03/2007 Michael Hanstein; Reinhard Gruhl markup
text typed - structural and semantic tagging completed - spell check performed - no orthographical standardization
01/2008; 04/2008; 10/2008; 01/2009; 03/2009; 07/2009; 02/2010 Reinhard Gruhl markup
some corrections inserted


image: as0000

[gap: frontispiz]

image: as0001

ADAMI FRIDERICI KIRSCHII ABVNDANTISSIMVM CORNVCOPIAE LINGVAE LATINAE ET GERMANICAE SELECTVM, QVO CONTINENTVR Vocabula Latina omnis aeui, antiqui, medii ac noui, pariter ac Graeca, Latinitate donata, nec non formulae dicendi elegantiores et Constructiones Verborum; praeterea Deorum, Dearum, Gentium, Regnorum, Regionum, Vrbium, Marium, Fluuiorum, Insularum, Montium, Animalium, Arborum, Herbarum, Florum et Mineralium Nomina; nec non Theologorum, Iure Consultorum, Medicorum, Philosophorum, Philologorum, Poetarum, ac Mythicorum, Artibus liberalibus, aliisque disciplinis, Rei quoque Militari ac Monetariae verba propria, eorumque Significationes et Explicationes, Syllabarum longitudine uel breuitate signis expressa: CVI ADIVNGVNTVR IN FINE Calendarium Romanum, compendia scribendi olim in Latio vsitatissima, siue Notae et Sigla antiquorum; deinde adiecta est Tabula alphabetica Charact. Latin. in Codicibus MStis [abbr.: Manuscriptis] pro Seculorum ratione occurrentium, tum Specimen Scripturae ueteris, APPENDIX REGIONVM, VRBIVM, MONTIVM ET FLVVIORVM; ET AD POSTREMVM Consanguinitatis pariter atque Affinitatis Tabula, Nominaque Numeralia. EDITIO NOVISSIMA, A mendis non paucis studiose repurgata, Parte vtraque aucta, in ordinem redacta, ac denique tironum purioris Latinitatis studiosorum vsui accommodata. CVM PRIVILEGIIS. LIPSIAE SVMTV ENGELHARTI BENIAMINIS SVIKERTI CIC IC CCLXXIV.



image: as0002

[gap: prolegomena]

image: as0036

Explicatio signorum, quibus in hoc Lexico verba distinguuntur.

* Asteriscus verba mere graeca indicat.

+ Signo crucis peregrina, noua et barbara sunt notata.

Obs. vel Obsol. verba obsoleta sunt insignita.



page 91, image: s0046

Aestimabilis, e Adi. 1) schätzbar, 2) das man schätzen kann. Cic. (Aestimo)

Aestimatio, onis, f. 1) Schätzung, Achtung. Cic. Aestimatio litis, Gerichtsunkosten. ICt. Aestimatio incendii donati, Brandschatzung. Tradere aestimationem alicuius rei, den Preis einer Sache festsetzen. Vitruu. 2) die Taxirung, der Anschlag zu Gelde. 3) res dignae aestimatione aliqua ( [gap: Greek words] ) sind bey den Stoikern die Dinge, die zwar einen Vorzug vor andern haben, aber nicht das höchste Gut ausmachen.

Aestimator, oris, m. 1) ein Schätzer. 2) Immodicus sui aestimator, der zu viel von sich hält. Curt.

Aestimatorius, a, um. zur Schätzung gehörig. Actio aestimatoria. Vlp. ICt.

Aestimata, ae, f. Geldstrafe. Fest.

Aestimatrix, icis, f. [1)] Schätzerinn. 2) die viel auf sich hält. Perott.

Aestimium +, ii, n. [1)] Schätzung, Taxe, 2) Hochachtung. Lips.

Aestimo, aui, atum, are, 1) schätzen, taxiren, aestimare frumentum. 2) achten, erwägen, ermessen. Aliquem ex aliqua re, einen nach und aus einer Sache beurtheilen. Litem aestimare, die Unkosten des -Processes taxiren. Cic. Aestimare aliquid parui, vel paruo, etwas gering schätzen. Cic. 3) Aestimare bene de aliquo, aliquem, einen hoch halten. Plaut.

Aestiua, orum, n. plur. [1)] ein Ort, wo man sich im Sommer aufhält, Sommerhaus. 2) Sommerläger. Liu. Milites in aestiua ducere, die Soldaten ins Feld führen. 3) Sommerstall. (Aestas)

Aestiualis, e Adi. was im Sommer geschieht. Veget. Solstitium aestiuale, Sonnenwende im Sommer, in langen Tagen.

Aestiue, Adu. (sommerlich,) wie mans im Sommer gewohnt ist. Plaut.

Aestiuo, aui, atum, are, [1)] übersommern, Sommer halten. In aliquo loco aestiuare, sich zur Sommerszeit an einem Orte aufhalten. Cic. 2) aestiuat sol. Colum. sie laufft in den Sommerzeichen.

Aestiuus, a, um. (sommerlich) was dem Sommer gemäß ist. Feruores aestiui, Sommerhitze. Colum. Solstitium aestiuum, Sonnenwende im Sommer, längster Tag im Jahre. Canis aestiui tempora, Hundstage. Morbus aestiuus, eine Krankheit, die bald vergehet. Med.

Aestraei, orum, m. plur. Einwohner der Stadt Aestrum.

Aestrum, i, n. eine Stadt in Macedonien. Ptolem.

Aestuabundus, a, um. hitzig, brausend. Pallad. (Aestus)

Aestuarium, ii, n. [1)] Dampfloch, Luftloch, Vitruu. 2) ein Arm des Meers, oder ein Ort, da das Meer austriitt. Iul. Caes. (Aestuo)

Aestuatio, onis, f. [1)] grosse Hitze. 2) Ungestümmigkeit. Plin.

Aestuo, aui, atum, are, [1)] hitzig oder brünstig seyn, grosse Hitze leiden. 2) ungestüm seyn. Mare aestuat, das Meer ist ungestüm. Curt. 3) Metaph. aestuare in aurum, geitzig seyn. Claud. 4) Desiderio alicuius rei aestuare, ein grosses Verlangen nach etwas haben. Cic.

Aestuose, Adu. hitzig. Plaut.

Aestuosus, a, um. [1)] voll Hitze. 2) brausend. Cic. Compar. aestuosior. Horat. Superlat. aestuosissimus. Colum.

Aestus, us, m. [1)] Sonnenhitze. Hor. 2) Maris aestus, der Ungestüm des Meers, die Ebbe und Fluth. Cic. 3) Metaph. varie Aestus sumitur. Aestus animi, Angst. Cic. 4) Aestus gloriae, Ehrgeitz. Idem. 5) Aestus curarum, grosse Sorgen. Virg. 6) Aestus ingenii, Feuer des Geistes. Cic. Legitur et Aesti in plur. Pac. Aestu affligor, ich brenne.

Aetymnus, i, m. Nom. pr. eines griechischen Fürsten, welchen Hektor vor Troja umgebracht hat. Hist.

Aetalia *, ae, f. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print] siehe Aethalia.

Aetas, atis, f. [1)] die Zeit jedes Alters. Decrepita, vel effoeta, hohes Alter. Aetate profectus, alt. 2) Zeit. Nostra aetate, zu unserer Zeit. Cic. Aliam aetatem alia decent, alles hat seine Zeit. Prov. 3) Leben. Luc. 4) Jahr. Aetatem vix decimam ingressus, er hat kaum das zehente Jahr erreicht. Varro. 5) Zeit von hundert Jahren 6) Zeit von dreyssig Jahren. Tertiam hominum aetatem viuere, drey Menschenalter leben. Cic. 7) die Menschen von einem gewissen Alter. aetas puerilis, die Kinder. 8) crastina aetas, Stat. der morgende Tag. (q. Aeuitas.)

Aetatem, Adu. Temp. stets, allezeit, lange Zeit, Lebenslang. Ter. Plaut.

Aetatula, ae, f. Dimin. [1)] Kindheit. Cic. 2) Alter überhaupt.

Aeternabilis +, e Adi. ewigwährend. ICt. (Aeternus)

Aeternalis +, e idem quod Aeternus. Tertull.

Aeternaliter +, Adu. ewig. Prud.

Aeternitas, atis, f. [1)] Ewigkeit. Plin. Cic. 2) Aeternitas quoque tribuitur Imperatoribus. Plin. Aeternitas Vestra, Jhro Majestät. 3) eine Göttinn. Claud.

Aeterno [1], aui, atum, are, unsterblich machen. Varr. Hor.

Aeterno [2], Aduerb. Temp. ewig, ewiglich. Plin.

Aeternum, Aduerb. idem .

Aeternus, a, um. [1)] ewig. Varr. 2) langwierig. Lucret. 3) sehr groß. aeternus amor Virg. Apud Plin. legitur et Comparat. Aeternior.

Aethalia, ae, f. eine Jnsel zwischen Hetrurien und der Jnsel Corsica, sonst Jlva genannt. Apoll.

Aethalides, ae, m. des Mercurii Sohn. Apoll.

Aethaliones *, um, c. plur. Heuschrecken. Cael.

Aether, is, i. ac. em. vel a, sine Plurali,, m. [1)] Himmel. Aether stellatus, der gestirnte Himmel. Virg. 2) Luft. Crebris micat ignibus


page 93, image: s0047

aether, die Luft ist voller Feuer. Idem. 3) Jupiter, Gott. Onerare aethera votis, Gott unaufhörlich bitten. 4) Feuer. Idem.

Aethera, ae, f. id. quod Aethra. Poet.

Aethereus, a, um, vel Aetherius, a, um [note of the transcriber: no inflectional type definition in the print] himmlisch. Virg. Pater aethereus, Gott. aetherea dea, Ouid. die Pallas, oder dasPalladium.

Aetheria, ae, f. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print] ein Theil von Afrika in der Zona torrida.

Aetherii, orum, m. plur. die Mohren. Plin.

Aetherius, a, um. idem quod Aethereus.

Aethiope, es, f. eine gewisse Jnsel, welche zuvor Macarea geheissen. Plin.

Aethiopia, ae, f. Mohrenland in Afrika. Aethiopia inferior, hodie dicitur Monomotapa. Aethiopia superior, Abyssinia. (Aethiops.)

Aethiopicus, a, um. zum Mohrenlande gehörig, aethiopisch. Plin.

Aethiopis, idis, f. Mohrenkraut. Plin.

Aethiopissa +, ae, f. Mohrinn. Hieron.

Aethiops *, opis, m. [1)] Nom. pr. eines Sohnes des Vulcani. 2) Appellatiue, ein Mohr. Aethiopem lauare, vergebliche Arbeit thun. Prov. Dicitur et Aethiopus, i, m. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print]. Luc. 3) Aethiops mineralis, ein besonderes schwarzes Pulver, aus Quecksilber und Schwefel präpariret, womit viele Krankheiten curiret werden. Medic.

Aethlius, ii, m. Nom. propr. ein Sohn des Jupiters, und Vater des Endymions. Hes.

Aethon *, onis, m. [1)] eines von den vier erdichteten Sonnenpferden. Ouid. 2) des Hectors Pferd. Homer. 3) des Höllengottes Pluto Pferd. Claud.

Aethra, ae, f. [1)] die Luft. Virg. 2) der oberste Theil des Himmels. Cic. 3) Nom. propr. der Tochter des Pittheus und Mutter des Theseus. Ouid.

Aethria, ae, f. eine Stadt in Jtalien, welche sonst Adria genennet wird. Hinc Aethriacus, quod nunc Adriaticus scribitur. Plin.

Aetia, orum, n. plur. ein Titel vieler griechischer, poetischer und prosaischer Geschichtsbücher, namentlich eines Buchs, von dem Poeten Callimachus geschrieben. Mart.

Aetiologia *, ae, f. Seneca übersetzt es caussarum inquisitio, Andeutung einer Ursache. Quint.

Aetiologica, ae, f. scil. Ars, ein Theil von der Medicin, worinnen die Krankheiten erforscht werden. Medic.

Aetion *, ii, n. Ursache.

Aetites *, ae, m. Adlerstein. Cic. Plin. Legitur et Aetites.

Aetius, ii, m. Nom. pr. Medici, quorundam Consulum et aliorum Virorum. Volaterr. Homer.

Aetna, ae, f. [1)] Feuerspenender Berg in Sicilien. 2) eine Stadt in Sicilien. Strab. Hinc Aetnensis, der aus dieser Stadt gebürtig ist. 3) eine Tochter des Himmels und der Erde. Steph. Cic.

Aetnaeus, a, um. [1)] was bey und auf dem Berge Aetna ist. Fratres Aetnaei, die Cyclopen. Aetnaea tellus, Sicilien. Ouid. Aetnaei, die Sicilianer. 2) Met. aetnaei ignes, Ouid. grosses Feuer. 3) Aetnaeus, i, m. Subst. eine Art von Fischen. Aelian.

Aetolia, ae, f. Landschaft in Griechenland, von dem Aetolo, des Martis Sohne, also benennet, heutiges Tages heisset sie Liuadia. Geogr.

Aetolicus, a, um. [1)] aus Aetolien. 2) Subst. ein unverschämter Bettler. a graeco [gap: Greek words] . 3) Aetolicus heros, der Diomedes. Ouid.

Aetolius, a, um. id. quod Aetolicus.

Aetolus [1], a, um. [1)] siehe Aetolicus. 2) Manus in Aetolis habet, er ist unverschämt, Prov. Aristoph.

Aetolus [2], i, m. Nom. pr. filii Martis. Hist.

Aetus, i, m. der Fluß Nilus in Egypten. Cael. Rhod.

Aeuitas, atis, f. idem quod Aetas. Varr. (Aeuum)

Aeuiternus, a, um. ewig. Apul.

Aeuum, i, n. [1)] immerwährende Zeit. agere aeuum cum diis in coelo. 2) das Leben. Virg. anno aeui quadragesimo. Aurel. Vict. 3) Alter. confectus aeuo. Idem. 4) Zeit. Nostro aeuo, zu unserer Zeit. 5) jedes Alter. Primum aeuum, die Jugend. Vall. Flacc.

Aexones, um, m. [correction of the transcriber; in the print n. ] plur. [1)] ein Volk in Attica. 2) Lästerer, Verläumder. Cael. Rhod.

Afer, a, um. [1)] Afrikanisch. Afra auis, ein afrikanisches Huhn. Hor. 2) Afer, afri, m. Subst. ein Afrikaner. Virg.

Affabilis, e Adi. gesprächig, holdseelig mit Worten, überhaupt leutseelig im Umgange. cum Datiuo. Cic. (Affor)

Affabilitas, atis, f. Freundlichkeit im Gespräche, Leutseeligkeit. Cic.

Affabiliter, Aduerb. freundlich, holdseliger Weise. Superl. Affabilissime, Adu. [note of the transcriber: no word class determination in the print], aufs allerfreundlichste. Aul. Gell.

Affabre, Adu. artig, künstlich. Cic.

Affabrum, Adu. künstlich gemacht. Perott.

Affabulatio +, onis, f. eine Lehre an einer Fabel. (Fabula)

Affamen +, inis, n. das Anreden. Apul. (Affor)

Affaniae, arum, f. plur. unnütze Reben, Narrenspossen. Apul.

Affaris, siehe Affor.

Affatim, Adu. reichlich, genugsam, überflüssig. cum Genit. Plaut. auxiliorum affatim erat. Liu. (Fatim)

Affatus [1], us, m. das Anreden. Virg.

Affatus [2], a, um. Passiue, der angeredet worden ist. Apul. Actiue, der einen anredet. Virg.

Affectate, Adu. [note of the transcriber: no word class determination in the print] et Adfectate, Adu. [1)] sorgfältig. 2) fürwitzig, gezwungen, unnatürlich. (Affecto)