in extremo cuspide acus instar acuminata.
Frequentem in locis mediterraneis Gallia vider, nec Batavi eadem [orig: eâdem] carent. In Germaniam circa aequinoctium vernum venit, si Longolio credimus. Nec a [orig: à] marginibus stagnorum et lacuum recedere idem affirmat. Migratoriam inde colligas. In dissectae ventriculo intio Decembris, scarabaeos, et vermes albicantes, tenues, oblongos, quales farinarios appellant, in venit Gesnerus. Neque in caveis, neque in aviario vivere dignatur. Vocem auditam (haec talis est, utsi quis cultrum per serram ducat) pluviae pronosticon quidam faciunt.
CAPUT V. De Gallinula terrestri, et alia Chloropode.
HUC et Gallinulam terrestrem et aliam Chloropodem Fulicae similem Bellonii refero. Illa circa Verbanum lacum Polle, a [orig: à] Germanis aucupibus Hoggeschar, quod [orig: quòd] turmat im iuxta sepes decurrant, dicitur. Gesnerus Rallum terrenum, seu Trochilum terrestrem dicit. Corpore est brevi, crasso. Digitis pro sua magnitudine longissimis. Postremus ad anteriores circiter dimidiam longitudinem obtinet. Vocem eius dicunt asperam ger, ger, ger serpentum instar. Capta sciuri vocem, si fides referentibus imitatur. Angli ceu lautissimam inter segetes capiunt.
De GALLINULA CHLOROPODE alia, ita Bellonius. Necessario [orig: Necessariò]
page 162, image: s214plane [orig: planè] Gallinulam aquaticam (la Poulette d' eau) a [orig: à] Fulica, et Fulica maiori (de la Prle, et Macroule) separavimus: quoniam aquae non innatat, nec palmipes est. Pullettae autem aquaticae, sive Gallinulae nomen a [orig: à] similitudine cum iam dicta impositum est, etsi multo minor sit, maior tamen Ralla, adeout de utraquc hac particeps esse videatur. Aucupes, quibus ostendimus, cum Fulicae similem esse cernerent, magnitudine tantum differre aiebant, hancque ad perfectam necdum aetatem pervenisse. Unde nos diligentius peculiares aliquas notas discriminantes investigavimus. In quibus ea praecipue [orig: praecipuè] fere est, quod [orig: quòd] haec Gallinula pedibus sit viridibus, et non absimilibus Botauri, neque etiam ita planis, nec denique lata membrana coniunctis, ut in Fulica. Cauda etiam Gallinulae longior est. Macula frontis item minor. Colore Rallo similis quidem, sed ad Fulicae colorem tendit: quare ex primo aspectu Rallum esse putabam, sed cum diligentius inspicerem, animadverti, palpebras oculorum candidas esse, quod Rallo non convenit, sed neque Fulicae. Candae binae pennae albae sunt, utrinque nempe [orig: nempè] una. Sub pectore nonnihil ad cyaneum, sive caeruleum vergit. Dorsum colore est castaneae intenso. Aliç item aliis nigriores sunt, et alarum plicas albas habent, et aliam insuper albam lineam in minori ala, quam primae plumae eius per calami longitudinem constituunt. Idem cibus reperitur in eius ventriculo, qui in Rallo, et Fulica. Os sterni et ischion, sive os coxendicis ab aliis avibus habet diversa, ettiam a [orig: à] Fulica. Caro Gallinulae coctu facilis, ac tenera est, ossa fractu facilia, inglues ampla, iecur quoque fragile, ceterum intestina, et reliquae partes internae, ut in Fulica. Assa eius dem cum Fulica saporis est. Nidificat, et pullos alit, et educat, ut Rallus.
Huc pertiner illa quam CORRIRAM vocant, avis rostro pro corporis proportione crasso, pectore, et alis supernis albicantibus, cetera nigra.
Nec PORZANA MINOR, quae Mediolani Girardina a [orig: à] Gallinularum aquaticarum censu eximenda est. Rostrum habet breve, qua caput angit flavum, et in extremitate nigrum, pedes atros, ventrem album, pectus, dorsum, alas, colore fumido, albis maculis consperso, alarum pennas maiores nigras, etc.
CAPUT VI. De Trynga.
DE Trynga, Iuncone, et Cinclo hoc duntaxat Aristoteles prodidit, quod [orig: quòd] caudam motitent, lacus et flumina petant. Trynga Turdo aequiparetur, Cinclus et Iunco minores sint. Hinc factum, ut diversae Aves pro iis ab Auctoribus obtrudantur, haud paucae tamquam congeneres referantur ad eas dem. Turnerus eam totam pullam, ea parte, quae podicem tegit, quaeque candida est, excepta [orig: exceptâ], facit. Breves volatus facere, in stagnis quae nobilium aedes obducunt, et in piscinis apud Anglos plaerumque degere, si quando periclitatur, ad arundineta densiora confugere, adicit. Germani quidam Tryngam nigram totam, fidipedem, candido vertice ad rostrum usque demisso, pedibus altis, et nigris, caudam continue [orig: continuè] motitantem, et loca aquosa incolentem ponunt, ad eandem Gesnerus avem quae Claronae Wasser Trostla, id est, Turdus aquaticus nominatur, rostro brevi, cruribus altis, fidipedem, refert. Aldrovandus aliquotad Tryngam reducit, quas alii ad Cinclum retulere.
[note: Genera. ] Prima ei ex illis quas Giarolos et Giaroncellos in Italia vocant, Turdo magnitudine par. Rostro duos digitos longo, nigro, in extremo nonnihil recurvo. Lingua acuta paris fere [orig: ferè] longitudinis. Capite superno, collo, dorso, et alis fuscis ad colorem castaneae nonnihil vergentibus, oculorum ambitu, mento, pectore, ventre, et Uropygio albicantibus. Digitis tribus anterioribus ad medium fere [orig: ferè] palmum exporrectis, posteriore brevissimo. Inter anticorum extimum et medium membranula est divaricationis initio, quae inter alios desideratur.
page 53, image: s215[illustration:
Triinga.
][illustration:
Triinga alia.
][illustration:
Callinula serica Samelhunlein.
][illustration:
Iunco Bellonii
][illustration:
Merula aquatica. Wasseramsel.
][illustration:
Rasticola. Schnepf.
][illustration:
Cinchli.
][illustration:
Cinclus.
][illustration:
Cinclus Gallinago minima Bellonii.
][illustration:
Vanellus seu Capella Kiivilz.
][illustration:
Pluvialis Cinerea.
][illustration:
Pluvialis maior.
][illustration:
Charadrios.
]
page 163, image: s216Altera Pinarolo dicta, huic fere [orig: ferè] per omnia similis, nisi quod rostrum habeat nigrius, aliquando brevius, cuius superna pars infernam longitudine nonnihil excedit.
Tertiam Bellonius ad Gallinaginem minorem refert, Gesnerus Samethunle [orig: Samethünle] esse putat, uterque Cinculum Aristotelis esse opinatur. Corpulentia est fere [orig: ferè] ea dem cum Scolopace minore simpliciter dicto: plumarum tamen colore differunt, et rostro, quod [orig: quòd] utrinque quidem tenue, longum et acutam est; praecedentis tamen in extremo maculatum est, et crassiusculum. Maculis albis in capite et universo collo maculatur. Pectus vero [orig: verò], totusque venter, femora et plumae sub cauda nivem candore aequant. Ripas potissimum et loca, quae bono aliquo odore recreant, et moschum redolent, frequentat.
Quartum inter cincolos reposuit Turnerus. Alauda est maior, colore in tergo nigro, ventre albo, tibiis longis. Vere circa fluminum ripas colamosa est Breves et crebros facit volatus. Anglis Hirundo Aquatica dicitur.
Quinta ex Motacillis credita, Pilwendegen, et Pilwegichen Germanis in Misnia vocatur. Palmipes quidem non est, sed rostrum longum, molle, cinereum: crura alta habet. Duo ipsius sunt genera, Maius et Minus. Hoc magnitudine Merulae, tergo cinereo, ventre albo.
[note: Locus. ] Flumina colit, et in ripis vagatur. In arenis nidificat et in cubat, interdum inter saxa ova ponit. Supra octo pullos uno tempore non excludit.
[note: Victus. ] Muscis, vermibus, et pisciculis vescitur. Domi, pane et malorum vescitur [note: Ingressus ] putaminibus. Singulari in muscis capiendis arte pollet. Lento enim suspensoque gradu accedens, rostro elevato primum designat, tum captam praedam deglutit. Mansuefacta conclavia ab araneis purgat.
[note: Vox. ] Vocem noctu lacrimantis instar edit.
Quartae congenerem Merulam aquaticam Gesnerus facit, quam Germani Bacchamsel, Lucarni et circa Verbanum lacum Folot vel Folum d' acqua nominant: nec non cornicem aquaticam, Sturno paulo [orig: paulò] minorem, quam in Alcyone describit.
CAPUT VII. De Iuncone et Cinclo.
IUnco xoini/kos et xoi/niklos, quod in iuncis libenter degat, quae Graeci s1xi=nhs2 nominant, ita dicitur. Aristoteles Trynga [orig: Tryngâ] minorem, Alaudae amicam facit. Addit, fluvios et lacus petere, ac caudam motitare, Bellonius pro ea quandam ostendit, quae Gallis Alovette de mer, seu Alauda marina dicitur. Est quidem haec eiusdem cum Alauda magnitudinis, rostro oblongiusculo; cruribus nigris gracilibus et oblongiusculis, lingua [orig: linguâ] nigra universum rostrum longitudine aequante; linea alba sub alis insignitur, et dum volat eiusdem fere [orig: ferè] est cum Galerita coloris: sed quia maritima est, nescio an pro Iuncone sumi vel possit, vel debeat. Aldrovandus aviculam, quae Passere d' acqua vocatur pro Iuncone ponit. Passeris est magnitudine, rostro nigro candiculato, satis duro et in extremo adunco. Lingua candiculata [orig: candiculatâ], et qua desinit bifida et duriuscula. Cauda tres digitos longa denis pennis constante. Mas a [orig: à] femina hoc solum differt, quod [orig: quòd] in hac colores sint magis obsoleti; in illo magis vegeti.
Congenerem facit eam, cui eadem species, rostri pedumque conformatio, et colore tantum variat. Collum pronum, et pectus albicant, sed venter totus ex cinereo ad fuscum vergit. Ceters fusca est. Turnerus dum Parum silvestrem pro Iuncone obtrudit, vehementer fallitur.
CINCLUS Graecis ki/gklos, Suidae nisi loca sint corrupta, kighlo\s2 et kigki/los, boukoli/nh Hesychio et Varino, quod armenta sequatur, tertia est ex illis avibus, quae caudam motitant, et circa stagna et flumina versantur. Caudam motitare praeter Aristotelem, Aristophanes in Tympanistis prodidit. Volaterranus palmipedem esse scripsit, sed falso [orig: falsò]. Suidas gracilem et nullo ferme [orig: fermè] corpore scribit. Gesnerus cum
page 164, image: s217rostro recto nigro et longiusculo, ventre albo, pectore cinereo, cauda brevi ita ut eadem alarum longitudo sit, alis, dorsoque fuscis, cruribus ex ruffo fere [orig: ferè] luteis facit. Bellonius secundam Gallinaginis minoris speciem Cinclum Aristotelis esse putat. Idem Gallinaginum minimum genus, Cinclum minorem appellat. Tertia inquit Gallinaginis minoris species primo generi magis quam [orig: quàm] secundo similis est. Rostrum enim sicut Scolopaxmaior, crassiusculum habet, et in extremo maculatum. Dorsum Sturno simile. Aliquibus Deux pour unappellatur. Duae enim huius generis, pretio unius maioris vaeneunt. [note: Aldro. Ornith. l. 20. c. 56. ] Aldtovandus de ea quam exhibet, an apud mare etiam degat dubitat. Magnitudine inquit Motacillam aliquanto superat. Color totius fere [orig: ferè] corporis inter fuscum et cinereum ambigit, sed alarum pennae maiores subnigricant. Venter et femora albicant. Rostrum nigrum tenue, et longiusculum. Crura nigra, brevia et exilia.
Congeneres ipsi duas alias facit, quarum quoque Icones exhibet. Prior sub Cincli minoris nomine describitur. Altera iisdem quidem est coloribus, sed caudam albam et lineis nigris transversim secantibus ornatam habet. Rostrum quoque qua [orig: quâ] capiti iungitur crassiusculum, et sensim deinde magis magisque attenuatum. Quia posteriore sui parte debilis est, suapte [orig: suaptè] et per se nidum non construit, sed in alicnis parit. Apud homines vivere non dedignatur. Captam maxime [orig: maximè] mitescere tradit Philosophus. Videtur in Cotyis Thracum Regis convivio apud Athenaeum apposita, ki/ghlos quidem ibi exstat, seu ki/gklos2 legendum esse censetur.
CAP. VIII. De Vannello et Cercione Ave Indica.
VANNELLUS seu quod [orig: quòd] alis instar vanni aut ventilabri commotis strepitum excitet, seu aliam ob causam ita dictus, Fulica quibusdam, Stymphalis veterum aliis, sed falso [orig: falsò]; quibusdam a [orig: à] voce, )*aic, sive Capella, [note: Bellon. de Avib. l. 4. c. 17. Plin. H. N. l. 11. c. 37. ] Bellonio Parrus, Parus, vel Parcus de quo apud Plinium, dicitur. Alcyoni congenerem. Gelenius facit, Pluviali Gesnerus. Candidos reperiri audivit idem, nisi Lari fuerint. Sine crista, iique aliquando colore fusco, et maculis variis observati alibi. An Tremulus avis in provincia Salernitana dicta, quae minor est Gallina [orig: Gallinâ], coloris fusci, alte [orig: altè] clamans, et velocissime [orig: velocissimè] volans, quaeque prope [orig: propè] mare teste Villanovano versatur, et cum super terra incedit, cauda tremit, unde ipsi nomen, sit eiusdem generis, disquirendum cum Gesnerorelinquo. Exactissime [orig: Exactissimè] a [orig: à] Bellonio describitur. Magnitudine inquit Plaridem vix excedit. Densis admodum plumis contegitur, quae in radicibus suis quae corpus attigunt, omnino [orig: omninò] nigricant. Color enim alius est in parte exteriori. Avis inversa, supinaque collocata, et alis eius extensis magna plumarum pars in ventre, et in femoribus nivei sunt candoris. Alae in superiori quoque parte niveae, in inferiori nigricant. etc. Hepar habet magnum, in duas partes utrinque divisum. Fel in ea reperire Bellonius non potuit. Intestinum appendices habet.
Circa lacus et amnes versatur: aquas tamen non ingreditur, sed in planis et erica consitis, ut plurimum degit.
[note: Victus. ] Vermibus, muscis, ciadis, bruchis, scarabaeis et aliis vescitur. Albos lapillos deglutire, certum est. Aestate sola volat, hieme gregatim, et tam frequenti numero, ut prata etiamsi amplissima vix totum agmen capiant. Alis est obtusio ribus, et inter volandum magnum strepitum edit.
[note: Vox. ] Vocem videntur Germani et Galli per nomen ipsi inditum expressisse. Illi Kiwity hi Dixhuict vocant.
[note: Partus. ] Dum pullos fovet, ad hominem a [orig: à] quo nidum inquiri suspicatur proxime [orig: proximè] accedit, et velut deditionem simulat, donec a [orig: à] nido abduxerit, saepe [orig: saepè] multae unum hominem ita persequuntur, ut eo facilius a [orig: à] nidis abducant.
[note: Usus. ] Habetur in ciborum in Gallia deliciis, et eodemquo lepus pretio
page 165, image: s218venditur. Adeo [orig: Adeò] pinguescit, ut saginata videatur. Gesnerus boni saporis et probi, sed levis et tenus alimenti esse comperit.
De CER CIONE quam Capellae seu Vannello praemittere debuit, caudam enim motitatita Aelinus. In India avis ad Sturni magnitudinem accedens, variis colorib picta nascitur, quae et humanam vocem effingit, et Psittacis vocalior, et maiore est docilitate ac ingenio: non tamen humanum victum ae quo animo sustinet, sed libertatis desiderio famem potius quam [orig: quàm] servitutem deliciis ciborum refertam amplectitur. Urbes, quas Alexander in India excitavit, et Macedonibus incolendas dedit, ut Bucephala cum adiacente agro, et Cyropolis, aliaeque ideo Cercionem appellant, quod similiter caudam, atque Cinclus movet.
CAPUT IX. De Pluviali et Charadrio.
PLUVIALIS, Rhintace forte [orig: fortè] Plutarchi, quia nihil in eius intestinis excrementi reperitur, in agro Bononiensi Pivier, Galis Pluvier, Germanis Pulver et Pulross audit. Quomodo antiquis vocetur, ignorare se fatetur Bellonius.
[note: Genera. ] Duo eius genera, flavescens unum, cinereum alterum, quod Itali montanum vocant. Pulli Guillemot privatim vocantur. Illud Palumbi est magnitudine. Rostro brevi, rotundo, nigro, acuto, et in extremo nonnihil adunco, lingua triquetra, totam inferioris rostri canalem implente, prona parte fere [orig: ferè] cornea retusa. Pennae superne [orig: supernè] fusco albo luteoque coloreus ita distinguuntur, ut ferratae appareant; cauda quoque lineis fuscis luteis intersecatur. Postico digito caret. Inter anticos tres membranula intericitur, maior inter medium et extremum [orig: extrèmum], minor inter eundem et internum. Bellonius plumas eius lutescere scribit, seu maculis luteis respergi.
[note: Locus. ] Frequens est in Gallia, in Helvetia rarissima. Bononiae non raro [orig: rarò] in foro venditur.
[note: Victus. ] Rore victitare prodidere quidam, quod in ventribus earum nihil inveniatur. Nihil falsius. Ex humidis campis vermes eruit. Scarabaeos in dissecta. Invenit Bellonius. Lumbricos edere asserit idem, quia solum intestinum ieiunum habet. Ideo [orig: Ideò] in eo nihil invenitur. Migratoria est. Aestate nulla in Gallia cernitur, vere paucae. Non minore numero, quam quinqua genario volant. Volaturae ventum sequuntur, raro [orig: rarò] adverso tendunt, ut Bellonius prodidit.
[note: Vox. ] Vox ipsis huit, huit sibilo qui porrectis labiis edi solet similis. Noctu solae degunt; summo mane diversis in locis sparsae conspiciuntur, quartamque aut dimidiam milliarii partem occupant. Imminente die, ut simul conveniant, sibilum, sese mutuo vocantes emittunt. Uni in toto grege tamquam Regi obeditur. Huic vox maxime [orig: maximè] sonora. Ad auditum undique confluitur. Aucupes Appellatorem vocant. Inter Cupedias in Gallia ponuntur. Ita ut in hominem delicati cibi nimium appetentem, ne Pluviali quidem opposita contentum fore, alicubi tamquam proverbio dicatur. Apparanda non exenteratur.
Pluvialem Cineream Aristotelis Pardalum [note: Aldro. Ornith. l. 20. c. 65. ] esse credit Aldrovandus, tum quod tota fere [orig: ferè] fit cinerea, quod de Pardalo prodidit Aristoteles; tum quod maculata, unde Pardalo nomen. Pluviali simpliciter dicta est aliquanto maior. Rostro paulo [orig: paulò] crassiori et longiori, postico digito admodum exiguo. Tota fere [orig: ferè] cinerei est coloris, et multis undique respergitur maculis, quae inter cinereum, et castaneae colorem ambigunt. Alae caudam quae brevis est, excedunt. Magna ex parte gregatim volat, nec singularem videris, quod apud Aristotelem legimus. Vocem frequentem nec gravem emittit.
Huc refer illam, quae Pluvialis Maior Aldrovando. Rostro est procero, supina parte per pectus, ventremque candicat. Maiores alarum pennae nigricant, pedes sunt longi, et ad caeruleum vergunt. Digito posteriore fere [orig: ferè] caret.
page 166, image: s219CHARADRIUS Gazae Hiaticula, quod [orig: quòd] circa fluminum alveum et rivorum hiatus versetur, qualis Aristoteli avis sit, ignoratur. Nam colore et voce pravum esse, noctu apparere, interdiu aufugere, quod de suo Philosophus reliquit, multis avibus competit. [note: Arist. H. A. l. 9. c. 11. ] Et cum Aristoteles Icterum Chloreum seu Galgulum vocet, haud verisimile videtur, eam avem Charadrium esse, quam in Perside et raro [orig: rarò] quidem reperiri; atriis regum requiri, quod multi ei propter auxilium quod ictericis [note: Helidor. l. 3. Histor. Aethiop. ] praestare creditur, Albertus ex Heliodoro, Aeliano et aliis asserit. Aldrovandus pro Charadrio aviculam exhibet corpore toto ex cinereo fuscam, Rostro brevi, si cum aquaticis, longo, si cum aliis conferas. Capite toto nigra vitta cinctam, cruribus oblongis et gracilibus, colore ad rutilum accedente, fronte et collo candicantibus, pedore nigrescente. Quia interdiu latet, noctu progreditur, dedit proverbio locum. xara/drion mimou/menos, qui rem utilem occultat, dicitur. Ictericos solo aspectu sanare multi produnt. Philes Rubetam spectantem ictericia [orig: ictericiâ] affici, rursus Charadrion, liberari nugatur.
TITULUS III. De Avibus Fissipedibus Herbivoris.
CAPUT UNICUM De Grue.
[note: Martialis. ] AVis quam Gruem Latini a [orig: à] gruendo, Poetae Palamedis avem, quod is Troiano bello, quatuor literas f c x et q, ordinem aciei, et tesseras a [orig: à] Gruibus didicisle dicatur, vocant, Graecis communiter gerouno\s2, quod colore cinereo et quasi cano tamquam ge/rwn appareat; Tyrrhenis Tiris, et s1uristh\s2, Polyrrhaenis se/rths2 appellatur. Genera ipsarum [note: Venet. Rerum Orient. l. 1. c. 64. ] apud Tartaros plura Venetus observavit. Sunt quaedam alis nigris: aliae candidae, pennas oculis aurei coloris plenas habeantes. Nonnulae parvae, pennis longis rubro nigroque colore perunctis instructae; quaedam denique magnae, grisei cinerei coloris, oculos rubros et nigros habentes. In Cuba duplo nostris sunt grandiores. In alia Americae parte rubras colore coccineo Columbus observavit.
[note: Descriptio. ] De descriptione non est quod simus solliciti. Collum ipsi duos dodrantes longum, quod Philoxenus seu os Eurixidis [note: Athen. Dipnos. l. 1. ] F. seu Cytherius, gulae circa pisces mancipium, sibi optabat. Anterior eius pars ad latera nigricat, prona albet. Vertex cum macula rubente niger. Omnia reliqua cinerea praeter maiores alarum pennas. In alis retro [orig: retrò] versus caudam pulvae et crispae sunt, quas auro et argento ornatas iuvenes pilis affigere folent. Arteria aspera penitus in carnem ad os isternon inseritur. Ideo [orig: Ideò] non mirum ex tam longinquo audiri.
[note: Locus. ] Nulla non in orbis parte visuntur, universum enim fere [orig: ferè], caloris amicae, peragunt. Circa Hebrum, Strymonem et Cnistrum magna ipsarum copia. Ex Thracia, ubi aestate vivunt, hieme ingruente traiciunt in Lybiam: ibi in Aegypto et in Aethiopia hiemem [note: Aelian. H. A. l. 3. c. 13. Plin. H. N. l. 4. c. 11. ] transigere Aelianus prodidit. De Tartaria superius diximus; quae vero [orig: verò] de Pygmaeis Plinius habet, fabulosa sunt. Cibus ipsis fruges, et herbae.
[note: Victus. ] Illud et Suidas innuit, cum dicit, ge/ranoi gew/rgou kate/nemon to\ xw/ran e)sparme/nhn, newsti\ puri/nw| si/tw| Grues agricolae depascebantur agrum noviter tritico satum; [note: Mantuan. l. 1. de colum. temp. ] et Mantuanus cum scribit.
Strymoniae de more Gruis, quae seminacampi Iacta legens aequae tepido sub sidere libra.Hoc apud Claudianum legitur.
E Nilo Pygmaea Grues post bella remenso Ore legunt rubri germinacaramaris.Putantur tamen et serpentibus interdum vesci.
[note: Partus. Aelian. H. A. l. 5. c. 2. ] Moventur in Venerem cum obvio vento ad occidentem fugiunt. Femina stante ut Passeres, non sedente ut Gallinae, coeunt [orig: coëunt]. Ova bina, inter quae lapidem fortuito etiam inventum deponere solitas, Albertus Coloniae per
page 54, image: s220[illustration:
Grus: Kranch Plui mas
][illustration:
Grus Balearica
][illustration:
Grus Iapponensis
][illustration:
Grus Grispa
][illustration:
Grus Bale arica fe mina
][illustration:
Auoselte Spccies
]
page 167, image: s221annos aliquot observavit, nec plura pariunt. Quomodo excludant, a [orig: à] nemine quantum sciam hactenus proditum est.
[note: Vox. Virgil. Aeneid l. 10. Lucret. l. 4 Aristoph. in Avib. ] Vocem ipsarum Graeci per klagga/zein vel kla/zein; Latini per clangere et clamare exprimunt, quod intenso et magno cum impetu prolata vociferentur. Aristophanes ge/ranon krw/zousan nuncupat. Q. Calaber tanufqo/ggous2, id est longum et protensum sonum edentes dicit.
[note: Aetas. ] Aetatem earum diversi diversimo de [orig: dè] definiunt. Honorius anno octavo senescere tradit. Leonicus Tomaeus quadraginta continuis annis unam [note: Arist. l. 5. de gen. c. 5. ] domi aluit. Aristoteles pe~nas Gruum in senect ute nigrescere tradit. Seu quod pennarum earum natura albicet, plusque humoris senescentibus iis constituatur, quam ut facile [orig: facilè] putredini pateant: seu quod terrestris humidi ipsarum natura a [orig: à] calore imminente non satis concoquatur. Solinus fulvas reddi scribit. Ingrediendo pedes ante se iaciunt, et implumes tam celeriter aliquando currunt, ut cursu hominem vincant.
[note: Volatus. ] Nec minor Volatus velocitas. Cyrus per intervalla locorum suos ta bellarios ita disposuisse legitur, ut fatigatis recentes et nocturni diurnis succederent; sic volantes Grues superarentur.
[note: Plutar. in Aristotele. Aelian. H. A. l. 2. c. 1. Tzetzes. ] De Migratione mira ab Auctoribus produntur. Ex Graecia Maemacterione in quem Aequinoctium incidit, discedere notavit Plutarchus; ex Helvetia XI. Septembr. audivit Gesnerus. Thraciam relictam ad Hebrum fluvium conveniunt, et in turmas disponuntur. Maxima nata luftrato ter exser citu, corruit; sepulta [orig: sepultâ] ad iter in Aegyptum accinguntur. Volant alte [orig: altè], seu ad prospiciendum, quod Plinio et Isidoro placuit, seu ut, conspectis in tempestatem nubibus in terram sese referant. [note: Plut. de sollert. Animal. ] Exacte [orig: Exactè] secundum ventum servant. raro [orig: rarò] contra impetum nisi fugiendo nituntur. Et in tergo praeter volantium colla et capita reponunt. In volatu trianguli formam efficere animadversum ab Aristorele. Eius autem summo angulo aer [orig: aër] ab iis adversus pellitur: [note: Cicer. 4 de Nat. Deor. l. 2. ] deinde sensim ab utroque latere, tamquam remis ita pennis cursus avium levatur. Basis trianguli ta~quam [note: Plutarch. l. c. ] a [orig: à] puppi ventis adiuvatur. Tempestate mota [orig: motâ], vel in triquetram figuram [note: Lucan. l. 5. ] conducto agmine cuspide eius circumfluum aera [orig: aëra] scindunt, vel immixtae glomerantur in orbes, vel contentae in sinum falcataeque feruntur. Literam ypsilon quibus dam exprimere; A vel A aliis creduntur. Unam sequi ordine literato, et pennarum notis inscribi aera [orig: aëra], certum est. Ducem quem sequantur ex robustis et seni oribus eligunt. Ubi eum defatigatio, quia non habet, ubi nitatur, coeperit, proximam iis vae acquievere substitu unt; eaque vicissitudo in omni [note: Arist. H. A. l. 9. c. 10. ] cursu servatur. In extremo agmine per vices qui acclamet, dispositos habent, et qui gregem voce contineant. Excubias habent nocturnis temporibus, lapillum pede sustinentes; qui laxatus somno et decidens in diligentiam coarguit. Ceterae dormiunt capite subter alam condito, alternis pedibus insistentes, Dux cum aliis erecto providet collo ac praedicit. Lapidem decessuras deglutire auri indicem post quam deciderit utilem, seu ut ita facilius ventorum turbini pondere resistatur, quod Aelianus voluit; seu ut de via fessae, et quietem parantes, iactu terram et aquas explorent, quod Aristophanes Byzantius credidit, pro didere quidam. Rostro eum suscipere, ne in volatu navis instar fluitent, Maximus Tyrius scripsit; ut vocem Taurum montem Aquilis plenum cohibeant, alii: Falsum id Aristoteles [note: Plin. H. N. l. 10. c. 23. Solin. Polyhist. c. 10. ] reliquit: Iapides pedibus complecti, cum digiti iis in curvantur ex Alberto habemus. Certum est, inquit Plinius, Pontum transvolaturas, primum omnium angustias petere, mter duo promontoria Criu metopon et Carambim; mox saburra [orig: saburrâ] (sed non ut alantur, quod Aelianus fabulatur) stabiliri. Cum medium transierint, abici lapillos e [orig: è] pedibus, cum attigerint continentem e [orig: è] gutture et arenam. Cum ab Aegypto in Europam avolant. Duces non adhibent.
[note: Affectus. ] De Antipathia hoc duntaxat
page 168, image: s222occurrit, ab Aquila infestari. Ita inter se interdum ira exardescere, ut dimicantes capiantur. Visus aliquando mas feminae ad internecionem usque undecim vulnera inflixisle, quod pullos quo minus se sequerentur, abstraxisset, si Alberto fies est. Quae de Pygmaeorum cum Gruibus pugna ab Aristotele, [note: Arist. H. A. l. 8. c. 12. Strabo. l. 1. Geogr. Hesiod. in Die. Theophr. l. de signis tempest. ] Philostrato, Menecle et aliis produntur, fabulosa esle ex Strabone cognosces. Adventur earum, Arationis tempus indicat. Si vel vociferantur, vel per apertum sponte trepidant; nec sese audacius aethrae committunt, vel vespere, et ad multum tempus volant, tempestatem minantur. Si mane [orig: manè] et gregatim volent, serenitatem promittunt.
[note: Usus. ] Usus earum olim in cibis expetitus. Indi ovis vescebantur, ut Strabo habet. [note: Strab. l. 15. Gellius l. 7. c. 16. Plutr. l. de esu Carnivor. ] Varro Grues Melicas apud Gellium inter e)du/s1mata reposuit. Grues oculis consutis in tenebris saginatos Plutarchus testis est. De suis temporibus Plinius. Cornelius Nepos qui Divi Augusti principatu obiit, cum scriberet turdos paulo ante saginari caeptos, addidit, ciconias magis placere, quam grues: cum [orig: cùm] haec ales inter primas expetatur: [note: Plin. l. c. ] illam nemo velit attigisse. Sed et hodie hibernos apud Gallos [note: Bruier. l. 15. dere cib. c. 59. ] cibos nobilitat. Inassant carophillis per follas et pipere. Tenerescunt, si ex ficu suspendantur. Galenus, Aegineta, et alii carnem earum inter fibrosas et duras reposuere. Anaxandrides, cum Iphicratis nuptiarum cum Thraciae Regis filia convivium ridet, [note: Athem. l. 12. ] Gruem ibi fuisse, quç frontem distenderet. Hiante podice, discissis lateribus, dicit.
Quantum ad Medicinam, Torminosis in cibo prosunt. Ius vocem clarificat, et sperma auget. Caput, oculi, ventriculus exusta in pulverem fistulis et varicosis ulceribus inspergungtur. Adeps omnes duritias cum Anserino dissolvit. Pulmonis vulturini dextrae partes venerem excitant viris adalligatae gruis pelle. Penna serpentes stupidos reddit.
[note: Plin. H. N. l. 30. c. 13. ] Ethaec de Grue in genere sufficiant. Speciem quod attinet, quia BALEARICAM Plinius Cirrhos in capite more Pavonis gerere scribit, Aldrovandus eam substituit, quam Bellonius cuidam Ardeae generi adscribit. Vulgaris est Gruis magnitudine, et eodem plane [orig: planè] corporis habitu, rostro e [orig: è] cinereo fusco, vertice nigro, in quo cirrhus erectus nascitur, plurimis tenuibus et subtilibus aurei coloris pennis. Utrinque in temporibus maculam habet oblongam, candidam, ex cuius inferna parte utrinque oriuntur palearia rosei carneive coloris. Collum, pectus, venter, cruaque tota ex cinereo fusca sunt. Circa caput viride invenitur. Alas erigit, et quandoque velo cissime [orig: cissimè] currit. Vescitur herbis viridibu, quandoque furfuribus et hordeo. Sub noctem altos parietes aut arbores more Pavonum quaerit.
De IAPPONENSI nihil singulare occurrit. Tota fere [orig: ferè] candicat, rostro, collo inferiori, pcdibus et alis internis exceptis. Vertex capitis insigniter rubet, ac nigris maculis respergitur. Media pars colli inferior nigricat. Sub alis pennae dependent satis magnae, multis insignitae appendicibus, nigrae; cetera tota avis nigricat.
page 55, image: s223[illustration:
Avis Paradisia s. Manu codiata. Paradeis Vogel.
][illustration:
Manu codiata Aldr.
][illustration:
Momico diata z Aldr.
][illustration:
Manu codiata longa.
][illustration:
Paradisea avis Maioris generis Clus
][illustration:
Rex avium paradysearum Clus
]
page 169, image: s224HISTORIAE NATURALIS DE AVIBUS: LIBER VI. De Avibus Exoticis, Americanis inprimis.
TITULUS I. De Avibus Exoticis Terrestribus.
CAPUT I. De Manucodiatis in genere et in specie.
POterant et istae superioribus inseri, nisi accuratam, plaerarumquave descriptionem Auctores nobis invidissent. Hac [orig: Hâc] quia destituimur, dicendum promiscue [orig: promiscuè] de illis erit, ne aliquid in historia Avium scitu dignum omisisse videamur. Si quid occurret, quod superioribus annecti possit, Additamentis DEO volente inseretur. Incipiemus a [orig: à] MANUCODIATIS sive avibus Dei ut Moluccani vocant. Hae aliis interdum Apodes Indicae: interdum Aves Paradysi, seu ob corporis speciem, seu quod ubi locorum nascantur, unde veniant, quo sese recipiant, iguoretur, vocantur; quamvis et ad Physonem fluvium quae dam observatae sint, quibus idem, ob miram corporis speciem, et plurimam colorum diversitatem, nomen inditum erat, et in Aegypto fuscae et subrutilae Monedulis minores, sub eodem nomine videantur. Magnitudo certa non potest illis adscribi, quaedam hirum dine paulo [orig: paulò] maiores visae sunt. In Iava columbarummagnitudine observari, a [orig: à] se Pica [note: Scaliger Exerc. l. 228. l. 2. ] maximanon minorem visam, Scaliger reliquit. Omnibus peculiare est, ut pedibus careant (quamvis Aristoteles nullam absque pedibus avem dari asserit, et Pigaffetta pedes illis palmum unum longos assignet) et in cauda veluti fila quaedam vel nervor obtineant. Caput ipsis non rotundum, sed pressum, nucis iuglandis ferme [orig: fermè] magnitudine. Rostrum non omnibus aeque [orig: aequè] magnum, neuqe eiusdem etiam coloris. Alae et cauda expansae Accipittinis Milvinisque magnitudine respondent. Pennae sunt tenuissimae, et praeter tenuitatem pennis Pavonum feminarum ex toto persimiles. Alae in arctum contrahi, vel in latum diffundi pro animantis lubitu nequeunt, sed naturaliter uno tantum eodemque modo perpetuo [orig: perpetuò] consistunt. Dorso fila gemina annectuntur, tres et amplius palmos langa, neque exacte [orig: exactè] rotunda, neque perfecte [orig: perfectè] angulata, sed figura [orig: figurâ] inter quadratum et rotundum media. Intus continuata ac perpetua [orig: perpetuâ]; pinguedine totae expletae sunt. Falso [orig: Falsò] perpetuum volatum exercere, quod non nisi mortuae in terra vel mari inveniantur;
page 170, image: s225traduntur; nec verius affirmatur rore duntaxat pasci, et ova in masculorum dorsi cavitate incubari et excludi. Sane [orig: Sanè] quiete necessario indigent, et filis illis in cauda facile [orig: facilè] ramis arborum annectuntur, nulla hact enus [orig: enùs] in visarum dorsi observata cavitas; et cum tum alte [orig: altè] volent, tum animalia sint perfecta, quomodo rure, qui prope [orig: propè] terram nascitur, necsolidum alimentum suppeditat, illas ali dixeris? Magni a [orig: à] Moluccarum Regulis fiunt, qui se, si illarum pennas portent, in praelio vulnerari non posle, etiamsi in prima acie collocati fuerint, credunt.
[note: Species. ] Species ipsarum quinque describit Aldrovandus. Prima hirundinem magnitudine, et forma, si corpus spectes, pene aequat. Pennarum ambitus discolor est, sed admodum venustus, et visu undique iucundissimus. Caput quale Hirundinis, et pro corpore parvitate maiusculum: cuius plumae, quae superiorem partem a [orig: à] prima cervicis vertebra ad rostri usque initium exornant, breves sunt, crassae, durae, spissae, colore luteo egregie [orig: egregiè] micantes, et ad instar purissimi auri, radiorumque solarium more respondentes: reliquae, quae mentum contegunt, molliores, tenuiores, et ex cyaneo mire virides, ut in Anatum masculorum capitibus, dum Iucidissimo sideri obvertuntur, conspicimus. Rostrum quam Hirundini prolixius. Alarum pennae forma Ardearum similes sunt, sed tenuiores tantum, ac longiores; fuscae, inter nigrum, et ruftum fulgentes: quae una cum cauda in orbem expansae, rotae similitudinem exhibent. Etenim plane [orig: planè] immobiles sunt, et veluti in sixa quaedam spicula cuti adhaerent. Ceterum minores quoque aliae pennulae, eae que profecto haud paucae iuxta singulas maiorum pennarum, quae alas constituunt, origines, exoriuntur, quae supra maiorum principia extensae, ea obtegunt, dimidio quis quiliatae, ruffae, coccineaeve, cetera croceae, et fulvo auri colore splendidae, multum mehercule gratiae ac venustatis aviculae ob eximiam illam et singularem colorum disparitatem conciliant. Corporis reliqua moles tota pennis fulvis in ruffum vergentibus obducitur, ita tamen ut aliquid adhuc inter eas discriminis advertas. Nam quae in pectore et ventre collocantur, et frequentissimae sunt, et pariter latissimae duorum triumve digitorum amplitudine fulvo sunt colore, et eo quidem nitidissimo, haud sane [orig: sanè] alio quam iecur ipsum splendentes. Quae vero [orig: verò] dorso infiguntur, ratiores, neque ita frequentes sunt, atque insuper amplis divisuris pennarum omnino [orig: omninò] Ardearum tergo adhaerentium similitudine hiant: neque etiam ad tam insignem latitudinem accedunt: aut praestantem illum hepatis colorem adaequant, quinimo puniceo potius colore, carni aemulo, obscuriore etiamnum relucent. Fila illa gemina quae dorso annectuntur, quodammodo nigra sunt.
Altera caput habebat album fere [orig: ferè], maculis luteis, aureisque perfusum, oculos pariter luteos, cilia rubicunda, rostrum inter luteum, et viride medium, duos digitos longum, in supina parte quammodo recurvum; linguam rubicundam, longiusculam, acutam, Picorum haud plane [orig: planè] dissimilem ad lancinanda animalcula perquam idoneam. In pectore aliquo pacto rubescebat. Venter, dorsum, et alae candicabant, hae tamen superius ubique, et in fine erant ferrugineae. Dorsum primo ad flavum quodammodo tendere videbatur; posteaquam vero uropygium attingit, ad rubicundum, seu ferrugineum colorem vergebat. Alarum longitudine, utpote, quae quinos palmos adaequant, primam speciem superabat. Caudae pennae, ubi dorso inseruntur, candicabant: cetera ferrugineae erant. Eius duae pennae reliquas duorum palmorum longitudine vincebant, et reliquae etiam quam in prima longiores aderant. Carebat haec avis geminis illis filis, quae omnibus e [orig: è] dorso enasci supra dixi: quare vel itineris longitudine, vel temporis vetustate decidisse ea iudicandum est, non autem feminam ideo dicendam, ut perperam vulgus hactenus sibi persuasit. Duarum vero longissimarum illarum pennarum fortassis ad velociorem motum usus fuerit.
page 171, image: s226Tertiam ob corporis longitu dinem Hippomanucodiatam, quoniam longiorem videre mihi numquam contigit, appellare placuit, quae videlicet a [orig: à] principio rostri ad caudae, et alarum extremitatem tres dodrantes longa erat; et ad duos palmos, cum alae complicatae sunt, lata. Rostrum erat satis aduncum, in supina maxima parte, tres digitos longum, in inferna vero paulo brevius. Tota vero avis erat alba praeter nempe collum, et ventrem, quorum color est castaneus. Superior capitis pars ferruginea, quem colorem flavus excipit, ut hunc viridis. Prope [orig: Propè] dorsum pennae admodum prominebant longitudine duorum, vel trium digitorum. Erat praeterea unicum duntaxat Avi filum, idque asperiusculum, et admodum flexibile, quare alterum casu quodam amissum fuisse existimare debemus.
Quarta a [orig: à] rostri principio ad alarum extremitatem usque commensurata duos dodrantes explebat. Rostrum pro corparis exiguitate longissimum, nigrum, et quodammodo aduncum. Capitis, colli, et alarum pennae nigrescebant, ubi tamen rostro adnectebantur, flavescebant. Cirrhum prope [orig: propè] cervicem tres propemodum digitos altum habebat, rigidum, coloris flavis, quique ex setis potius, quam pennis constare videbatur, atque eo maxime a [orig: à] subsequenti Manucodiata differebat.
Ultima magnitudine est Turdelae, mirae levitatis, alis oblongis praedita, reneris et visui perviss, et pennis (si pennae dici possunt potius quam setae: deplumes enim sunt) duarum longis, angustis, nigris, duritie cornea; pedes nulli, perpetuo volat, nec usquam quiescit, nisi in arbore aliqua, longis illis setis ramo implicata pendens. Nulla navis tam celeriter pergit, ettam procul a [orig: à] continente, quam non circumvolet.
Huc RHYNTACEC resiae pertinere videtur, quae ovi magnitudine, gallinacei forte [orig: fortè], in Persis nascitur. Hesychio et Phavorino avis est quam h(liko\n peristera\ id est columbae magnitudine. Nonnullis Pluvialis avis dicitur, necsolido cibo vescitur.
CAPUT II. De Avibus Daie, Guitguit, Maia, Xochitenacatl, et Iaiauhquitototl. etc.
AMoricanis nominibus utimur, quia de Exoticis nos acturos recepimus. Poslent et Latina imponi; quod Nierembergius fecit; sed metuimus, ne Lectoris iudicium turbetur. Unicuique ad sua genera unamquemque revocare licebit. Avis DAIE columbam non excebit. Nidum quatuor spithamas altum, locis sabulosis, cauda ac pedibus excavat. In eo ova per imbres anserinis maiora, et pugnum fere [orig: ferè] lata, quinquagena plurave, citra ullum albumen, crassae et pinguis substantiae, ponit. Excluduntur haec citra incubantis parentis opem atque teporem. Exculusi pulli statim evolant. Avis est commode [orig: commodè] edulis. Ova assa coctaque boni et pinguis sunt alimenti; frixa mali et concoctu difficilis.
CUIT GUIT minima est avicula, Regulo similis, viridi colore, et suavi [note: Nieremb. Naturae Exot. l. 10. c. 6. ] nutrimento. Ea est naturae rerum vis, ut haec tanta avis acfere [orig: acferè] nulla, audeat persequi corvorum examina, eosque cogat ubilibet latitare, et se adversus illam in arundinetis tueri. Corripetam Nierembergius dixit.
MAIAE colore fulvus est, et in colli postica parte caput (dictu admirandum, et nulli alii animali concessum) ventriculus, primumque nutrimenti receptaculum, si Auctoribus credendum. [note: Idem lib. c. 7. ] Gregatim in Cuba volant, et Oryzae cuius maximus apud eas gentes proventus, sata devastant. Cedunt mensis, et grati multique nutrimenti esse dicuntur.
XOCHITENACATL columbae est par, rostro crasso acuminato et nigro, Oculis nigris, iride lutea [orig: luteâ], alis caudaque albo et nigro colore variatis, taenia [orig: taeniâ] nigra [orig: nigrâ] a [orig: à] rostro ad dextrum usque pectoris procedente, alis vero [orig: verò] circa priores partes etiam luteis, ac universim reliquo corpore pallenti, si demas
page 172, image: s227pedes et crura quae fusca sunt, et ungues ipsos, qui ex albo nonnihil pallescunt. Vivit iuxta arbores floridas, quarum melligine victitat. Educat sobolem, habeturque a [orig: à] Tototepocensibus apud quos est frequens, maximi.
[note: Idem l. c. c. 10. ] IAIAUQUITOTOTL corpusculo sturnum aequat. Viridi, cyaneo, fulvo et cinereo variegatur. Dum illi ab extrema cauda pennae prodeunt reliquis longiores, priori parte depiles, in extremitate cyaneis ac nigris ornatae pilis. Videturad Pasleres Indicos referri posse.
CAP. III. De Avibus Tuputa, Tentzontototl, Tritono, et Hoactzin.
[note: Nieremb. Hist. Nat. Exot. l. 10. c. 14. ] INsolens in TUPUTA natura. Viva tota vermibus farcitur. Hos pro carne habet, his singula membra imbuta: praeter hos et pellem nihil carneum. Cutem non perforant densis exornatam pennis. In carectosis et herbosis locis versatur, ad proceras arbores nauseat. Haec ab Hernando habemus, si eximiae fidei is auctor est.
QUAPACHTOTOTL octo uncias longa est, ac totidem cauda; Rostrum e [orig: è] cyaneo nigrum, longiusculum incurvumque, oculi nigri, iris alba; pectus cinereum, ac inde ad caudam usque venterniger, cauda ex nigro fulvescens, alae vero [orig: verò] collum atque caputfulva. Risus humani est emula, hinc Ridibunda quibusdam. Etpropterea inauspicati ominis infamia [orig: infamiâ] Indis erat infensa.
TENTZON TOTOTL appellatur avicula Passere minor, colore fusca, pilis quibusdam ad rostri radicem circumcirca propendentibus, barbae instar. Inde nomen usurpavit.
[note: Nieremb. l. 10. H. N. E. 6. 34. ] TRITONUS pulcherrima, et mirifico colorum ornatu variegata proditur, Patria ipsi Hispaniola. Tribus vocibus canit. Scilicet paene [orig: paenè] indivisibilibus modulis variat cantum, ab avita voco in alias subitu dilapsa, ut videatur una [orig: unà] omnes edere, unoque spiritu multos formare tonos, tamquam si a [orig: à] tribus gutturibus fabricarentur.
HOACTZIN Gallinae Indicae fere [orig: ferè] est magnitudine, rostro incurvo, pectore candido in luteum inclinante, alis caudaque maculatis perintervalla pollicis, colore candido et pallenti, dorsoac suprema parte colli fulvis, sed utrisque in fuscum colorem inclinantibus, praeterea etiam et temporibus usque ad rostrum et oculos. Unguibus nigris, ac fuscis cruribus. Gestat cristam e [orig: è] plumis e [orig: è] candido in pallidum colorem vergentibus, sed dorso earum nigro. Vescitur anguibus. Vivit in calidis regionibus, qualis est Yautepecensis, magnaque ex parte arboribus iuxta flumina consitis insidet. Apparet Autumno. Vox ei magna, et ululatum quendam repraesentans. Inauspicata ab incolis habetur. Usum in Medicina invenit. Ossa dolorem cuiusvis particulae humani corporis lancinatione sedant. Suffitus quoque plumarum, mentem restituit his e [orig: è] morbo aliquo ea [orig: eâ] parum constantes evasere. Pe~narum cinis intra corpus sumptus, morbo Gallico affectis opera [orig: operâ] mirabili medetur.
CAPUT IV. De Ave Emeu.
AVem Emeu seu Eme Clusii potius verbis, qui eam accuratissime [orig: accuratissimè] descripsit, quam meis depingere malo. Haec, inquit iste, dum surrecto capite incedebat, quatuor pedum, et aliquot unciarum altitudinem excedebat: nam collum a [orig: à] summo capite ad dorsi initium tredecim paene [orig: paenè] uncias erat longum, ipsum corpus binos pedes latum, femora cum cruribus usque ad pedum inflexionem decem et septem uncias longa; corporis autem ipsius longitudo a [orig: à] pectore ad Uropygium trium pedum ferme [orig: fermè] erat. Pennae seu verius plumae totum avis corpus cum infima parte colli, dorso et pectori proxima [orig: proximâ], atque femora tegentes, perpetuo [orig: perpetuò] erant geminae, ex eodem parvo brevique tubulo prodeuntes, et sibi invicem incumbentes; superna [orig: supernâ] quidem paullo [orig: paullò] crassior, inferna [orig: infernâ] vero [orig: verò]
page 173, image: s228tenuior, et delicatior, illaeque variae longitudinis, ut in similis avis exuvio, quod Christianus Porretus Leydensis pharmacopaeus diligentissimus, habebat, observabam. Quae enim in infima [orig: infimâ] colli parte breviores erant, quae in medio corpore et lateribus longiores, sex videlicet aut septem unciarum, quae autem in extremo corpore circa oropygium (nam cauda [orig: caudâ] carebat) novem uncias longae, et reliquis duriores. Quamquam omnes durae aut rigidae, attamen non latae, sed angustae, et rarioribus lateralibus pilis ex adverso sitis praeditae, nigri coloris, quae tamen circum femora ad cinereum fere [orig: ferè] tendentis, nigto permanentenervo, ut in reliquis: eam vero [orig: verò] formam, et situm habebant illae plumae, ut a [orig: à] procul aspicientibus non plumis sed villis duntaxat tectum eius avis corium existimari possit, quale ursinum est, et alis carere, tametsi alas haberet, sed sub plumis latera tegentibus latentes, et quatuor maioribus pennis nigris praeditas, ut in exuvio observabam, tametsi illae abruptae essent, nec de illarum longitudine certi aliquid pronuntiare possim; caules tamen confracti satis crassi, durique et solidi erant, atque in extimam alae partem alte [orig: altè] penetrabant. Alae vero [orig: verò] pars superior corpori contigua pennas sive plumas vestitrices, illis similes, quae adhuc in pectore retinebat; adhoc enim datas huiusmodi alas censendum, ut currentem adiuvent, quia hanc avem non esse volucrem, nec a [orig: à] terra [orig: terrâ] tolli posse arbitror. Crura in ambitu quinque unciarum crassitudinem superabant, crebrisque corticibus seu squamis latis teeta [orig: teéta] erant, praesertim supra pedis inflexionem. Pedes habebat crassos, duros, tribus crassis digitis praeditos, prona [orig: pronâ] parterelut squamis tectos, supina [orig: supinâ] prorsus callosos: quorum medius, qui reliquis longior, tribus articulis constabat, interior uno, exterior binis. Omnium ungues valde [orig: valdè] magni, binas paene [orig: paenè] uncias longi, crassi, duri et cornei: Eius caput exiguum pro avis magnitudine et fere [orig: ferè] glabrum, coloris ex atro caerulei cum colli suprema [orig: supremâ] parte, in quo apparebant rari pili nigri: oculi paullo [orig: paullò] supra rostri fissuram magni, ardentes et truces, leonis oculis paene [orig: paenè] similes, quos cingebant nigri pili, quemadmodum [orig: quemadmodùm] et meatus illos aurium parvos et detectos, quos paene [orig: paenè] oculos habebat. Rostri prona pars quemadmodum arcuata erat, paulloque supra mucronem binis foraminibus, narium usum praebentibus, praedita: a [orig: à] cuius medio ad capitis usque verticem porrectum diadema assurgebat corneae substantiae, tres fere [orig: ferè] uncias altum, coloris ex flavo fusci, quod cum [orig: cùm] plumario defluvio cadere, et cum plumae renascuntur, novum crescere intelligebam. Supina rostri pars, ab eius scissura [orig: scissurâ] ad extremum mucronem quinas uncias longa. Anterior colli pars quatuor paene [orig: paenè] uncias infra rostrum, bina velut membranacea palearia, seu barbulas, propendentia habebat duas uncias longa, coloris rubriminiati. Postea similiter colli pars deplumis, a [orig: à] capite secundum longitudinem rubriminiati coloris erat; deinde infirma eius pars aliquot rubris plumulis, quibus nigrae intermixtae tecta. Ceterum [orig: Ceterùm] tametsi haec avis aliquas notas habere videatur cum struthiocamelo communes, velut exiguum caput, natura [orig: naturâ] paene [orig: paenè] calvum, quodque sine delectu vorat quidquid obicitur. Pedes tamen bisulcos non habe, sed tribus digitis praeditos, ut anto diximus, sine calcari, otidis sive tardae pedum modo: ideoque adeo [orig: adeò] firmos et robustos, ut in illustrissimi Comitis horto, (quem cum ipso Comite ingressus eram ut avem conspicerem) arborem humani femoris crassitudinem aequantem prorsus contusam viderim, et eius corticem sublatum ab huius avis, comite, id aslerente, pedibus et unguibus: etenim non rostro antrorsum, sed obliquese convertens, aversis retrorsum pedibus, eos, cum quibus pugnabat, impetere solebat.
[note: Victus. ] Licet vero [orig: verò] quaecumque obiciebantur voraret, ut aurantia mala integra, et similia: ordinarius tamen eius cibus erat similagineus, sive primarius panis, quem in magna crassaque fragmenta divisum, obiectum vorabat, maxime
page 174, image: s229enim recentibus gallinarum ovis delectari intelligebam, quae integra cum ipsa testa glutiebat, si autem parum firma esset valetudine, illa ipsa integra peranum reiciebat, deinde rursus ea vorans retinebat et concoquebat. Mihi autem affirmabant, hanc avem fuisse marem, et ex postica [orig: posticâ] parte penem, cameli instar, interdum exserere esse conspectum. Audio porro [orig: porrò], illas naves quae anno a [orig: à] Christi nativitate millesimo sexcentesimo tertio ex Moluccis in Hollandiam redibant, binos simul aves quidem attulisse, sed in itineremortuas proiecisse; tametsi earum exuviae sive coria, ob raritatem, conservari potuissent: illius avis aliquot ova nihilominus [orig: nihilominùs] relata certe [orig: certè] terna aut quaterna eodem anno Amstelredami conspiciebam a [orig: à] mercatoribus redempta, et paullo [orig: paullò] etiam ante [orig: antè] unum Leydae apud Porretum videram, omnium, mea opinione, maximum et pulcherrimum: dimensi enim per longitudinem ambitus, quindecim unciarum erat; per transversum autem, duodecim, aut paullo [orig: paullò] amplior, ut propter amplitudinem pro quodam vase non minus [orig: minùs] haberi posset, quam [orig: quàm] struthiocameli ova, quibus, teste Plinio, veteres nonnumquam utebantur, et adhuc nostra aetas eius rei gratia usurpat; nam non semel videri memini struthiocameli ova argento excepta et inclusa, poculorum vicem praebere. Huius tamen avis ovi testa non erar valde [orig: valdè] densa, nec alba veluti ovorum struthiocameli, sed extrema parte virescentis ex cinericio coloris, et perpetuis, saltem creberrimis, quasi tuberculis satura viriditate praeditis ornata: illorum autem qua Amstelredami conspiciebam, unum eius dem paene [orig: paenè] erat cum illo magnitudinis, formae et coloris, quaedam vero [orig: verò] magis orbiculata, aliqua minora, nonnullorum etiam color dilutior, et minus elegans. Porro [orig: Porrò] mihi relatum, huiusmodi aves Moluccarum insularum non esse peculiares, sed etiam in Sumatra sive Taprobana, vicinoque illis insulis continente reperiri.
CAPUT V. De Avibus [correction of the transcriber; in the print , ] Xochitototl, et Auris.
XOCHITOTOTL, forma aemulatur passerem nostrum, multicolor est penna, pallet, nigrescit, candet: [note: Nieremb. l. 10. c. 41. Herrera Decade 3 l. 3. c. 9. Historiae Novi orbis. ] partim quoque est fusca. Ubique incola. Vermiculis et exiguis seminibus vescitur. Ex arborum ramis nidum construit pendulum. Ibi incubat ovis.
AURA aliis Gallinassa aut Gallinasso, in maritimis locis Zamuro, Pervanis Suguntus, Mexicanis Tropillotl, dicitur. Corvinum est genus, et ad magnitudinem Aquilae accedit, quibus vix Gallinas superat. Color illiniger, Rostrum Psittaci instar. Frons depilis plicatili cute obtegitur, circumstant pili rari et nigri similes Aethiopum. Crus habet fuscum. Aduncum unguem et atrum. Hornandes incertae originis esse credit, nec sciri ubi nidificent et educent prolem. Frequentissimas omnibus Hispaniae novae angulis hodie [orig: hodiè] scimus. Pernoctant in arboribus et rupibus, mane [orig: manè] advolantad urbes, et ab editioribus locis plateas speculantur.
[note: Victus. ] Quicquid immundum est aut exanime devorant, nec a [orig: à] stercore humano abstinent, foeda ingluvie famosae.
[note: Partus. ] Pullos Acosta albos esle scribit; adolescentes in corvinam nigredinem degenerant.
[note: Volatus. ] Gregatim volant, et sublimipetae sunt. Nec clamant, nec canunt raro murmure contentae. Ingratus ab eis odor. Si quis insequatur, exoneranc se ut leviores volatuisint, pari festinatione evomendo quicquid glutierunt.
[note: Usus. ] Usum invenere in Medianae. Caro si edatur, Gallicum morbum iuvat. Pennae exustae cinis vetat pilos nasci, aeque [orig: aequè] ac stercus formicarum, vulnera quoque medicatur. Stercus drachmae unius mensura potatum prodest melancholicis. Corsole exsiccatum impense [orig: impensè] odorum est. In aliquibus Provinciis lege lata poena infligitur occidenti has aves. Reginam Aurarum.
page 56, image: s230[illustration:
Pica Brasilica Toucan Xochitenacatl
][illustration:
Pua Bras. alia. Altera Xochi Tena catt.
][illustration:
Emeu Nierenb.
][illustration:
Anser Magellanicus
][illustration:
Emeu Clus.
][illustration:
Gallus peregrinus, Clu??? Cygnus Cuculatus Nierenberg
][illustration:
Mergus artius Clus
][illustration: ]
[illustration:
Ourissia s. Tomineio. Niernb.
][illustration:
Skua Hoieri.
]
page 175, image: s231[note: De Laet. l. 5. Indiae Occid. c. 4. ] COZQUAUKTLI Indi vocant. Accedit magnitudine gnesiis Aquilis, alii gallinae Aegyptiae parem faciunt. Corpus universum praeter collum et eas partes quae iuxta pectus sunt, ex nigro purpurescens, fulvum est ac pullum. Alae circa exortum nigrae, cetera cinerea; desuper vero [orig: verò] mixtim fulvae nigrae, et nonnihil in purpureum [note: Nieremb. H. Exot. bel. 10. c. 56. ] vergentes. Rostri extrema (quae Psittaciesse iudices, tam est indistincta similitudo) alba sunt. Cetera sanguineo colore tincta. Amplum est narium foramen, oculinigri, iris fulva, rubeae palpebrae, frons sanguineo colore perfusa, ac plicatilibus rugis torva, quas tamen nonnumquam explicat, qua in re vocatos Gallo-pavos aemulari videtur, et pilis quibusdam veluti retorridis rarisque. Aethiopum pilis haud absimilibus. Cauda est Aquilae, inferne [orig: infernè] cinerea, foris vero [orig: verò] nigra. Crura rubra, ungues unci.
[note: Locus et Victus. Volatus. ] Indigena est Mexicanae provinciae. Anguibus, muribus, lacertis, sed morticinis maxime [orig: maximè] et humano stercore victitat. Sublime volat et nimium extensis pansisque alis, vix volatum intermittens. Vi incredibili obsistit ventis, contra nititurque adversantibus, eisdem sedibus perstans immobilis. Unde ipsi apud Mexicanosnomen.
[note: Usus. ] Caro est inutilis, nutrimento, quantum compertum est, a [orig: à] nomine, nisi Medicinae gratia degustato. Audio, inquit Auctor noster, huius avis plumis admotis mederi Indos ulceribus, carnibusque elixis durante affectu devoratis; quas etiam aiunt morbo Gallico praesentaneo quodam remedio mederi.
CAP. VI. De Avibus Garagay, et Quetzaltototl.
[note: Nieremb. H. Ex. l. 10. c. 57. ] GARAGAY quae dicitur, avis est rapax, Milvi magnitudine, capite ex extremitate alarum albo. Crocodilorum et testudinum ovis infensa est. Odoratur illa sub arcna in ripis fluminum condita, eruit et vorat. Solivaga est, nisi quod [orig: quòd] Aurae aves eamsequantur, ut potiantur furto, auro enim scalpere terram nesciunt, ut effodiantova.
QUETZALTOTOTL, cristata est picae columbaeve magnitudine, pavoninis magna ex parte plumis ornata, rostro incurvo et luteo, et pedibus nonnihil luteis, cauda [orig: caudâ] tzanatl plumis [note: Descriptio. ] praelongis vestita, atque virentib. nitidisque pavonini coloris, iridis foliis forma [orig: formâ] similibus, opertisque, alis superne [orig: supernè] nigricantibus, inferne [orig: infernè] vero [orig: verò], et qua [orig: quâ] parte pavoninas attingunt, quae in medio sunt, inclinantibus in virorum, quasi cavente natura meliorum pulchritudini. Crista constat plumis splendentibus pulcherrimis, pectus collumque inferne [orig: infernè] rubris et micantibus, ac pavoninis superne [orig: supernè], qualibus etiam tegitur dorsum, necnon eaepartes quae subter alas sunt, interque crura, sed dilutis exilibus, et mollibus. Plumae alarum praelongae sunt, virore tinctae diluto, et in acumen desinentes. Pennae tegentes humeros virescunt, sed subter suntni rae, quae vero [orig: verò] alas interstant, nonnihil incurvae ac unguium colore.
[note: Locus. Hernandes in Paralipom. ] Vivunt in provincia Tecolotlan ultra Quauhtemalan versus Honduras. Loca aprica amant, nec compertum cicurari vel ali in domibus voluisse.
[note: Victus. ] Vescuntur vermiculis, pineisque quibusdam silvestribus, exhis quas Mexicani matzatli vocare consueverunt. Arbores excavare, et in earum cavitatibus sobolem educare dicuntur. Sonitum proferunt Psittacis non admodum dissimilem: verum sibila edunt alacria, ter de die, mane [orig: manè], meridie, et sub occasum Solis cecinisse observatum est.
[note: Volatus. ] Agminatim volant, et visco haerentes ne plumis detrimento sint, non contorquentur, quasi naturae duae divitiarum suarum cognitionem haberent.
[note: Usus. ] Et sane [orig: sanè] maximi plumae apud indigenas habentur, et aurum pretio superant. Longiores ad cristas et cetera corporis ornamenta, ceterae ad textilia opera usurpantur. Plumis captas exuere, nudas dimittere dominis,
page 176, image: s232quibus loco praediorum sunt, et ad heredes transeunt, licet, ne quisquam occidat, cavetur. Vere [orig: Verè] Reginam plumarum dixeris.
CAPUT VII. De Avibus Tzinitzian, Totoquestal, Avemontana, et Longa.
[note: Nieremberg. H. Exot. l. 10. c. 65. ] TZINITZIAN parva est avis, columbae paene [orig: paenè] par. Rostrum habet breve incurvum et pallidum. Columbinum caput et collum, sed quae plumis virentibus ac nitidis vestiuntur, pectus et ventrem rubeae, praeter partem caudae proximam, quae cyaneo candentique colore promiscue [orig: promiscuè] tingitur. Caudam superne [orig: supernè] virentem, inferne [orig: infernè] nigram Alas partim albas partim sub nigro-atras. Crura ac pedes cinereos. Vivit in calidis iuxta Oceanum Australem, vescitur fructibus. Alitur in caveis. Explumis mirae subtilitatis imagines intexunt indigenae.
[note: De Laet. Ind. Occid. l. 7. c. 4. ] TOTOQUESTAL columbina magnitudine minor est, viridis omnino [orig: omninò]. Caudae pennae longissimae sunt, magno pretio habitae et receptae in commerciis. Depilata dimittebatur. Capitis reus erat qui occidebat.
Avis MONTANA Indis Tepetototl, et Tecnecholi, Hispanis Phasianus, anseris est magnitudine, colore nigro splendenti, plumis tamen nonnullis inferne [orig: infernè] candentibus, circa caudam in postremis alis, cruribus pedibusque cinereis. Rostro incurvo partim cinereo partim luteo, ac circum radicem velut tumenti, plicatili crista, oculis nigris, sed iride pallenti.
Alitur frumentaceis frugibus aliisque similibus. Mite animal. Nam apprehenso domesticorum pallio cibum exigit, et clausam ianuam ubi aliquo intrare opus sit, pulsat. Horum si liberum sequitur, reducem cum applausu excipit.
Edulis est ac pinguis cato, nec dissi milis illi chortalium Indicarum.
Avem LONGAM Indi Hoitlallotl dicunt. Arostri acumine ad caudae usque exortum, quae spithamam quoque longa est, dodrantem prolixa conspicitur. Rostrum desuper nigrum, subter vero [orig: verò] cinereum, quadrantem longum ac mediocriter crassum. Cauda virens sed pavonino splendore. Plumae totius corporis ex albo fulvescunt, fulvescuntque prope [orig: propè] caudam e [orig: è] nigro: sed quae corporis vestiunt superiora, nigrae sunt maculis candicantib. conspersae. Calidis regionib. vivit. Humipeta est, ac modici volatus, sed adeo [orig: adeò] pernici cursu, ut equorum velocissimorum agilitatem longe [orig: longè] excedat.
CAP. VIII. De Cycno Cucullato Clusii, seu Dodone Lusitanorum.
CYgnum Cucullatum, seu Gallum [note: Clusius Exot. ] gallinaceum peregrinum Clusii. (Hollandi Walgh-vogel, seu nauseam moventem avem vocant) Mauritii insulae, quam Lusitani Ilha de Cirne dixere, debemus. Magnitudine cycnum superat aut aequat. Caput habet magnum, membrana cucullum referente tectum. Rostrum crassum, oblongum, parte capiti proxima subflavum, extremo mucrone nigrum. Prona pars adunca est et curva, in supina quae subcaerulea, macula mediam partem inter flavam et nigram occupat. Raris et brevibus pennis tegitur. Alarum loco quaternas et quinas duntaxat longiusculas nigras pennas habet, posteriore corporis parte, quae praepinguis et valde [orig: valdè] crassa, pro cauda quaternae aut quinae crispae convolutaeque pennulae cineracei coloris conspiciuntur. Crurum quae crassa potius quam [orig: quàm] longa, superna pars genu tenus nigris pennulis tegitur, inferior cum pedibus subflavi est coloris. Pedes in quatuor digitos dividuntur. Terni longiores antrorsum spectant, quartus brevior retrorsum conversus est. Omnes instruuntur unguibus. De Crure eius genutenus rescisso, ita Clusius. Erat, inquit, non valde [orig: valdè] longum, sed a [orig: à] genu usque ad pedis inflexionem
page 177, image: s233paulo [orig: paulò] plus quam quatuor uncias superabat: eius vero [orig: verò] crassitudo magna, ut cuius ambitus fere [orig: ferè] quatuor uncias aequabat, crebrisque corticibus seu squamis tectum erat, prona [orig: pronâ] quidem parte latioribus et flavescentibus, vero supina minoribus et fuscis. Pedis etiam digitorum prona pars singularibus iisque latis squamis praedita, supina autem tota callosa. Digiti satis breves pro tam crasso crure. Nam maximi sive medii ad unguem usque longitudo uncias binas non admodum superabat, aliorum duorum illi proximorum vix binas uncias aequabat, posterioris sescunciam: omnium vero [orig: verò] ungues crassi, duri, nigri, minus uncia longi, sed posterioris digiti longior reliquis, et unciam superans. In unius ventriculo lapilli inventi sunt, unus planus et orbicularis uncialis magnitudinis, alter inaequalis et angulosus, in maris littore lectos et devoratos [note: Herbert. in Itinerario. ] verisimile est. Herbertus cum Lusitanis Dodonem vocat, et unam capitis medietatem ferruginei coloris plumis tegi, alteram nudam esse, addit.
CAPUT IX. De Avibus Ceoan, Cenotzqui et Pauxi.
CEoan seu avis nivea turdo viscivoro paullo [orig: paullò] maior est. Circa pectus ventrem atque alarum exortum fulvescit, permixtis ad caudam cinereis plumis. Alarum extrema caudaque ipsa cinerea sunt, superne [orig: supernè] vero [orig: verò] universum corpus e [orig: è] fusco nigrescit. Rostrum quod parvum est atque exile, cruraque fulvescunt. Mentum candet, insertis tamen aliquot nigris pennis. Sermonem humanum aemulatur, veluti irridens transeuntes, quos tamen ubi licet, insequitur.
Avi CENOTZQUI seu evocatrici nivium dictae color illustris variegatione. Pectore fulvus, crure pallidus, ungue niger, ventre notis candidis et atris permixtus, sub finem albis notis conspersus, cauda subtus niger et candidus, super fulvo nigrore maculatus. Caput nigrum est fascia [orig: fasciâ] cinctum cinerea. Rostrum parvum cinereum superne [orig: supernè] atque inferne [orig: infernè], sed superne [orig: supernè] iuxta exortum linea ambitur lutea. Quovis caelo gaudet, montana colit, et roris tempore sobolem educat. Antequam ningat clamitat, postea silet. Ita convolvit huc et illuc caput, contorto in varias partes collo, ut eodem situ immota perstans, cuncta circumspiciat.
[note: Nieremb. l. c. cap. 75. ] PAUXI gallinaceum aequat aut superat. Nigra est, maculis nonnullis albis et nigris perspersa, collo nonnihil provecto, capite amplo, quod aliis cristatum, aliis pro plumea crista lapis aut globus insurgit, (lapidem vocant, licet non nimis durus) ovo similis aut maior, ferruccineo colore, Hernandus tumorem quondam radici rostri affigi, qua parte est tenuior, pici firma, lapidis duritia, et caeruleo colore, scribit. Alitur frumentaceis seminibus et libenter mansuesit.
Huc pertinet alia Avis Ciconiae magnitudine, colore cinereo. Cristam gestat uncias octo lo~gam, e [orig: è] multis subiectis aggeratam plumis eiusdem coloris, et in amplitudinem orbicularem, praecipue [orig: praecipuè] circa summum dilatatis atque excrescentibus. Visam in horto Hispaniarum Regis descripsit Hernandus.
CAPUT X. De Avibus Picicitli, Polyglotta, et Chicuatli.
PIcicitli avis est parva. Cinerea tota nisi capite et collo, quorum utrumque nigrum; solum oculos nigros candens ambitmacula. Est ignobilitate quadam originis nobilis. Nesciunt adhuc Tetzcoquenses ubi fatificet. Muta est. Educat domi, brevi perit. Palato et stomacho est acceptabilis.
POLYGLOTTA quam Indi Concontlatolli seu quadringentas linguas vocant, sturnum non superat. Subtus albescit, superiore parte fusca, pullis et candentibus intermixtis pennis, maxime [orig: maximè] ad caudam et caput, quod imagine quadam coronae argenteae
page 178, image: s234redimitur. In caveis ad blanditias auditus, ad ostentum naturae servatur. Vincit omnes aves suavitate et arbitrio gutturis, nullius non imitatur, nullius non superat. Calidas regiones amat, temperatas tolerat. Contenta est quovis cibo. Similis ei est Tzanpan. Aliqui suspicantur feminam esse eiusdem speciei, paribus magnitudine, cantu, forma [orig: formâ], nisi quod [orig: quòd] plumae inferne [orig: infernè] albae sint, cinereae et nigrae: superne [orig: supernè], pullae, nigrae, albae.
CHICUATLI nostratem rusticulam exaequat. Rostro est longo, tenui, et pullo, ac taeniis iuxta utrumque oculum luteis et incurvis. Inferiora corporis pallida sunt, nigris quibusdam plumis circa collum intersertis. Iris lutea, ac nigri oculi. Cetera ex fulvo, fusco, et cinereo permixta. In montibus versatur. Calidis frigidisque regionibus capitur. Pane et vermiculis alitur. Humipeta est, et in vimineum alteriusve materiae coniecta carcerem, haud vulgariter garrit. Pingue et non omnino [orig: omninò] aspernandum praebet alimentum.
CAPUT XI. De Avicula Tomineio.
[note: Gomara Hist. general. Indiar. c. 194. ] MIra sunt, quae de Avicula, quam Hispani Tomineium, Indi Hoitzi tziltototl, ut Hernandes scribit, [note: Oviedus Histor. general. l. 14. c. 4. ] Huitzitzil ut Ximenes, Vicicilin ut Gomara, Quenti ut de Laet, Brasilienses Gvonambuah, ut Lerius et Thevetus testantur. Oviedus Passerem mosquitum [note: Augustin. Cerato Histor. Pervanael. 1. c. 5. ] vocant, produntur. Tam parva est, ut quidam ei magnitudinem crabronis, alii cicadae, nonnulli extremi [note: Lerius in Historia Brasiliae. Thevet. singul. Franc. Antar. c. 48. ] pollicis articuli, et evulsis pennis vix dimidiae eius partis, alii scarabei Lucani assignent. Oviedus in monetaria trutina qua aurum appendi solet cum nidulo suo positam, bina tantum pondera. Acosta unum duntaxat dicit, Hispanis Tominos dicta, id est [note: Ioseph. Acosta Hist. Natur. et Mor. Ind. l. 4. c. 37. ] XXIV. grana, unde Tomineiinomen, pependisse vidit. Capitis et colli plumae miram elegantissimorum colorum quocumque obvertas varietatem repraesentant. Pectus igneum quendam auro splendidiorem inprimis. Reliquum corpus sub cinericium est, Oviedus nigerrimum colorem tribuit. Rostrum habet oblongum, illudque acus quavestes [orig: quâvestes] sarciuntur, exilitate. Linguam rostro duplo longiorem. Pedum et unguium exilitate, cum illarum avicularum pictura, quae ornatus gratia in librorum marginibus interdum adici solet, comparari potest.
[note: Locus. ] Invenitur in Pervanis montibus et Brasilia. Melle, rore, et florum succo alitur. Rosae tamen non insistit, at in praealto milio quod Auati ab incolis dicitur, et aliis similis magnitudinis plantis insidet.
[note: Origo. ] Duplex earum proditur origo. Nam aliae quidem ex ovis excluduntur uti reliquae volucres. (Construunt autem e [orig: è] xyli flocco nidos) aliae, quod haud dubio fabulosum, ex muscis transformari vulgo [orig: vulgò] creduntur. Sunt qui dicunt visam esle partim muscam partim avem: primum eius colorem nigrum, mox cineraceum, deinde roleum, tandem rubentem. Nullus Hispanorum cantus mentionem facit. Soli Levius et Theretus Galli valde [orig: valdè] canoram esse, et in cantu adeo [orig: adeò] assiduum ut nemo qui non audiret et conspiceret, ex tantillo corpusculo tam suavem et sublimem cantum prodire posse sibi persuaderet.
[note: Volatus. ] Volat celerrime [orig: celerrimè], editque inter volandum quendam instar apiculae strepitum, ut apis magis quam [orig: quàm] avis videatur. [note: Aetas. ] Non diutius, quod maxime [orig: maximè] virum, vivit, quam [orig: quàm] flores herbarum durant superstites, postquam marcuere, ad pinus alias ve ar bores, quadam naturae providentia sese confert, eique se rostro affixo servat appensam, donec sex plus minus quam transactis mensibus, ac decidentibus iam pluviis, vernantibus agris, denuo [orig: denuò] revirescat, similes vices pluries subitura. Gomara exspirare mense Octobri, pedibus ex aliquo ramo appensam aprico loco; renasci autem Aprili scribit. Hinc Renati nomen. Servata est saepius avis affixa stipiti intra cubiculum, et cum sex menses exanimis iacuisset, quo tempore natura sibi comparatum est,
page 179, image: s235revixit, ac dimisla in agros volitarit.
Quam Clusius describit, et Urusiam ac Tomineium vocat, an eadem cum iam descripta sit, ignoro. Erat, inquit, haec avicula, ut ex pictura observabam, a [orig: à] rostri mucrone ad pennarum caudae extremitatem tres uncias longa. Caput vero [orig: verò] cum integro rostro uncialis cum semisse erant longitudinis: alae ad extremam fere [orig: ferè] caudam porrectae, parem habebant longitudinem: dorsum vix unciam latum erat, eius et alarum color ex cineraceo fuscus, ventris cineraceus. Pennae quae in cauda obscure [orig: obscurè] rubescentes, earum extrema pars nigra. Capitis, colli gutturis plumae elegantissimi coloris ex auro rubro et flavo mixti, quae Soli expositae, admirabilem varietatem, prout obvertebatur caput, ostendebant: rostellum nigrum tenuissimum et maxime [orig: maximè] acutum, pedes valde [orig: valdè] exiles, nigri, quatuor digitis ut reliquarum avicularum praediti, quorum tres in anteriorem partem porrecti, quartus in posteriorem. etc. Videtur tamen esse exsistis. Diversae enim speciei sunt istae parvulae aviculae, et promiscua nomina communicantur invicem. Urusia Solis radium significat.
[note: Usus. ] Aiunt pulverem eius intra corpus sumptum epilepsiae mederi. Pennae praesertim quae in collo et pectore nascuntur, aureis staminibus a [orig: à] phrygionibus intexuntur.
CAPUT XII. De Avibus Cuntur, et aliis quibusdam Insulae Maragnanae.
[note: Iohan. de Laet. Indiae Occid. l. 10. c. 5. ] CUntur avis est mole vasta. Visae quae expansis alis xv. aut xvi. pedes occuparent. Pedes habet gallinis similes, caret aduncis unguibus. Rostro tam valido instruitur, ut eo vaccinum tergus perforet. Plumis albis nigrisque mixtis ornatur. Cristam parilem instar novaculae, et non servatam instar gallinacei. Inter Carnivoras censeri debent. Duae illarum vaccam occidere et comedere valent, nec ab hominibus abstinent. Non modo [orig: modò] ovem dilaniant, sed et iuvencam. Paucioressunt. Plures si reperirentur, pecus universum in Peruvia destruerent. In Insula Maragnana quatuor inprimis occurrunt.
[note: De Laet. Ind. Occid. l. 16. c. 13. ] Prima quam Ouyra Ovassou (observa, barberos Toupinambautios universas aves uno et communi nomine appellare Oura sive Ouyra) vocant. Aquila est paene [orig: paenè] duplo maior. Plumis vestitos elegantissimis, Rostro valido, Unguibus inprimis acutis. Visa penna ex alis huius avis extracta, quae ulnam nostratem longe [orig: longè] superabat, elegantissimo colore, et rotundis maculis distincta, instar Gallinarum quae ex Africa advehuntur. Tanti est roboris, ut ovem integram abripiat atque dilaniet, homines facile [orig: facilè] prosternat, et nec a [orig: à] cervis abstineat.
[note: Lerius in Histor Brasil. ] Altera est Moyton seu Mouton pavonis nostratis magnitudine aut paullo [orig: paullò] maior, praealta [orig: praealtâ] crista spectabilis, et per universum fere [orig: ferè] corpus nigris albisque plumis eleganter variegata. Carnes illarum cibo sunt opportunae, et multae eius visuntur species.
Huic Toucan accedat, palumbi magnitudine; rostro oblongo atque lato, ingluvie sub pectore tres quatuorve digitos transversos lata, crocei coloris elegantissimi et miniatis plumis circa oras distincta, pectore candido, dorso exquisite [orig: exquisitè] rubente; alis atque cauda [orig: caudà] nigris, pulchra aspectu et carne palato admodum grata. Huius et alia species appellatur a [orig: à] barbaris Ovaycho, cui rostrum est paulo [orig: paulò] diversum et èrubro flavescens.
Quartum, locum avi Ouru dictae damus, perdicis quidem magnitudine, sed galli gallinacei in modum cristata; plumis rubris, nigris atque candidis insigni varietate. Sunt ibidem et plures eiuscemodi rapaces aves Aquilis aut maiores aut paullo [orig: paullò] minores, singularis adhaec formae, et plumis variorum colorum eleganter distinctae.
Sunt et quaedam Perdicum forma, sed maiores paulo [orig: paulò], caeruleis plumis ornatae, et caerulea ova ponentes. Tata Ouyra Ovasson, et Tata Ouyra miri, itemque Arou mara singula sunt
page 180, image: s236columbarum nostrarum magnitudine, sed singulari plumarum varietate et elegantia.
Iandou struthio camelorum est species. Proceritate staturam humanam superans. Salian denique Turcici Galli magnitudine, rostro et cruribus ciconiae, licet volare nesciat: tamen tam pertinaciter currit, ut venaticos canes effugiat.
CAPUT XIII. De quibusdam Brasiliae Avibus.
INter ceteras Brasiliae aves, quarum alibi mentio facta et adhuc fiet, censentur Guranhae-engera, Tangara, Quereiva, [note: de Laet. Indiae Occid. l. 15. c. 7. ] Tucana, Guirapanga, Macucagua, et Mutu.
GURANHAE-ENGERA magnitudine est Fringillae, tergo et alis caeruleis, pectore et ventre flavo, diademate supra caput flavo. Ceterarum fere [orig: ferè] omnium cantum imitatur, et mille modis vocem flectit et mutat. Variae eius reperiuntur species, quae omnes aviariis inclusae summopere [orig: summoperè] delectant.
TANGARA Passeris est magnitudine, colore nigro, capite subflavo, non canit. Epilepsiae quia obnoxia creditur, ideo [orig: ideò] illius carnibus abstinent barbari. Narrant iidem aviculas hasce inter se choreas ducere, et una mortuae instar humi procumbente, inconditum murmur et strepitum edere. Hac consurgente, et cundem strepitum edente, omnes una avolare.
QUEREIV Ae totum pectus, pulcherrimo colore rubro tectum est, alae nigro, reliquum corpus cyaneo. Propter exquisitam plumarum elegantiam maximi fit a [orig: à] barbaris.
TUCANA, quam Lerius et Thevetus vocant Toucan, picae magnitudine, flavo pectore, reliquo corpore nigro. Rostro ingenti et minimum palmum longo, extus flavo, intus laete [orig: laetè] rubente. Cicuratur ita ut sub tecto pullos suos excludat.
QUIRAPANGA est tota alba, et cum modicae sit magnitudinis, stentoream habet vocem, et quae instar tintinnabuli, ad dimidiam paene [orig: paenè] leucam exaudiatur.
MACUCAGUA phasianae avi non absimilis, Gallinas Europaeas magnitudine superat, et triplici cute munita est. Ova quotannis bis tredecim aut quindecim ponit. Graditur quidem humi, sed petit ad conspectum hominum arbores. Largam delicatamque carnem habet. Multae illius species reperiuntur, quae capiuntur facile [orig: facilè].
MUTU Gallinae est species admodum, domestica. Cristam instar galli, nigris atque albis punctulis interstinctam gerit. Ova illius sunt grandia, alba, et ita dura, ut inter se collisa instar ferri tinniant. Quare barbari Maracas suas ex illis conficiunt. Ossa illarum canibus sunt letalia, hominibus nihil nocent. An eadem sit cum Moutone de qua superiore capite actum est, ex comparatione liquebit.
Huc pertinet quaedam ex rapacibus magnae molis et tam clamosa, ut ad dimidiam leucam audiatur, tota nigra, pulchris oculis, rostro galli gallinacei, cui cornu impositum palmi paene [orig: paenè] longitudine, quod iis qui linguae vitio laborant; ad collum appensum occulta quadam naturae vi mederi, experientia comprobatum volunt. Coronidis loco hisce Bambiayae in [note: de Laet. Indiae Occid. l. 1. c. 9. ] Cuba insula frequentes accedunt. Paullum supra solum feruntur magis quam [orig: quàm] volant, ita ut incolae ferarum instar illas venentur. Carnes coctae ius croceo colore inficiunt, saporis alioquin pergrati, et phasianarum avium aemuli.
TITULUS II. De Avibus Exoticis Aquaticis.
CAPUT I. De Passere stulto, et Ansere Magellanico.
[note: Nieremb. Hist. Exot. l. 10. c. 4. ] PAsser stultus nomen ex eo accepit, quod [orig: quòd] manus apprehendentium nec
page 181, image: s237fugiat nec timeat, admiratur solum aut stupet. Praeter frontis partem rostro adiacentem, quae cinerea est, palmipes, rostro tres uncias longo, tenui, obrotundo rectoque, sed prope [orig: propè], extrema nonnihil incurvo, pedib. quoque qui ceterorum palmipedum sunt, et cruribus nigris, pupilla [orig: pupillâ] etiam nigra [orig: nigrâ], et membrana oculos tegente in ambitu cinerea.
Vescitur pisciculis. Voce imitatur graculum. Magnitudine picam, forma [orig: formâ] Larum. Nobilis est avium insulae Mauritii mansuetudo. Appellentibus nautis perinde insident ac arboribus. Eadem securitas venatus est. Accedunt acsubeunt manus.
ANSER MAGELLANICUS a [orig: à] loco ita dicitur. Batavi forte [orig: fortè] a [orig: à] pinguedine Penguinem vocant. Describam [note: Clus. Exot. ] eum verbis Clusii. Marina est haec avis, inquit, et ex Anserum genere, tametsi rostro dissimilis. In mari victitat: pinguis oppido [orig: oppidò] est, praegrandis anseris magnitudine; nam adultiores in eo genere tredecim, quatuordecim etiam, sedecim interdum, iuniores vero [orig: verò] octo, decem et duodecim libras pendere observantur. Prona [orig: Pronâ] parte, nigris pennis tectae erant. Supina [orig: Supinâ] et in ventre albis. Collum, quod crassum et breve habebant nonnullae, albis pennis tamquam torque cinctum. Earum cutis crassa et densa inter suillae. Alarum erant expertes, sed earum loco binas parvas coriaceas pinnas habebant, et latera tamquam parva brachia propendentes, pronaparte [orig: pronâparte] brevibus, angustis et rigidis pennis confertim tectas, supina [orig: supinâ] autem minoribus et rigidioribus, iisque albis, quibus nonnullis locis intermixtae nigrae; minime [orig: minimè] quidem aptas ad volandum, sed quatum adminiculo velociter natarent. Maxima [orig: Maximâ] enim exparte in aqua versari intelligebam, et terram duntaxat petere fetificationis vel pullationis tempore, et plerumque quaternas aut quinas in una scrobe latere. Rostrum corvino maius habent, non adeo [orig: adeò] tamen elatum, et valde [orig: valdè] brevem caudam, pedes nigros, planos anserinorum pedum forma [orig: formâ], non adeo [orig: adeò] tamen latos. Erectae et sublimi capite incedunt, demissis in latera pinnis, tamquam brachiis, sicut procul intuentibus homunculi aut pygmaei appareant. Piscibus duntaxat vesci, referebant Diariae; non ingrati tamen saporis esse illarum carnem, nec piscem sapere: scrobes vero [orig: verò] valde [orig: valdè] profundas in littore fodere, cuniculorum instar; totum solum adeo [orig: adeò] cavum interdum efficientes, ut per illud gradientesnautae, saepiuscule [orig: saepiusculè] genutenus in eas scrobes inciderent. Hi sunt fortasle anseres, quos Gomara ait sine pluma esse, numquam e [orig: è] pelago prodire, plumaeque loco villo longo protegi.
CAPUT II. De Avibus Iochualcuachili, Xochitenacatl, et Tlauquechul.
[note: Nieremberg. Hist. Exot. l. 10. c. 16. ] AVis quam Chillenses Iochualcuachili seu caput nocturnum appellant admirandi est opisicii. Assurgit illi a [orig: à] rostri exortu corona quaedam, aut orbis in tres divisus cuspides, superiori parte mediocriter crassus, et e [orig: è] luteo rubescens: ab anteriori alarum bini aculei contorti exseruntur. His armis avicula imbellis adversus fortiores defenditur. Nullius vitam natura contempsit [orig: cóntempsit]. Avis est littoris Oceani Septentrionalis alumna, salsorumve lacuum, e [orig: è] quibus victum sumit. Inventa apud flumen Tuspe, vix aequat sturni nostratis magnitudinem, sed collo constat tenui et longo, capite parvo, et in longum producto, prolixo rostro luteoque, prolixisque cruribus, et pedum digitis atque unguibus: ungues autem lutei sunt, digiti et crura cinerea cum inferiorum femorum parte, nam superior fulva est cum anteriori alarum parte, quarum posterior cyanea est. Reliquum corpus nigrum, quibusdam tamen fulvis circa ventrem permixtis pennis.
[note: Nieremb. l. 10. c. 9. ] XOCHITENACATL, est columbae magnitudine, rostro prae corpore mole maximo, superiori parte luteo, inferiori vero [orig: verò] subnigro, et in
page 182, image: s238purpureum colorem vergente, oculis nigris, sed iride rubescente ex luteo, ac reliquo corpore caeruleo cinereoque. Vivit circa litora Occani Australis; piscibus, quos rapit, vesci solet.
TLAUHQUECHUL dicitur avis peregrinae gulae: vivis dumtaxat piscibus vescitur, mortuos non attingit; raptu gaudet, specie similis est plateae aut pellicano, sed coccineo pulcherrimoque universi fere [orig: ferè] corporis colore, aut ex albo rubescenti, lato atque obrotundo circa finem rostro, cinereoque pupilla nigra, iride rubra [orig: rubrâ] rugosa [orig: rugosâ], fronte galli pavonis, auraeve, depili paene [orig: paenè] capite, candentique cum [orig: cùm] universo fere [orig: ferè] collo, et parte pectoris, et fascianigr [orig: fasciânigr] a [orig: â] latiuscula [orig: latiusculâ], caput a [orig: à] collo distinguente. Circa littora maris aut fluminum vivit.
CAP. III. De Avibus Acolin, Quachiltone, et Acacalotl.
[note: Nieremb. Hist. Exot. l. 10. c. 22. 28. 24. ] AColin, Coturnicis est magnitudine fusca, prolixo rostro et curvo in inferiora, pedibus longis: iuxta aquarum summitatem cursitat celerrime [orig: celerrimè], numquam fere [orig: ferè] volat. Versatur in lacu Mexicano. Vescitur pisciculis et ipsa esca vulgo [orig: vulgò]. Bene [orig: Benè] Coturnicem aquaticam dixeris.
QUACHILTONEM, seu Avem siliquastrini capitis, aliqui Iacacintli vocant. Color illi purpureus, ex nigro intersertis pennis. Rostrum initio pallet. Adolescentibus rubet calvities iuxta rostri exortum. Fulicam imitatur. Lutea crura in virorem aslurgunt, in quatuor desinentia digitos pallidos, citra ullam membranam. Oculi nigri, iris fulva.
Lacustris avis est. Piscibus vescitur, ipsaque non ingrata palato. Intempesta nocte, et sub primo mane gallinaceorumritu canit.
ACACALOTL mas seu corvus aquaticus a [orig: à] cauda extrema ad rostri usque acumen quatuor fere [orig: ferè] spithamas longa [orig: longâ], et mediocris amplitudinis; crura sesqui spithamea, rostrum arcus instar incurvum, duos palmos longum, acmediocre tenue: pedes in quaternos finduntur digitos nigerrimis munitos unguibus: crura minus nigrescunt digitis, rostrum cyaneum est, ac caput exiguum. Plumae infernae fuscae insertis rubris, superiores vero [orig: verò] promiscue [orig: promiscuè] purpureae, subnigrae, virides atque splendentes: cervix est septem digitos longa. Caput collumque pennis fuscis, albis et viridibus teguntur ac paulisper fulvescentibus. Oculi sunt nigri, iris vero [orig: verò] sanguineo tegitur colore. Ceterum ab externis oculorum angulis usque ad rostrum, unciae unius intervallo deplumis et glabra est, pellis rubescensque in albo. Alae viridi splendentisque subtus pellucent colore, et qui pro variis solis repercussibus evariet atque mutetur; supernae vero [orig: verò] prope exortum passeae sunt, deinde vero [orig: verò] viridi atque pavonino spectabiles colores. Indigena Mexicanae plagae avis est: versatur circa lacus, ac piscibus victitat. Masculus fortassis est eius avis, quam recentiores vocant Arcuatam, aut illi saltem congener. Educat filios veris tempore iuxta lacustria loca.
Bonum praestat alimentum, nec valde [orig: valdè] iniucundum, crassum tamen, atque (ut lacustres aves decet) piscosi odoris.
CAPUT IV. De Avibus Xomotl, Acototloquichitl, et Acaca cahoactli.
[note: Nieremb. l. 10. c. 41. 35. 36. ] XOmotl palmipes est, dorso et alis desuper nigris, pectore fusco. Cristatam iracundia facit. Pennas intexebant Indisuis vestibus.
ACOTOTLOQUICHITL seu Passer aquaticus mas, passerem similitudine et forma simulat. Rostrum tamen nigrum, crura et pedes fulvi, inferiora corporis plaerumque candida. Cetera fulva, candore aliquo et nigrore variegata. Reperitur in
page 183, image: s239Mexicanis plagis. Iuncetis et carectis insidet, ibique nidificat. Non minus occinit quam [orig: quàm] Sol pergit. Ab eius exortu ad occasum contumacigarrit sonitu mures imitante.
ACA CAHOATLI seu Avis aquaticaraucum sinans. Halcyonum species illa est inquit Nierembergius, quam noscri marinetum Piscatorem vocare solent, circa aquarum fluenta victus gratia [orig: gratiâ] à congenita quadam versantem natura [orig: naturâ]. Anate fera [orig: ferâ] paullo [orig: paullò] minorest, colloque et rostro spithameo: hoc tres digitos latos prominet, medio, cum [orig: cùm] sortitur crassiudinem, in aciem desinit, acmorsui est per opportunum. Superne [orig: Supernè] vero [orig: verò] nigtum est, inferne [orig: infernè] album, et pallescens circa latera. Oculi nigri sunt, iris rubra prope pupillam, deinde pallida, ac demum candens. Ab oculis ad rostri usque exortum fascia procedit viridi pallescens. Crura pedesque in digitos fissi virescunt, extrinsecus, intrinsecus vero [orig: verò] inclinant ad pallorem, color totius corporis magna ex parte albus est, fulvis pennis insertis, verum superna magis fusca sunt, inferna vero [orig: verò] candida. Alae infernae cinereae, ac desuper circa extrema nigrae, mox e [orig: è] fulvo rubescentes, deinde pallescentes ex fulvo, ac demum fulvescentes ex fulvo, ac demum fulvescentes circa dorsum. Piscibus victitat: mitescit minimo negotio, nec est cantu insuavis, indulgenter tamen ac blande [orig: blandè] vermiculis et aliis animalibus exiguis, quae in paludibus gignuntur, est alenda. Carne etiam vescitur, et alis non paucis, ubi fieri aliter non possit. Crassi est nutrimenti, neque dissimile e??? quod anates ferae praesentare solent. Indigena est Mexicanae plagae, et vere [orig: verè] educat inter iuncta sobolem. Mirum est, cum sit cervix pro ratione reliqui coloris longissima, in quam brevitatem illam. Cum libet contrahat, quod frequentris facere solet. Cauda pusilla est, nigraque, et nihil praese ferens splendoris, quae in maiorem procedit amplitud nem. Patrio nomine appellant tolcomoctli. Similis omnino eslet haec avis compari, nisi rostrum desuper nigricaret, subtus rubesceret, velut pedes et crura, nec per universum corpus fulvum, nigrumque promiscue [orig: promiscuè] cerneretur.
CAPUT V. De Avibus Iacacintli, Xlepapantototl, et Hoactli.
[note: Nieremb. H. Exot. l. 10. c. 43. 44. 45. ] IAcacintli seu rostium spicae mayzii, tres paene [orig: paenè] spithamas est longa, virentibus cruribus, capite ventreque cyaneis, sed in purpureum vergentibus, alis promiscue [orig: promiscuè] fulvis nigrisque, luscis oculis ac rostro, sed in coccineum prope exortum vergente, quod tres paene [orig: paenè] digitos latas lo~gum est, anteriori parte capitis depili et calva. Piscibus iuxta lacus et flumina vivit. Edulis est eius caro, sed nec bono, necgrato alimento.
XLEPAPANTOTOTL Anatis fere [orig: ferè] species est, importuna Mexicanae paludi, rostrum tamen in acutum finit: nullus illi negatus color. Pulchritudinem varietas dedit, pulchritudo nomen.
Nec contemnendi spectaculi est HOACTLI, sive TOBACTLI id est, avis sicca, lacus Mexicani alumna, ternas spithamas a [orig: à] rostri ipsius acumine ad caudam postremam longa, ac gallinae nostrae magnitudine. Crura prolixa, pedem, rostrum cum uncia trientem, crassitudine vero [orig: verò] pollicem aequans. Superne [orig: Supernè] id nigrum est, lateribus autem pallens, ac inferne [orig: infernè] nigrum et subfuscum. Oculi sunt magni, iris lutea, et palpebrae rubeae: vertex plumis nigris tegitur, itemque crista insigni, similiter nigra: collum, venter, corpusque universum candet: sed cauda cinerea est, velut et desuper alae, nam infernae sunt albidiores, superiores alarum partes virore quodam splendent. Dorsum, etsi candidis tegatur plumis, pennis tamen nigris in virentem splendorem inclinantibus vestiri solet. Pedes qui in digitos fissi sunt, et crura quoque, pallescunt. Alba fascia circumcingitur caput, a [orig: à] rostri exortu ad oculos usque procedente Lacus Mexicani advena est, vocaturque ab
page 184, image: s240Hispanis indigenis, velut et quaedam aliae aves, martinete piscador, ob piscium quibus alitur capturam. Arundinetis educat sobolem, gravem infert morsum, ac gravem similiter vocem edit.
CAP. VI. De Avibus Heatototl, Achalalactli, et Amalozque.
[note: Nieremb. H. E. l. 10. c. 47. 48. ] IDoneum quoque conspectum HEATOTOTL, seu avis venti exhibet. Magna crista exornatur, orbiculari, ac coronae modo eminenti, et paulisper candida. Pectus e [orig: è] fusco vergit in cinereum: venter albus est, ac pedes plani: crura fulva, et pennae circa ea ortae: cauda orbicularis, et variata inferne [orig: infernè] candido, pulloque colore, superne [orig: supernè] vero [orig: verò] fusca. Alae subdus candentes, cinereae ac pullae sunt, desuper nigrae, candidis tamen quibusdam insertis pennis; reliqua vero [orig: verò] eadem quae aquaticis est natura.
Similis alteri HEATOTOTL, quae anate domestica paulo [orig: paulò] minor est, rostro atro, tenui, obrotundo, ac prope extrema contorto, plumis inferne [orig: infernè] candidis, superne [orig: supernè] vero [orig: verò] iuxta femora fulvis, lineis tamen nigris intercursantibus; circa residuum vero [orig: verò], et caudam fulvis. Alae sunt subtus cinereae; supernae vero [orig: verò] fuscae, nigrae atque albae. Caput est nigrum cristatumque, sed ab occipitio teniae albae utrimque procedunt ad oculos, qui atri sunt, et lutea constant iride, cum cetera sint similes avibus incolentibus paludes.
Suus quoque torques argenteus honestat ACHALALACTLI, seu avem piscium vibraticem. Alii vocant Michalacti. Columbina est magnitudine, et forma, rostro nigro acuminato, tres digitos longo, et pro corporis proportione crasso; caput crista ornatur e [orig: è] colore cyaneo in nigrum tendente, longaque. Venter candidis tegitur plumis, et collum torque candenti insignitur: ale inferne [orig: infernè] albescunt, sed postremis partibus videntur fuscae, et candicantibus maculis interstinctae, superne [orig: supernè] vero [orig: verò] sicut reliquum corpus sunt cyaneae, extremis partibus nigrae, et albis undique respersae maculis. Cauda partim nigra, partim cyanea est, sed maculis albis per intervalla quoque variata. Crura rubea sunt, pedes diversi in digitos, in atros ungues desinentes; oculinigri, et itis candescens. Advena avis est huic Mexicanae regioni, versaturque iuxta fontes et flumina, pisciculis et aliis aquatilibus victitans edulis, sed reliquatum avium palustrium sapore atque nutrimento.
Neque exiguus decor est AMALOZQUE, seu avirubescentis colli. Palustris ea est, nostrati turturi magnitudine par, cruribus pedibusque in digitos fissis, atque ex albo rubescentibus, nigris unguibus, rostro medio circiter longo, exili et nigro, atris oculis, et iride rubra, pectoris et ventris, et alarum inferna alba sunt; sed cauda, quaemediocrem magnitudinem nanciscitur, fulvo et nigro colore est inspersa: at collum pectusque torques bini, minimi fere [orig: ferè] digiti distantes intervallo, nigrique cingunt, quorum anterior undiquaque circuit, posterior superna deficit ac disparet parte. Ex utroque latere maculae binae candentes, pari amplitudine, supra oculos versus collum, illud fere [orig: ferè] attingentes, discurrunt. Superna corporis, adeoque ipsa cauda, albo, nigro, fulvoque sunt colore; alae vero [orig: verò] desuper fulvo et fusco. Indigena est avis, lacus Mexicani alumna, acveris tempore educans, sobolem. Estur caro, quae eodem quo ceterarum aquaricarum est nutrimento. Vescitur ipsa culicibns, pisciculisque et vermibus lacustribus: vehementius perstrepit quam pro corporis ratione, nec tamen potest garrulis avibus adnumerari.
page 185, image: s241CAPUT VII. De Avibus Farrensibus:
INsulae Farrae a [orig: à] plumarum copianomen adeptae videntur. Cum enim avium sint fetura felices, non mirum et plumarum abundare copia [orig: copiâ]. Ceterum aves quae ibidem reperiuntur, in [note: Hoierus in Epist. ad Clusium. ] aliquot distinxit clasles Hoierus.
In prima CLASSE Lundam, Alkam, et Lomvviam invenies. Illa mole corporis Anate est inferior, rostro rubente et latiusculo, pectus candida, tempus et alas nigra, pedesrubra. Revertitur primo vere. In praecipitibus celsarum rupium cavernis nidificat. Ova gallinaceis tum colore tum magnitudine paria edit. Quo sub autumnum abeat ignotum.
Alka illa aliquanto maior est, rostro lato et nigro, itemque corpore, nisi quod [orig: quòd] sub pectore et extremis alis albicat. Pedes nigri, caput denique fuscum, nisi linea alba ab utroque oculo ad rostri partem proximam duceretur. Nidificat in editissimis scopulis. Ova exalbo et nigro maculata ponit.
Lomvviae quae illa maior, corpus totum est nigrum excepto pectore quod albet. Pedes nigri, rostrum nigrum acutum, oblongumque. Ova in editioribus scopulorum marginibus excludit, cyanei quidem coloris, sed lineamentis undique diversorum colorum mire [orig: mirè] variegata ac velut picta.
In altera CLASSE, duas diversas species ponit, quae quod pedes ad incedendum inutiles habeant, nu~quam terram ingrediuntur, et mole corporis minorem aequant Anserem. Prior Ildbrimel vocatur. Caput eius fuscum, sub collo circulus albus, pectus candidum. Tergum et alae nigricant, maculata passim punctis albis, pedes ni gri. Forte [orig: Fortè] est mergus Farrensis maximus [note: Clus. Exot. l. 5. c. 6. ] Clusii. Creditur in undis marinis Alcyonis more fetum producere.
Altera est Goifugel rostro admodum lato et incurvo. Capite oblongo atque nigro. Alis exiguis, pedibus nigris ad incedendum ineptis. Oculorum margines candido circulo tinguntur. Rarissime [orig: Rarissimè] et nonnisi aliquibus annis visitur, nec ubi feturae operam det, ignotum.
Tertiam CLASSEM tres species forma discrepantur, tempestatum praenuntiae, et quae in alto tantum Oceano versantur, constituunt. Prima est Hafflert seu Equus marinus, ut inconvenienter appellant, quae magnitudine gallinam mediocrem, forma falconem utcumque aequat. Cinericio est colore, maculis albis passim interstincta, rostro incurvo velut falconis sed breviore. Adeius conspectum exhorrescere et littora legere piscatores solent. Certi tempestatem in propinquo esse noxiam.
Altera dicitur Stormsinck passere paulo maior. Tota est grisea, sive maaculis, rostro admodum exili. Pegasum praesuperiore rectius dixeris. Siquidem super ipsos fluctus incredibili pedum velocitate transcurrere, ac nimbi instar ferri solet. Videtur illi cognata [note: Oried. l. 14 Hist. Ind. c. 1. ] quam Oviedus Patines a [orig: à] Nautis vocari reliquit. Catervatim si navigantibus appropinquet, deponenda esse subito [orig: subitò] vela innuit.
Tertiae nomen est Barnsiard. Magnitudine haec Passeri par, sub pectore candicans, collo dorsoque nigricans, rostro nigro et nonnihil latiore, pedibus rubris. Tam velocem se natando praestat, quam [orig: quàm] Stormfinka currendo.
In quarta CLASSE duae diversae Anserum species censentur. Prior Helsingegans capite et collo nigro, circulo albo cincto, pectore albo, alis gryseis, tergo cyanei coloris, pedibus rubris, magnitudine Anati respondens dici
Altera Erandgans ansere silvestri paene [orig: paenè] minor, capite et pectore griseis, collo rubro circulo cincto, alis, collo, pedibus rubris. Rarissime in Farris conspiciuntur, neque ibi fetificant. Unde veniant, et quo nigrent, memini cognitum. Mutationem magistratus ubi apparuerunt imminere, superstitio ex longa experientia credidit.
Ultimum locum sibi Skua vendicat, avis aquilino generi et corporis mole et rapacitate respondens. Rostrum
page 186, image: s242habet curvum. Sed non admodum latum, pennas corpus tegentes griseas, sola alarum extremitate albicante, pedes griseos. Pisce vescitur, sed et in omne genus avium grassatur. Fetum negligenter ex ovis griseis, grandioribus, anatinis similibus, quae exilibus nigris maculis notata sunt, in apertis campis producit. Aliter eam describit [note: Clusius Exoticor. ] Clusius, et eandem fere [orig: ferè] cum [orig: cùm] vulture aquatico Oviedi existimat.
CAPUT VIII. De Avibus Lomsbay, Vulturibus aquaticis, Flamencos dictis, et aliis quibusdam.
[note: Navigat. Holland. ] AVes LOMSBAY ab Hollandis dictae, corpore sunt magno, alis parvis, ut mirum sit, tam gravia corpora attollere posse. Frequentes circa pottum Lomsbay in insula Aurangia, volant, unde et nomen invenere. Nidulantur in praeruptis montium locis. Unicum duntaxat ovum pariunt. Ab hominibus nihil metuunt, etiamsi in suis nidis comprehendantur.
[note: Nieremb. H. Exot. l. 10. c. 82. ] VULTURES AQUATICOS facit Oviedus mole tam grandes quam [orig: quàm] magnus Larus est. Rostrum habent Larorum, sed magis mucronatum. Pedes diversi generis, sinistrum anatum et anserum instar planum, dextrum curvis unguibus instructum. Vescuntur piscibus et avibus, iidemque cum illis qui Astures aquatiles ab Hispanis vocantur, de quibus Hernandes in Paralipomenis agit, esse putantur. Frequentes sunt in Hispaniola et insula quae a [orig: à] Divo Iohanne nomen accepit.
Avis quam [orig: quàm] Hispani FLAMENCO vocant, grui est forma [orig: formâ] non absimilis. Iuniores habent plumas candi das, ubi adoleverunt, mira [orig: mirâ] elegantissimorum colorum varietate distinguuntur. Gregatim volant, sed haud alte [orig: altè]. [note: De Laet. Indiae Occid. l. 1. c. 11 ] Iuxta littora insulae Cubae atque in ipsis marinis fluctibus victum quaerunt, salsis undis ita asluetae, ut quum ab Indis domi aluntur, (nam et cicurantur) sal potui earum necessario [orig: necessariò] admisceatur. [note: Idem l. 1. c. 20. ] Habent et insulae Bermudae maritimas, quae in subterraneis cave nis cuniculorum instar, nidulantur et ova sua ponunt, magnitudine et colore gallinarum ovis paria, ipsae carne sunt obesa [orig: obesâ], et gratinutrimenti.
[note: Idem l. 10. c. 5. ] Colophonem isti de Exoticis Avibus promiscuae historiae imponant illae in Pervano ciconiis maiores. Plumis sine ulla mixtura candidissimis, cruribus altis. Rariores sunt. Binae ut plurimum incedunt. Et piscib. victitant. De reliquis quae ad sua genera referri poterant, vide Notas.
TITULUS III. DE AVIBUS BRASILIANIS: Ex Georgii Marcgravii Historia Naturali Brasiliae.
De Avib. Brasilianis in genere notetur: Vix ullibielegantiores Avesreperiri quam [orig: quàm] in Brasilia, si varietatem plumarum et colorum spectes; verum [orig: verùm] nulla fere [orig: ferè] suave canit, ita ut cantu longe [orig: longè] a [orig: à] nostratibus superentur.
CAPUT PRIMUM. Nhandugvacu. Iacana, variae eius species. Curicaca.
NHANDUGVACU Brasiliensibus, EMA Lusitanis; Struthio avis. Ingentes hic reperiuntur, minores tamen aliquanto Africanis. Longa illi crura, inferiora sesquipedem, superiora pedem circiter longa. Tres habent in pedibus digitos anterius versos, unguibus nigris, crassis, haud acutis praeditos; posterius unum digitum, sed rotundum, grossum, unde difficulter in area levi aut tabulato possunt incedere, sed facile [orig: facilè] labuntur. Collum gestant incurvatum, ut Cycnus vel Ciconia; Longitudine circiter duorum pedum: Caput anserinum,
page 57, image: s243[illustration:
Curicaca Numenius. Indicus Clus Ardea specues
][illustration:
Iaca maciri
][illustration:
Iacana Wasserhun.
][illustration:
Fupuiuba SIapu
][illustration:
Tyeptranga
][illustration:
Sayacu
][illustration:
Gallina Afucana.
][illustration:
Gutra Guainumbi
][illustration:
Ibiau Noitibo
][illustration:
Guiratangeima
][illustration:
Mituporanga
][illustration:
Iaguacati
]
page 187, image: s244otulos nigros habent pulchros; rostrum compressum, non admodum latum, duos et semis digitos longum. Alas habent parvas, et ad volandum ineptas, quarum tamen unam instar veli erigentes citissime [orig: citissimè] cursum promovent, ut vix, ac ne vix quidem a [orig: à] cane venatico superari possint. Plumas habet gryseas per totum corpus, ut grus, in dorso longiores et elegantiores, et corpus plumis tectum fere [orig: ferè] rotundum apparet. Caudam non habet eiusmodi cristis praeditam, ut vulgo pingitur, sed plumae sunt per dorsum expansae ad anum usque.
Tesseras lusorias, aliaque ferramenta lubenter deglutit, sed non concoquit, at integra per anum reddit: Vescitur fructibus et carne.
Frequens in Capitaniae Serigippo campis, itemque in Capitania Rio Grande. In Pernambuco non visitur. Caro illius bona ad comedendum.
IACANA Brasiliensibus, gallina aquatica, Waterhun, diversae reperiuntur illius species, colore differentes. Haec elegantissima, magnitudine Columbae, sed cruribus multo longioribus, flavi coloris, cui viriditas immixta. Crura inferiora plus quam [orig: quàm] duos digitos longa, superiora (maximam partem nuda ut aquaticis) paulo [orig: paulò] minus: quatuor habet in pedibus digitos, quorum medius e [orig: è] tribus antrorsum versis, duos digitos longus, reliqui duo paulo [orig: paulò] breviores, quartus retrorsum versus, pedem, aut etiam amplius longo: omnes autem unguibus semidigitum longis et flavis armantur. Cauda brevis, ut gallinae silvestris; pennae in dorso, alis et ventre ex viridi et nigro mixtae, sub cauda albae; versus collum, et in toto collo et pectore eiusdem coloris cum plumis quaein collo pavonum aut columbarum quorundam visuntur. Caput habet parvum, ut gallina silvestris, quod tegitur membranaceo quodam tegu mento rotundo, coloris ut ge~ma Turcois. Rostrum rectum gallinaceum, plus uno digito longum; ab initio ad medietatem egregii miniati coloris, reliqua pars eximii flavi, cui aliquid viriditatis admixtum. Frequentissima in palustribus Brasiliae locis ubique. Caro illarum edulis, sed haud magni pretii, sunt enim plerumque macrae.
Alia species appellatur a [orig: à] Brasilienbus Agvapecaca, priori figura et magnitudine par; verum [orig: verùm] colorc diversa et inferior. Pennae illius sunt ut in dorso prioris, alae magis brunescentes: Carent autem mitella, at in qualibet ala interius habent corniculum directum, quibus se defendunt.
Tertia species prioribus figura et magnitudine aequalis, colore autem differens, totum caput, collum, dorsuns, cauda, nigri sunt coloris, initium alarum brunni: reliqua viridis; extremitates remigum brunni: pectus et infimus venter itidem brunni coloris, uti et crurum superiorum medietas superior. Rostrum rectum, crocei coloris, cum cuticula ruffa in exortu illius et parte capitis anteriori. Crura nuda, pedes cinerei. In qualibet ala, antica parte habet corniculum simile flavum.
Quarta species itidem figurae est ut reliquae. Rostrum illi flavum, mitella cutacea in initio capitis prope [orig: propè] rostri exortum rubens, processus habens ad latera extensos more gallinarum Numidicarum. Totum caput, collum, pectus et infimus venter plumis vestiuntur nigri coloris, dorsum, cauda, et initium alarum ruffum, seu dilute [orig: dilutè] brunnum; remiges alarum pennae thalassici coloris cum extremitatibus nigris. Sed hae remiges teguntur ruffis illis in exortu alarum, nec videri possuntnisi cum avis volat. Crura longa, digiti pedum longi, quilibet quatuor internodiis, cinerei coloris. Quaelibet ala in anteriori parte habet corniculum acutissimum coloris crocei.
CURICACA Brasiliensibus a [orig: à] clamore dicta, Masarino Lusitanis, avis Numerio, iudicio Clusii, similis: magnitudo illi mediocris Anseris: capitis autem magnitudo ut Anatis: collum sex digitos longum, tres crassum, aut paulo [orig: paulò] plus: Rostrum sex digitos longum, incurvum plane [orig: planè] ut ensis Hungaricus, coloris exigneo fusci. Corporis longitudo a [orig: à] collo ad podicem undecim digitorum, caudae novem, desinentis cum fine alarum. Crura
page 188, image: s245octo digitos longa, pedes duos et semis; rubriinstar anatis sed non plani, quatuor digitis et unguibus nigris, tribus anterius, uno posterius verso. Caput et collum habet plumas albas flavo mixtas, et in superiore parte paulum [orig: paulùm] oblongas: Oculi illi sunt nigri, circulo ruffo. Circa oculos et sub origine gutturis cutis nigra. Totum corpus nigris pennis vestitum, excepto dorso, capite et ventre, ubi cinereae obscurae, et in medio alarum albae, cano mixtae, ut in ciconiis. Reliquae pennae corporis, initii et finis alarum, et totius caudae nigrae. Tibiae superiores ad medietatem usque carent pennis, nam aquatica est avis.
Carnem bonam habet; quam saepe [orig: saepè] comedi coctam et frixam butyro.
Alia species reperitur huic similis, sed multo minor, et magnitudine fere [orig: ferè] gallinae, quae vocatur matui tui.
Frequens est ad Flumen S. Francisci, in Itapuama et alibi.
CAPUT II. Tiiepiranga. Iacapu. Iambu. Gallina Africana. Gviratangeima. Iupuiuba, Sayacu. Ani. Gvira guainumbi.
TIIEPIRANGA Brasiliensibus, Avis alaudae magnitudinem paululum [orig: paululùm] superat, et cantum passeris nostratis aemulatur. Totum corpus, collum et caput egregie [orig: egregiè] rubicundi seu sanguinei est coloris: alae vero [orig: verò] et cauda splendide [orig: splendidè] nigri; praeterquam in initio alarum, ubi aliquid rubicundi admixtum est. Crura nigra, inferiora quidem nuda, superiora autem nigris penis vestita. Rostrum instar passeris, superiori parte nigtum, inferiori versus [orig: versùs] acumen nigrum, reliqua versus [orig: versùs] caput album. Pennae in capite breviores, quas crispare interdum solet more Passerum. Omnes pennae totius corporis interius sunt nigrae, exterius rubrae, ita tamen complicatae, ut exterius totae rubrae appareant. Cauda longitudine ferme [orig: fermè] tres digitos aequat. Digiti pedum quatuor et ut in plerisque avibus dispositi.
Alia huius species reperitur passeris magnitudine; quae pennis per totum corpus vestitur ex cinereo caerulescentibus; alae tamen quodammodo ad thalassinum colorem accedunt. In ventre et inferiori parte colli seu gutture albicat, vel potius argenteo colore nitet. Crura cinerei coloris, ut et rostrum, quod ipsi simile Fringillae. Digiti pedum quatuor secundum communem avium modum.
IACAPU, Brasiliensibus; Avis magnitudine Alaudae, cauda extensa, alis brevioribus: cruribus brevibus et nigris; unguibus acutis ad quatuor digitos: rostro paulum incurvato et nigro, semidigitum longo. Totum corpus vestitur pennis nigris splendentibus; sub gutture tamen nigredini illi maculae coloris cinnabrii sunt admixtae.
IAMBU Brasiliensibus dicta avis est perdix, nostratibus quidem, magnitudine par, uti et figura. Pennae autem per totum corpus obscure [orig: obscurè] flavescentes, verum [orig: verùm] fusco mixtae atquemaculatae.
GALLINA Africana ex Insula do Maio, magnitudine nostratium gallinarum, figura corporis fere [orig: ferè] ut perdix: collum item coronatum portans, et caudam perdicis habens inferius dimissam: pedes gallinaceos: rostrum flavum: et in capite mitellam cutaceam fuscam: ad latera porro [orig: porrò] capitis alba, ut et ad quodlibet latus prope [orig: propè] rostrum cristam rubram ad latus protensam. Totum corpus vestitur pennis nigris, quae elegantissimis maculis albis variegatae sunt, in alis quidem oblongis, in reliquis autem partibus rotundis; suntque in dorso minores, quam [orig: quàm] in reliquis partibus. Huic similes vidi e [orig: è] Sierra Lyona advectas, sed eorum collum circumligatum seu circumvolutum, quasi linteamme membranaceo coloris cinerei caerulescentis. Caput tegit crista obrotunda, multiplex, constans pennis eleganter nigris. Punctula albicantia per totius corporis
page 58, image: s246[illustration:
Mitu Mutu
][illustration:
Guara
][illustration:
Iacupema
][illustration:
Mituporango
][illustration:
Ibiau magnitudinc noctue
][illustration:
Matuitui
][illustration:
Guainumbi
][illustration:
Soco
][illustration:
Guira querea
][illustration:
Iamacay
][illustration:
Iacurutu
]
page 189, image: s247ambitum, quasi umbra thalassina variegantur.
Congensibus haec avis dicitur Quetele.
QUIRATANGEIMA Brasiliensibus; Avis paulo [orig: paulò] maior Alauda, Picae variae aequalis. Corpus habet circiter tres digitos longum, collum sesquidigitum: Caput parvum, rostrum rectum, acutum, digitum longum, crura pedesque, ut reliquae aves communiter: Caudam longam, rectam, quatuor digitos longam: Color rostri niger, excepta inferiori parte, ubi inseritur quae aliquid fusci habet: Caput nigerimum et collum usque ad initium petoris. Colli superior pars a [orig: à] capite fere [orig: ferè] ad initium dorsi uranica est: per initium dorisi transversam habet maculam nigram usque ad alas exterisam: alae autem suntnigerrimi coloris, verum [orig: verùm] in medio secundum longitudinem habent maculam albam sesquidigitum longam: Cauda quoque totanigra: reliquum corpus coloris uranici: Crura subcaerulea. Oculorum pupilla subnigra, albo subflavo.
Nidificat in altis arboribus Acaya, idquelibenter prope [orig: propè] aedes. Nidos egregios exstruunt hae aves, cylindraceae figurae, et appendunt magno numero extremitatibus ramorum; qui constante [orig: constantè] virgultis. Clamant fere [orig: ferè] ut picae variae nostrates.
IUPUIUBA seu IABU Brasiliensibus, eiusdem formae cum praecedenti, et codem modo in eadem arborenidificans (una est femina, alter mas) cauda paulum breviori. Corpus habet totum nigerrimis pennis versitum: in utriusque alae medio maculan flavam digitum longam; in extremitate dorsi, et prope [orig: propè] anum tota est flava (vidi quoque totaliter nigras, dorso sanguinei coloris) cauda inferius ab exortu ad medietatem flava, reliqua medietas nigra, superius nigra in totum, solum in ea ad latera utraque usque ad medium pennam habens flavam. Crura nigra et pedes. Rostrum sulpurei coloris: Oculi Sapphurini, pupilla nigra: linguam caeruleam habet anterius fissam seu duplicatam.
Prope [orig: Propè] aedes domini Ingenif Tupucurai arbor Uti sita, in qua plus quam [orig: quàm] quadringenti nidi harum avium pendent; maximoque numero sunt hae aves, quae ter quotannis ibi pullos escludunt: nidus autem quiliget ex arido gramine, et pilis equinis aut suillis mixitis est compositus, coloris fusci, figura ccucurbitae angustae cum suo alemico, longus in totum sesquipedem circiter, et ab infimo ad unum pedem altus, cavus ut bursa, reliquum superius ad semipdedem simplum est, er sua extremitate pendet a [orig: à] ramulo exteemo: omnes autem nidi ex ramulis minimis extremis arborum dependent.
SAYACU Brasiliensibus, Avis Fringillae magnitudine: totum corpus vestitur pennis, coloris e [orig: è] cinereo et thalassino mixti, in alis autem et dorso thalassinum admiscetur, ita ut Sole illustratae egregie [orig: egregiè] splendant; rostrillum nigrum, oculi quoque nigri in totum.
ANI Brasiliensibus; Avis Turdelae magnitudine, totaliter nigra, pennis, rostro, oculis, pedibus Caudam longam erectam habet, sex digitos longam: Rostrum altum, Iatum, digitum aut paulo [orig: paulò] plus longum: inferior pars directa fere [orig: ferè], superior alta, lata; semilunaris figurae, et compressae, ita ut acumen fere [orig: ferè] superius habeat. Crura et pedes satis exiles, et in iis quatuor digiti, duo anterius, duo posterius versi, more psittacorum. Clamat elata voce yiiiiy uno tono, in medio elevatiori.
Frequentes sunt in silvis omnibus, verum [orig: verùm] cibo inutiles.
GUIRA GUAINUMBI Brasiliensibus Tupinambis; avis magnirudine Columbae advisum, quia plurimas p'umas habet, sed revera corpus non superat magnitudinem Turdelae. Caput paulo [orig: paulò] maius habet quam [orig: quàm] Turdela: rostrum nigrum, duos circiter digitos longum, cuius superior pars paulo [orig: paulò] longior inferiore. Est autem rostrum superius et inferius in latere serratum instar serrae, inservitque dentium loco. Crura habet brevia, haud multum digitum excedentia, nigra; quatuor in
page 190, image: s248pedibus digitos, quorum unus retrorsum vergit, tres antrorsum, sed primus versus interiorem pedis partem brevior, medius longissimus, et tertius iterum brevis, sedn non aequalis cum reliquis exortus: primi enim exortus est ad pedem, secundi itidem, tertii vero [orig: verò] tertium articulum medii, habetque primus tres, secundus quatuor, tertius ibidem tres articulationes, qui retrorsum vergit duas. Ungues nigri deorsum incurvati. Cauda ongissima, directa pennis paucis rectis, digitum circiter lata, sed decem longa: et quidem duae tantum pennae extreman caudam constituunt, quae ad duos digitos plumis carent, in extremitatibus autem rursus plumas habent ad duosdigitos. Corpus totum sex circiter digitos longum est. Pennae elegantissimae: nimirum in capite quasi mitram gerit ex pennis Sapphyrinis, quae prope [orig: propè] exortum rostri Turcoidis colorem referunt: in medio aurem huius mitrae macula visitur nigra magnitudine grossi Misnici. Infra oculos (qui flavi sunt, pupilla nigra) etiam nigras pennas habet Sapphyrinis mixtas: guttur inferius, totum pectus et totus venter obscure [orig: obscurè] luteum habet colorem; superior colli pars, totum dorsum, alae et cauda viridis seu graminei est coloris, sed cui (praesertim in alis et cauda) thalassinus admixtus, ut in collis anatum et pavonum; a [orig: à] genibus ad ventrem crura superiora pennis virentibus sunt praedita. In medio collo inferius quasi pro insigni gerit tres vel quatuor pennulas nigras, et circum eas Sapphyrinas, quae maculam quandam seu notam constituunt.
CAP. III. Iaguacti gvacu. Mitu. Mituporanga Ibiiau.
IAGUACATIGVACU Brasiliensibus, Papa Peixe Lusitanis, nam piscibus victitat. Avis Turdelae magnitudinem aequat; figura corporis ut Picus maior. Rostrum habet nigrum, rectum, et in extremitate acutum, tres ferme [orig: fermè] digitos longum: Oculos nigros et crura brevissima nigra: superiora crura ex parte carent plumis; in pedibus digitos quatuor, (unum retrorsum) inaequalis longitudinis, duo enim versus exteriora pedis breves sunt, tertius interior longe [orig: longè] brevissimus et remotior. Ungues nigri. Cauda duos digitos longa, excedens alarum fines. Pennae totius corporis superiores, nimirum in capite, collo, alis, cuada sunt ferrugniei coloris et splendetis: Circa collum transversim, annulum habet ex albissimis plumis; guttur, inferius collum, pectus, et totus venter pennis verstiuntur albis, prope [orig: propè] utrumque oculum etiam maculam habet ex albis pennis: in cauda autem albae pennae interseruntur guttatim, ut et in als, sed quae vix videntur, nisi cum alas explicant et volant.
MITV vel MYTV Brasiliensibus dicta avis ex Phasianorum est genere, maior gallo gallinaceo. Corporis longitudo a [orig: à] collo ad exortum caudae est decem digitorum: colli longitudo sex digitorum, totaliter nigris pennis est vestita, excepto ventre et sub ano, ubi brunni coloris est, fere [orig: ferè] ut perdix. Tenuiores sunt pennae ad collum, caput, et in pectore, et holoseicum villosum nigrum pulchritudine aequant. In summo capite habet pennas nigras complicatas in planissimam quasi mitellam, ut nesciens vix possit agnoscere, quas irascens, aut etiam alias [orig: aliàs] in cristam etgit. Rostrum habet insigne, non crassum, incurvatum, sesqidigitum fere [orig: ferè] longum; inferior pars eius parva, superior ferme [orig: fermè] quadruplo maior. Rostrum autem coloris est egregii incarnati, versus acumen tamen albicat. Crura habet gallinacea decem digito s longa, nimirum quatuor a [orig: à] pedibus ad genua, et sex superius, atque haec vestita pennis nigris: digitos item quatuor gallinaceos, quiin exortu usque ad primam iuncturam cuticula sibi invicem annectuntur, ut in aliis quibusdam avibus. Caudam habet pedem longam, instar gallo-pavi, quam semper in latum movet, Kit, Kit, clamando,
page 191, image: s249utilli. Caput bene formatum, anserini magnitudine: Collum sex cireciter digitoslongum: Oculos habet magnos, egregios, nigros, et pone [orig: ponè] aures maculam cutaceam albescentem ut gallinae. Mansuescit facile. Lubenter in alto sedet ut gallo-pavi, scanditque arbores, utilli. Carnem denique habet admodum bonam. Reperitur et alia eiusdem species, quam Mituporanga vocant Brasilienses, solo rostro et pennis capitis differens, haec rostrum habet haud longum, satis crassum, non tamen ita altum ut Mitu, neque sich lunatum: eius extremitas utrobique nigra, reliquum totum crocea cute vestitum, qualem et circa oculos habet. Oculi nigri egressi: collum et caput nigerrimas habet plumasinstar holoserici; et in summitate capitis crispates atque cochleatim tortas habet pennas usque ad initium colli; has erigere in crstam crispam potest. Reliquum totius avis nigrum, cui nigredinihinc in de aliquid viridis transplendet. Circa anum albas obtinet pennas. Crura cinerea, figura ut Mitu. Cauda nigra, sed extremitates illius pennarum albae. Et haec quoque avis optime [orig: optimè] mansuescit.
IBIIAU Brasiliensibus, Noitibo Lusitanis: Avicula Hirundinis magnitudine: Caput habet latum et compressum: oculos magnos, elegantes, nigricantes, pupilla atra splendente ellypticae figurae, exterius autem oculos ambit circulus ex albo flavescens. Rostillum minimum habet, quod non excedit crassitiem dentis aranei, nec tam est longum: nares tamen patentes in rostro: Os amplissimum, quod clausum non potest videri, at quando rostrillum aperit, os ad oculos diducere potest, itaut digitum fere [orig: ferè] sit amplum; Linguam habet minimam. Crura alba, et secundum corporis molem parvula, vixsemidigitum longa; quatuor in pedibus digitos, tres anterius, quartum retrorsum versum, unguibus incurvatis nigricantibus. Secundum longitudinem in unguiculo digiti medii cuiuslibet pedis versus interiora habet pinnam quasi multipliciter sectam, seu dentatam, videturque unguiculus quasi plumatus versus interiora, sed non sunt plumae, verum [orig: verùm] cutacea materia et aspera. Caudam habetelegantem, quam in latum potest explicare, duos digitoslongam, cum eius extremitate etiam alae desinunt. Pennas in toto inferiori corpore habet ex albis et nigrix mixtas, ut Nisus: In capite, dorso, alis et cauda nigricant, et albedo inspersa grata verietate: nonnihil quoque flavedinis albedmi admxtum: uno verbo, nigra est et punctulata subtiliter hinc inde.
Reperitur et species huius mgnitudine Noctuae, eiusdem coloris et conformationis. Os quando aperit, pugnum humanum facile [orig: facilè] admittit.
CAPUT IV. Guainumbi variae species.
GVAINUMBI quae er Guinambi, item Aratica et Arataratagvacu vocatur a [orig: à] Brasiliensibus, a [orig: à] Lusitanis Pegafrol, a [orig: à] nostratibus potest appellari Bloemen Specht. Huius autem multae hic reperiuntur species.
Prima: Totius corporis aviculae longitudo ab initio capitis (ubi rostrum est insertum) ad exortum caudae, duorum digitorum. Capitis magnitudo una [orig: unà] cum pennis magnitudinen cerasi dulcis mediocris aequar. Colli longitudo tres quartas partes digiti, corporis longitudo unius digiti est et quadrantis. Magnitudo autem corporis cum pennis olivam grandem vix aequat. Rostellum habet sesquidigitum longum, subrotundum, aequale, tenue [orig: tenuè], et valde [orig: valdè] acuminatum, rectum, paululum [orig: paululùm] tamen versus extremitatem dorsum versum; color huius niger, excepta inferiori parte prope exortum, ubi rufescit. Linguam habet duplicatam, seu bisectam, tenuissimam instar serici fili tenuissima, albam, longam, ita ut illam longe [orig: longè] extra rostellum possit exserere: Ocellos parvos nigros. Crura et pedes minimos breversque, nigri coloris; in pedibus quatuor digitos, tres anterius, unum
page 192, image: s250posterius versum, longis, semilunaribus, acutissimisque unguiculis nigris praeditos. Caudam habet directam, digitum longam, quatuor ut plurimum pennis constantem. Alae autem quae duorum digitorum longitudinem habent, ad extremptiatem caudae fere [orig: ferè] pertingunt, pennae singulari arte a [orig: à] natura sunt compositae. Ab exortu enim alarum ad tres quartas partes digiti circiter duplex ordo pennarum est, unus longior altero, et superpositae sunt sibi invicem pennae, quasi alae breves super longas. Hinc post has pennas, alae pennze (quarum ciriciter decem sunt) sequens interior semper longior fit antecedente exteriore, ita ut intima sit omnium longissima fincem alae definiens. His alis expansis volare diu potest, ac in aere [orig: aëre] quasi pendula manere; inter volandum strepitum edit in star bruchi, seu rectius hur, hur, hur, instar rotae linteariorum quae circumvolvitur: admodumque tenues apparent et transparentes pennae alarum expansarum. Color plaumarum aviculae per totum caput, collum superius et ad latera, per dorsum totum et initio alarum est refplendens mirifice [orig: mirificè], nec a [orig: à] pictore bene exprimi potest; nam viriditati, qualis in Pavonum et Anatum collo, aureus, igneus, flavus mire [orig: mirè] admixtus est, ita ut Sole illustrante mirifice [orig: mirificè] splendant. In gutture, oinferiori collo, pectore et toto infimo ventre, cruribusque superioribus albae suntpennae, quibus in collo inferiori eximii coloris simul sparsim admixtae, in ventrealbis subiacnetnigrae. Alarum initium miro colore constare dixi, religqua tota brunna seu spadicei coloris splendentis. Cauda pennis constat coloris instar chalybis politi carrulescentis. Victitat floribussolum [orig: floribussolùm], ideo [orig: ideò] capta viva detineri non potest, sed moritur. Frequentes autem in floribus arboris, quae Mense Ianuario potissimum [orig: potissimùm] floret, et et potest aliquis vel sexagita uno die sclopeto figere. Inveniuntur et super aliis arboribus variis. Toto autem anno, magno numero in silvis inveniuntur, et praesertim matutino tempore ingentem strepitum excitant. Non autem canunt, sed clamant, Screp, Screp, Screp, uno sono et continenter, fere [orig: ferè] ut passeres. Volantes velociter alas movent, et cum vix videantur, et per longum temporis spatium in aere [orig: aëre] velut quietae, vel se moventes haerere possunt alarum ope. Flores rostellis carpunt inter volandum. Nidum faciunt in ramis arborum solidi Hollandici magnitudine. Ova ponunt albissima testa, duo ut plurimum, ovalis figurae, piso haud maiora.
Secunda: Pulchrior priori, eiusdem magnitudinis et figurae. Rostellum tamen brevius, nimirum duas tertias partes digiti longum, eiudem figurae et coloris cum priore; Lingua eadem, ut et ocelli, erura, pedes, cauda et alarum figura. Plumarum color in capite, collo superiori, dorso, alis, cauda similis priori; at in gutture, seu collo inferiore, toto pectore et infimo ventre usque ad extremum corporis, tam eleganti et splendente viriditate cum aureo colore transplendente sunt plumae, et mire [orig: mirè] resplendeant. Prope [orig: Propè] anum macula est satis magna (respectu [orig: rèspectu] aviculae) constans plumis candidissimis.
Tertia, minor reliquis omnibus. Ab initio capitis, seu exortu rostri ad exortum caudae duos et semis digitos longa. Collum unum fere [orig: ferè] digitum longum: Caput haud magnum. Corpus sesquidigitum longum. Rostellum paulo [orig: paulò] plus digito Iongum, nigrum, subrotundum, acutum ac fere [orig: ferè] rectum. Crura et pedes, ut reliquarum. Pennarum corporis et alarum etiam eadem dispositio, sed color diversus. Caudam longiorem habet reliquis omnibus, paulo [orig: paulò] plus tribus digitis longam, pennis constantem, quarum ea quae exortui eius vicinior, brevior, secunda semper longior; est que cauda furcata, et avicula volans eam in duo amplissima cornua expandit, ita ut extremitates cornuum sesquiditum a [orig: à] se invicem distent. Totum [orig: Tótum] Caput et collum huius aviculae ex nigro serico colore elegantissime [orig: elegantissimè] caeruleum transplendet, ut in collo Anatum. Totum dorsum et pectus viride, aureum, et thalassino
page 193, image: s251transplendes, ut in secunda speciel, atque etiam proe [orig: proè] anum talis macula est e [orig: è] plumulis albis. Alarum color epaticus est. Cauda ex nigricante caerulenti instar politi ferri caeruleo imbuti.
Quarta, paulo [orig: paulò] minor tertia: Corporis figura et plumarum dispositio eadem, sed alio colore, necnon differens rostro, et crurum colore. Rostellum sesquidigitum longum, deorsum incurvatum instar einsis Polonici, subrotundum, ubique aequalis crassitiei, et in extremitate acuminatum. Superior eius pars nigra est, inferior flava, excepta extremitate quae etiam nigricat. Caput superius, collum superioriparte, ut et alae, colore sunt, ut prima species, guttur, collum inferius, totum pectus et infimus venter ex albo rufescentis sunt coloris. Caudam habet plus digito longam, desinentem cum fine alarum, constatque pennis ex nigricante viresentibus, quae in Extremitatibus albae. Crura eodem modo disposita habet, ut ceterae species, sed hand nigra, verum [orig: verùm] alba seu flavescentia, similibus digitis, et unguiculis semilunaribus, acutis, et nigris.
Quinta, magnitudine par tertiae speciei: Rostello nigro, paulo [orig: paulò] plus quam [orig: quàm] digito longo, et paulum [orig: paulùm] deorsum incurvato, ocellis nigris, uti et cruribus et pedibus. Cuttur, collum inferius, et totus venter nigris holosericis vestuntur pennis, cui nigredini quasi paulum [orig: paulùm] caerulei transplendet. Prope [orig: Propè] anum machla est albis plumulis. Extremitates autem nigri, nimirum ad latera colli, pectoris et ventris mire [orig: mirè] thalassino, aureo et viridi mixti resplendent. Totum caput superius, collum superius, et totum dorsum ornantur pennis, aureo, igneo et viridi mixtis, ut et initum alarum. Reliquum alarum ferreum est, seu fuscum. Cauda paulo [orig: paulò] plus digito longa, eleganter brunnis, cui caeruleus transplendet, pennis constat, crica oras autem pennae illae habent colorem, qualem chalybs politus caerulescens.
Sexta, quintae magnitudine par. Rostellum habet paulum curvatum, digitum longum, inferius album, superius nigrum. Totum caput, collum, dorsum et venter, ac initium alarum insignis coloris resplendentis pennis vestiuntur, nimirum plurimo aureo, dimidio fere [orig: ferè] igneo, et minimo viridi mixto. Insumma, splendet ut Sol. In ventre pennae albae paucae mixtae. Crura nigra sunt. Alae nigricantes. Cauda sesquidigitum ferme [orig: fermè] longa, elegans et lata, constans pennis quibusdam insignis illius coloris, quo reliquum corpus, quae dam ex viridi et aureo mixti coloris; et per oras albae, quae dam in uno latere, fen medietate albae, albtero virides, cui transplendet aureus.
Septima, paulo [orig: paulò] minor quinta et sexta specie. Rostellum habet non omnino [orig: omninò] digitum longum, coloris per totum corpus cinerei fero [orig: ferò], ut pasler, cui hinc inde mire [orig: mirè] refplendens rubrum instar Rubinf perlucet.
Octava: omnium eleganitissima. Rostellum rectum, nigrum haber, semidigitum longum; Linguam longam duplicatam: magnitudo et conformatio est ut secundae speciei. Totum caput superius et collum superius mito rubini colorefulgent, ac si rubinus radiis solis illufstretur. Guttur autem et collum inferius merum aurum Hungaricum politum, et radiis solis illustratum exhibent, ita ut impossibile sit perfecte [orig: perfectè] similitudinem horum colorum reddere, multo [orig: multò] minus a [orig: à] pictore repraesentari. Initium dorsi holoserica nigredine tectum est, reliquum fuscis pennis, quibus tamen aliquid obscurae viriditatis admixtum. Totus infimus venter eiusdem cum dorso coloris pennis vestitur: Alae fusco ut in reliquis speciebus: prope anum maculam habet albam. Crura exilia nigra. Cauda digitum, et paulo [orig: paulò] plus longa pennis constat brunnis rufescnetibus (feulemort) quae in extremitatibus per oras fuscescunt. Cauda lata, quam intervolandum egregie [orig: egregiè] explicat. Alarum extremitas cum cauda desinit.
Nona, fi, ura et magnitudine, ut prima. Rostellum superiusnigrum, subtus ruffum. Totum corpus, exceptis alis, insignis illa spledet viriditate
page 194, image: s252cum aureo transplendente, quali secunda species in ventre. Alae fuscae. Cauda digitum longa, latiuscula, pennis constans coloris, ut ferrum politum caerulescens.
Sortitur autem avis haec varia apud Brasilienses nomina, praeter generale Guainumbi, ut Guaracyaba, id est, radius Solis, et Gvaracigaba, id est, capillus Solis. Fr. Ximenes scribit a [orig: à] Mexicanis appellari Huitzitzil. Avicula est, inquit, quae habet plumas pictas variis coloribus, e [orig: è] quibus mixtis et compositis cum artificio, et admirabili industria faciunt Barbari imagines Sanctorum et aliarum rerum, atque ita coniungunt, ut optime [orig: optimè] similitudinem repraesentent. Huius aviculae ea natura est et proprietas, quod [orig: quòd] non diutius vivat, quam [orig: quàm] folres plantarum durant, cuius melle vicitat, quibus decidentibus, rostello suo se affigit arborum truncis, et sex mensibus ita immota manet, donec folres renascantur: quod tam multis testimoniis confirmatur, ut de eo dubitari non debeat. Aiunt pulverem huius aviculae haustum, curare arthritidem coralloidem. Haec ille. Vidimus plures eiusmodi icones artificiose [orig: artificiosè] ex huius aviculae plumis concinnatas ita dextre [orig: dextrè], ut coloribus pictae viderentur, si autem Soli obvertas, mirabiliter spelendent.
CAPUT V. Iacupema. Iacamacaii. Iacurutu. Soco Matuitui.
IACUPEMA Brasiliensibus. Phasiani est species; paulo [orig: paulò] maior gallina minore domestica nostrate. Caput illi gallinaceum haud magnum; Rostum gallinaceum: Oculi nigrescentes, collum septem circiter digitos longum; corporis autem longitudo ab exortu colli, ad exortum caudae novem circiter digitorum. Caudam habet longam et latam, longam nimirum pedem. Crura longa, superiora plumis vestita et quinque digitos longa, inferiora tres, aut paulo [orig: paulò] plus. In pedibus quatuor digitos gallinaceos, quorum medius e [orig: è] tribusanterioribus duos digitos longus. Plumis tota avis vestitur nigris, quibus brunni aliquid mixtum. Ac cpaitis quidem plumas in cristam erigere potest. Cingunturque illae nigrae aliis albis in ambitu. Guttur sub capite, et ad sesquidigiti longitudinem, in collo plumis nudum est, et rubra cute tectum. Collum totum inferius plumulis albis in nigris dispersis est variegatum, ut et totus infimus venter, ac alarum medietas posterior: superiora crura et cauda solis nigris constant, cui aliguid brunni mixtum. Crura inferiora et pedes elegantis rubri coloris. Cicurantur Carnem habet bonam. Haecavis a [orig: à] clamore suo noemen accepit. clamat enim Iacu, Iacu, Iacu.
IAMACAII, Brasiliensibus. Avicula Alaudae magnitudine. Corpus tres digitos longum, collum plus digito, crura duos digitos, cauda fere [orig: ferè] quatuor. Caput habet parvum: Rostrum digitum longum, directum, paulum deorsum inclinatum, acutum, nigrum quidem, at inferius prope exortum paululum caerulescens. Caput nigris vestitur pennis, uti et collum inferius, superius luteis: totum dorsum, pectus, et infimus venter luteis, alae nigris, in quorum medietate albae insertae, quae maculas albas faciunt, in qualibet ala unam: ad exortum alarum transversim per dorsum tendit nigra macula: Cauda etiam nigra. Crura et pedes fusci. Elegans est avis.
IACURUTU Brasiliensibus. Bufo Lusitanis. Noctua est, magnitudine aequat Anseres: Caput habet rotundum instar felis> Rostum aduncum, nigrum, superiori parte longius. Oculos magnos, elatos, rotundos, et splendentes instar Crystalli; in quibus interius circulus flavus versus extrema apparet. Latitudo oculorum aliquanto [orig: aliquantò] maior grosso Misnico. Prope [orig: Propè] aurium foramina plumas habet duos digitos longas, quae instar aurium in acutum desinunt et attolluntur. Cauda lata est; neque alae pertingunt ad illius extremitatem. Crura pennis vestita usque ad pedes: in quibus quatuor digiti, tres anterius, unus posterius
page 59, image: s253[illustration:
labiru gua cu
][illustration:
labiru
][illustration:
Urutaurana.
][illustration:
Cariama.
][illustration:
Guirapunga
][illustration:
Guiraru. nheengcta
][illustration:
Arara canga
][illustration:
Guara
][illustration:
Tamatia alia
][illustration:
Ipecu
][illustration:
Tamatia
]
page 195, image: s254versus, atque in quolibet unguis incurvatus niger, plus quam [orig: quàm] digitum longus, et acutissimus. Pennae totius corporis variegatae e [orig: è] flavo, albo et nigricante pereleganter.
SOCO Brasiliensibus, avis Aquatica, cuius multae hic observari possent species; haec cuius Iconem addimus, magnitudinem habebat Ardeae minoris. Rostrum obrinet rectum, nigrum, et in extremitate acutum, duos et senis digitos crassum, ubi crassissimum. Caput illi instar Ardeae, uti et collum pedem longum. Oculi nigri circulo aureo. Alae et cauda simul desinunt: Cauda enim brevis, nec supra quinque digitos longa. Crura satis songa, superiora quippe quatuor, et inferio ra totidem digitos: in pedibus porro [orig: porrò] quatuor digitos, videlicer tres anterius, unum posterius versum. Crura autem superiora ad medietatem sunt nuda pennis: catera fusca cute tecta. Caput et collum brunis quidem pennis, sed quae punctulis nigris variegatae sunt, vestiuntur. Per totum collum inferius ad pectus usque rendit linea plumis albis, nigris et bru~nis mixta. Dorsum et Alae nigris quidem, sed quae minutissimis punctulis flavescentib. variegatae sunt, vestiuntur; Venter quoque ad eundem modum: sub alis denique nigrae, et albo maculatae sunt pennae.
MATUITUI Brasiliensibus. Avis Alaudae magnitudine. Rostrum habet rectum, nigrum quiden, at in exortu inferius croceum Oculos elegantes nigros. Totum Caput superius, collum, dorsum, alae et cauda superius coloris sunt obscure [orig: obscurè] grysei, et remiges alarum nigricantes. Caput inferius, guttur, pectus, et infimus venter albicant, ut et crura superiora, quae mediam partem pennis vestita, more avium aquaticarum. Supra exortum rostri in fronte maculam habet albam, et annulum album circa collum, et inferius seminanulum obscure [orig: obscurè] gryseum, huic contriguum: nam guttur totum album est, collum superius totum obscure [orig: obscurè] gryseum. Crura sunt subluteola; digiti autem pedum aliquid fusci admixtum habent. Tres solummodo [orig: solummodò] digitos habet in pedibus, omnes anterius versos, qui in exortu cute ex parte iunguntur: Unguiculin nigri.
Avis haec ad littora maris et ripas salsorum fluminum discurrit.
CAPUT VI. Iabiru. Iabirugvacu. Manucodiata.
IABIRU Brasiliensibus, Belgis vulgo Negro. Avis haec magnitudine superat cugnum, Corpus illius quatuordecim digitos longum: Collum totidem, et brachii humani habens crassitiem. Caput satis magnum, Oculi nigri, Rostrum nigrum directe [orig: directè] extensum, et superius versus [orig: versùs] extremitatem paulum incurvatum; undecim digitos longum, duos et semis latum; versus [orig: versùs] exteriora acuminatum; estque superiorrostri pars paulo [orig: paulò] altior, et maior inferiori. Caret lingua, et sub gutture ingluviem habet mediocris magnitudinis. Crura longissima, duos nimirum pedes: superiora enim unum pedem et digium longa, et mediam partem pennis nuda; inferiora undecim digitos. Sunt autem crura recta, nigricantia, et quasi sevamta, digitum medium crassa. In pedibus digiti quatuor, tres anterius, unus posterius versus; quorum medius quatuor digitos longus, ceteri paulo [orig: paulò] breviores. Tota avis verstitur albis pennis instar cycniaut anseris. Collum fere [orig: ferè] totum, nimirum octo digitorum, longitudine a [orig: à] capite numerando, caret pennis; achuius medietas cum capite tegitur nigra cute, reliqua alba cute. Sed puto in cute haesisse pinnulas albas, et fuisse abreptas. Cauda lata desinit cum extremitate alarum.
IABIRUGUACU Petigvaribus, Nhandu apoa Tupinambis: Belgis Deurvogel. Rostrum habet magnum, septem et semis digitos longum, in extremitate teres, et inferius incurvatum; caret lingua, et rostrum inferius canum est. In summitare capitis mitram osseam coloris albi, et cinerei mixti gerit. Oculi nigri, et pone [orig: ponè] eos aurium
page 196, image: s255foramina ampla. Collum decem digitos longum, cuius medietas, uti et caput, plumis, accute squamosa cinerea est tecta, cuius squamae albicant. Corpore aequat Ciconiam; Caudam habet brevem et nigram, cum qua alae desinunt. Cruta superiora ex parte albis vestita pennis, cetera tota cinerea, et quidem superiora crura longa sunt digitos octo, inferiora sex, aut paulo [orig: paulò] plus: digiti pedum quatuor, ut in priore Totum corpus et collum albis verstitur pe~nis, et a [orig: à] collo longiusculae pennae propendent et circum. Alae albae, remiges illarum pennae nigrae, rubini colore transplendente in nigro. Pellis detrahitur huic avi, ac caro eius cocta comeditur; pinguis est et sicca, boni saporis, praesertim si coct a butyro frixetur. Comedisaepissime [orig: Comedisaepissimè].
MANUCODIATA et quidem [orig: quìdem] Rex creditus; ad aspectum Columbam, sed revera hirundinem aequabat. Caput habet parvum, Oculos parvos, rostrum rectum, satis crassum, acuminatum, sesquidigitum longum: Collum digitum longum; Corporis autem longitudo a [orig: à] collo ad caudae exortum vix trium digitorum et semis. Alae supra septem longae; Cauds lata et sex digitoslonga. Crura duo habet, quodlibet inferius duos digitos longum; quatuor digitos in pedibus, tres antrorsum, unum retrorsum versum, more communi; medius anteriorum paulo [orig: paulò] longior ceteris; posterior etiam satis longus; quilibet ungue lunato, seu adunco accipitrino forti praeditus. Suntque crura et pedes satis crassi, ac ad rapinam comparati. Alae et cauda pennas habent latas et fortes digiti latitudine. Totum dorsum, insimus venter, alae, cauda elegantis sunt brunni coloris; superius ad rostrum pennulas habet holosericum leve referentes, viridi et fusco mixtas; inferius ad rostrum similes nigri coloris. Collum superius flavi, seu aurei est coloris, inferius viridis cum aureo transplendente. Pectus saturate [orig: saturatè] brunnum; sub alis in lateribus inter alas et crura, exoriuntur multae pennae, pedem plus, vel minus longae, elegantis structurae, quae supra caudam longe [orig: longè] extenduntur: sunt autem prope [orig: propè] exortum flavi, seu aurei coloris, reliqua ex albo flavescentes, brunno umbratae, seu dilte [orig: diltè] intermixtae: inter has pennas duo quasi fila extenduntur; quodlibetlongum duos pedes et amplius, ac versus [orig: versùs] extreum incurvata, obscure [orig: obscurè] brunni coloris. Crura fusca sunt, unguibus magis albicantibus. Rostrum coloris est ex viridi et caeruleo mixti, versus [orig: versùs] acumen tamen albicans.
Haec est illa avis, quam alii Paradiseam vocant: cuius aliquodreperiuntur species.
CAPUT VII. Gvirapunga utraque. Gviraquerea. Iacamaciri. Caiama.
GUIRAPUNGA Brasiliensibus; Avis cuius sonus longe [orig: longè] auditur; Turdelae maioris magnitudinem superat, et columbae fere [orig: ferè] aequat. Rostrum habet digitum longum et latum, anterius acutum, cuius superior pars paulum [orig: paulùm] prominet super inferiorem, acdeorsum est incurvatum, nigrum, naribus patentibus. Os illi amplum, quod aperire potest usque sub oculos, ita ut oris apertura cum rostro triangulum formet. Linguam habet brevem. Oculos e [orig: è] nigro caerulesentes. Sub gutture autem, quod latum habet, et in collo inferiori, multas digitum longas propentes particulas carneas nigras habet, figura spiculi hastae, vel quasi ligulae. Caput obscure [orig: obscurè] brunnis pennis vestitur. Totum collum, pectus, venter, dorsum et crura superiora leucopaeis teguntur pennis, (quibus potissimum [orig: potissimùm] in dorso) nigricantes admixtae, ac versus [orig: versùs] caudam etiam virescentes. Caudam habet tres digiros longam, leucopaeis ac nigricantibus pennis pauca viriditate admixta. Ala (non multum post exortum caudae desinentes) in initio sunt nigrae, reliquam partem nigricantes, quibus obscure [orig: obscurè] virescentes pennae admiscentur. Crura inferiora nigricant, suntque plus digito longa; digitos
page 197, image: s256quatuor habet cum ceteris communes, nigris unguibus: Pectus bisidum est, seu convallem habet per edium secundu [orig: secundù] lo~gitudinem; tracheam amplam, unde etiam fortem clamorem potest edere. Duplicum autem sonum edit promiscue [orig: promiscuè], una vice quasi quis securi percuteret cuneum ferreum, in silva (cock, cick ) altera autem quasi quis campanam fissam tangeret Kur, Kur, Kur, etc. Clamat autem solum [orig: solùm] media aetate, Decembris et Ianuarii initio per quinque aut sex septimanas, reliquis mensibus non auditur; unde Lusitanis Ave de Verano vocatur.
GUIRA PUNGA, femina; Turdelae nostrae maioris magnitudine est et figura, et eodem modo canosa. Caput habet latiusculum, rostrum quoque latum, haud longum, oris hiauts amplus quando aperitur. Rostrum nigrum. Oculi satis magni. Cauda tres digiros aut pulo [orig: pulò] plus longa, nec alae ad illius finem pertingunt. Tota avis vestitur pennis nigricantibus, quibus fescae et dilute [orig: dilutè] virentes sunt mixtae: magis tamen fuscus est ind dorso color, in gutture, pectore, et ventre magis dilute [orig: dilutè] virens, et mixtus ut nostrae turdelae, Avis est pinguis et copiosae carnis. Crura et pedes nigricant, cetera nihil differunt a [orig: à] communinnorma.
QUIRAQUEREA Brasiliensibus; Avis Alaudae, magnitudine, sed quia longas alas, et caudam habet multo longiorem, videtur maior. Caput latum, compressum, ac satis magnum habet. Oculos magnos et nigricantes; rostellum parvum, triangulare, compreslum, et superiore parte aduncum. Os amplum, longe [orig: longè] amplius rostro, quod apertum triangulum efformat. Ad utramque autem extremitatem rostrisuperioris ad latera digiti fere [orig: ferè] longitudine, in quolibet decem, aut duodecim circiter setas crassas suillas habet protensas anterius et ad latus. Corpus haud longum, sed rotundum fere [orig: ferè] est. Pedes quatuor digitis more communi constant, quorum medius longior reliquis; et unguiculo suo (quos omnes habet nigros) pectine corneo subtiliter serrato dotatus est. Alas longas haet, nimirum semipedem. Cauda octo digitos longa, constans in extremitate duabus pennis longioribus reliquis. Tota avis ex fusco cinerei coloris cum maculis obscure [orig: obscurè] flavis aut albicantibus mixtis, more Nisi. Circa totum collum autem pene [orig: penè] caput annulum habet obscure [orig: obscurè] aureum. Crura cinerea seu fusca. Digiti exigua pellicula connectuntur, non ita lata, ut in anatibus, nam non est avis aquatica.
IACAMACIRI Brasiliensibus, Avis Alaudae magnitudine. Rostum rectum, acutum, nigrum habet, duos digitos fere [orig: ferè] longum. Linguam brevem. Oculos caeruleos. Alas breves, quae paulo [orig: paulò] post exortum catidae desinunt. Cauda autem tres et semis digitos fere [orig: ferè] longa, recta, septem aut octo pennis constans. Crura superiora pennis vestita, inferioranuda, cute flava et viridi mixta. Pedes itidem. In quolibet pede quatuor habet digitos, duos anterius, duos posterius versos; estque uterque interior, tam anterius, quam [orig: quàm] posterius, dimidiam tantum partem longus prae exterioribus. Unguiculi nigri.
Totum caput, collum superius, totum dorsum, alae, cauda superius coloris sunt viridis cum aureo et igneo mixti, ita ut mirifice [orig: mirificè] resplendeat; eiusdem coloris annulus etiam circumdat collum. Sub gutture autem, in pectore et infimo ventre, et sub cauda obscure [orig: obscurè] flavi coloris est, ut cera vetusta.
CARIAMA Brasiliensibus, Avis Ardeae maioris magnitudine, ex aquaticarum est genere: In capite super exortu rostri cristam plumatam gerit nigram cinereo mixtam, erectam. Rostrum breve, superius paulo [orig: paulò] aduncum, ex obscuro flavo fuscum. Oculos habet elegantes aureos, pupilla nigra, longis superciliis nigris. Alae desinunt paulo [orig: paulò] post exortum caudae. Crura habet longa, superius mediam partem pennis vestita, cetera nuda et obscure [orig: obscurè] flava: digitos tres in pedibus, medium longissimum, exterorem breviorem, intaeriorem adhuc breviorem. Suntque digiti ad partem cute connexi. In
page 198, image: s257postica parte pedis digitum parvum habet, altiori loco positum, et calcaneum rotundum, more Struthionis. Ungues digitorum breviusculi, lunati, fusci. Totum corpus pennis vestitur gryseis, seu einereis fusco undatis, ut in falconibus, et obscure [orig: obscurè] flavo mixto: extremitas alarum et caudae fuaca est, obscure [orig: obscurè] flavo, et gryseo undata: in pectore et inferiore ventre plus habet grysei. Caudam demissam, collum erectum gerit. Clamor eius instar gallo-pavi feminae, et longe [orig: longè] auditur. Carne est valde probata.
CAPUT VIII. Gvara. Urutaurana. Maguari. Gvarauna. Aiaia. Picui pinima. Pica Cureba. Tuidara. Gvacagvacu. Tapera.
GUARA Brasiliensibus (in Marahoon frequentissima, et Rio de Ieneiro) avis est aquatica et terrestris, Albardcolae magnitudine. Rostrum habet ensis Polonici figura, longum, ex albo subcinerescens. Oculos nigros. Collum et corpus instar Albardcolae. Alae desinunt cum cauda, quae brevis et demissa. Crura longa, quorum superior medietas pennis vestita, reliqua nuda. Digiti pedum quatuot communi modo longiusculi, brevibus unguibus, prope exortum cute inter se connexi: crura autem nuda cum pedibus coloris ex albo grysei, uti et rostrum.
Tota avis vestitur pennis elegantis coloris coccinei; remiges tantum alarum nigras habent extremitates. Haec avis primum [orig: primùm] exclusa coloris est nigricantis, hinc evadit cinerei, deinceps albi, sensim autem rubescere incipit, et secundo aetatis anno coloris est in totum, quem Columbin vocant, quoque magis senescit, elegantissimum illum colorem coccineum acquirit. Victitat Piscibus, carne, adiuncta semper aqua.
Brasiliani e [orig: è] plumis huiusavis varia componunt corporis ornahmenta.
URUTAURANA Brasiliensibus, et Urutavi cuquichu Caririri, Avis Aquilae magnitudine. Rostrum habet nigrum, cuius superior pars adunca, prope [orig: propè] exortum tamen flavum; Oculos eleganter aureos, pupillanigra, quos Cuticula cinerea obducere potest, licet palpebras non claudat. Caput aquilinum quidem sed superius compressum, seu planum, in cuius summitate duas habent pennas nigras, duos circiter digitos longas, cum duabus parvulis ad latus quodlibet: illas autem quando vult, in altum surrigit, atqueiterum componit. Alae paulo [orig: paulò] post exorrtum causdae desinunt. Cauda ei lata instar Aquilae Caput superius fuscis tegitur pennis, quarum orae subflavescunt. Totum collum superius, et ad latera brunnis (ut perdix:) totum guttur cum collo inferiori est album, ita tamen, ut albedo ad latera pennis nigris sit variegata. Totum pectus et infimus venter, crura superiora et inferiora usque ad pedes pennis vestiuntur albis, qnibus nigrae squamatim admixtae sunt. Alae et cauda fusci sunt coloris cum umbra mixti, atque oras habent subtiles albicantes, Remiges alarum pennae sunt fuscae et nigris undis variegatae. In pedibus digitos habet quatuor flavos, unguibus lunatis fuscis. Clamat Geb, Geb, ut pullus gallinaceus qui matrem perdidit. Rapax avis, crudam comedens carnem. Proiectam sibi avem, sive vivam, sive mortuam, unguibus arripit,et rostro egregie [orig: egregiè] deplumat, dein dilacerat, et carnem ossaque deglutit; unam harum diu vivam alui in munimento Mauritii ad Flumen S. Francisci.
ANNOTATIO. Icon huius avis haud male [orig: malè] convenit cum Icone Nycticoracis Gesneri; non tamen Nycticoracis veterum, sed vulgo sich dicti circa Argentinam, et alibi circa Rhenum, avis piscatoriae) nisi quod in Capite tres pennas habeat.
MAGUARI Brasiliensibus; Avis Ciconiae similis figura et magnitudine, atque etiam ex parte colore. Collum habet pedem longum. Rostrum rectum, acutum, novem digitos longum. Crura longa et nuda, ut ciconia.
page 199, image: s258Caudam brevem, cum qua alae desinunt. Rostrum in exortu ad medietatem usque ex viridi flavescens, reliqua medietas extrema ex caeruleo cinerea. Oculos habet parvos, argenteos, pupilla nigra, et circa eos cutem cinnabriam, ac similem etiam inferius prope exortum rostri, seu inter rostrum, et guttur: quam more Senembi, irascens dependere finit sub gutture.
Totum Caput, collum, et totum corpus albissimis vestitur plumis; ac inferiori parte colli pennae albae illae sunt longiusculae. Cauda autem quoque alba, at superius nigris aliquot pennis tegitur. Alae in exortu albis teguntur pennis, sed prope [orig: propè] dorsum nigris: nigredini autem persplendet viriditas. Crura sunt rubra, ut et pedes, quos cum Ciconia communes habet. Rostro crepitat, ut ciconia nostras. Caro illius edulis.
GUARAUNA Brasiliensib., Rusticola aquatica, magnitudine Iacu. Rostrum habet teres, paulo [orig: paulò] deorsum inslinatum, flavum, at in extremitate fuscum, quatuor et semis digitos longum; corporis autem illius longitudo est totidem. Crura superiora mediam partem pennis vestita, sex digitos longa: Digiti pedum quatuor ita dispositi, ut communiter; quorum medius tres digitos longus, ceteri breviores.
Tota avis vestitur pennis fuscis, multa umbra mixtis. Caput autem et collum totum eiusdem coloris, et praeterea albo punctualtum, ut in Iacu.
Carnem habetsatis bonam, quam saepius comedi.
AIAIA Brasiliensibus, Colherado Lusitanis, Belgis Lepelaer. Avis figura conveniens cum Europaeis, solo colore differens. Anseris magnitudine. Rostro instar cochlearis lato, albo: Collo longo, pedibus latis. Tota alba est, sed in dorso et alis dilute [orig: dilutè] incarnati coloris persplendentis. Caro illius edulis, et saepe [orig: saepè] comedi. frequens est ad Flumen Sancti Francisci, et alibi passim in locis palustribus.
PICUI PINIMA. Brasiliensibus. Columbae silvestris species, paulo [orig: paulò] maior Alauda, Rostellum habet columbinum, fuscum. Ocellos nigros, circello aureo. Totum caput, collum superius et ad latera, dosum et alae pennas habent obscure [orig: obscurè] cinereas, seu lividas, oris nigricantibus lunatis, Longioris autem alarum pennae, seu remiges, quae inter volandum videntur, ruffi sunt coloris, uno latere nigricantes, ut et in extremitatibus. Cauda longiuscula ex pennis constat e [orig: è] einereo fuscis, quarum et quaedam nigrae, et medietate exteriore albae. Venter albas pennas habet oris lunatis fuscis. Crura et pedes columbini albescentes. Carnem habent bonam, et sunt admodum pingues.
PICA CUREBA Brasiliensibus, quoque Columbae silvestris est species; coloris cinerei cum ruffo mixti; pedibus et cruribus rubris.
Avicula (cuius nomen auctor non prodit ) passeris magnitudine et figura, tota nigra, capite tamen albo, et cauda ex multo nigro et gryseo colore mitxta. Clamat zip, Zip.
TUIDARA Brasiliensibus; Ululae est species; Germanis Schleier=Euln, Belgis Kerckunle. Capite rotundo, naso elato, et plumis compexi constrato; sub naso rostrum habet aduncum, album: oculos autem nigros. Tota avis faciei superficies, cordis, uti pingitur, habet figuram, plumulis obscure [orig: obscurè] ex albo falvis, vum pauco nigro mexits, quasi fimbria circumdata essent. Plumae totius avis mixtae albo et pallide [orig: pallidè] flavo ac gryseo: Alae undatae, uti et cauda. Corpus subtiliter punctatum cum fusco. Describitur et a [orig: à] Gesnero.
GUACA GUACU Brasiliensibus, Lusitanis Gaivota, Belgis Meeuwe. Avis gallinae vulgaris magnitudine, rostro recto, longo, crasso, flavo. Caput superius nigris tegitur pennis, ut et ultima medietas alarum et Cauda. Guttur, totum collum, pectus et infimus venter, ac initium alarum sunt alba. Ova ponit in arena, gallinaceis figura, magnitudine et colore similia: quae quidem bonisunt saporis, sed caro avis nullius est pretii.
TAPeRA Brasiliensibus, Adorinha Lusitanis; Hirundinis specie, nostratibus similis, eiusdem magnitudinis, et
page 200, image: s259eodem modo circumvolitans. Rostum breve, latiusculum habet et nigrum. Os amplum, quod aperire ultra oculorum regionem potest, ut Ibiau iunior. Oculos elegantes, nigros Alas longas, desinentes cum fine caudae, quae latiuscula est. Crura et pedes ut nostratibus. Totum Caput superius, collum, dorsum, alae et cauda pennas habent coloris ex susco cum gryseo mixti; remiges alarum et extremitas caudae paulo [orig: paulò] magis fuscescunt reliquis partibus. Sub gutture et in pectore grusei est coloris cum albo mixti. Venter est albus, uti et sub cauda albet. Crura et pedes fusci.
CAPUT IX. Psittacorum maiorum et minorum variae species.
PSITTACORUM in Brasilia maxima est copia et summa varietas; quos Brasilienses vommuni nommine vocant AIURU. Aristoteles lib. IV. Histof. Anim. cap. X. scribit; Ea quae ovapariunt, ansomnient incertum est, manifestum vero [orig: verò] dormire. Ego utrumque adfirmo cum Iul. Scaligero in Commentar. et quod ille de suo Turdo et Accipitribus, ego de meo Psitaco, quem Lauram vocabam, nam saepius de nocte se ipsum expergiscens semisomnius sublocutus est. Idem Lib. VIII. cap. X. scribit, Psittacum a [orig: à] Graecis etiam an)qrwpo/glotton vocari. Psittaci nidifi cant in cavis arboribus, ubi formane extra rotundum faciunt, ac ova duo aut tria columbinis similia imponunt sine niedo aliquo ficto. Ova si tangas, nihilominus exculduntur, nec Psittacus ea deserit. Pullos excludunt medio Iunio et fine: plumati autem pulli inveniuntur apti ad eximendum fine Iulii, et medietate Augusti. Psittaci iuniores primum [orig: primùm] exclusi vermes carssiuclos habent, in quolibet narium foramine unum, ac praeterea in summitate capitis tuberculum, in quo titdem vermis crassus latet. Omnes autem vermes brevi sponte excidunt, aclocus per se santur. Fiunt varii coloris a [orig: à] Tapuyis, deplumando iuniores, et cutem variis coloribus inficiendo, Lusitani vocant Papagios contrefeitos. Nullus Psittacorum Brasiliensium, praeter Curicos se manibus tangi in corpore permittir.
Primaspecies AIURUCUR AU elegantissima est. Supra Rostrum in capite mitellam habet eleganter caeruleam: Guttur, latera capitis et superior illiuspars eleganti flavo vestiuntur, totum corpus laeto viridi. In alarum extremitatibus pennae una medietate nigrae, altera croceae, partim etiam in extremitate caeruleae, partim hinc inde virides. In summa, eleganter veriegatae. Cauda viridis, sed quando illam explicat, fimbriata nigro, rubro, caeruleo. Crura et pedes cinerei coloris. Rostrum ex cinereo fuscum. Oculi nigricantes, circulo aureo. Lingua omnibus lata et crassa.
Secunda speices priori similis, paululum aliter variegatur coloribus, nimirum in summo capite mitella flava, cui albedo mixta, super oculos et in gutture clare [orig: clarè] flavo. Cira rostrum superius macula est thalassina.
Tertia speciess AIURUCURUCA. Mitram habet in capite ex caeruleo et pauco nigro mixtam, in medio mitrae maculam flavam. Infra oculos flava, et in gutture caerulea est macula. Viriditas in pectore, alis et dorso paulo [orig: paulò] saturatior, in extremitatibus alarum et cauda dilutior. Extremitates pennarum alaeflavae et rubrae, et Indico colore mixtae. Cauda inferius ex flavo et viridi mixta, superius [orig: superiùs] dilute [orig: dilutè] viridis. Crura e [orig: è] cinereo caerulescentia. Rostrum superius cinereum, in extremitatibus nigrum, ungues pedum nigri.
TVI vulgo Perroquet.
Prima species: Magnitudine Hirundinis: in totum viridis coloris: cauda longissima, rostro nigor, adunco.
Secunda: Tui apute ieba, viridis in totum et quidem dilutius in reliquo corpore, in ventre flavescens, in alis obscure [orig: obscurè] viridis. Cauda longissima: magnitudinis eiusdem cum priori; Oculis magnis, subnigris, circello ex pennis circa oculos luteo, et supra rostrum, quod nigrum et aduncum, in capite
page 201, image: s260maculam habet magnam ex pennis Auraici coloris.
Tertia TVI TIRICA, paulo [orig: paulò] maiores sunt Guineensibus, in totum viridis coloris, qui tamen in dorso et alis plerumque saturior, in reliquis partibus dilutior: rostro incurvato incarnati coloris. Oculis nigris; Pedibus caerulescentibus; Cauda paulum [orig: paulùm] ultra extremitatem alarum protensa. Admodum hi mansuescunt, et cibum ex alicuius ore capiunt, et manibus se tractari sinunt. Item instar Psittacorum garritum addiscunt.
Quarta: Magnitudine Sturni, eiusdem coloris cum secunda specie, sed breviori cauda.
Quinta IENDAYA: Sunt magnitudine Merulae aut minoris Turdelae, rostro et cruribus nigris, oculis nigricantibus, circulo aureo, exterius albo: Dorsum, alae et cauda, ut et anus, viridibus pennis vestiuntur, quib. thalassinus mixtus: Extremitas alarum quodammodo nigrescit. Totum caput, collum et pectus flavi coloris sunt, cui luteus intermixtus.
Sexta TVIETE, magnitudine Alaudae, in totum dilute [orig: dilutè] viridis coloris. At initium alarum egregie [orig: egregiè] caeruleum est, et omnium pennarum in alis orae caeruleae, ita ut complicatae, quando quiescitavis, maculam longam caeruleam prope oram lateralem alae ostentent. In dorso ad exortum caudae usque etiam macula caerulea est. Cauda brevis. Rostellum incurvatum, incarnati coloris. Crura et pedes cinerei.
Septima: TVIPARA Tupinambis, magnitudine Alaudae, in totum dilute [orig: dilutè] viridis coloris, cauda brevior, ita ut cum alis desinat. Rostro incarnato; cruribus gryseis. Prope rostri exortum in fronte, maculam habet semilunarem miniatam, quasi coronam, quae et inferius est, in cuiuslibet alae medio lutei, seu Uranici coloris. Nidificant in cumulis a [orig: à] formicis relictis, qui in arboribus reperiuntur.
Psittaci et Tui semper catervatim volant, nimirum bini ac bini iuxta se invicem. Silvae his plenae sunt, et saepe [orig: saepè] quadringenti et quingenti simul volant, strepitum magnum clamore excitantes. Consident in altissimis arboribus: nidificant potissimum [orig: potissimùm] in mediterraneis. Caro boni saporis, si assetur, maxime [orig: maximè] Perroquet.
ARARACANGA Brasiliensibus, Psittacus maximus, maiores sunt corvis nostratibus. Caput magnum, superius planum, et latum habet. Oculos pulchros, caesios, pupilla nigricante: Oculos autem exterius [orig: exteriùs] ambit membrana alba, ut et maxillas et rostrum inferius: haec subter oculos semilunari forma est producta. Rostrum incurvum, magnum, superius albicans, inferius nigrum. Linguam habet ut Psitacus, et eodem modo edit. Voces etiam quasdam sonare discit. Rostrum superius tres circiter digitos longum, altum seu latum. Crura et pedes, ut Psittacus, habet nigros. Totum caput, collum, pectus, venter, crura superiora, et cauda inferius, ut et initium alarum superius elegantibus rubris pennis vestiuntur, per medietatem autem alae tectae sunt viridibus, extrema autem medietas alarum usque ad finem caeruleis ornatur. Extremitas dorsi prope anum superius, et cauda caeruleis constant, quibus aliquot brunni coloris admiscetur. Cauda longa est decem circiter digitos, et longe [orig: longè] prominent ultra finem alarum.
ARARAUNA Brasiliensibus. Figura alteri similis, sed alterius coloris. Rostrum nigrum, oculi caesii, pupilla nigra. Cutis circa oculos alba nigris pennulis variegatur quasi acu picta esset. Crura et pedes fusci coloris. Caput anterius supra rostrum mittellam habet viridibus pennis: sub rostro inferiori ambiunt guttur pennae nigrae: Colli autem latera, reliquum guttur, totum pectus et infimum ventrem tegunt pennae flavi coloris. Extremum caput, collum posterius versum [orig: versùm], totum dorsum et alas exterius caerulei. Extremitatibus alarum plumae flavae sunt admixtae. Cauda constat longis penis caeruleis, quibus aliquot flavae immiscentur. In genere autem caeruleae pennae interius sunt nigrae, et quodammodo etiam nigredinem ad latera dese spargunt.
ANACA Brasilientibus: Perroquet,
page 202, image: s261magnitudine Alaudae. Rostrum fuscum, aduncum. In capitis summitate epatici coloris pennae, ad latera circa oculos brunni; guttur cinereum; Collum superius et latera viridia. Venter habet pennas ex brunno rufescentes. Dorsum viride maculam habet dilute [orig: dilutè] brunnam. Cauda quoque dilute [orig: dilutè] brunna. In alarum initio sanguinea macula sive fimbria est: reliquum alarum viride, extremitas thalassini coloris. Crura superius viridibus vestita pennis, inferius cute cinerea, unguibus nigricantibus. Elegans plane [orig: planè] avis.
MARACANA Brasiliensibus, avis Psittaco plane [orig: planè] similis (cuius et species) sed maior, plumae totius ex gryseo subcoerulescunt, clamat ut Psittacus. Fructus amat, Murucuia imprimis.
MARACANA Brasiliensibus, itidem Ararae species minor; magnitudine Psittaci, figura Ararae, cauda lo~ga tali, rostro, et cute circa oculos. Rostrum nigrum, cutis circa oculos alba, punctulata plumulis nigris. Oculi flavescentis, pupilla nigra. Totum caput, collum et alae saturate [orig: saturatè] viridis coloris ut in Amurucurica; summitas capitis dilutior et quodammodo caerulescit. Cauda superius viridibus et in extremitate caerulescentibus, inferius saturate [orig: saturatè] rubris constat pennis. Alae interius etiam rubrae, exterius virides, et extremitates caeruleae obscure [orig: obscurè]. In exortu cuiuslibet alae maculatam habet miniatam. Super rostri exortum, superius maculam habet parvam fuscam. Crura et pedes fusci. Clamat Oe, Oe, Oe.
QUI IUBATUI flavus est totus, magnitudine Tuiapara; rostro incurvato gryseo, Oculis nigris. Extremitas alarum obscure [orig: obscurè] viridis est: cauda longa flava. Crura coloris incarnati. Facile et valde mansuescit.
PARAGUA Psittacus est niger, magnitudine Aiurucariu, pectore, dorso et ventre medietate anteriore insigniter rubro. Oculis nigris, circello rubro. Rostro fusco, seu obscure [orig: obscurè] cinereo. Cruribus et pedibus obscure [orig: obscurè] cinereis.
TARABE Brasiliensibus, Psittacus est viridis, maior quam [orig: quàm] Paragua, capite rubro et pectore atque initio alarum. Rostro et pedibus obscure [orig: obscurè] cinereis.
AIURUCATINGA Brasiliensibus, Psittacus magnitudine pulli gallinacei mediocris, totus viridis, oculis rubris, et circa oculos cute alba. Rostro albo, et cruribus albis. Caudam habet longam, viridem.
AIURUAPARA Brasiliensibus, in totum convenit cum praecedenti, sed minor est.
CAPUT X. Ipecu. Urubu. Tamatia utraque. Gviraiemoia. Gurrarunheengeta.
IPECU Brasiliensibus, Corta pao Lusitannis, Avis magnitudine columbae. Colli longitudo duorum digitorum, corporis autem quatuor, et caudae idem quatuor, crurum fere [orig: ferè] sesquidigiti; in pedibus quatuor habet digitos, duos antrorsum, duos retrorsum versos, ut in Psittacis. Caput vestitur pennis cinnabrii coloris, in quo et cristam habet instar columbae: Collum ad rostrum usque inferius nigrum, ut et superius; In utroque autem latere linea est alba, crassa, quae divisim ad dorsum protenditur. Alae exterius totae nigrae, interius albae; Cauda nigra; in ventre et cruribus superioribus pennae sunt nigrae, et albae. Rostrum illius rectum, acutum, sesquidigitum longum, quo arborum cortices exscindit, ut Picus.
URUBU Brasiliensibus, vulgo een Menscheneter; Avis rapax, magnitudine Milvi et Nisi, pedibus gallinaceis subalbicantibus, cauda longa, et alis ea longioribus. Pennae totius corporis sunt nigrae cum pauxillo ravi coloris hinc inde mixtae. Caput habet parvum, figura pene [orig: penè] gallinarum Indicarum, cute tectum paululum rugosa. In summitate autem capitis secundum [orig: secundùm] longitudinem quasi dividitur cutis, et in sinistro latere capitis infra oculum crocei est coloris, supra oculum caerulei, in summitate item,
page 60, image: s262[illustration:
Tangara
][illustration:
Guiragua cuberabus
][illustration:
Curucui
][illustration:
Tiiegua cuparoara
][illustration:
Atingacucamucu.
][illustration:
Pilangua guacu
][illustration:
Guiraacangatara
][illustration:
Pullus galli naceus monstrosus
][illustration:
Aracari.
][illustration:
Ipecali Apoa.
][illustration:
Matuitui.
][illustration:
Anltinga
]
page 203, image: s263reliqua parte ex ruffo subbrunni. In dextro latere capitis circa oculum superne [orig: supernè] ex inferne crocei coloris, in summitate itidem, reliqua parte ex croceo albicantis. Rostrum habet satis longum, exterius aduncum, acutum, et ad medietatem usque a [orig: à] capite cute obtectum ex croceo caerulescente. In mediate rostri superius narium foramen unum amplum transversim positum; extremitas rostri, quae cute caret, est alba. Oculos habet elegantes rubini fere [orig: ferè] colore, pupilla rotunda nigra: Palpebrae sunt croceae: Linguam carinatam, in ambitu denticulis acutis praeditam. Fetet eius caro instar cadaveris: nam et cadaverib. vescuntur, et in maxima copia statim advolant in Capitania Sirigippo, et Flumine Sancti Francisci, quando quis bestiam aliquam mactat. Foeda avis, semper macra, numquam satura.
TAMATIA Brasiliensibus; Avis Alaudae magnitudine, seu Pici. Tota punctulata, et variegata maculis ut Turdus minor, Germanis vulgo [orig: vulgò] Ein Trostel: in ventre albas habet pennas, maculis fuscis: sub gutture autem flavescit, uti et circa collum.
Rostrum habet longum rubrum, superius paululum fuscum; cuius superior pars paulo [orig: paulò] longior, quam [orig: quàm] inferior. Supra nares subtiles aliquot exstant pennulae instar pilorum. In pedibus quatuor habet digitos unguibus aduncis. Caret cauda. Caput illius maius quam [orig: quàm] proportio corporis requirat, uti et rostrum.
TAMATIA itidem Brasiliensibus dicta, avis aquatica, forsan gallina. Nisi rostrum obtinet, magnitudine Yassana asu: dorso incurvato incedens et collo incurvato. Caput habet magnum, oculos magnos nigros, prope exortum rostri exsistentes. Rostrum duos digitos longum, plus uno latum, instar anaticis quidem, sed anterius acuminatum: estque superior eius pars nigra, inferior flavescens. Crura superiora pennis nuda, satis autem longa: Digiti in pedibus quatuor, quorum tres anterius, unus posterius versus, more gallinarum, suntque longi ut in Waterhoen. Crura et digiti coloris ex virescenti flavi. Cauda brevissima, et non longior quam [orig: quàm] in Yassana. Caput nigris pennis vestitum, reliquum corpus brunnis; in ventre autem albicantes pennae intermiscentur.
GVIRAIENOIA Brasiliensibus, Avicula magnitudine Fringillae. Rostellum habet vix semidigitum lo~gum et nigricans, ocellos nigros. Totum caput, collum inferius, pectus, infimus venter et dorsi medietas extima pennis vestiuntur caeruleis: Collum superius et dorsi medietas anterior nigris: Alae quoque nigrae, sed quibus in initio illarum inspersae caeruleae; reliquae nigrae sunt, sed oras habent caeruleas. Cauda sesquidigitum fere [orig: ferè] longa et itidem nigra, desinuntque alae paulo [orig: paulò] post initium caudae. Crura fusca; in pedibus quatuor digiti vulgari modo.
GVIRARV NHEENCETA, Brasiliensibus; Merulae aquaticae magnitudine, aut paulo [orig: paulò] maior. Rostrum habet rectum, compressum, nigrum, plus dimi dio digito longum: Oculos Sapphyrinos, pupilla nigra. Crura quae superius vestita, sunt pennis cinereis, inferius nigra cute teguntur, uti et pedes, in quibus more vulgari quatuor sunt digiti, unguibus acutis nigris.
Totum caput collum, pectus et infimus venter pennis vestiuntur albis ad gryseum dilutum accedentibus, dorsum autem leucopaeis sive cincreis. A rostro in utroque latere per oculum usque ad finem laterum capitis, macula oblonga tendit nigra. Alae nigrae, non tamen obscure [orig: obscurè]. Cauda nigerrimas habet pennas, quarum tamen extremitates sunt albae, et superius quoque aliquot albis teguntur.
CAPUT XI. Cocoi Ardeae species: alia species. Gviratinga. Ardeola. Iacarini. Gviratirica. Gviranheemgatu.
COCOI Brasiliensibus, Ardeae species est elegans, Ciconiae ferme [orig: fermè] magnitudine. Rostrum habet rectum,
page 204, image: s264acutum, sex circiter digitos longum, quod in exortu ex flavo virescit: Oculos crystallinos, circello aureo: circum oculos cutem cineream. Colli longitudo quindecim digitorum; corporis decem; caudae, cum qua alae desinunt. Crura superiora mediam partem plumata, octo digitos longa, in feriora sex et semis, cute tecta cinerea; digitos in pedibus quatuor, vulgari modo: quorum medius digitum longus, ceteri breviores unguibus lunaribus, fuscis. Guttur et totum collum sunt alba, summitas capitis et latera nigri coloris cum cinereo mixti. Eiusdem coloris cristam elegantem gerit erectam; atque ab ea duae elegantes plumae deorsum posterius dependent, coloris ex nigro subcinerei, quaelibet quinque digitos et semis longa. Anterius collum secundum [orig: secundùm] longitudinem maculatum est plumis e [orig: è] nigro et cinereo mixtis. In colliparte anteriori et inferiori, elegantes habet plumas longas, albas, subtiles propendentes, quas in pileis gestare solemus. Totum dorsum, alae et cauda cinerei sunt coloris diluti cum pauxillo albo mixti; superior medietas crurum superiorum, albis vestitur pennis. Per dorsi autem longitudinem cinereae plumae extenduntur subtiles, elegantes, figura similes illis in collo. Caro illius bona est, et saepius comedi.
Reperitur hic et alia Ardeae, Anatis domesticae magnitudine, aut paulo [orig: paulò] maior. Rostrum habet rectum, acutum, medietate anteriore, tam superius, quam [orig: quàm] inferius, dupliciter serratum, quatuor et semis digitos longum. Ca put et collum habet Ardeae: Oculos nigros, circulo aureo; Collum pedem longum; Corpus quinque digitos et semis, caudam quatuor, cum qua desinunt alae. Crura tota novem et semis digitos longa, superiora mediam partem pennis vestita: quatuor digiti in pedibus vulgari modo. Rostrum superius est fuscum, prope exortum autem virescit e [orig: è] flavo. Totum caput et collum superius pennas habent longiusculas, pallide [orig: pallidè] flavas, nigro undatas; sub gutture albicat. Collum inferius, pectus, et infimus venter plumas habent albas fusco undatas, quod in ambitu flavo est fimbriatum. Totum dorsum et alae teguntur pennis fuscis flavo undatis, et remiges alarum pennae sunt e [orig: è] nigro et cinereo, aequali parte, mixtae, extremitatibus albis. Cauda constat eiusmodi pennis, qualibus extremitas alarum, sed transversim albo lineatis. Crura et pedes sunt obscure [orig: obscurè] grysei coloris, ungues fusci. Caro comeditur, sapit ut aliarum Ardearum.
QUIRATINGA Brasiliensibus, Garza Lusitanis, Ardeae species, Alberdeolae magnitudine et corporis figura. Erecte [orig: Erectè] incedit, collo longo, rostro extenso, recto, acuto, flavo, quatuor digitos longo, cuius pars superior nigra, inferior alba. Crura alta, ut Ardeae, sex circiter digitos longa, pedum digiti ad vulgarem modum: crura exterius (ut et digiti) sunt flava, interius ex viridi et fuscomixta. Per totum corpus albissimis vestitur pennis: In collo elegantissimis plumis albis, quae subtiliores sunt plumis Struthionum.
Aquatica est avis. Crura superiora sine pennis.
ARDEOLA columbae magnitudine vix par: Collum habet longissimum. Rostrum rectum, acutum, superius fuscum, inferius ex albo flavesces, duos et semis digitos longum, linguam brevem, acutam. Oculos mediocres, circello aureo, pupilla nigra. Caput parvum, Collum tenue, ac septem digitos longum, cum corporis longitudo vix sit quatuor. Crura longa, quodlibet quinque digitos; superior medietas mediam partem nuda. In pedibus digitos quatuor communi modo dispositos, unguibus lunatis acutis. Color talis est: prope oculos, ubi rostrum inseritur, cutis melini coloris est. Caput superius vestitur pennis chalybei coloris pallide [orig: pallidè] fuscis inspersis: totum collum cum pectore et infimo ventre plumas habet, alas leucopaeis mixtas et pallidis, ut variegatus appareat. Dorsum nigrum est, ex parte chalybeo fuscum cum cerei coloris pennis mixtum. alarum pennae longae virentes, in extremitate maculam habent albam, reliqua superficie ex fusco,
page 61, image: s265[illustration:
Macucagua [orig: Macùcagua]
][illustration:
Uruhu.
][illustration:
Caracara
][illustration:
Cocoi ardeae. spenes.
][illustration:
Ardcola
][illustration:
Anhima.
][illustration:
Tangara
][illustration:
Guiraaenova.
][illustration:
Urichitinga
]
page 205, image: s266chalybeo, cereo, et leucopaeo ele anter variegata. Cauda duos digitos longa, quam tegunt alarum extremitates, quae cum illa desinunt. Crura superius leucopaeo et cereo mixta. Nuda pars et pedes cute melina tecta sunt. Ungues leucopaei. Erecta incedit avis et decenter.
IACARINI Brasiliensibus, Avis carduelis magnitudine. Rostellum habet crassum, cinereum. Crura et pedes cinereos, cum quatuor digitis more vulgari. Totum corpus nigris vestitus pennis, sed in quibus resplendet color instar chalybis politi. Alae interius albicant. Oculi caerulei, et pone [orig: ponè] illos amplum foramen loco aurium.
GVIRATIRICA Brasiliensibus, Avis Alaudae magnitudine. Rostrum habet crassum, rectum, superius fuscum, interius album, et paululum incarnatum. Crura cinerea cum quatuor digitis more vulgari. Totum caput cum gutture, et colli inferiore et media parte egregie [orig: egregiè] sanguinei sunt coloris: Oculi caerulescunt; aurium foramina ampla. Latera colli, totum pectus et infimus venter albis vestiuntur pennis. Collum superius habet nigricantes, quibus paucae albae mixtae. Dorsum gryseum est (inspersis nigris paucis) ut et initia alarum: reliquum alarum nigrum, ut et cauda, quae tres circiter digitos longa: Orae laterales in alis sunt albae.
GVIRAN HEEMGATU Tupinambis; Avis passeris magnitudine. Caput superius luteum, et guttur: Collum, pectus, et infimus venter flavi coloris, alae ex virescenti et flavo mixtae ac fusco distinctae, uti et cauda, ocelli et rostrum sunt nigra. Crura fusca; hic mas egregie [orig: egregiè] canens ut Fringilla, vulgo Vincke.
Femina eiusdem magnitudinis plumis passeris vestitur, nec ita canit, sed clamat 'tschrip, 'tschrip, ut passer.
CAPUT XII. Curucui. Caracara. Tiiegvacu. Teitei. Guiragvacu beraba. Gviracoereba. Gviraperea. Iapacani. Cabure. Andir aaca.
CURUCUI Brasiliensibus; Elegantissima avis, fere [orig: ferè] magnitudine Picae. Rostrum habet breve, latiusculum, coloris sulfurei. Os amplum, et quando aperit, triangulatum. Oculos pulchros caeruleos circulo aureo; et sub quolibet oculo maculam cutaceam albam, ut gallinae: in palpebris superius et inferius pilos nigros duriusculos. Collum haud longum. Crura brevia, et ad pedes fere [orig: ferè] plumata pennis nigris. Caudam habet quinque et semis digitos longam, latiusculam. sub rostro inferiori in medio, et ad utrumque latus quasi barbam setis compositam nigris, sed in quib. transplendet caeruleus, ut in Anatum collo: sub gutture autem plumae tantum nigrae. Totum pectus et infimus venter egregie [orig: egregiè] miniati sunt coloris; totum dorsum et cauda superius ex caeruleo et igneo splendide [orig: splendidè] virescunt. Extremitas caudae oram habet nigram: inferius autem cauda pennas habet albas, nigro transversim eleganter striatas. Initium alarum etiam insigni illa viriditate splendet, media pars canescit, nimirum plumis nigricantibus, minutissimis punctulis canis conspersis, ut anates esse solent. Ultima pars, scilicet longae alarum pennae ex fusco nigrescunt. Crura, ut dixi, fere [orig: ferè] tota vestita, nigris pennis, cetera cum pedibus fusca sunt e [orig: è] cinereo. Digitos habet dispositos ut Psittacus. Pennae subter alas sunt canae.
CARACARA Brasiliensibus, Gaviaon Lusitanis, Nisi species, Avis magnitudinis Milvii, caudam habet longam novem digitos; alarum longitudo quatuordecim digitorum, quae tamen nondum ad finem caudae pertingunt. Color pennarum totus est ravi
page 206, image: s267coloris' cum albis et flavis punctulis. Cauda albo et fusco est variegata. Caput Accipitrinum, rostro adunco, mediocriter magno, nigro. Crura habet lutea, pedibus accipitrinis, unguibus semilunaribus nigris acutissimis et longis. Avis gallinis valde infesta.
Habui aliam eiusdem magnitudinis, et colore pennarum ut praecedens, sed pectus et venter erant alba. Oculi aurei, et cutis circum eos flava. Crura lutea.
TIIEGUACU Brasiliensibus, Avicula passeris magnitudine, aut paulo [orig: paulò] maior. Rostellum habet breve, triangulare, latiusculum, nigrum. Ocellos sapphyrinos: Crura et pedes cerei coloris, unguiculis fuscis, digiti dispositi more vulgari. Tota avicula vestitur pennis coracinis: at in summitate capitis maculam habet clypeiformem splendentis sanguinei coloris. Totum dorsum autem fere [orig: ferè] et utramque alam superius ad partem obtendit macula nigro-caerulea. Cauda brevis et nigra.
TEITEI Brasiliensibus: quam etiam vocant Guiranhemgeta et Guraundi. Avicula Rubeculae magnitudine. Aviario includitur pro canora ave, sed pipit tantum ut Rubrica, Germanis Gimpel. Vescitur paco et mamao. Rostrum habet breve, crassiculum, nigrum. Caput, collum superius, alae, et totum dorsum, et cauda nigris vestiuntur pennis, quibus aliquid caerulei, admixtum, ita ut splendeant instar chalybis. Guttur, collum inferius, pectus, totus infimus venter, et crura superiora sunt lutea: ad exortum rostri superioris post nares maculam habet e [orig: è] pennis luteis. Crura et pedes fusci sunt coloris; et hic est mas.
Femina proportione et magnitudine plane [orig: planè] respondet mari, eodem rostro, et iisdem cruribus; sed color plurimum [orig: plurimùm] differt; est enim viridis, ut Acanthis. Germanis, Zyschen. Alae ac caput cum collo superius paulum fuscescunt et caerulescunt mixtim. Delectantur hae aviculae quinque aut sex coniunctim aviario includi.
GVIRAGVACV BERABA Brasiliensibus. Avi. Carduelis magnitudine. Collum inferius dorsum et ventris extremitas lutei seu aurei est coloris. Caput superius et collum, dorsi medietas anterior, alae et cauda dilute [orig: dilutè] viridis. In alarum extremo fuscae pennaemixtae sunt. Sub gutture ad oculos usque maculam habet magnam, nigram. Rostellum habet rectum, acutum, flavum, superna parte paulum [orig: paulùm] nigricans. Crura et pedes fusci coloris.
GVIRACOEREBA Brasiliensibus. Avis Fringillae magnitudine. Rostellum habet nigrum, tres quartas partes digiti longum, acutum, et paululum [orig: paululùm] deorsum flexum. Oculos nigros. Linguam multipliciter fissam: In capite superius mitellam thalassinis pennis, reliquum caput, guttur, et totum corpus inferius, pectus, et totus infimus venter, cum dorsi medietate posteriori caeruleis vestiuntur pennis, lactescentibus, et e [orig: è] pectore per initia alarum ad dorsum, ubi incipit caeruleus color, linea lata caerulea transit transversim per exortum alarum: totum autem collum superius cum medietate dorsi anteriore [orig: anterìore] profunde [orig: profundè] nigris subtilib. holosericis vestitur plumis. Cauda sesquidigitum longa est et nigra. Alae magnae, quae ad medietates laterales flavescunt. Flavedo autem illa tegitur, nec videri potest, quando avis considet, quando vero [orig: verò] volat, alae ex nigro et flavo eleganter striatae videntur. Interius alae ferme [orig: fermè] totaliter flavae sunt. Crura superiora pennis nigricant, et caerulea quodammodo sunt: Inferiora nuda, et cinnabrii coloris una cum pedibus, unguiculi in pedibus nigri. Habent autem pedes digitos quatuor, vulgari modo dispositos.
GVIRAPEREA Brasiliensibus; Avis Alaudae magnitudine. Rostrum habet breve, crassiusculum, nigricans. Caput superius et collum, totum dorsum et infimus venter, pennas habent obscure [orig: obscurè] flavicoloris, ut cera citrina: Caput inferius, guttur et collum inferius cum pectore nigras, quales et paucae in ventre flavis sunt intermixtae. Cauda duos digitos longa, et praeterit alas. Constat autem cauda et alae pennis fuscis et nigricantibus,
page 207, image: s268quarum quaelibet cum laterali extremitate thalassina, ita ut fuscae alae thalassino videantur striatae. Cauda itidem. Crura superiora etiam cerei coloris; inferiora cum pedibus obscure [orig: obscurè] cinerei. Digiti quatuor modo vulgari, unguibus nigricantibus.
IAPACANI Brasiliensis, Avis magnitudine Bemptere aut Schanepue. Rostrum habet nigrum, oblongum, acuminatum, et paulum [orig: paulùm] deorsum incurvatum. Oculos aureos, pupilla nigra. Caput vestitur pennis nigricantibus, collum superius, dorsum, alae ex umbra et nigro mixtis. Cauda superius nigricans, inferius albo maculata est. Pectus, et totus infimus venter ac crura superiora ex albo et flavo mixta, ac lineis seu striis transversis nigricantibus intertexta. Crura fusca Digiti in pedibus quatuor vulgari modo, unguibus acutis et nigris.
CABURE Brasiliensibus; Noctuae species: Avis magnitudine Turdelae. Caput habet rotundum, rostrum breve, aduncum, flavescens, duo foramina narium. Oculos pulchros, magnos, rotundos, flavos, pupilla nigra. Sub oculis, et ad latera rostri multos habet pilos, longiusculos, fuscos. Crura brevia, totaliter pennis vestita, flava, uti et pedes. In iisautem quatuor digitos, more vulgari, unguibus semilunaribus, acutis, nigris. Caudam latam, prope cuius exortum alae desinunt. In toto capite, dorso, alis, cauda, coloris est umbrae dilutae: ac in capite et collo minimis, in alis maioribus maculis albis variegatur. Cauda vero [orig: verò] albo est undata. Pectus et insimus venter albicant, et maculis umbrae dilutae variegantur. Facile [orig: Facilè] mansuescit. Collum ita circumagere potest, ut rostri acies exacte [orig: exactè] dorsi medietatem ostendat. Ludit cum hominibus instar simiae, et varios mimos facit adspectu suo, et crepitus rostello; praeterea pennas ad latera capitis erigere potest, ut cornicula, seu auriculas repraesentent. Victitat carne cruda.
ANDIRA ACA Brasiliensibus, Vespertilio cornutus. Multi hie reperiuntur in Palmis nuciferis degentes; paulo [orig: paulò] maiores nostratibus, praepingues, cinerei coloris, mollibus et longioribus pilis, auribus latis. In singulis pedibus habent quinque digitos, acutis unguibus armatos. Dentes candidi, et supra nasum corpusculum, eiusdem cum auribus longitudinis, satis grande ex materia qualis illius rictus, flexile seu mobile. Alarum longitudo aequat semipedem Rhynlandicum.
CAPUT XIII. Macuacagua. Columbae silvestris species. Anas silvestris. Urubitinga. Mareca utraque. Tiieguacu parvara. Tangarautraque.
MACUCAGUA Brasiliensibus: Gallinae silvestris species, magnitudine Gallinae nostratis vel etiam maior. Rostrum habet nigrum plus sesquidigito longum, anterius paulo [orig: paulò] incurvum, ut perdicis: In rostri medietate duo narium foramina ampla. Oculos nigros, post eos aliquanto spatio aures more gallinarum. Corpus craslum, Alae cum eo desinunt, nullam enim habet caudam. Crura inferiora nuda, duos et semis digitos longa. In pedibus tres habet digitos antrorsum versos, crassiusculos, unguibus brevibus, obtusis. Calcaneus rotundus, ut in Struthione, et paulum [orig: paulùm] supra illum breviusculus digitus versus interiora, ungue obtuso. Totum caput et collum punctulatum est obscure [orig: obscurè] flavo et nigro, sub gutture albicat. Pectus, venter et dorsum obscure [orig: obscurè] cinerei sunt coloris. Alae umbrae coloris per totum undatae nigro, praeter remiges pennas, quae totalliter nigrae. Crura superiora pennis vestita, uti venter, inferiora caerulescat cum pedibus, ungues grysei. Carnosa admodum est avis, et tantum carnis habet, quantum duae gallinae domesticae vix habeant; estque boni saporis. Sub cute crassa et pingui cuticulam habet, aliam qua caro tegitur. Victitat variis fructib. qui ex arboribus silvestribus
page 208, image: s269decidunt. In ventriculo illius inveni fabas silvestres, semina Araticu. Humi currit, nam pedes inepti ad arbores scandendum. Ova ponit Gallinaceis paulo maiora, coloris caeruleoviridis.
COLUMBAE silvestris species ex Insula S. Thomae allata, nostratum magnitudine et figura: sed rostro superius adunco, et coloris in medietate anteriori tota caerulei, cum albo et pauco flavo mixti, in posteritate tota sanguinei. Oculi nigri, circulo caeruleo. Pennis tegitur per totum viridibus, ut Psittacus. Remiges alarum ex viridi fuscescunt, ut et extremitas caudae. Sub ano flavo habet pennas. Crura et pedes eleganter crocei coloris, ungues autem fusci.
ANAS Silvestris, magnitudine Anseris. Rostrum habet nigrum; Crura fusca, uti et pedes. Tota nigra est, exceptis principiis alarum, quae alba; Nigredini tamen illi viridis color transplendet. Cristam in capite gerit nigris plumis constantem, et massam carnosam corrugatam, rubram supra rostri superioris exortum. Cutem quoque habetrubram circum oculos. Caro bona et copiosa. Figuntur plerumque in altis arboribus considentes; nam post lotionem in aqua frigida altas subeunt arbores, captandi aeris [orig: aëris] et Solis causa.
URUBITINGA Brasiliensibus; (sed dubito adhuc de hoc nomine, nam nobilior est haec avis quam [orig: quàm] Urubitinga) Avis Aquilae similis, Anseris semestris magnitudine. Rostrum habet crassum, aduncum, nigrum, et circa nares cutem flavescentem. Oculos magnos, splendide [orig: splendidè] aquilinos. Caput grossum. Crura et pedes luteos, in pedibus quatuor digitos vulgari modo dispositos; Unguibus lunatis, longis, nigris: Alas amplas: Caudam latam. Tota vestitur plumis fuscis et nigricantibus; Per alas autem undatim quasi cinereus miscetur. Cauda novem digitos longa, ad sex alba, in extremitate ad tres nigricans, in extremitate tamen rursus minimum est albi. Egregiae staturae est avis.
MARECA itidem Anatis silvestris species, sed parva. Rostrum habet anatinum fuscum, ad cuius exortum in utroque latere macula rubra. Caput superius est leporini grysei coloris, latera capitis sub oculis tota alba. To. tum pectus et infimus venter ligni querni secti colorem obscure [orig: obscurè] aemulatur, variegati praeterea punctulis nigris. Crura et pedes nigri. Cauda grysea. Alae elegantes, in exortu ex gryseo subfuscentis coloris, remiges autem sunt in uno latere prioris coloris, tota autem medietas extrema dilute [orig: dilutè] brunescentis, qualis in pedibus esse solet, in medio autem coloris viridis transplendentis, cum fimbria nigra, qualis in anatum collis. Caro valde bona.
MARECA alia species, eiusdem cum antecedente magnitudinis et figurae. Rostrum habet nigrum splendens. summitas capitis, collum superius, totum dorsum umbrae coloris cum fusco mixti. Sub gutture albicat. Oculi nigri, et ante quem libet macula parva rotunda, plumis ex albo flavescentibus. Totum pectus et infimus venter obscure [orig: obscurè] grysei coloris cum aureo mixti. Cauda nigra. Alarum pennae fuscae, quibus viride transplendet: et mediae pennae alarum eximia viriditate et caeruleo in fusco transplendent, hic et undam nigram habent, extremitas autem remigum tota est alba. Crura et pedes insigniter rubri seu miniati coloris. Assata avis pedibus apprehensa manus et linteamina tingit colore miniato sanguineo. Boni saporis habent carnem, sed paulum [orig: paulùm] amaricantem.
TIIEGVACV PAROARA Brasiliensibus; Avis Alaudae magnitudine. Rostrum habet breve, crassum, superius fuscum, inferius albicans. Caput superius, latera eius et guttur ac collum inferius habent pennas flavas, sanguinei coloris pennis punctulatas (et haec femina quidem, mas enim haec tota habet sanguinea.) Collum superius, et totum dorsum cinereas, umbra aliquatenus mixtas. Alae fuscas oris albescentibus praeditas, ut et cauda; sed alae teguntur cinereis, dorsum maximam partem exceptis extremitatibus. Latera colli, pectus et totus venter, et crura superius albis teguntur
page 209, image: s270pennis. Crura inferiora et pedes fusci sunt coloris; quatuor digiti more vulgari positi. Ocellos habet nigros.
TANGARA Brasiliensibus. (Reperiuntur eius aliquot species [orig: speciès] colore variantes.) Prima elegans, magnitudine Fringillae. Rostrum habet rectum, crassiusculum, nigrum. Oculos nigros. Crura et pedes ex cinereo fuscos. Supra rostri exortum sperne [orig: spernè] maculam e [orig: è] pennis nigris. Totum Caput et collum splendentibus viridibus seu thalassinis pennis vestiuntur. Initium dorsi instar collaris ambiunt nigerimae pennae. Dorsum autem sub alis usque ad exortum caudae vestitur plumis luteis. Totus infimus venter egregie [orig: egregiè] caerulescit. Alae nigrae sunt, et earum extremitates laterales caeruleae, ita ut totaliter caeruleae appareant complicatae, et sola extremitas nigra videatur. Initium alarum exterius etiam thalassinis pennis niter, et cuique alae superius in dorso, seu in extremitate superiori laterali flavae pennae sunt mixtae. Caudam habet latam, sesquidigitum circiter longam, nigram pennis, sed quarum extremitates laterales caeruleae sunt. Extremitas caudae est nigra. Includitur caveae, et clamat zip, zip, seu ut Rubrica Germanis Gympel. Vescitur farina et pane.
Secunda species: figura et magnitudine passeris nostratis. Rostellum habet ex flavo fuscum, latiusculum, in extremitate acutum, cuius inferior pars multo [orig: multò] brevior superiore. Ocellos nigros. Totum caput, egregie [orig: egregiè] miniatis tegitur pennis, totum reliquum corpus cum alis et cauda splendide [orig: splendidè] nigris. Crura superiora albis pennis, et in latere exteriori maculam oblongam miniatam habent, quasi sanguine maculata. Crura inferiora et pedes cinerei sunt. In pedibus digiti quatuor more vulgari. Cauda brevis digitum longa, et alae prope illus exortum desinunt.
CAP. XIV. Anhima. Pitangva gvacu. attingvacu camacu. Gvira acangatara.
ANHIMA Brasiliensibus: Avis aquatica ex rapacium genere, maior cycno. Caput habet haud magnum, Gallinaceo simile et rostro nigro: cuius superior pars paulo [orig: paulò] longior inferiori, et in extremitate deorsum incurvatum. Oculos pulchros aureos, pupilla nigra, et exterius nigro circulo. In capite prope exortum rostri cornu gerit erectum, extremitate sua antrorsum versus incurvatum, paulo [orig: paulò] plus quam duos digitos longum, crassitiei chordae maioris in Viola maiore, rotundum quasi tornatum esset, coloris albicantis, seu ossei. Circum [orig: Circùm] cornu plumellae subtiles breves eriguntur albae et nigrae. Collum habet plus septem digitis longum, reliquum corpus ad caudae exortum fere [orig: ferè] sesquipedem. Alas amplissimas, ut pote quarum plumarum longitudo sesqui, edem superet. In cuiusque alae antica parte duo cornua recta triangulata ex ipso osse alae enata obcinet, crassa minimi digiti apicem, et conicae triangulatae figurae. Est autem quodque anteriorum digitum longum, posteriora paulo [orig: paulò] breviora coloris fusci. Caudam habet decem digitos longam, instar anserinae latam. Crura superiora quatuor digitos longa, et quoad medietatem inferiorem pennis nuda: Infeniora quinque digitos longa, fere [orig: ferè] duos crassa. In quolibet pede quatuor digitos obtinet more Gallinarum dispositos, quorum medius trium anteriorum quatuor et semis digitos longus, reliqui duo tres et semis: posterior autem fere [orig: ferè] duos. Quilibet unguem habet corniculatum nigrum, digitum longum, et in posterioribus digitis paulo [orig: paulò] longiorem. Cute fusca et squamosa teguntur et digiti, et crura nuda. Capitis vertex plumulis variegatus est albis et nigris: ad latera, in gutture et colli medietate superiori nigricat, inferior medietas colli et
page 210, image: s271pectus variegantur albis, cinereis et nigris pennis. Venter inferior albas in totum habet pennas, ad latera sub alis, et in dorso sunt nigrae, sed quibus albae hincinde permiscentur. Cauda est nigra; Alae etiam nigrae exceptis oris extremis (prope ossa) ubi ex albo flavescentibus pennis variegatae sunt. Terribilem clamorem edit vyhu, vyhu vociferando. Numquam sola invenitur, semper par, mas et femina iunctim incedunt, et una mortua, altera a [orig: à] sepultura numquam discedit. Cornu quod in capite gerit, remedium est contra venenum, si in vino per noctem infundatur. Idem remedium est contra suffocationem uteri, et in difficili partu. Haec quam descripsi, femina est; mas duplae magnitudinis. Nidum suum facit e [orig: è] luto ad caudices arborum super terram, figura furni.
PITANGVA GVACV Brasiliensibus, Bemptere Lusitanis, magnitudine aequat Sturnum. Rostrum habet crassum, latum, pyramidale, paulo [orig: paulò] plus digito longum, exserius acuminatum. Collum breve, quod sedens contrahit. Corpus fere [orig: ferè] duos et semis digitos longum. Caudam latiusculam, tres digitos lo~gam, crura et pedes fuscos, quatuor digitos more vulgari. Caput, collum superius, totum dorsum, alae et cauda coloris sunte [orig: suntè] fusco nigricantis, pauxillo viridi admixto. Collum inferius, pectus, et infimus venter habent flavas pennas, superius autem iuxta caput corollam (quasi monachicam) albi coloris. Sub gutture ad exortum rostri albicat. Clamat alta voce.
Quae dam harum avium in summitate capitis maculam habent flavam, quaedam ex parte luteam. Vocatur a [orig: à] Brasiliensibus Cuiriri, alias per omnia Pitanguaguacu similis.
ATINGVACV CAMACV Brasiliensibus: Avis Turdelae fere [orig: ferè] magnitudine. Caput habet satis grossum, collum mediocriter longum; Corpus tres digitos longum: Rostrum paululum aduncum, coloris ex viridi et flavo mixti. Oculos sanguineos, pupilla nigra. Crura cinerea mediocris longitudinis, superius pennis vestita. In pedibus digitos quatuor, vulgari modo. Caudam longissimam nimirum novem digitos longam, decem circiter pennis constantem, quarum quaedam inferiores sunt breviores superioribus. Totum caput, collum, dorsum, alae, et cauda pennas habent brunnas seu fuligineas, quae in cauda paulo [orig: paulò] saturatiores sunt reliquis. Extremitas cuiuslibet pennae caudae semidigitum longa, alba est, et inter album et ruffum nigro umbrata. Guttur, pectus, et infimus venter ac superiora crura cinereis pennis vestiuntur. In capite longiusculas habet pennas, quas instar duorum cornuum potest surrigere. Elegans avis ob longitudinem caudae.
GVIRA ACANGATARA Brasiliensibus. Avis picae variae magnitudine. Rostrum habet digitum longum, cuius superior pars paulum [orig: paulùm] adunca, totum autem obscure [orig: obscurè] flavescit. Oculos crystallinos, circulo fusco. Collum duos digitos longum, Corpus tres. Cauda longissima, nimirum octo digitos, constans octo pennis rectis. Crura superiora pennis vestita, et sesquidigitum longa, ut et inferiora. In pedibus digiti quatuor, more psittacorum, et quidem versus [orig: versùs] interiora sunt duo breviores, versus [orig: versùs] exteriora duo longiores in quolibet pede. Totum caput pennis vestitur, quae in medio secundum longitudinem (proxime [orig: proximè] scapum) fuscae, in lateribus flavescentes, ut crista. Collum et alae e [orig: è] contrario pennas habent in medio flavescentes, et ad latera fuscas. Extremitas alarum fere [orig: ferè] plane [orig: planè] fuscescit. Totus venter, dorsum, (exceptis alis) crura superiora, et exortus alarum, ad trium et semis digitorum longitudinem pe~nis constant ex albo pallide [orig: pallidè] flavescentibus, reliquum caudae fuscescit, extremitas autem albas oras habet. Crura inferiora, et pedes thalassini sunt coloris. In capite longiores pennae in cristam eriguntur. Ingentem in silvis excitat clamorem.
page 211, image: s272CAPUT XV. Matuitui. Aracari. Anhinha. Ipecati apoa. Pullus gallinaceus. Innominatae tres.
MATVITVI Brasiliensibus, Avis sturni magnitudine. Brevi collo, pectore forti, cruribus brevibus, cauda duos et semis digitos longa. Rostrum habet rectum, forte, cuius superior pars paulum [orig: paulùm] prominet acumine inclinato, cinnabrii coloris. Totum caput, collum superius, dorsum, alae, et cauda constat pennis fuscis pallide [orig: pallidè] flavo maculatis; apparentib. partim punctulatis, ut in Niso. Sub gutture flavas habet pennas. Pectus et venter albis vestiuntur, quae fusco sunt punctulatae. Crura obscure [orig: obscurè] cinerescunt.
ARACARI Brasiliensibus: Avis magnitudine picae Martiae. Rostrum habet quatuor digitos longum, sesqui latum, seu altum, tres et semis crassum, ubi crassissimum, paulum [orig: paulùm] deorsum incuryatum, instargladii Turcici, et in extremitate acutum, instar psittacini; estque superior pars paulo [orig: paulò] longior inferiori. Rostrum superius et inferius plus mediam partem ab extremitate numerando serratum dentibus: superior pars rostri maior inferiore; est autem rostrum canum, levissimum, levius spongia, superius album, linea in summitate crassa nigra secundum [orig: secundùm] longitudinem distinctum: Inferior tata est nigra; totum inseritur in caput triangulatum, et ubi insertio est linea triangulatim alba circumscriptum. Linguam habet quatuor digitos lo~gam levissimam, aspectu plane [orig: planè] pennam referentem, aut etiam plumata est et nigra, (si pennam habere lingua dici possit.) Caput non ita magnum habet, latum, compressum. Oculos magnos, pupilla nigra, circulo flavo, reliquas extremitates nigras. Collum haud longius Psittacino. Corpus a [orig: à] colli exortu ad caudam usque quinque circiter digitos longum. Cauda instar picae latiuscula, et sex digitos, vel paulo [orig: paulò] plus longa. Crura et pedes nigricantes ex viridi, Psittacorum similes, duos digitos habent anterius, quorum unus lo~gior altero, duos retro [orig: retrò], itidem inaequalis longitudinis; ungues incurvati, fusci, seu nigri. Crurum superiorum longitudo duorum digitorum, inferiorum sesqui. Totum caput et collum usque ad initium pectoris nigras habet plumas, et ubi desinunt, circulariter finiuntur. Pectus vero [orig: verò] et infimus venter totus eleganter flavis vestiuntur pe~nis, cum pavonino mixtis: Per Pectus autem transversim linea digitum lata sanguinei coloris ducta est ab uno latere usque ad alterum. Totum dorsum, alae, cauda, et crura superiora vestiuntur pennis ex nigro viridicantibus, uti in nostratibus picis color esse solet. Extremitas dorsi ante initium caudae etiam sanguinei coloris, plus uno imperiali in circumferentia. Alae desinunt ad exortum caudae, et interius e [orig: è] cinereo sunt subfusci coloris. Rostrum interius est nigrum. Avis haec quasi suum nomen profert, clamando acuto sono, sed non admodum clangoso Aracari.
ANHINGA Brasiliensibus Tupinamb. Mergi aquatici species elegans, corpus, excepto collo, anatis domesticae Europeae habet magnitudine. Rostrum rectum, haud crassum, acutissimum, tres digitos longum, et per rostri medietatem anteriorem tam superius, quam [orig: quàm] inferius duplicem ordinem acutissimorum hamulorum retro [orig: retrò] versorum. Caput parvum, longiusculum, serpentini aemulum, paulo [orig: paulò] plus sesquidigito longum. Ocellos nigros, circulo aureo. Collum tenue, teres, pedem longum, corpus autem tantum [orig: tantùm] septem digitos, crura brevia, superiora duos digitos longa, pennata, inferiora vix sesquidigitum; quatuor digitos, tres anterius versus, membranis iunctos more anatum, aut corvi aquatici, quartus digitus brevior ad latus inferius extenditur, itidem membrana reliquis connexus; unguibus lunatis omnes acutissimis. Caudam latam, decem digitos longam, duodecim pennis constantem, alae circa medietatem caudae desinunt.
page 212, image: s273Rostrum gryseum est, et post exortum paulum [orig: paulùm] flavescit. Caput totum et collum plumis subtilissimis tegitur ad tactum holosericum referentibus; Coloris in capite et collo superius ex gryseo subflavescentis: sub guture, et in collo inferius grysei coloris, ut pelles illae ( Verchfelle vocant) ex quibus mitrae fiunt muliebres, et ad tactum, et adspectum illius pellis pilos refert. Totum pectus, et infimus venter, et crura superiora plumis mollibus vestiuntur coloris argentei. Initium dorsi pennis fuscis, sed quarum quaelibet in sui medio maculam habet oblongam ex albo pallide [orig: pallidè] flavam, ita ut punctulatim appareat: reliquum dorsi nigras habet pennas. Alas obtinet longas, quarum initium totum eiusmodi brevibus pennis tegitur, uti initium dorsi, sequitur ordo mediam partem, id est, uno latere canarum, altero nigrarum: Remiges autem nigrae sunt. Cauda nigris splendentibus pennis constat, quarum extremitas grysea. Crura et pedes ex obscure [orig: obscurè] flavescente grysei sunt coloris. Sollertissima in capiendis piscibus: nam, more serpentum, contracto prius collo, eiaculatur rostrum in pisces, ac unguibus eos praehendit. Carnem illius comedi, sed haud melior est, quam [orig: quàm] caro Lari.
IPECATI APOA Brasiliensibus: Pata Lusitanis, id est, Anser, nobis Anas silvestris magnitudine anseris, octo vel novem mensium, figura plane [orig: planè] ut nostrates anates. Venter et interior pars caudae, collum totum cum capite pennas habet albas, dorsum usque ad collum, alae, et summitas capitis nigras, cui viriditas mixta, ut in nostrarum anatum collis. In collo et ventre albis pennis nigrae passim sunt insparsae. In his differt a [orig: à] nostratibus, quod sit primo [orig: primò] maior: secundo [orig: secundò] rostrum anatum quidem, sed nigrum, et in extremitate aduncum. Tertio [orig: Tertiò] super rostrum cristam gerit carneam, crassam, latam et rotundam fere [orig: feré], nigram, albis maculis insignitam. Cristae altitudo eadem; inter cristam et rostrum (in summitate nimirum rostri) foramen transversum magnitudine pisi est, ab utroque latere conspicuum, quod narium vice fungitur. Quarto [orig: Quartò] pedum et crurum color non ruber, sed e [orig: è] cinereo fuscus. Carnem multam et bonam habet, nam saepissime [orig: saepissimè] comedi. Reperitur passim ad fluvios.
Alium habui per omnia similem priori, excepto, quod longiores illae pennae in alis, insigni brunno splendebant color, puto marem hunc esse, alteram feminam.
ANNOTATIO. Gesnerus pene similem dedit iconem sub nomine Anatis Indicae, cuius picturam se a [orig: à] Cardano accepisse memorat. Sed color pennarum nonnihil differt ab Auctoris nostri descriptione.
PULLUS gallinaceus monstrosus, magnitudine pulli recens exclusi. Caput habebat anaticum, superius tamen magis in acumen desinens, rostrum anaticum, latum, cuius superior extremitas deorsum inflexa. Ocellos parvos, collum breve; alas parvulas iuxta priora crura positas: quatuor crura gallinacea, carebat pectore, quippe eoloco, quo pectus esse debebat duo crura habens, quodlibet superius tres quadrantes digiti lo~gum, inferius quadrantem; et in singu is quatuor digitos gallinaceos. Posteriora duo crura eiusdem figurae et longitudinis cum anterioribus mire [orig: mirè] posita erant, sinistrum quidem more naturali, dextrum vero [orig: verò] in exortu suo sinistro erat adnatum, et quasi sursum vergebat, co modo quasi duo sinistra crura fuissent, et unum dextrum loco sinistri in cxortui fuisset adglutinatum: atque ideo urypigio carebat, quia nullum intervallum inter crura haec posteriora, et caudae loco ipsi sinistro cruri exterius longiusculi pili canescentes erant adnati. Pedes habebat gallinaceos, et digitos eodem modo dispositos: sed quilibet pes totus inverso ordine positus erat, ita, ut inferior pars esset superior, et superior inferior, unguiculique etiam sursum non deorsum vergebant. Totum caput, collum, venter, alae, dorsum, et superiora crura non vestiebantur pe~nis, sed pilis nigris semidigitum longis, qui sub ventre et gutture paululum canescebant. In summa, plane monstrosus
page 213, image: s274pullus. Crura inferiora et pedes fusci coloris, uti et rostrum, vitalia viscera habebat gallinacea, sed inordinate [orig: inordinatè] disposita. Cor magnum. Vivebat cum excluderetur.
Avis (cui Auctor nomen non adscripsit ) magnitudine Alaudae, figura Matuituy. Rostellum habet rectum, nigrum: Oculos nigros, crura communia fusca: Caudam latiusculam, et alis l~giorem. Totum Caput superius, collum superius, dorsum, alae, et cauda, rufescentis sunt coloris, ex rubro, umbra et albo mixti. Guttur, collum inferius, et infimus venter albi sunt coloris. Per oculum utrumque a [orig: à] rostro transversim maculam habet oblongam fuscam. Clamat Gip, Gip, ut iunior gallo- pavus fere [orig: ferè].
Avis (cuius nomen Auctor non prodit ) magnitudine Patae, et eiusdem figurae. Rostro nigro, crassiusculo; capite nigro, pectore et ventre cano; dorso, alis et cauda fuscescentibus, eruribus fuscis. Clamat Zip, Zip, ut Passer.
Avis (quam Auctor non nominat, sed tantum admonet esse speciem Curucui, de quacap. 12.) magnitudine Picae fere [orig: ferè]. Rostrum habet breve, crassiusculum, paulum [orig: paulùm] deorsum incurvatum, gryseum seu cinereum: Oculos nigros, circulo croceo; Caput, collum, dorsum superius, et cauda superius coloris nigri cum viridi caeruleo persplendente, ut in chalybe polito: Alae fuscae; Totum pectus et infimus venter egregii coloris miniati: Cauda inferius albas habet pennas, transversim nigro ordine undatas. Crura brevia, fusca sunt; digitis quatuor, more Psittacorum dispositis. Reperitur hic et alia ARDEAE species: tota alba, rostro croceo, recto, a cuto: Oculis nigris, circulo aureo, cruribus et pedibus nigris. Rostrum habet quinque digitos longum, collum longissimum, nimirum quinque digitos supra pedem. Corpus septem digitos longum, caudam quinque, cum qua alae desinunt. Crura superiora octo digitos longa, et ex parte pennis vestita, inferiora sex digitos. Digiti pedeum communi modo se habent, quorum medius anteriorum quatuor digitos longus, reliqui breviores, omnes unguibus lunatis praediti nigris.
DE AVIBUS AQUAticis Brasilianis.
INter Aves marinas quae in Brasilia reperiunt, septem sunt notatu digniores.
Prima est QUIRATINGA grui magnitudine par, plumis candidis, rostro prolixo atque acuto, crocei coloris; cruribus oblongis e [orig: è] rubro subflavis. Collum ipsius vestitur plumulis tam subtilibus et elegantibus, ut cum struthionum plumis certent.
[note: Nieremb. H. Exot. l. 10. c. 38. De Laet. Ind. Occid. l. 15. c. 13. ] Altera est CARIPIRA, quae quod in binas partes bifurcatam caudam distinguat, interdum explicans interdum contrahens, sartoriae forcipis in star, Raboforcado ab Hispanis dicitur. Reperitur passim in utraque India. Plumas eius quod [orig: quòd] longo tempore durent, sagittis suis adhibent Barbari Ximenes adipem ad cicatrices faciei delendas, et arthritidis dolores sopiendos, singulare esse remedium narrat. Et sibi donati alarum remigium ita ut volant distentum, amplius quam mortalis ullus distento utroque brachii possit complecti, occupassespacium, addit. Non facile [orig: facilè] capitur, nisi forte [orig: fortè] in deserta aliqua insula, in qua pullos excludit.
Tertia CALCAMAR columbae est magnitudine sed volandi nescia. In fluctibus ova ponit et excludit; quos etiam alarum atque pedum remigio secati pervelociter. Malacia et pluviis imminentibus tanto numero naves circumfluitant, ut a [orig: à] nautis fastidiantur.
Quartam AYAYAM nominant, picae magnitudine, longo rostro cochlearis instar, plumis [orig: plumìs] candidis rubris maculis eleganter suffusis, singulari in piscibus capiendis industria.
CARACURA est quinta, exili corpore, subcinerei coloris, pulchris oculis, iride eleganter ubente, ita vocalis, ut maioris longe [orig: longè] molis quis opinaretur. Ante solis fore [orig: forè] ortum et sub occasum auditur, certo, ut volunt, serenitatis suturae indicio.
page 214, image: s275Sexta est GUARA, picae magnitudine, oblongo rostro, et anteriore parte recurvo, longis pedibus. Primum exclusa nigricat, deinde evadit cinerea; ubi autem volare incipit egregie [orig: egregiè] candicat, sensim autem rubescit, donec aetate plumae illius colorem induunt purpurae aemulum, quem ad senectam usque retinetn. Victitant piscibus, carnibus, et aliis eduliis semper aqua temperatis. Pariunt quoque sub tectis. Gregatim volant, et soli expositae pulcherrimum praebent spectaculum. Ex plumis diademata et alia ornamenta a [orig: à] barbaris conficiuntur.
Ultima est GUIRATEONTEON quasi dicas avem saepius morientem et rursus resurgentem. Epilepsiae enim obnoxia est admodum; alioquin candidis et pulcherrimis plumis vestita.
APPENDIX. De Avibus Fabulosis.
CAPUT I. De Gryphibus et Harpiis.
PLacet et de Fabulosis aliquid adnectere, ne et in hisce quicquam nobis desideretur. Praecedat Gryps seu GRYPHUS, cuius nomine maior forte [orig: fortè] Aquila, ut sane [orig: sanè] in Oriente et Septentrione maiora nostris animalia gigni experientia compertum est; venere potest. Eius formam si spectes, fingitur esse quadrupes, antica parte, seu capite; alis, rostro, et pedibus aquilam referens; oostica [orig: oosticâ] leonem. Magnitudinem [note: Philostr. l. 3. de vita Apollonii. ] alii Leonis [orig: Leonís], alii lupi tribuunt. Mandevillius octies Leone maiorem reliquit. Dorsum [note: Aelian. l. 4. c. 27. ] pe~nis integitur nigris, anterior pars rubris, alae candidis. Montes Riphaeos seu Hyperboreos, [note: Apuleii. l. 11. Milesiac. ] haud procul ab ipso Aquilonis exortu incolunt; sed et apud [note: Aelian. l. 4. c. 27. ] Indos et Bactrianos inveniuntur.
Nidos ex auro quod effodere construunt, et ova duo Aquilinis maiora [note: Barthol. Anglic. l. 19. c. 194. ] duriora, calidiora et sicciora, ponunt. Volatum avium par viarum ipsis [note: l. 3 de vita Apollonii. ] Philostratus tribuit. Non enim pennatae, inquit, sunt, sed rubra [orig: rubrâ] pellicula [orig: pelliculâ] alarum costae tamquam digiti connectuntur. Dicuntur aurum in Scythia [note: Solin. c. 25. Polyhisto. ] Asiatica custodire, ideo inter ipsos et Arimaspos internecinum vigere odium. Tractat de eo [note: l. 4. c. 27 ] Aelianus, et quomodo aurum illud auferant incolae describit, sed et equis peculiariter infestos esse rumore est. Videtur huc M. Pauli [note: l. 3. c. 40. ] Veneti avis RUC dicta pertinere, aquilae effigie, sed magnitudine immensa. Visitur certis anni temporibus in insulis ultra Madagascar sitis, tanti roboris ut sola, sine aliquo adminiculo elephantem capiat, et in sublime raptum rursum ad terram labi sinat, quo carnibus eius vescatur. Plaeraeque alarum penae passus XII. sunt longae, ea crassitie, quae longitudinis mensurae co~veniat. Fides sit penes Auctorem. Navigationes et praeteriti et huius saeculi, omnino [orig: omninò] de taliave tacent.
HARPYIS nomen a [orig: à] rapacitate inditum. Ex Electoo Oceani filia genitas [note: In Theonid. ] Hesiodus prodit. Ponti et Terrae filiae aliis dicuntur. Tres fuisse Virgilius dicit, Ocypeten, Aello [orig: Aëllo], et Celaeno. Hyginus Alopen Acheloen [orig: Acheloën] et Ocypeten appellavit; Homerus quartam nomine, Thyellam addidisse creditur. De forma sic [note: 3. Aeneid. ] Virgilius
Virginei volucrum vultus, foedissima ventris Prolavies, uncaeque manus, et pallida semper Ora fame etc.Collocantur in Strophalidibus [note: Ovid. l. l. 13. Metamorph. ] insulis. Apollonius fugatas coniecissese in specie, qui in Creta sub Arginunte visebantur, tradit. De ipsarum rapacitate, ingluvie, et foeditate vide [note: l. 4. Argonaut. ] Valerium Flaccum, [note: l. 3. Aeneid. ] Virgilium, et alios.
page 62, image: s276[illustration:
Pelicanus
][illustration:
Phaenix
][illustration:
Harpyca
][illustration:
Gryphus Greiff
]
page 215, image: s277CAP. II. De Stymphalidibus, Sirenibus et Seleucidibus avibus.
STymphalidibus, a [orig: à] Stymphala palude nomen datum est. Magnitudine grues aequant. [note: Pausan. in Arcad. ] Ibibus cetera sunt simillimae, rostra tamen, eiusde~nempe duritiei, ut hominum scuta perforare, firmiora habent, et non ut Ibes obliqua. Plinius eas cirrhatas facere [note: l. 11. c. 37] videtur. Marinas eas [note: l 12. Origin. ] Isidorus facit. Apollonius circa Aretiadem insulam collocat. Timagenes et Pisander in Scythiam avolasse tradit. Pausanias Arabiae quoque deserta incoluisse ait. Vescebantur humana carne. Hercules eas ex Stymphalide palude abegit, seu crepitaculi aercisonitu, sed quod multas sagittis confecisset.
SIRENES qua forma fuerint, non convenit inter Auctores. Alii eas superiori parte virginis formam intulisse, inferiore in piscis caudam desiisse: alii [note: Aelian. l. 17. de Anim. c. 23. ] infera aviciam speciem habuisse fabulantur. Nonnulli in superioribus speciem passerum, in inferioribus mulierum eis tribuunt. Boccatius pedes gallinaceos assignat. Eustathius vero [orig: verò] a [orig: à] Vencre, quod virgineam sibi delegissent vitam, in aves transformatas tradit. Bina sunt quibusdam, Aglaopheme nempe et Thelxiepeia: tres alias Parthenope, Leucosia, et Ligia. Sunt qui quatuor et quinque fuisse fingunt. Sed nec de eorum ortu eadem traduntur. Quidam e [orig: è] sanguine e [orig: è] cornu Acheloi destillante natas volant. Nonnulli ex congressu eius cum Musarum aliqua, de Venere superius diximus. Habitavere primum iuxta Pelorum Siciliae promontorium, postea in Capreis. Plinius Surrentum Campaniae oppidum, una cum promontorio Minervae, earundem sedem fuisse scribit. Finguntur tam suavem harmoniam voce, tibiis, et lyra edidisse, ut et mare et ventos mulcerent. Cantu vero [orig: verò] suo navigantes occidisse passim apud diversos Poetas legere est. De eorum cum Ulysse colloquio vide apud Ciceronem [note: l. 5. de finib. ] carmen.
SELEUCIDES aves vocantur, quarum adventum Casii montis incolae, locustis fruges eorum vastantibus, a [orig: à] Iove precibus impetrant nec unde veniant, quove abeant, compertum, numquam conspectae, nisi cum praesidio earum indigetur. Voracitatem [note: Plin. l. 10. c. 27. ] eis antiquitas tribuit. Ingestas locustas nullo negotio per alvum excernebant.
CAPUT III. De Phoenice, Cinnamomo et Semenda.
PHOENIX fabulosa est avis. Herodotus [note: Hist. l. 2. ] nonnisi pictum se vidisse testatur. Plinius [note: H. N. l. ] unum in toto orbe, nec visum magnopere scribit. In eius descriptione variant Auctores. Herodotus non tantum ei Aquilae magnitudinem tribuit, sed et toto etiam habitu eidem similem facit. Alii Pavone [note: Ttet Z. l. 5. Histor. Chil. 6. ] maiorem scribunt. Herodoto pennae rubore perfunduntur. Plinio vero [orig: verò] et Solino circa collum aurifulgore micant. Cetera purpureus dicitur, caeruleam roseis maculam pennis distinguentib. cristis, faciem, fauces caputaque plumeo apice cohonestante. Idem Claudianus, Baptista Mantuanus et Lactantius produnt.
[note: Locus. ] Locum ipsi quidam [note: Amb l. 5. Hexam c. 23. Plin. H. N. l. 10. c. 2. Solin. Polyh. ] Arabiam assignant: alii [note: Tacit. l. 14. Anim. Victus. ] Heliopoli civitate Aegypti primo [orig: primò] visum reliquere. Quidam sub aequinoctiali ad Orientem et Meridiem reperiri scribunt. Claudianus, et Lactantius inaccessa loca habitare cecinerunt.
Nec de victu convenit. Plinius primum atque diligentissimum togatorum. Manilium de co prodidisse auctor est, neminem exstitisse, qui viderit vescentem, quidam rote victitare [note: Athenae. l. 14. Dipnos. Partus. ] dixerant. Ovudius thuris lacrimis et succo amomi vicerescribit. De Nidificatione eius et in parentem amore ita [note: l 14. An imal. ] Tacitus. Confecto annorum numero ubimors propinquat, suis in terr is struere nidum, eique vim genitalem adfundere, ex
page 216, image: s278qua fetum oriri, et primam adulto curam sepeliendi patris, neque id temere [orig: temerè], sed sublato myrrhae pondere, tent atoque perlongum iter ubi par oneri, par meatui sit, subire patrium corpus, inque solis aram perferre atque adolere. Idem Herodotus, ex quo ille desumpsisse videtur.
[note: Aetas. ] Annorum illorum numerus varie [orig: variè] definitur. Maximee [orig: Maximeè] vulgatum quingentorum spatium, sunt qui asseverent mille quadringentos sexaginta unum interici. Plinio sexcenti sexaginta placent; Philostrato sexcenti, Herodoto, Solino, Melae quingenti quadraginta. Alberto trecenti quinquaginta; Chaeremoni Aegyptio, sex supra septem mille. De terris quoque variatur. Iarchas Indus apud Philostratum prope Nilum assignat. Alii in Aethiopia, ut Chaeremon Aegyptius, et Orus Apollo. Alii in Phoenicia, ut Lactantius.
[note: Partus. ] Nido materia aromata, Cinnamonum, Cassia, thurisque surculi. Ubi illum conscendit, solaribus sese exponit radiis, alarumque continua ventilatione ignem excit are fingitur: sic se cremat. Ex cremato novum oriri pullum convenit inter omnes; quomodo vero [orig: verò] id fiat, ambigitur. Plinius ceu vermiculum ex ossibus et medullis veteris Phoenicis primo [orig: primò] procreari, ex eo pullum nasciscribit. Philostratus nulla [orig: nullâ] vel ossium vel medullarum mentione facta, ex cinere vermem ex verme novam alitem generari nugatur. Oppianus ex cinere pullum exoriri refert. Orus ex effuso e [orig: è] patris vulnere, quod sponte sibi nimia ad terram allisione infligit, sanguine procreari affirmat. Sexum illi nullum attribuit antiquitas, [note: Plut. l. de ] sed inter vitae remedia reposuit. Nam Plutarchus cerebrum eius [note: sanit. tuenda. ] dulce esse tradit, nescio a [orig: à] quo gustatum; et Plinius inter prima a [orig: à] Magis ex cinere eius nidoque medicinas proditas esse scribit. Heliogabalus in co~viviis Phoenicem promittebat, aut M. aurilibras pro eo.
CINNAMOMUS seu Cinnamologus, avis hactenus nobis incognita [note: Herodot. in Euterpe. ] est Herodotus grandem esse dixit. Vincentius Bellunensis passere aliquanto maiorem, coloris partim flavi, partim caerulei, rostri longi ad flavum vergentis scripsit.
Locus ipsi ab Antiquis in Arabia assignatur. Dyonisius Periegetes terram ignorari una cum Herodoto memorat. [note: Albert. l. 23. de Animal. ] Albertus in Aethiopia eum locat.
Nidum ponitseu in excelsissimis arboribus, earumque ramis, seu in montium praeruptis, illumque ex cinnamomi surculis exstructum. Aromate hoc cum potiri Arabes volunt, boum, asinorumque defunctorum membra minutatim concisa, iuxta nidos ponunt, et abscedunt. Frustra aves in nidos comportant, quib. sustinendis illi impares decidunt, et ab incolis colliguntur.
[note: Aldro. Ornithol. l. 12. c. 28. ] De SEMENDA non est quod dicam. Multa quidem sed parum verisimilia de illa, Indica commentaria produnt. Caput ipsius, quod esse putabat, quod Aldrovandus in Musaeo Ducis Florentini vidit, erat curvum, et valde crassum, colore in anteriore parte albicante, in posteriore purpureo obscuro, figura ovali. Rostrum habebat palmum longum, admodum acutum, intus quidem cavum, sed sine tribus illis fistulis, quibus musicam harmoniam a [orig: à] Semenda edi, quidam fabulati sunt.
page 217, image: s279MANTISSA De Avibus Exoticis ad nostrates accedentibus.
I. De Aquilis.
[note: Nieremb. Hist. Exot. l. 10. cap. 30. 31. ] AD Aquilas pertinent Itzquauhtli et Tlacoquauhtli Indorum, nec non Leonis Africani Ners. Venustum illud aquilae genus, et insignito capite regium. Rostro est ad radicem luteo, deinde vero [orig: verò] nigro, nigris unguibus, pedibus pallidis, cruribus ventreque e [orig: è] nigro et candido permixtis; collo fulvo, dorso et cauda [orig: caudâ] nigris ac fuscis, corona [orig: coronâ] crista [orig: cristâ] venigra. Magnitudinem circiter aequat vulgaris arietis, et vel ferocium audaciam animalium, adeo uthomines etiam ipsos, postquam cicurata est, levi ex causa aggrediatur et in volet: mitescit tamen, et aucupio non minus ac reliqui accipitres, quorum genus videtur, idonca est, atque inservire solet. Avis digna quae a [orig: à] Regiis aucupibus alatur ac circumferatur. Vilior est tlacoquauhtli, seu aquila virgae: frigidas amat plagas: afturis magnitudme, fusca et cinerea, rapax avicularum, murium, lacertarum, [note: Leo African. Africae l. ult. ] colotorum, quibus vescitur. De Nesir suo ita Leo Africanus. Avis est omnium earum, quae in Africa [orig: Africâ] reperiuntur, maxima, grue procerior, crassiorque, praedita rostro, collo et cruribus: adeo [orig: adeò] sublime volat, ut oculorum aciem effugiat, et conspecto alicuius animalis cadavere, supra terram iacente, ilico in illud irruat. Raro [orig: Rarò] sola, sed gregatim volare solet. Longaeva est, nam pleraeque conspectae sunt calvo et deplumi capite, tamquam vulsae fuislent capitis pennae: inde colligere licet, prae nimio senio pennarum defluvium pati: ea [orig: eâ] de causa [orig: causâ] suos nidos veluti recenter natae repetunt, unde a [orig: à] suis pullis educantur. Coronatae in provincia Chiapae habentur, ut apud de Laet in Novo orbe habemus.
II. De Noctuis.
[note: Nieremb. Hist Exot. l. 10. c. 39. 40. ] EXoticum Oti genus talehicuatli videtur. Cornuta avis est sive auricu. lata, parva corpore, resima, rostro brevi, nigra lumine, lutea [orig: luteâ] erubescens iride, fusca et cinerea plumis usque ad crura, atra et incurva unguibus. Cetera natura [orig: naturâ] similis nostrati Oto. Apud cosdem Americanos Tecoletl genus est bubonis auriti, spectaculo dignum, nigro et fusco colore variegatur, huic oculi magni et aurei.
III. De Struthio Camelo.
[note: De Laet Orbis Novi l. 16. c. 14. ] SPecies quaedam Struthiocamelorum in Insula Maragnana invenitur. Proceritate staturam humanam superant, et maximae sunt velocitatis. Magis supra terram feruntur quam volant. Barbari yandeu vocant.
IV. De Psittacis.
PLacet hic quaedam de Psittacis ex Hernando, Ximene, Clusio et Nierembergio adicere. Ille primus ita scribit, de Toznene: Psittaci id genus, viridi et luteo colore micat, oculi rubeo, rostrum vero candenti et nigro, fusco pede, sed in candidum inclinante.
page 218, image: s280Propensius est, aptiusque ad sermones humanos exprimendos ceteris, ac frequentius apud Hispanos. Alterum genus Cocho vocant viridi colore, rubro et candenti capite, ac minoris molis; quod loquax est, necad modum dissimile praecedenti, etsi sono distet. Hos Psitta cos vocant Hispani catherinas. Tertium Quilitoton, tinctum virore, talandriae vocatae, aut galeritae non cristatae magnitudine Frontem candida [orig: candidâ] macula [orig: maculâ] insignitum, rostro candido et nigris pedibus. Humanas voces imitatur, et gregatim cum congeneribus volat, cum reliqui compares tantum reperiantur. Omnes vero [orig: verò] in excelsis arboribus nidificant. Primum de quo diximus genus, certas statasque arbores, avas numquam deserat, eligit: quae cum in heredes transeant, dominis illarum haud sunt parum utiles. Sunt et quas Haitini Quacamayas vocant, Mexicenses vero [orig: verò] Alo. Totae rubeae, ptaeter humeros et caudam, quae cyanea sunt, et gallinae cortalis nostrae circiter magnitudine, rostro magno candenti et resimo, pedibus nigris, ac carne similiter nigra [orig: nigrâ], ex quibus nonnullae offenduntur, quae sermonem humanum doctae aemulentur, fustice [orig: fusticè] tamen et incondite [orig: inconditè]: filiosque suos more aliarum avium domesticarum educent in domibus ubi aluntur. Offendas et alios virore diluto tinctos, nigrante rostro pedibusque, humeris et cauda virore tinctis exsaturato, nec praefatis minores. Vivunt hi iuxta montium cacumina, excelsasque pinus. Acclamant vehementer, volantque bini. Sunt et montani incondita [orig: inconditâ] forma [orig: formâ], qui non cicurantur aut aluntur domi. Nullius eorum caro est edulis, nam et atra est, et gustus iniucundi. Omnib. est commune, utramque maxillam movere, quod nulli aliorum contingit animalium. Sunt et alia genera, de quibus alii Auctores latius.
Ximenes sic habet de Hispaniola loquens. Innumeri sunt Psittaci virides cum purpureis maculis, quorum tria in hacinsula genera, maiores, mediocres, minimi. Maiores ab Indis vocantur Higuarae. Hi in eo distant ab aliis reliquarum insularum, quod maculam albam suprarostrum gestent, non viridem aut miniatam. Valde locutuleiae sunt hae higuarae, si humanos doceantur sermones. Minores vocantur xaxavis, et viridiores sunt, a [orig: à] paucisque interstinguuntur miniatis plumis. Hi inquieti et turbulenti, mordaciores, iracundiores, et garruli, licet rudes humanis loqui vocibus, quas nu~quam discunt. Decem ex his invadunt et fugant centum higuatarum. Nulla inter hos pax. Diversis gregibus pervolant quacumque pervadant, garriunt. Higuarae integriorem et corpulentiorem edunt sonum, xaxavis acutiorem et tenuiotem: et licet ignari humanis vocibus loqui, placent tamen in caulis assiduo garritu et inquietudine. Tertia species minimorum est, nec excedunt passeres mole, viridesque sunt. Hi silent, et pacatiores sunt: viror dumtaxat in illis placet.
Clusii Historia haec est. Inter Neotericosautem, nemo mea opinione exactius et diligentius de hoc avium genere commentatus est quam Ulysses Aldrovan dus Bonomiensis, qui totum librum 40. Tomi primi Ornithologiae suae ei dicavit: Ille enim Philosophica methodo tradidit quicuqid ad Psittacorum historiam pertinere potest, et quatuordecim diversas eorum species describit, tredecim vero icones exhibet, quarum duo priores maximae sunt, et corvum magnitudine superant; tertia et avarta columbae sunt magnitudine; quinta, sexta, septima, octava, nona, et decima mediocris sunt magnitudinis, caudamque brevem habent, saltem non adeo longam, ut tres subsequentes, quae longiore cauda sunt praeditae: decimaquarta brevem etiam habet caudam. Priorem illam elegantem, quae Pectoris et ventris pe~nas flavas habet, tum et eas quae alas dorsumque tegunt, tum etiam eas quae in cauda caeruleas, non semel videre memini, et iconem habeo vivis coloribus expressam, atque illam ipsam esse arbitror, quam Ioannoes Lerius cap. XI. Historiae suae Americanae, Canide a [orig: à] Brasilianis appellari scribit, Alteram speciem etiam videre memini in arce Caesaris Ebersdorfiana ad
page 219, image: s281Danubium sita [orig: sitâ] infra Viennam, tum etiam Lugduni Batavorum apud Sionem Lucium Danistam binas aves eius generis, quas postea Magno Duci Moscovitarum dono mittebat. Reliquae vero species, (praeter tertiam quae illi alba cristata est, et decimam quartam, quae erythrochloros, etiamque cristata) mihi etiam conspectae, dum plerumque aliae ab ipso non descriptae, tam breviore cauda praeditae, et maiuscula corporis mole, quam minoris generis, quae longiores caudae pennas habent, et collum velut torque rubro atque atro ornatum. Humana verba exacte [orig: exactè] exprimere solitae: quibus similem unam habuit nobilissimus vir Philippus Marnixius Sanct-Aldegondius, quam saepe cacchinum humano more extollere audivi, cum ab adstantibus Gallico sermone compellaretur hoc modo. Riez perroquet, riez; id est: Ride psittace, ride. Sed quod magis mirum, Gallico sermone etiam subiciebat illico [orig: illicò], tamquam ratione praedita, haud dubie [orig: dubiè] tamen ita edocta. O le grand sot qui me faict rire, hoc est. O magnum fatuum, qui me ad ridendum provocat. Illaque verba iterum ac terito repetere solebat. Sed inter reliquas unam, psittacis primae speciei magnitudine aequalem, apud Illustrissimam Dominam Mariam de Brimen, Ducem Croyam et Areschotensem felicissimae memoriae, priusquam ex Hollandia excederet, cui sane parem in soloris pennarum varietate et elegantia videre non memini. Etenim licet omnes fere [orig: ferè] pennae corpus tegentes rubro colore essent infectae, caudae tamen pennae, quae valde prolixae, partim rubrae erant, partim caeruleae; at quae in dorso ex alis versicolores ex flavo, rubro et viridi, quibus caeruleus color etiam permixtus. Caput circum oculos albi coloris erat, sinuosisque lineis nigris, quemadmodum caudae caput, distinctum erat. Psittacum, qui similis esset, apud nullum Auctorem descriptum memini. Ea [orig: Eâ] porto avis Annam Illustrissimae Ducis neptem, nunc Comitem Megensem et Dominam de Grosbetee, adeo [orig: adeò] diligebat, ut quo cumque per conclave spatiaretur, illam subsequeretur, nec quemquam vestem eius attingere conspiceret, quin morsu illum appeteret; ita zelotypia quadam laborare videbatur. Ceterum psittacus ille maioris generis, quem Lerius capite supra memor ato a [orig: à] Brasilianis Arat vocari scribit, valde elegans etiam esse debet: nam alarum remiges pennas, et caudae, quae sesquipedalis longitudinis, media ex parte coccinei coloris esse refert, altera prorsus elegantis cyanei tubo seu nervo, qui medias pennas per longitudinem secat, diversos illos colores distinguente, reliquas vero totius corporis pennas prorsus caeruleo colore tinctas esse. Addit utrumque genus illud maiorum psittacorum. Arat videlicet et Canide, magna esse in aestimatione apud Brasilianos, quia ilorum pennas ter quaterve in anno vellunt ad vestem, pileos, clypeos et aulaea conficiendum, tametsi domesticum non sit, quia tamen in vastis arboribus medios vicos occupantibus frequentius versari solet quam in silvis. Praeter binos illos ingentes, idem Lerius tria aut quatuor Psittacorum genera apud Brasilianos inveniri ait: Primum videlicet etiam maiusculorum, et crassiore corporis mole praeditorum cui Aicurous nomen indunt Brasiliani Tovoupinamboutii, caput ornatum habens versicoloribus, flavo, rubro, et violaceo extremis alis suaverubentibus, et caudae pennis oblongis et flavis, reliquo corpore prorsus viridi: hoc genus rarissime ad exteros transferri, nullum tamen facilius et perfectius edoceri ad humana verba pronuntianda, quam istud. Addit etiam, Brasilianam quandam mulierem in pago, binis milliaribus ab Iusula [orig: Iusulâ] in qua ipse cum aliis Gallis habitabat, distante, similem psittacum in deliciis habuisse, qui eo intellectu et ratione praeditus videbatur, ut comprehendere et discernere posset, quidquid ipsa diceret quae illum educaverat. Nam cum, inquit, animi recreandi gratia, in illum pagum profecti, ante illius mulieris aedes interdum transiremus, compellare nos ipsa solebat his verbis: Vultis mihi
page 220, image: s282pectinem dare vel speculum, et illco efficiam ut meus psittacus coram vobis cantet et saltet? Si eius petitioni annuebamus, simul ac quaedam verba avi pronuntiaverat, psittacus non modo in pertica, cui insidebat, seltare incipiebat, sed etiam garrire, sibilos edere, et Brasiliorum ad pugnam sese parantium vociferationes imitari. Breviter, quando in eius herae mentem veniebat ut diceret, Cane, canebat; Salta; saltabat; sin vero aegre [orig: aegrè] ferens, se quod petierat non impetrasse, paullo acerbius avi diceret, Auge, hoc est. Sile, immobilis silebat, nec ulla ratione eum ad linguam aut pedes movendum excitare poteramus. Secundum genus Marganas a [orig: à] Brasilianis appellatur, quale est eorum psittacorum, qui in Europam inferri solent, nec magni apud illos pretii, propter abundantiam: non vero minus istic frequentes sunt, quam apud nos columbae. Psittaci tertii generis, ab ipsis Tovis appellati, maiores non sunt sturno, et universum corpus tectum habent pennis impense virentibus, caudae vero [orig: verò] pennae, quae valde longae, flavum colorem admixtum habent. Illud etiam addebatse observasse, psittacos illius regionis nidos ex arborum ramis propendentes non construere, ut topographicis suis tabellis quidam persuadere conantur: at in arborum cavis, eosque orbiculari forma, satisque duros ac firmos. Ceterum cum sub extremum annum Christi millesimum quingentesimum sexagesimum quartum esse Olyssipone apud Sebaldum Linsium Germanum Ulmensem, memini filium ipsius Rodericum ex Fernambuco Brasilianorum, ubi commorabatur, eo [orig: eò] appellere et navem mercibus onustam advehere, in qua etiam aliquod mancipia, et nonnulli psittaci quartae speciei ab Aldrovando descriptae, atque alii etiam minores, sturni magnitudinem non excedentes, prorsus viridis coloris pennis tecti, sed omnes brevi cauda praediti, et albo rostro: idque genus valde frugibus noxium referebat. Eos in itinere maizi granis alueret, cuius multas spicas eum adhuc habere observabam. In secunda navigatione, quam Batavi in Indiam instituerunt Orientalem, in Iava [orig: Iavâ] vicinisque quibusdam Insulis psittacos observabant longe [orig: longè] illis elegantiores, quos e [orig: è] Brasilia advehere solent, eosque a [orig: à] Lusitanis, qui in Iava [orig: Iavâ] et Moluccis versabantur, noyras appellari intelligebant: et illos quidem corporis mole non valde magnos, sed adeo [orig: adeò] elegantis coloris, ut venustiores depingi non posse existimarent. Pectus enim et ventrem pennae rubri coloris floridi splendentisue tegebant, dorsum aurei coloris pennae, alas vero viridis et caerulei commixtorum colorum pennae ornabant, sub alis suave rubens colorsplendebat. Valde autem ingens erat istic illarum avium pretium, ut non minoris aestimarentur, quam octo aut decem thaleris Germanicis. Linscotius scribit, Lusitanos saepius periculum fecisse, an Olyssiponem transferre vivum aliquem possent, sed numquam voti compotes factos fuisse, quod nimis tenelli et delicatuli sint: Batavi tamen eam Industriam adhibuerunt, ut unum vivum Amsteldamum usque retulerint, qui tametsi non esset e [orig: è] selectissimis, centum tamen et septuaginta florenis eius Provinciae, hoc est, paulo pluris quam septuaginta thaleris venumdari potuit, quemadmodum in diario illius navigationis adnotatum comperio. Is in itinere pleraque verba Hollandica, quae a [orig: à] nautis audiverat, pronuntiare didicerat, ad eoque cicurem ipsum eius herus reddiderat, ut rostrum in os et aures eius insereret sine noxa [orig: noxâ], pilosque barbar ipsius componeret; at si quis alius manum admovere vellet, ilico morsu illam appetebat, haud secus quam canis quispiam Anno porro Christi quinto supre millesimum et sexcentesimum mittebat mihi Iacobus Plateau psittaci cuiusdam iconem vivis coloribus expressam, cui cum similem hactenus non viderim, neque apud quempiam adscriptum meminerim, in hoc Auctario ad Exoticorum historiam typis iam expressam adiunctam volui. Eum autem se plus quam biennio aluisse scribebat, columbaeque esse magnitudine: caput
page 221, image: s283illud habere paene instar accipitris, eiuscemodi nempe coloris pennis tectum, ardentes oculos. Collum et pectus versicolores pennae obsidebant: quas, cum irascebatur, aut molestiam aliquis ipsi crearet, admoto ad caveam, qua [orig: quâ] conclusus erat, aliquo animali, surrigebat, ut cristatus quodammodo videretur. Erant autem illae rubescentis coloris, et extima parte caerulei elegantissimi. Ventris pennae similis fere erant coloris, fusco tamen insuper suffusae colore. Dorsi pennae virides et alarum remiges pennae sub caeruleae: cauda frequentibus pennis viridibus, sed non longis constabat. Praetermittere nequivi, quin psittaci pusillum, genus ex Aethiopia locisque Manicongo vicinis, proximis his annis a [orig: à] Batavis naucleris allatum, simul et maris iconem, (femina vero multo [orig: multò] est elegantior, utriusque enim sexus allatus) Lectoris oculis proponerem. Corpusculi moles fringillae magnitudinem aequabat, hoc est, duarum unciarum cum semisse lo~gitudinem habebat ab infimo collo ad uropygium usque. Omnes pennulae corpusculum tegentes viridis erant coloris, sed in quibus manifestum apparebat discrimen: nam quae in dorso saturatiores erant, quae in ventre dilutiores. Remiges alarum pennae trium unciarum longitudinem habebant: et tametsi prona [orig: pronâ] parte, eo videlicet latere quo brevioribus villis erant praeditae, quoque sese invicem tegebant, viridi saturo colore essent tinctae; altero tamen, quod longiores villos habebat, et tota [orig: totâ] supina [orig: supinâ] parte susci erant. Caudae pennae elegantissimae erant et paene binas uncias longae, paulo minus semiuncia latae, colore ea [orig: eâ] parte, qua [orig: quâ] uropygio infixae, viridi cum flavo permixto tinctae, deinde rubro eleganti, demum nigro, postremo viridi: et tres isti postremi colores ab invicem distincti, veluti in quorumdam psittacorum viridium, maiore corporis mole praeditorum, caudae pennis videre est: istae autem vix conspiciebantur, nisi cum caudam explicaret, quia ab aliis eiusdem longitudinis tegebantur, quae prorsus virides. Collum breve et crassiusculum: plumulae caput tegentes breves admodum et virides, praeter eas quae verticem supra rostrum, quaeque totum guttur tegebant; nam illae rubrum, elegantem et floridum colorem habebant. Demare loquor, quia feminae pennulae dilutius rubebant, neque tam amplum spatium occupabant, quam [orig: quàm] in mare. Oculi erant nigerrimi: rostrum crassum et firmum, superna pars adunca et mucronata, ut in reliquis psittacorum generib. Eius color subrubens, crura brevia semunciae longitudinem vix aequabant, cineraceique coloris squamis erant tecta, ut aliorum vulgarium psittacorum pedes, iique in quatuor digitos divisi, quorum bini anteriores et imparis longitudinis, bini posteriores et illi etiam impares, brevioribus quidem articulis duobus praediti, hi interni; longioribus autem tribus, et hi externi. Ungues albi et satis longi. Valde exilem habere vocem, et dumtaxat pipire observabam. Gaudet consortio. Cum edebat, altero pede cibum non tenebat ut alii psittaci, sed rostro carptim cibum arripiebat. Cibus autem magna ex parte phalaridis semen: illo enim libentius vesci observabam, quam ullo alio seminis genere. Mihi autem quidam conspecti sunt adeo [orig: adeò] edocti, ut panem aqua [orig: aquâ] tinctum carptim morlicando ederent. Potus est aqua. Illud praeterea in hac avicula animadvertebam, quod foemellae senescentes vix edere volebant, nisi cibum iam a [orig: à] mare carptum, et aliquamdiu in prolobo retentum, et quasi coctum suo rostro reciperent, ut columbarum pulli a [orig: à] matre alisolent.
[note: Nieremb. Hist. Exot. cap. 63. et 64. ] Apud Nirembergium de Gvacamayan haec leges. Gvacamayan genus psittaci est pulcherrimi, qui cum pueris ludit. Incompositae formae est, solo vestitu in pretio habetur, neque praetermittenda in dustria et mirificus instinctus huius alitis. In Potosi quidam psittacus, quem lorum vocant, admirandi ingenii. Vocabat Indos occursantes patriae suae nomine Colla, leuca, Hyayru, Quechua, etc. quasi qui ipsorum mores et vestimenti ritus dignosceret. Dissimulatam
page 222, image: s284Indam nobiliori natu et paene [orig: paenè] Regio dignovit. Cum vidisset illam, dixit: Huayru, Huayru, Huayru. Ignobilior ista natio est, quam illa cuius generis se simularet femina. Finxeratse Pallam e [orig: è] Regia stirpe. Matrona partim pudens, partim irata, sputo et maledicto avem affecit. Hispali etiam alius psittacus agnovit Medicum indignum nomine et arte; quem, quoties cumque occurrebat, convitiis variis proscindebat e [orig: è] fenestra, donec lite impetravit Medicus ne suspenderetur ibi. Alius Psittacus tabernarii vinarii solitus audire illum domi querentem vinum non vendi, quod acetum esset. Didicit haec verba, atque ad ianuam suspensus garriebat repetito praeconio, Acetum est. Acetum est, quod facile fuit ementibus credere: donec herus madefaciens (aquam enim odio habent hae aves) et castigans psittacum dictavit, Optimum merum, Optimum merum, quod psittacus sic animadversus didicit, et postea ad ianuam idemptidem publicabat, optimum merum esse. Multi psittacorum simplicissimi, ut ad crocitantem psittacum ex arbore, in cuius ramis auceps latet, multitudo ingens convolitet, capique facile patiantur: nil enim viso aucupe terrentur, sed ut laqueo trahantur ad collum coniecto exspectant, nec aufugiunt uno captato, et in mantica [orig: manticâ], qua [orig: quâ] praecinctus est Venator, ipsis cernentibus reposito. Psittaci faciem universim exprimit, quem quoque cantu ad amussim aemulatur Noyra, quae ex Moluccanis Insulis in Indiam importartur, pennis tamen rubris crebrioribus vestita est. Illarum una viginti aut triginta pardavis in India vaenit, quae postquam cum psittacis et aspectus amoenitatem, et garritus iucunditatem communem habeant, hocsibi peculiare quoque vendicant, quod [orig: quòd] educatorum suorum, aut alias [orig: aliàs] quoque adstantium capita et barbas, ut et aures dentesque linguis suis blande defricent aut allingant, quas partes studiose quasi ad vivum emungunt, et emundant, adeo ut illarum altoribus ex his gesticulamentis oblectationis emergat haud parum. Taceo, quod [orig: quòd] acutius attendenti coloris iucunda [orig: iucundâ] varietate psittacos haud leviter exsuperare videantur.
V. De Picis.
[note: Nieremb. Hist. Exot. l. 10. cap. 48. 49. ] PRaeter enumeratas Picorum species dantur adhuc apud Americanos duo Picinempe Salutiferi et Imbrifeti. Ille Heuhquecholtototl, seu avis capiti similis dicitur. Nobilis est a [orig: à] capitis dolore levando. Merula maior est, rostro longo nigroque, sed inferna parte longe [orig: longè] breviori, vertice ac paene [orig: paenè] toto collo desuper rubeo, infernis partibus omnino [orig: omninò] cinereis; alis vero ac dorso nigris, sed albis transversisquel neis variatis. Degit Pavatlanicis agris provinciae Totonacapae. Pici species est arbores perforans, cuius capitis plumae rubescentes applicatae et conglutinatae, capitis feruntur curare dolorem; sive in eam sententiam venerint, quod vertici avis adhaereant, sive id ita se habere experimento aliquo deprehenderint. Hic Quatotoni audit. Upupae magnitudine et fusco colore variatur. Rostrum, quo excavat arbores perforatque, tres digitos longum est, firmum et candens, et inferne brevius. Caput est parvum, ac rubris contectum plumis, crista quoque rubra insignitum, ac tres uncias longa, sed superna parte nigra. Alterutro colli latere fascia candida descendit ad usque circiter pectus. Crura pedesque livida sunt. Vivit non longe a [orig: à] mari Australi. Nidificat in arboribus excelsis: vescitur cicadis, tlaolli, et vermiculis: imbrium tempore educat, hoc est a [orig: à] mense Maio usque ad Septembrem: edulis tamen non est, nec alium (quod acceperim) praestat usum. Pici Martii datur in Nova Hispania species maxima. Cuius pulvis salutaris est hydropicis.
[note: De Laet. Ind. Occid. l. 6. c. 1. ] In Nova Galacia Picae sunt exiles, nec passeribus multo maiores, sed tanto numero, ut integram segetem, ubi semel aristis incubuerint, prosternant atque conculcent,
page 223, image: s285neque clamore aut aliis terriculamentis deterreantur. Est et Pica Xochitenacatl dicta columbae magnitudine, rostro prae corporis mole maximo, superiori parte luteo, inferiori vero subnigro, et in purpureum colorem vergente, oculis nigris, sed iride rubescente exluteo, ac reliquo corpore caeruleo cinereoque. Vivit circa litora Oceani Australis; piscibus, quos rapit, vesci solet. Iconem vide apud Nierem bergium Historiae Exoticae pag. 209.
VI. De Sturno.
[note: Nieremb. Hist. Exot. li. 10. c. 59. ] AD Sturnos videtur pertinere quae Pterophoenicus Indiarum, et Acolchi dicitur, de qua sic Nieremberg. Alarum insigne commendat acolchichi, seu avem humerorum rubeorum, impetravitque ab Hispanis honorificum nomen, qui aves commendadoras illas vocant, quod aemulentur Equitum militarum insignia. Simili rubore ad latus fulgentia. Sturnorum, quos Hispani tordos vocamus, videatur species. Magnitudine, colore, et forma pares sunt, et cum eis ubicumque versantur, quamquam humeri primo fulvi appareant in rubrum vergentes, et cum aetate processere, in fulvum omnino mutentur colorem. In caveas coniecti, voces reddunt humanas, et lepide garriunt. Quavis re oblata vescuntur, sed pane maxime atque Indico frumento. Calidis frigidisque cas aves reperies regionibus, ab Hispanis colonis rubeorum humerorum commendadozas, ut dixi, vocatos, sed numerosis agminibus sunt oppidanis admodum molesti, eosque audacter incursant, praecipue regionibus fervidis et maritimis. Malum insuavemque praestant sucum, et in arboribus non procul ab oppidis hominumque commercio nidificant, et sata, in quibus forte consedere, devastant atque depopulantur. Cantant luduntque, seu caveis includantur, seu libere per domos permittantur incedere.
VII. De Coturnicibus.
DE Coturnibus ita idem Nierembergius. Coturnices vocabat Nova Hispania Colin, quarum genera ex Francisco Hernando dabo. Nostratibus sunt similes, etsi ad per dicum species sint citra dubium referendae. Multa genera apud Novos Hispanos reperiuntur nonnulla fusca et cristata, quae quauhtzonecolim nuncupant, mediocris magnitudinis; alia fusca quoque, sed cristarum expertia, et paulo minora, alia omnium maxima fulvaque, sed capite alob et nigro, colore variato, extremis vero alis dorsoque candentibus, pedes vero ac rostrum nigra sunt. Hispanis, ut dixi, coturnicibus assimilantur. Omnia et bono et grato constant alimento, si tamen iugules duobus tribusve diebus, antequam assa apponantur mensis. Exhibetur earum caro etiam male habentibus: nec est apud Indos ulla alia post cohortales, quae illi possit anteferri, aut alimenti salubritate aut gustu. Canunt nostratium instar, etsi aliae aliis suavius. Caveis includuntur: vescuntur Indico nostrove frumento, et sunt quam plurimis huius plagae locis familiates. Alibi idem Auctor de Coyolcozque seu colli sonali inquit: species est colin, seu coturnicis Mexicanae, inter quam-plures alias, de quibus loquemur seorsim. Ergo coturnicibus vocatis a [orig: à] nostris similis haec est, magnitudine, cantu, nutrimento, volatu et moribus. Sed diverso colore, qui superne est ex fulvo candidoque commixtus, inferne vero tantum fulvus, etsi verticem et collum nigrantes albaeque plumae occupent; et taenias ab utroque latere adeoque a [orig: à] collo ad utrumque collum efforment atque constituant. Oculi sunt atri, et fulva crura. Indigena avis est, campestribusque locis, velut et nostras, frequens, ac simili etiam alimento, et
page 224, image: s286quod ad illud perdicis Hispanicae (est enim eius species) proxime accedat. Colcuicuiltic, seu coturnicis simulacrum, coturnicis quoque nostrae species est, albis, nigris coccineisque variata plumis, et protractis desuper potius lineis quam circumscriptis maculis, subter vero potius maculis frequentibus, quam lineis, pedes cruraque cyanea sunt; sed cantu, magnitudive, moribus, ceterisque cunctis praecedentiom nino similis. Sturno est Acolin magnitudine par, cruribus pedibus que viridi pallescentibus, et in quatuor divisis prolixiores digitos. Rostrum est luteum, et longiusculum pro corporis proportione, tenueque et mucronatum, oculi nigri, iris fulva, caputque parvum. Inferna corporis candida sunt, lateribus fusco maculatis colore; superiora vero et cauda, quae breviuscula est, fulva sunt, sed maculis nigricantibus distincta, et candidis lineis quasvis pennas circumambientibus, eiusdemque coloris punctis nonnumquam conspersis. Lacus incolit, piscosumque est, nec tamen admodum ingratum praestat alimentum. Vermiculis, muscis, et aliis parvis animalibus quae volitant circa paludem, victitare solet. Indigena est Mexicani lacus. Caput mira colorum varietate micat. Quod medium atra linea secat, ac velut cinereae aliae latera, maculae vero parvae et candentes canthos externos: collum pectusque cinerea sunt, cetera e [orig: è] fulvo in viride potius inclinant.
VIII. De Perdicibus.
[note: De Laet. Ind. Occid. l. 10. c. 5. ] SUnt in Peruvia Perdices quas a [orig: à] sono Yutu vocant. Duorum generum. Aliae maiores, quae mole accedunt ad Gallinas, et tantum in solitudinibus reperiuntur. Aliae minores quam Hispanienses, sed carne longe optima. Utraeque sunt colorepardo, rostris et pedibus albis. Ibidem sunt aviculae plumis rubicundis, quos Hispani ob similitudinem nominant Luscinias, quamquam cantus harum sit adeo ingratus, ut mali augurii olim dixerunt barbari.
IX. De Turdis.
[note: Nieremb. Hist. Exot. l. 10. c. 57. ] GEnus Turdorum Chrappam incolit, quos vocant passeres fabros. Nigri sunt, solum in pectore et capite rubri. Fructu quercino dumtaxat vescuntur. Rostro perforant corticem pinnum, glandem singulis foraminibus aptissime accommodant, ut manu extrahi nequeat, sic omnem pinum ornatissime cingunt glandibus incisis, Mox pedibus haerentes cortici, tendunt rostro glandem, et vorant. Alia sententia Gomarae est de Passeribus, quos vocant Hispani carpinteros. In Dariene scribit nasci palmas, quarum truncus per extrema attenuatur: in medio nidificare quosam passeres excavato rostris nidos. Hos passeres vocat ipse Pitos, et putat esse quos Plinius Picos dixit, Hispani Fabros. Addit ex Aliquorum sententia, vim recludendi nidos ferro impeditos non esse alicuius herbae, sed ipsius pici, cuius tactu infringi metallum.
X. De Anatibus.
[note: Nieremb. Hist. Exot. l. 10. c. 35. ] GEnus est Anatis quam Acitli seu aquatilem leporem consueverunt vocare Mexicenses. Haec cum descripta delineataque a [orig: à] quibusdam recentiorum eadem prorsus esset, nisi caput longe maiori insigniretur crista, atraque, venter colore argenteo splenderet, et collum inferne niveo, superne vero e [orig: è] nigro vergente in fuscum. Lacbus innatat, ac iuxta eos perpetuo versatur: nam neque volandi potis est, neque per terram commode incedendi; femoribus ita reliquo corpori connexis atque coalitis, ut natatui non incessui queant
page 225, image: s287inservire. Piscibus quos involat ucscitur, indeque [orig: indequè] victitat. Prolem in iuncetis atque arundinetis educat, nec anatum nostratium vulgarem vincit magnitudinem. Masculus aliquanto logior est, corpore, collo ac crista ampliori. Rostrum feminae brevius est, nigrum et utrimque iuxta oculos plumis fulvis rectum, cum mas candentibus tegatur. Haec est avis illa, quam Indi fabulantur ventos evocare, ubi se peti ab aucupibus sentit, quibus flantibus turbatisque undis evertantur monoxyla, illamque insequentes sbumergantur, si quinque prius sagittis excussis arcu non contingat attingatque trucidari. In eius dissectae corde reperirigemmam arbitrantur ad multa utilissimam, et maximo habitam in pretio, nec alii quam Deo consecrandam. Verum hae nugae sunt, et mendacia ab horum hominum profecta credulitate. Insuavi parumque salubri, velut et aliae aves palustres, nutrimento constat, atque ideo a [orig: à] nullo sagacioris palati in cibos admittenda.
Est et apud Indos genus quoddam anatis ferae (hirundinem Hispani Indigenae appellant) tempatlahoac domesticae magnitudine, quare idem usurpavit apud Indos nomen; rostro lato est et longo, undequaque nigrante. Lingua alba, cruribus palmisque ex pallido rubescentibus, collo et capite viridibus, purpureis, et nigro splendentibus colore, adeoque pavonino aut heliotropiae gemmae; oculi nigri sunt, et pallens iris, pectus candens, reliquum vero corpus inferre fulvum, et binis maculis iuxta caudam utrinque candentibus insignitum, superne vero semicirculus quibusdam in ambitu ex albo, tendentibus in fuscum; intra vero e [orig: è] nigro in viridem splendentem. Alae initio cyaneae sunt, mox candidae, et tandem virenti micantes splendore: earumdem tamen extrema altero latere fulva sunt, altero vero fulgida atque viridia: cauda desuper subtusque per ambitum candescit, ceterum infernenigra, pavonacea vero superne. Advena est lacui Mexicano, et quale aliae lacustres aves solent praestare alimentum. In Asia quoddam est genus anatum, quod non immerito quis inter cornicines retulerit, ita voce cornuum sonitum imitantur, quae inflare solent per dispositos equos iter facientium duces. Est ea avis, quamvis inermis. Audax et strenua: quam etiam malos Doemones terrere, Turcis persuasum est: certe [orig: certè] libertatis adeo [orig: adeò] retinens, ut etiam per totum triennium in corte nurtrita, facultatem nacta, libertatem saginae anteponat, sedesque naturales et suetos alveos volatu repetat.
XI. De Mergis.
[note: Nieremb. Hist. Exot. l. 10. c. 27. ] AD Mergorum historiam pertinent Mergus Americanus, et Mergus maximus Farrensis seu Arcticus. Ille exiguis est alis, ideo monstrosa. Hic ita a [orig: à] Clusio describitur. Avis marina est, et palmipes, ansere domestico maior, aut certe magnitudine illi aequalis: nam a [orig: à] collo qua [orig: quâ] parte pectori coniungitur, usque ad oropygium, binospedes longa erat: corporis ambitus binorum pedum longitudinem superabat. Alae quatuordecim uncias longae; cauda brevis, vix trium unciarum, collum fere octo uncias longum, eius ambitus paulo maior, caput breve, tres uncias latum, rostrum nigrum, mucronatum, quatuor unciarum magnitudinem superabat. Lingua paene tres uncias longa, nigra, mucronata, cartilanigea, quodammodo carinata, superiore parte qua rostri parti connexa erat, parvis dentibus introrsum recurvis utrimque [orig: utrimquè] praedita, media autem parte aspera: palatum similiter quatuor exiguorum et brevium dentium introrsum spectantium ordinibus constabat, quibus escam retinerer et conficeret: anm rostrum dentatum non erat. Totum corpus densis pennis tectum habebat, quae in pectore, toto ventre, et alarum supina parte breves et candidae, in dorso autem alarumque prona parte
page 226, image: s288longiores et nigrae, singulae tamen circa extremum, geminis maculis albis insignitae, quae in dorsi quidem lateribus longiores, maioribus, quae vero circa collum in medio dorso alisque supra caudam, minoribus, sic ut aliae aliis incumbentes, invicemque tegentes ad maculas illas usque, eam fere varietatem repraesentarent, quae in meleagride sive Numidica gallina conspicitur. Collum velut torque cinctum erat, e [orig: è] nigris pennis constante: caput etiam similibus pennis tectum: quae tamen oculos et rostrum ambiebant, parvis maculis albis erant distinctae; sub gutture etiam aliquas parvas pennas albas nigris permixtas habebat: prona similiter colli pars supra torquem illum nigrarum pennarum, ad unciae longitudimen parvis pennis nigris, latera tamen alba habentibus, erat ornata, quemadmodum et ea pars quae infra torquem in pectoris lateribus, infra podicem, nigrarum pennarum transversam lineam habebat, quas albae subsequebantur, deinde sub cauda aliae nigrae albis maculis notatae. Crura habebat in extremo corpore sita, paullo [orig: paullò] longiora tribus unciis, plana, nigra; pedes quatuor uncias longos, plusquam tres latos, nigros tribus digitis praeditos (quorum interiores tribus articulis constabant, brevioresque erant, medii quaturo, exteriores quinque) nigra membrana simul connexos ad ungues usque, qui plani. Singuli etiam pedes, in posteriore parte paullo supra inflexionem, parvum articulum instar calcaris habebant. Circa Farrensem Insulam, quae inter Norvegiam et Islandiam sita, captam hanc avem scribebat Hoierus, fetum in undis educare, nec nisi procelloso mariac circa Autumnum, hiemisve initium conspici, terram vero [orig: verò] numquam attingere, nec volantem unquam esse conspectam, adeoque nec alarum usum habere ad volandum, nec pedum ad incedendum: quo fit ut nonnisi capite exstet (eo referente) quando se conspiciendam praebet. Huic non valde [orig: valdè] dissimilis videtur mergus ille marinus, cuius meminit Gesnerus in Paralipomenis ad Historiam de Avibus pag. 767. nisi illi in dorso cinereas plumas nigris maculis conspersas tribueret. Huicsimilis est aqueus lepus, cuius iam meminimus. Iconem vide apud Clusium.
XII. De Hirundine.
CLaudat agmen Avis cucullata aquatica. Hirundo Exotica aquatica, et Gallinago silvestris aquatica. Quas in suo Gazophylacio rerum Naturalium descripsit, et aere exprimi curavit Nobilissimus [note: Besler, in Gazophy lacio Rer. Natural. ] D. Doctor Beslerus, Amicus noster plurimum honorandus. De illa ita scribit. Animal hocce capite monstrosum, in aquis natare ex decubitu naturali conicere licet. Comam quam in fronte cernis, ferruginei est coloris. Ex parte maxillarum plumae flavescentes repullulant, quae in extremitate nigriores, factae, circulum egregie [orig: egregiè] repraesentant. Collum cum ventre albicat, dorsum cum aliis cineritii est coloris, extremitas tandem in albas desinit plumas, Pedes cum adnatis membranulis, semicirculis distinctis albicant, ubi in quolibet pede unicum tantum unguem animadvertere licet. De Hirundine Exoticaaquatica haec habet. Quis non in volucre palustri summam colorum varietatem miretur. A capite enim inchoando, superior pars, andet, inferior rubro intermixto caeruleo colore splendescit. Venter inferior floccorum nivis instar albicat. In dorsi principio pennae duae nigricantes, albis punctis distinctae exsurgunt. Alias dorsum universum, una [orig: unà] cum cauda ferruginei coloris; alae quidem nigricant, punctis tamen niveis ornamenti instar distinguuntur. Pedes exporrecti subfusci coloris, rostrum nigricans, ad subulae formam effigiatum, quo pisces quasi hamo excipere solet.
page 227, image: s289XIII. De Gallinagine.
DE Gallinagine Silvestri aquatica, ita idem paucis. Rara haec est avis, in locis paludosis victum quaeritans, colore atro et rufo, per totum corpus instar holoserici splendescente, rostrum oblongum, quodammodo incurvatum, crura alta et fusca, digitos longos habet.
ET haec sunt quae de Avibus dicere volui. Quae omissa sunt, studiosus harum rerum Lector, aliunde supplere poterit. CENSORI cuiuscumque tandem status et conditionis is fuerit, hoc subsequens inserviat. Veritatem ad suum arbitrium exigere, et inter mendacia reponere, quicquid palato non arriserit, impudentis nimis, et in DEUM, universam naturam, et humanum genus, iniurii hominis est. FINIS.