03/2007 Michael Hanstein; Reinhard Gruhl markup
text typed - structural and semantic tagging completed - spell check performed - no orthographical standardization
01/2008; 04/2008; 10/2008; 01/2009; 03/2009; 07/2009; 02/2010 Reinhard Gruhl markup
some corrections inserted


image: as0000

[gap: frontispiz]

image: as0001

ADAMI FRIDERICI KIRSCHII ABVNDANTISSIMVM CORNVCOPIAE LINGVAE LATINAE ET GERMANICAE SELECTVM, QVO CONTINENTVR Vocabula Latina omnis aeui, antiqui, medii ac noui, pariter ac Graeca, Latinitate donata, nec non formulae dicendi elegantiores et Constructiones Verborum; praeterea Deorum, Dearum, Gentium, Regnorum, Regionum, Vrbium, Marium, Fluuiorum, Insularum, Montium, Animalium, Arborum, Herbarum, Florum et Mineralium Nomina; nec non Theologorum, Iure Consultorum, Medicorum, Philosophorum, Philologorum, Poetarum, ac Mythicorum, Artibus liberalibus, aliisque disciplinis, Rei quoque Militari ac Monetariae verba propria, eorumque Significationes et Explicationes, Syllabarum longitudine uel breuitate signis expressa: CVI ADIVNGVNTVR IN FINE Calendarium Romanum, compendia scribendi olim in Latio vsitatissima, siue Notae et Sigla antiquorum; deinde adiecta est Tabula alphabetica Charact. Latin. in Codicibus MStis [abbr.: Manuscriptis] pro Seculorum ratione occurrentium, tum Specimen Scripturae ueteris, APPENDIX REGIONVM, VRBIVM, MONTIVM ET FLVVIORVM; ET AD POSTREMVM Consanguinitatis pariter atque Affinitatis Tabula, Nominaque Numeralia. EDITIO NOVISSIMA, A mendis non paucis studiose repurgata, Parte vtraque aucta, in ordinem redacta, ac denique tironum purioris Latinitatis studiosorum vsui accommodata. CVM PRIVILEGIIS. LIPSIAE SVMTV ENGELHARTI BENIAMINIS SVIKERTI CIC IC CCLXXIV.



image: as0002

[gap: prolegomena]

image: as0036

Explicatio signorum, quibus in hoc Lexico verba distinguuntur.

* Asteriscus verba mere graeca indicat.

+ Signo crucis peregrina, noua et barbara sunt notata.

Obs. vel Obsol. verba obsoleta sunt insignita.



image: s0001

CORNV COPIAE LINGVAE LATINAE SELECTVM ET AVCTVM.

A [1], Indecl., n. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print] [1)] Littera vocalis est, et variae quantitatis, quia nonnunquam producitur, nonnunquam corripitur. 2) In praenominibus A quid significet, vide infra in Appendice. 3) A apud antiquos in iudiciis littera salutaris, siue Absolutionis, in legislationibus autem, antiquationis. 4) Est nota comminatoria in S. Scriptura, et apud eius expositores. [5)] A sumitur etiam pro Ah! Ach.

A [2], Praepositio [note of the transcriber: no word class determination in the print], Ab, Praepositio [note of the transcriber: no word class determination in the print], Abs, Praepositiones, quae regunt Ablatiuum. (A wird allezeit gesetzt, wenn ein Consonans, Ab, wann ein Vocalis, oder manchmal diese Consonantes: C. D. F. G. H. L. M. N. P. Q. R. S. T. V. Abs aber, wenn ein Q. oder T. folget.) [1)] von, A teneris vnguiculis, von Kindheit auf. Cic. 2) durch, von. A Pompeio superatus, vom Pompejo überwunden. Caes. 3) für. Hoc a me facit, das ist gut für mich. Ter. 4) aus. A Senatu redeo, ich komme aus dem Rathe. 5) wider. A frigore defendit, es hilft wider die Kälte. Virg. 6) nach. A coena, nach dem Abendessen. Suet. 7) an. A doctis viris est solitudo, es ist ein Mangel an gelehrten Leuten. Senec. Aeger a mente est, er ist am Gemüthe krank. Cic. Ter. 8) gehöret zu. Est a Pamphilo, er gehöret dem Pamphilo zu. Terent. 9) was anbelanget. A pecunia imparatus, nicht mit Gelde versehen. Cic. 10) Amt. A concionibus est, er ist ein Prediger. A manibus, ein Secretair, Schreiber, Copist. A pedibus, ein Laquay. A thesauris, ein Schatzmeister. Cic. 11) vor. omnia ego auscultaui ab ostio. Plaut. vor der Thüre. 12) wegen. ab secundis rebus incauti. Liv. wegen ihres Glücks. 13) Entfernung, Zwischenraum, a millibus passuum circiter duobus Romanorum aduentum expectabant. Caes. 14) vrbium nominibus iunctum reperitur. Brutus ab Roma aberat. Sallust. ab Epheso in Syriam nauibus profectus est. Cic. a Gaza copias mouerat. Curt. 15) interdum intelligitur. Iupiter arce sua totum cum spectet in orbem. i. e. ab arce. Ouid. 16) interdum abundat. a peregre, ab intus. 17) gratiam ab aliquo inire. i. e. alicuius. Terent. a latere ipsius, i. e. proximi. Curt. a fundamentis disiicere i. e. funditus. Nep. a puppi onerata nauis i. e. [gap: Greek words] . Curt.

Aba, ae, f. [1)] Berg in Armenien, wo der Euphrat entspringen soll. Plin. 2) Nom. propr. Vrbium. Strab.

Abacena, ae, f. Nom. pr. Vrbium. Ptolem.

Abacino +, are, einen blenden mit einem glühenden Becken, der Augen berauben. ICt. Scribitur et Abbacino, are [note of the transcriber: no inflectional type definition in the print].

Abacion *, ii, n. Dimin. v. Abacus.

Abacista +, ae, m. ein Rechenmeister. Guil. Malbisbur.

Abacotheca *, ae, f. Kunstkammer.

Abacot, indeclin., f. [note of the transcriber: no inflectional type definition in the print] königlicher Hut, wie in England gebräuchlich ist, mit zwoen Kronen versehen. Fresn.

Abactor, oris, m. Viehdieb. Apul. (Abigo.)

Abactus [1], us, m. gewaltsame Entführung. Pl.

Abactus [2], a, um, Particip. ab Abigo, [1)] weggetrieben, entführet. Cum Ablat. 2) Magistratu, vom Regiment abgesetzt. Fest. 3) abacta nocte, nachdem die Nacht vorbey war. 4) abacta nulla conscientia, von keinem Gewissen abgehalten. Virg.

Abaculus, i, m. Dimin. [1)] ein kleiner Credenz- oder Rechentisch. 2) Rechenpfennig. 3) Bretstein. 4) tessellae, e quibus pauimenta musiui operis fiunt.

Abacus, i, m. et Abax, acis, m. et Diminut. Abacion, ii, n. ( [gap: Greek words] ) Generatim notat tabulam ( [gap: Greek words] ) politam mediocris magnitudinis, cui deinde in diuersa suppellectili vsus est. 1) Ein Tisch, worauf das Trink- und anderes Geschirr stehet. Ab hoc iste abaci vasa omnia, vt erant exposita, abstulit. Cic. Abacos complures ornauit argento auroque caelato. Id. 2) Rechentisch. Pers. 3) Spieltisch. Sueton. Pollux. 4) Tabula quadrata, resimatis tamen lateribus, qua summum capitulum Corinthiae columnae integitur. Vitruu. 5) Parietum partes, colore et politura a reliquo pariete distinctae. Id.

Abadir, indeclin., m. [note of the transcriber: no inflectional type definition in the print] [1)] Nom. propr. eines heydnischen Gottes. 2) Derjenige Stein, welchen Saturnus, in der Meynung, es wäre der Jupiter, soll gefressen haben. gr. [gap: Greek words] . v. Baetylus et Priscian. L. 5. p. 647. Putsch.

Abae, arum, f. plur. Nom. pr. einer


page 3, image: s0002

Stadt der Landschaft Phocis in Griechenland. Strab.

Abagarus, i, m. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print]. Abgarus, i, m. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print]. Nom. propr. regulorum quorundam orientis.

Abagaricus, a, um, vt: Abagarica esseda. Mantuan.

Abagio, onis, f. Sprichwort. Varr. de L. L. 6, 3.

Abala, ae, f. Stadt in Afrika. Plin.

Abali, orum, m. plur. ein ostindisches Volk. Plin.

Abalienatio, onis, f. Abtretung einer Sache an einen andern. Cic. Top. 28. c. 5. (Alienus.)

Abalienatus, a, um, [1)] entfremdet, abgeneigt. Partic. cum Ablat. 2) Iure ciuium abalienatum esse, des Bürgerrechts beraubet seyn. Liv. 3) abalienata oppida, rebellische Städte. Corn. Nep. 4) abalienata membra, abgestorbene, todte Glieder. Quintilian.

Abalieno, aui, atum, are, [1)] entwenden, entfremden. Aliquid, etwas entwenden. 2) Aliquem ab aliquo abalienare, einen von einem abwendig machen. Cic.

Abalites, ae, m. gewisser Meerbusen in Afrika. Plin.

Abalus, i. f. Nom. propr. Insulae.

Abambulo +, aui, atum, are, hinweg gehen. Fest. (Ambulo)

Abamita +, ae, f. des Großvaters Vaters Schwester, Uranherrns Schwester. (Amita)

Abandum +, i, n. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print] s. Abandonum [correction of the transcriber; in the print Abandorum] [note of the transcriber: see Du Cange: Glossarium. Vol. 1. Niort 1883, p. 7, s.v. Abandum (Abandonum, Abandon, Habandon, de Abando)] , i, n. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print] eine für verlohren geachtete Sache. In diplomat. Hinc dicitur: Dare in abandonum [correction of the transcriber; in the print abandorum]. (ponere in abandonum [correction of the transcriber; in the print abandorum], etwas für verlohren geben. Script. Gall. )

Abanec, ecis, m. [note of the transcriber: no gender determination in the print] gewisser gestickter Leibgürtel, den die Priester zu tragen pflegen. Hieron.

Abannatio +, onis, f. Verbannung auf ein Jahr. Bud. (Annus)

Abannitus, i, m. Verbannter auf ein Jahr. ICt. item ein Bandit.

Abante, Praepositio [note of the transcriber: no word class determination in the print] Adu. [note of the transcriber: no word class determination in the print] idem quod Ante.

Abantes, um, m. plur. ein Volk aus Euböa. Paus. Eliac. (Abas)

Abantaeus, i, m. idem quod Argiuus, ein Grieche. Ouid. (Abas)

Abantiades, ae, m. 1) Abantis filius. 2) Abantis nepos, Perseus. Ouid.

Abantias, adis, f. [1)] des Abantis Tochter, die Danae oder Atalanta. Ouid. 2) idem quod Abantis. Plin.

Abantis, idos, f. [1)] Landschaft in Thesprotia Epiri. Paus. 2) Jnsel im egäischen Meere, nachgehends, Euboea, h. t. [abbr.: hoc tempore] Negroponte genannt. Ouid.

Abaortae, arum, m. plur. ein Volk an dem Jndus in Ostindien. Plin.

Abaphus *, a, um, nicht eingetaucht, nicht gefärbt.

Abaptista *, ae, f. idem quod sequens.

Abaptistum *, i. n. Trepan, ein Jnstrument der Wundärzte, mit welchem sie die Hirnschale bohren, welches ringsherum hinter der Spitze mit einem Kranze, oder Ringe ( [gap: Greek words] a Galeno, [gap: Greek words] , a Paulo Aegineta vocatur) versehen ist, damit es nicht untertauche, und das Gehirn verletze. ( [gap: Greek words] )

Abaptistus, i, m. [1)] das nicht unter dem Wasser bleibt, wie Pantoffelholz. 2) Abaptista terebella i. q. Abaptistum. Med.

Abaraces, um, m. plur. gewisse Art von ungesäuerten Kuchen. Beda.

Abarbarea, ae, f. eine Nymphe. Ptolem.

Abarca +, ae, f. spanischer Hirtenschuh von Bocks- oder Büffelshaut. Roderic.

Abarcenum +, i, n. idem quod Inhonestum. al. abartenum. i, n. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print]

Abarco +, are, etwas Heimliches offenbaren.

Abarceo +, ui, ere, abhalten. Fest.

Abarimon, onis, f. Landschaft in Scythien. Plin.

Abaris, idis, m. [1)] Nom. propr. eines scythischen Philosophen. Hieron. 2) aliorum.

Abartia +, ae, f. Unersättlichkeit. Beda.

Abarticulatio +, onis, f. Zusammenfügung der Gebeine, die eine Bewegung in dem Körper haben. Medic.

Abartilla +, ae, f. gewisse Art von Fischen.

Abas, antis, m. [1)] Nom. propr. eines Königs in Griechenland, von dem die Griechen Abantiadae heißen. Ouid. 2) Nom. pr. eines Trojaners, welcher des Aeneä Reisegefehrte gewesen ist. Virg. 3) Aliorum virorum. 4) gewisse Art von Krankheiten. Med.

Abascantum *, i, n. Arzeney, die man wider die Zauberey anhängt. Dicitur et Abascantus, i, m. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print] Domin. Macr. (ex [gap: Greek words] et [gap: Greek words] )

Abassini, orum, m. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print] s. Abessini, orum, m. plur. ein Volk in dem innern Aethiopien, welche die Beschneidung und die Taufe zugleich annehmen.

Abasgi, orum, m. plur. Hirten, die der Rauberey sich befliessen.

Abastardo +, are, einen für einen Bastard, für ein Hurenkind erklären. Fresne.

Abaster, stri, m. eines von den Pferden Plutonis. Poet.

Abastra, orum, n. plur. Feigenblätter.

Abastrus, i, m. idem quod Abaster. Bocat.

Abatis, indeclin., m. [note of the transcriber: no gender determination in the print] [1)] Getraidemesser, qui est a batis regiis, idem quod Mareschallus [correction of the transcriber; in the print Marescallus]. 2), indeclin., n. Getraidemaaß.

Abato +, are, darniederschlagen. Hinc Metaph. Abatare se, das Seinige durchbringen, bankerotiren. item Moneta abatata, abgesetzt Geld. Annal. Gall.

Abatnama, atis, n. Gattung von Confect.

Abatum *, i, n. [1)] unwegsam, da kein Weg ist. Cael. 2) gewisses Gebäude, das die Rhodiser aufgerichtet haben, der Artemisia Ehrensäule zu bedecken. Cael. Vitruu. 2, 8.



page 5, image: s0003

Abatos, i. f. egyptische Jnsel. Lucan.

Abaudio, iui, itum, ire, [1)] idem quod audire renuo, ungehorsam seyn. Niceph. 2) idem quod exaudio. Fresn.

Abauia, ae, f. Urgroßmutter, (Uranfrau,) Uraltmutter, des Großvaters oder der Großmutter Großmutter. ICt.

Abauunculus, i. m. der Urgroß- oder Uraltmutter Bruder. ICt.

Abauus, i, m. Urgroßvater, Uranherr, Urahne, des Großvaters oder der Großmutter Großvater. Idem.

Abax, acis, m. i. q. abacus.

Abazea *, orum, n. plur. Fest des Dionysii tertii, an welchem alles stillschweigend, und ohne einiges Geräusche zugehen mußte.

Abba +, indeclin. Subst. [note of the transcriber: no word class determination in the print] i. q. Pater Voc. Syriacum.

Abbacino +, are, id. quod Abacino.

Abbacomites +, um, f. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print] et Abbicomites, um, f. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print] weltliche Personen, welchen Abbteyen zu verwalten gegeben werben. Gerbertus.

Abbas +, atis, m. Abbt. Sidon. (Abba)

Abbatia [1] +, ae, f. Abbtey.

Abbatia [2] +, ae, f. des Abbts Amt. Secundum versum: Abbatia mihi locus est, Abbatia munus.

Abbaticus, a, um, Abbtisch. Erasm.

Abbatiola, ae, f. 1) eine kleine Abbtey. 2) kleine Capelle. Annal. Med. Dicitur et Abbatiuncula. Baldericus.

Abbatissa, ae, f. Aebbtissinn.

Abbatiscella, ae, f. Appenzell (Canton in der Schweiz.)Geogr.

Abbatiscellanus, a, um, Appenzellisch, von Appenzell gebürtig. Geogr.

Abbatisuilla, ae, f. Abbtsweiler, (Abbeville) in der Picardie. Geogr.

Abbatizo +, are [note of the transcriber: no inflectional type definition in the print] (Abbatisto) are, einen Abbt abgeben. Matth. Paris.

Abbeco +, are, mit dem Schnabel picken. item beissen.

Abbetator +, oris, m. ein Anstifter, Anhetzer. vox forensis apud Anglos. Hugo Disp.

Abbibo, ere, id. quod Adbibo, zutrinken.

Abbreuiatio +, onis, f. idem quod Abbreuiatura, Abkürzung, Verkürzung.

Abbreuiator +, oris, m. [1)] einer, der eine Sache kürzer macht. 2) idem quod Septuaginta duo Ministri in Cancellaria Apostolica constituti. Lex. Hierosacr.

Abbreuiatura +, ae [correction of the transcriber; in the print ae, ae], f. [1)] Abkürzung, Abbreuiatur. ICt. 2) Amt am päbstlichen Hofe. Hist.

Abbreuio +, aui, atum, are, [1)] abkürzen, zusammenziehen. Veget. ICt. 2) weniger machen, abbreuiare hebdomades. Bibl. 3) die Wörter nicht ausschreiben.

Abbuto, are, id. quod Termino, endigen.

Abedarius + siehe Abecedarius.

Abcedo, cessi, cessum, cedere [note of the transcriber: no inflectional type definition in the print] siehe Abscedo.

Abcessus, us, m. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print] siehe Abscessus

Abdalonymus, i, m. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print] siehe Abdolonimus.

Abdera, ae, f. [1)] Stadt in Thracien. Cic. Dicitur et Abderon, i. n. et Abdera, orum, n. plur. Patria fuit Democriti et Protagorae. 2) Stadt in Spanien. Strab.

Abderita, ae, m. in der Stadt Abdera gebohren. Plin.

Abderitanus, a, um, [1)] aus Abdera. 2) dumm, unverständig. Mart.

Abderites, ae, m. idem quod Abderita. Aul. Gell.

Abderiticus, a, um, id. quod Abderitanus. Cic.

Abderitius, a, um, Abderitium imperium, eine uneingeschränkte, jedoch geringe Herrschaft.

Abderologus *, i, m. der närrische Dinge redet. Iun.

Abdicatio, onis, f. [1)] Aufkündigung, Absetzung, Ablegung, dictaturae. Liu. Plin. 2) Lossagung eines Vaters von den Kindern. Iuris Consult.

Abdicatiuus, a, um, verneinend. Veget.

Abdicatus, a, um, enterbt. Prud.

Abdicium, ii, n. ein Geheimniß. Gloss.

Abdico [1], aui, atum, are, 1) absetzen. Abdicare alicui magistratum, einen der obrigkeitlichen Würde entsetzen. Sall. 2) Se magistratu, obrigkeitliche Charge oder Amt niederlegen, sich der obrigkeitlichen Gewalt begeben. Cic. 3) Filium, den Sohn enterben, oder allen kindlichen Anspruch versagen. Terent. 4) alles leugnen. Pacuv. 5) verbiethen.

Abdico [2], dixi, dictum, ere, [1)] verwerfen, versagen. 2) absprechen vor Gerichte. Cic. 3) sich lossagen von etwas, etwas ausgeben. amores. Ouid.

Abditamentum +, i, n. der Abzug von einer Rechnung. Ditmarus.

Abdite, Adu. verborgen, heimlich. Cic.

Abditiuus +, a, um, [1)] id. quod Abortiuus, vor der Zeit gebohren. Fest. 2) weggeschafft.

Abditorium +, ii, n. verborgener Kasten, oder heimliches Fach. Monach. Eborac. überhaupt ein Behältniß, worinnen man etwas aufhebt. Fresne.

Abditum, i, n. verborgener Ort. Horat.

Abditus, a, um, particip. 1) verborgen. Carcere abditus, ins Gefängniß gesteckt. Vellei. 2) gering, schlecht, abdita oppida opponuntur splendidioribus. Cod. Th.

Abdo, abdidi, abditum, abdere. 1) wegschaffen, 2) verbergen, verstecken. In aliquem locum se abdere, sich an einem Orte verbergen. Cic. 3) ergeben. In litteras, vel litteris se abdere, sich dem Studiren ganz und gar ergeben. Cic. 4) abdere in insulam. Cic. verweisen. 5) humi, begraben. Flor.

Abdolonimus, i, m. Nom. pr. eines Gärtners, der hernachmals von Alexandro Magno zum Könige über die Sidonier gemacht worden ist. Curt.

Abdomen, inis, n. [1)] der Schmeerbauch, 2) Unterbauch, Wanst. v. Cels. 4, 1. extr. Bey den Säuen die Euter, sumen. Memoratur in deliciis ciborum. 3) Metaph. ein Schlemmer, Fresser. Cic. Hinc: Abdomini natus, abdomini indulgere. Idem.

Abduco, duxi, ductum, ere, [1)] führen, entführen, wegführen. Aliquem in seruitutem,


page 7, image: s0004

einen in die Dienstbarkeit wegführen. Iul. Caes. 2) abducere aliquem ab officio, einen von seiner Pflicht abwendig machen. Cic. animum a sollicitudine, das Gemüthe von der Bekümmerniß. Cic. de foro abducere aliquem. Liv. 3) abduci proprie apud Veteres dicebatur, wenn die Weiber von ihren Ehemännern, oder die Töchter von ihren Eltern libidinis caussa mit Gewalt entführet wurden. Suet. Iust. 4) caput ab ictu abducere, dem Schlage ausweichen. Virg. (Duco)

Abductio, onis, f. [1)] das Fortführen. 2) betrüglicher Beweis. 3) Beinbruch. Med. 4) id. quod Abruptio. 5) Ponitur etiam pro solitudine.

Abductus, a, um, Partic. [1)] hinweg geführet. Cic. 2) entlegen. Mons abductus, ein entlegener Berg. Hor. 3) abducta armenta, weggetriebene Heerden von grossem Viehe. Ouid. 4) abgekehrt. abducto intus visu, mit hineinwärts gekehrtem Gesichte. Plaut. (Abduco)

Abeacus, i, m. Nom. pr. Regis. Strab.

Abeatae, arum, m. [note of the transcriber: no gender determination in the print] plur. ein achaisches Volk. Plin.

Abecedarius +, ii, m. [1)] ein ABC Schüler, Hieron. 2) der das ABC lehret. Scribitur et Abedarius, ii, m. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print]. 3) Ad. Tabella ABC-daria, ABC Tafel.

Abecedarium, ii, n. die Ordnung der Buchstaben im Alphabete. Legitur et Abedarium, ii, n. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print]

Abedo, (abedis vel abes) edi, esum, ere, abessen, verzehren. Tac. 15, 5. Sed ibi plerique legendum esse contendunt, ambederat. (Edo)

Abel, elis, m. Nom. pr. des Adams Sohn.

Abeliani, orum, m. gewisse Ketzer in der ersten Kirche, welche ihre Lebensart nach des Abels, Adams und Eva Sohns, anzustellen sich bemüheten, und sich auch im Ehestande des Kinderzeugens enthielten, daher einige glauben, daß sie von dem arabischen Worte teabala, ab vxore se continuit, ihren Namen bekommen hätten. August.

Abella, ae, f. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print], ae, f. Stadt, nicht fern von Neapolis. Dicitur et Avella. Vnde Avellana, ae, f. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print] Haselnuß. Hodie Bella. Virg.

Abellarium, ii, n. [1)] idem quod Abollagium, das Recht, das der Herr eines Guts über die Bienenschwärme hat. 2) der Bienenstock. Fresn.

Abellina, ae, f. Haselnuß. Plin. (Abella)

Abellinates, um, m [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print] (Avellinates,) um, m. plur. vor Zeiten Völker in Jtalien, welche auch Petropi genennet wurden. Plin.

Abellinum, i, n. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print] (Avellinum,), i, n. Stadt in Campanien. Plin. Dicitur et Troia.

Abemo +, emi, emtum, ere, hinweg nehmen. Fresn.

Abena, ae, f. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print] idem quod Habena.

Abeo, iui, (ii) itum, ire, [1)] hinweg gehen, abgehen, davon gehen. 2) Magistratu abire, das Regiment aufgeben. Cic. 3) ad vulgi opinionem abire, dem gemeinen Volke Beyfall geben. 4) Obseruentur et hae locutiones: Haec res in diem abiit, diese Sache ist verschoben worden. Ter. In ventos abire, verschwinden. Ouid. memoria vetustate abiit i. e. deleta est. Liu. Nausea abiit, i. e. cessauit. Cic. in aui mores atque instituta abire, i. e. imitari, exprimere. Liu. stagnum in salem abiit, ist zu Salze geworden. Plin. (Eo)

Abeona, ae, f. Göttinn bey den heydnischen Römern, welche die Wegreisenden verehreten. August.

Abequito, aui, atum, are, weg reiten. Liu.

Aberceo, ui, itum, ere, abhalten, wegtreiben. Fest. Plaut. (Arceo)

Aberdonium, ii, n. die Stadt Aberden in Schottland. Geogr.

Abergo +, are, beherbergen.

Aberratio, onis, f. [1)] digressio a recta via, Jrrung. 2) Metaph. aberratio a molestiis, dolore, wenn einer seine Verdrüßlichkeit, seinen Schmerz, durch Zerstreuung zu lindern sucht. Cic. (Erro)

Aberrigines, um, m. plur. id. ac Aborigines.

Aberro, aui, atum, are, 1) verirren, verfehlen. Proposito, vel a proposito aberrare, des Vorhabens verfehlen. Cic. 2) Orationes inter se aberrarunt, diese Reden haben nicht mit einander übereingestimmet. Liv. Proprie dicit via recta deflectere.

Aberruncasso, idem quod Auerto.

Aberrunco, are, melius Auerrunco.

Abesamis, idis, f. [note of the transcriber: no gender determination in the print] Stadt in Syrien, von der Semiramis erbauet. Plin.

Abesse [1], siehe Absum.

Abesse [2], es, f. [note of the transcriber: no gender determination in the print] Nom. pr. Vrbis. Plin.

Abesus, a, um. [1)] abgefressen. 2) verzehret. Prudent. (Edo)

Abettum +, i, n. [1)] Hülfe, Beystand. 2) Anreitzung, Aufmunterung.

Abforem, Imperfectum Coniunctiui et Abfore, Futurum Infinitiui pro abfuturum esse, abwesend seyn, fehlen. Virg. (Forem)

Abfuturus, a, um, Partic. der abwesend seyn oder fehlen wird. Cic. (Absum)

Abgas +, antis, f. [note of the transcriber: no gender determination in the print] siehe Abigas.

Abgatoria +, ae, f. [1)] das Alphabet einer jedweden Sprache. 2) die Anfangsgründe jeder Wissenschaft. Fresn.

Abgatorium +, ii, n. idem.

Abgrego, aui, atum, are, von der Heerde absondern. Fest.

Abhibeo +, ui, itum, ere, Obsol. wegthun.

Abhinc, Adu. Temp. vor; von dieser Zeit an, praeteritum notat tempus: ac iungitur saepius Accusatiuo: Horum pater abhinc duos et viginti annos est mortuus, ihr Vater ist vor zwey und zwanzig Jahren gestorben. Cic. rarius Ablat. Abhinc annis quindecim, vor funfzehn Jahren. Cic. pro Rosc.

Abhorrens, entis, o, verschieden, was sich zu einer Sache nicht schickt.

Abhorreo, ui, ere, [1)] fliehen, einen Abscheu haben. 2) unterschieden, nicht schicklich seyn, tractare locos ab horrentes ab usu forensi.


page 9, image: s0005

Cic. 3) abgeneigt seyn, abhorret eius voluntas a me. Cic. Adsciscit Accusat. et Ablatiuum, item Praepositiones a vel ab. Suet.

Abhorresco, ui, escere. Verbum inchoatiuum. Lactant. v. abhorreo.

Abhorrificatio +, onis, f. idem quod Horror internus, innerliche Furcht. Lex. Hierosacr.

Abhortor, atus sum, ari, Dep. abmahnen. Plaut.

Abiaticus +, a, um. [1)] idem quod Auiaticus, zum Großvater gehörig. 2) Subst. ein Sohn- oder Tochterkind, Enkel. Scribitur et Habiaticus, a, um. [note of the transcriber: no inflectional type definition in the print] Auus)

Abiecte, Adu. verächtlich, niedergeschlagen, niederträchtig. Cic.

Abiectio [1], onis, f. das Hinwerfen. Animi abiectio, Kleinmüthigkeit. Cic.

Abiectio [2] +, ire, den Termin vor Gerichte versäumen, vadimonium deserere.

Abiecto +, are, [1)] stets oder oft hinwerfen. 2) ausschelten. Fresn.

Abiectus, a, um. [1)] verworfen, verachtet. Cic. Ouid. 2) verzagt. Liu. 3) hingestreckt. Ouid. Compar. Abiectior. Cic. Superlat. Abiectissimus. Val. Max.

Abiecula, ae, f. Dimin. kleiner TannenbaumPlin. (Abies)

Abiens, abeuntis, o. Partic. der hinweg gehet. Cic. (Abeo)

Abiegnus, a, um [note of the transcriber: no inflectional type definition in the print] s. [correction of the transcriber; in the print f. ] abiegineus, a, um. tännen, von Tännenholze. Cic. Enn.

Abies, etis, f. [1)] eine Tanne. Cic. Virg. 2) Meton. ein Schiff. Virg. 3) pro hasta posuit. Virg. 4) ein auf tännene mit Wachse überzogene Tafeln geschriebener Brief. Plaut.

Abietarius, ii, m. der mit Tannenholze handelt, oder dasselbe verarbeitet, Schreiner, Tischler. Abietaria negotiatio, Handlung mit Tannenholze. Fest.

Abietinus, a, um. von Tannen gemacht. Apul.

Abiga, ae, f. ein Kraut. idem quod Aiuga, Feldzypressen. Botan. gr. Chamaepitys.

Abigas +, antis, f. [note of the transcriber: no gender determination in the print] innerste Bälgchen oder Häutchen, das die Frucht im Mutterleibe umgiebt. Adu.

Abigator +, oris, m. idem quod Abigeator. Vet. Gloss.

Abigeator +, oris, m. Viehdieb. ICt.

Abigeatus +, us, m. Viehraub. Marcell.

Abigena, ae, f. Opferochse. Varr.

Abigeus +, ei, m. idem quod Abigeator.

Abigo [1], egi, actum, igere. [1)] hinweg treiben. Plin. Pecus in pascua, das Vieh auf die Weide treiben 2) Abigere pecus, Vieh stehlen. 3) foetum medicamentis. Cic. abtreiben. 4) aliquid abigere menti. Sil. sich etwas aus den Gedanken schlagen. (Ago)

Abigo [2], are. idem.

Abii, orum, m. plur. Völker in Scythien. Str.

Abiicio, ieci, iectum, ere, [1)] hinwerfen. Cic. 2) fahren lassen. Terent. Memoriam alicuius rei abiicere, ein Ding vergessen. Cic. 3) Animum abiicere, den Muth sinken lassen. Cic. Ter. 4) sich hinlegen, abiiciunt se humi. Plin. 5) unterdrücken, senatus auctoritatem. Cic. 6) wegwerfen, abiicere spem. Cic. (Iacio)

Abicio, ere, idem. Iuu.

Abila, ae, f. Nom. pr. vrbis in regione Decapolitana. Plin.

Abinceps +, Adu. idem quod Deinceps.

Abinde +, Adu. idem quod Inde.

Abintegro, Adu. iterandi, von neuem, aufs neue. Cic. (Integer)

Abintestato, da kein letzter Wille (Testament) vorhanden ist. ICt.

Abintus +, Adu. idem quod Intus.

Abinuicem +, Adu. von einanderCypr.

Abiotus, i, f. Bangenkraut, Wütrichidem quod Cicuta, Schierling. Diosc.

Abis, is, m. Fluß, der in die Donau fällt. Dicitur et Abusus, i, m.

Abisontes, um, m. [note of the transcriber: no gender determination in the print] plur. Völker, welche vor Zeiten auf den Alpengebirgen gewohnet haben. Plin.

Abisati, Indeclin. Subst. [note of the transcriber: no word class determination in the print] ostindianische Landschaft. Dicitur et Biasari. Strab.

Abissa, ae, f. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print] (Abissama,) ae, f. Stadt im glückseligen Arabien. Ptolem.

Abitio, onis, f. [1)] Abschied, das Weggehen. Ter. 2) Tod. Fest. (Abeo)

Abito, ere, Obsol. idem quod Abeo, weggehen. Plaut.

Abitus, us, m. [1)] idem quod Abitio. Virg. 2) Abitus sepire, den Paß verlegen. Tac.

Abiudicatus, a, um. abgesprochen. Liu. (Iudico)

Abiudico, aui, atum, are, [1)] etwas rechtlich absprechen. Libertatem sibi abiudicare, sich selbst zu einem Knechte machen. Cic. Se a vita abiudicare, sich selbst des Lebens berauben. Plaut. 2) wegwerfen. Cic.

Abiugasso, ere, idem quod Abiugo. Plaut.

Abiugis, e Adi. ohne Joch, das kein Joch trägt, auch nie eins getragen hat. Abiuges hostiae, Opferthiere, die kein Joch tragen. Pacuu.

Abiugo, aui, atum, are, [1)] vom Joche erledigen, erlösen. Pac. 2) absondern. Id. Fest.

Abiunctus, a, um. [1)] ausgespannt. Propert. 2) unterschieden. Prud. (Iungo)

Abiungo, iunxi, iunctum, ere, 1) abspannen. 2) trennen, von einander sondern. Se ab aliqua re abiungere, sich eines Dinges entäussern. Cic.

Abiurasso, idem quod Abiurauero. Plaut.

Abiuratio, onis, f. Abschwörung, Verläugnung dessen, was einer schuldig ist. Cic.

Abiuro, aui, atum, are, abschwören, mit dem Eidschwure verläugnen. Qui abiurant, si quid creditum est, das Anvertraute läugnen. Plaut.

Abiuratus, a, um. abgeschworen. Virg.

Abiurator +, oris, m. Schuldläugner, der darauf schwöret, er sey nichts schuldig.

Abiurgo, are, im Zanke abgewinnen. Hyg. (Iurgium)

Ablactatio +, onis, f. Entwöhnung. Isidor.



page 11, image: s0006

Ablactatus +, a, um. entwöhnet, von der Milch abgesetzet. Idem.

Ablacto, aui, atum, are, entwöhnen. Ecclesiasticis auctoribus vsitatissimum vocabulum.

Abladium +, ii. n. Geträyde, das auf dem Acker abgeschnitten lieget.

Ablaqueatio, onis, f. das Umgraben der Bäume oder Reben. Colum.

Ablaqueatus, a, um. um die Wurzel gehackt oder gesäubert. Plin.

Ablaqueo, aui, atum, are, die Reben oder Bäume umgraben. Colum.

Ablatio +, onis, f. Zeit, welche sich findet, wenn einem das Fieber verläßt, und wieder ankommt. Med. Wegnehmung. Tertull.

Ablatiuus, a, um. hinwegnehmend. apud Grammaticos est casus sextus. Alias vocatur Casus Latinus, quia Latinis est proprius. Varr.

Ablator +, oris, m. Wegnehmer.

Ablatus, a, um, Particip. hinweg genommen. construitur cum Ablatiuo. Foetus uberibus ablatus, entwöhnt. Plin. (Aufero)

Ablectus, a, um. Obsol. abgesondert. Aedes ablectae, ein Haus, darinnen niemand mehr wohnen mag. Alii etiam contrarium sensum huius vocabuli statuunt, nempe: ein auf den Kauf ausgeputztes Haus. Plaut. a plerisque ibi nunc legitur rectius abiectae.

Ablegatio, onis, f. Abfertigung, Urlaub. item Wegschaffung. Liu.

Ablegatus, a, um. Partic. abgefertigt, weggeschafft. Liu. (Ablego)

Ablegmina *, um, n. plur. Theile vom Opfer, die den Göttern geopfert wurden. Fest.

Ablego, aui, atum, are, wegschicken, auf die Seite schaffen. Plaut. Proprie de eo, qui nobis est taedio et impedimento.

Ablepsia *, ae, f. [1)] Blindheit. Suet. 2) de animo, inconsiderantia, imprudentia, stupor.

Ableti, orum, m. plur. Völker, welche ehedessen nicht weit von Pergamo gewohnet haben. Strab.

Abligurio, iui, itum, ire, [1)] verschlemmen, verprassen. patria bona. Terent. 2) Met. im Küssen unmässig seyn. Suet.

Abliguritio, onis, f. Verschwendung, Vernaschung, Verprassung. Capitol.

Abliguritor, oris, m. Verprasser, Verthuer. Ambros.

Ablingo, ere, ablecken. Marcell. Emp.

Ablinguo +, are, mit der Zunge ablecken. Fresn. (Lingua)

Ablitigatus +, a, um. idem quod Proscriptus, in die Acht erklärt.

Abloco, aui, atum, are, verpachten, vermiethen. Domum ablocare, ein Haus vermiethen. Suet. id. quod loco.

Ablucinor, atus sum, ari, Depon. fehlen, irren. idem quod Hallucinor. Legitur et Actiue.

Abludo, usi, usum, dere, ungleich seyn. Haec a te non multum abludit imago, dieß Bildniß ist dir nicht gar ungleich. Hor. (Ludo)

Abluentia, ium [note of the transcriber: no inflectional type definition in the print] remedia, welche nach und nach die bösen Feuchtigkeiten vertreiben, und die Wunden sauber halten. Med.

Ablunda +, ae, f. idem ac Palea, Spreu.

Abluo, ui, utum, ere, [1)] abwaschen, säubern, reinigen. Pedes alicui abluere, einem die Füsse waschen. Cic. 2) auslöschen, tilgen. Maculam ignominiae abluere, die Schande auslöschen. Idem. sitim, den Durst vertreiben. Lucret. (Luo)

Ablutes, m. et Ablutia, orum, n. plur. sumpfigte und mit Wasser angefüllte Oerter.

Ablutio +, onis, f. Abwaschung. Macrob.

Ablutus, a, um. abgewaschen. Varro.

Abluuio +, onis, f. mundatio sordium.

Abluium, ii, n. Wasserfluth. Aul. Gell.

Abmatertera, ae, f. der Groß- oder Altmutter Schwester, der Ahninn Schwester. Iustin.

Abmatrimonium +, ii, n. gewisse Bezahlung, welche von den Knechten, die eine Freygelassene heyrathen wollten, mußte geleistet werden.

Abmitto, misi, missum, mittere, hinschicken, abschicken. Plaut. Sed ibi pro abmiserit legunt quidam: ad me miserit. (Mitto)

Abmordeo, ere, abbeissen. Cic. (Mordeo)

Abnato, aui, um, are, davon schwimmen. Stat. (Nato)

Abneco, ui, et aui, atum, are, tödten, umbringen. Plaut. (Neco)

Abnegatio +, onis, f. Verläugnung.

Abnegatiuus +, a, um. verneinend. Dion. (Abnego)

Abnegator, oris, m. Verläugner. Tertull.

Abnego, aui, atum, are, 1) leugnen. 2) abschlagen. 3) nicht wollen, abnegat producere vitam. Virg. Plin.

Abnepos, otis, m. Sohn, im vierten Gliede, dritter Enkel, zweyter Urenkel. Suet.

Abneptis, is, f. Tochter im vierten Gliede, (dritte Neffinn,) zweyte Urenkelinn. Idem.

Abnoba, ae, f. gewisser Berg in Schwaben, wo die Donau entspringet. Plin.

Abnobius, ii, m. id. quod Danubius, vor Zeiten die Abnau. (a Monte Abnoba)

Abnocto, aui, atum, are, zu Nachts ausser seinem Hause bleiben. Suet. (Nox)

Abnodo, aui, atum, are, die Bäume stücken, behauen, die Knorren von den Bäumen abhauen. Colum.

Abnormis, e Adi. [1)] ohne Ordnung, über das Maaß hinaus. Horat. 2) ungereimt. (Norma)

Abnormitas +, atis, f. Abweichung von der vorgesetzten Ordnung. Vet. Gloss.

Abnoua, ae, f. idem quod Abnoba, der Rauden, das Gebirg in der Baar in Schwaben, wo die Donau entspringet. Altham.

Abnueo, ere, id. quod Abnuo. Enn.

Abnuitio +, onis, f. Verleugnung. item Verneinung. Fest.