03/2007 Michael Hanstein; Reinhard Gruhl markup
text typed - structural and semantic tagging completed - spell check performed - no orthographical standardization
01/2008; 04/2008; 10/2008; 01/2009; 03/2009; 07/2009; 02/2010 Reinhard Gruhl markup
some corrections inserted


image: as0000

[gap: frontispiz]

image: as0001

ADAMI FRIDERICI KIRSCHII ABVNDANTISSIMVM CORNVCOPIAE LINGVAE LATINAE ET GERMANICAE SELECTVM, QVO CONTINENTVR Vocabula Latina omnis aeui, antiqui, medii ac noui, pariter ac Graeca, Latinitate donata, nec non formulae dicendi elegantiores et Constructiones Verborum; praeterea Deorum, Dearum, Gentium, Regnorum, Regionum, Vrbium, Marium, Fluuiorum, Insularum, Montium, Animalium, Arborum, Herbarum, Florum et Mineralium Nomina; nec non Theologorum, Iure Consultorum, Medicorum, Philosophorum, Philologorum, Poetarum, ac Mythicorum, Artibus liberalibus, aliisque disciplinis, Rei quoque Militari ac Monetariae verba propria, eorumque Significationes et Explicationes, Syllabarum longitudine uel breuitate signis expressa: CVI ADIVNGVNTVR IN FINE Calendarium Romanum, compendia scribendi olim in Latio vsitatissima, siue Notae et Sigla antiquorum; deinde adiecta est Tabula alphabetica Charact. Latin. in Codicibus MStis [abbr.: Manuscriptis] pro Seculorum ratione occurrentium, tum Specimen Scripturae ueteris, APPENDIX REGIONVM, VRBIVM, MONTIVM ET FLVVIORVM; ET AD POSTREMVM Consanguinitatis pariter atque Affinitatis Tabula, Nominaque Numeralia. EDITIO NOVISSIMA, A mendis non paucis studiose repurgata, Parte vtraque aucta, in ordinem redacta, ac denique tironum purioris Latinitatis studiosorum vsui accommodata. CVM PRIVILEGIIS. LIPSIAE SVMTV ENGELHARTI BENIAMINIS SVIKERTI CIC IC CCLXXIV.



image: as0002

[gap: prolegomena]

image: as0036

Explicatio signorum, quibus in hoc Lexico verba distinguuntur.

* Asteriscus verba mere graeca indicat.

+ Signo crucis peregrina, noua et barbara sunt notata.

Obs. vel Obsol. verba obsoleta sunt insignita.



page 425, image: s0213

Caperatus, a, um , gerunzelt. Varr.

Caperlatus, a, um , vt: Caperlata possessio, est nomen possessionis cuiusdam fundi. ICt.

Capero, aui, atum, are , runzeln. Frons caperat illi, die Stirne runzelt sich. Varr. (Caper)

Capesso, iui, itum, ere, [1)] anfassen, ergreiffen, nehmen. 2) Fugam, fliehen. Liu. 3) Aliquid oculis, etwas besehen. Liu. 4) Se domum, sich nach Hause begeben. Plaut. 5) Se praecipitem ad malos mores, mit Gewalt böse Sitten annehmenIdem. 6) Iussa alicuius, eines Befehl ausrichten. 7) Rempublicam capessere, sich des gemeinen Wesens annehmen, an der Regierung Theil nehmen. 8) anfangen, ein öffentliches Amt zu führen. Nep. Cic. 9) libertatem capessere, i. e. vindicare. Cic. Recta capessere, thun was recht ist. Hor. (Capio)

Caphareus [1], ei, m. ein hoher Berg in der Jnsel Euböa. Virg. Legitur et in neutro genere Caphareum, ei, n. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print] Plin.

Caphareus [2], a, um , was von diesem Berge ist. Propert.

Capharis, is, f. eine Jnsel zwischen dem Hellesponte und Samothracien, die heutiges Tages unbewohnt ist. Plin.

Caphura, ae, f. der Campherbaum. Hist.

Capida, ae, f. eine Gattung Geschirre bey den Alten. Varr.

Capidula, ae, f. Dimin. a Capis, ein kleines Trinkgeschirr.

Capidulum, i, n. [1)] eine Florkappe. 2) ein jedwedes Ding, womit man das Haupt bedecket. Fest.

Capillaceus, a, um , hären, zart und dünn, wie Haar. Plin. (Capillus)

Capillago, inis, f. idem quod Capillus. Tertull.

Capillamentum, i. n. [1)] Haar. Plin. 2) falsches Haar, Perruque, Haartour. Suet. 3) lange dünne Wurzeln neben den grossen Wurzeln, Fäserchen an den Wurzeln. Col.

Capillare, is, n. Haarhaube. Mart.

Capillaris, e Adiect. härig. Fest. Capillaris arbor, derjenige Baum bey den alten Römern, an welchem die vestalischen Jungfrauen ihr abgeschornes Haar aufzuhängen pflegten. Fest. Plin. Herba capillaris, ein Kraut, das wie Haar aussiecht. Tubus capillaris, ein Röhrchen, so fein, wie ein Haar.

Capillatio, onis, f. Haarbusch, Haarzierde, Haarschmuck. Paulin. Nolan.

Capillatura + , ae, f. idem quod Capillatio. Capillaturae structores, Perruquier, Perruquenmacher, Tertull.

Capillatus, a, um , [1)] haaricht. Cic. Fronte capillata est, post haec occasio calua, man muß die Gelegenheit ergreiffen, weil sie vorhanden ist. 2) zasicht, faselicht. Plin. 3) Arbor capillata, idem quod capillaris arbor. Fest. Comparat. Capillatior. Cic. 4) Subst. Capillati, orum, m. Populi inter Alpinas gentes. Plin.

Capillitium, ii, n. [1)] Haar. Apul. 2) idem quod Capillamentum.

Capillo + , are , [1)] Haare haben. 2) abschneiden. 3) die Haare ausrauffen. Fresn.

Capillor, ari , Depon. Haare haben, wachsen, wie Haare. Plin.

Capillosus, a, um , voll Haare. Cael. Aurel.

Capillulus, i, m. Dimin. Haar, Haarlocken. Aul. Gell.

Capillus, i, m. [1)] Haupthaar. Ornandis operosa capillis, eine, die mit ihrem Haarputze immer beschäfftigt ist. Ouid. Capilli incomti, inculti, neglecti, positi sine lege, schlecht geputzte, ungezierte Haare. Ouid. Capillorum defluuium, das Haarausfallen. Discrimen capillorum, Haarscheitel. Capillus passus, zerstreutes umherflatterndes Haar. Hor. Capilli ingenio suo flexi, von Natur gekraußte Haare. 2) idem quod Barba. Cic. 3) Capillus Veneris, Mauerrauten, Frauenhaar, ein Kraut. Apul. Botan.

Capio [1], onis, f. [1)] Empfahung, Annehmung. idem quod Acquisitio. ICt. 2) idem quod Captio.

Capio [2], cepi, captum, capere. 1) nehmen, fassen. 2) fangen. Bello, im Kriege erobern. Cic. Exemplum de aliquo, ex, in re aliqua, ein Exempel an einem nehmen. Ter. Cic. Capere aliquem in fidem, einen in seinen Schutz nehmen. Tac. Capere poenam de aliquo, einen strafen. Liu. Aliquid mente capere, etwas begreiffen. Idem. Voluptate capi, sich der Wollust ergeben. Cic. 3) einnehmen, vergnügen. Hunc capit argenti splendor, diesen erfreuet das Silber. Horat. 4) fassen. Aedes nostrae tantam multitudinem non capiunt, unser Haus kann diese Menge nicht fassen. Terent. Curt. 5) erwählen. Vellei. Pat. 6) hintergehen. Iureconsulti est, cauere, ne sui consultores capiantur. 7) me capit annus alter ab vndecimo, ich gehe ins dreyzehnte Jahr. Virg.

Capis, idis, f. [1)] ein grosses Trinkgeschirr mit Henkeln. Liu. 2) ein Opfergeschirr. Varr. (Capio)

Capissa, ae, f. Nom. propr. einer Stadt in Asien, welche Cyrus zerstöhret hat. Plin.

Capissenae, arum, f. plur. ein Volk um die Stadt Capissa. Idem.

Capisterium, ii, n. Wanne, Sieb oder Schwinge, Mulde, darinnen man Saamen reiniget. Col.

Capistratio, onis, f. idem quod Phimosis. Med.

Capistratus, a, um , gezäumt. Ouid.

Capistro, aui, atum, are , eine Halfter anlegen, zäumen. Ouid. Equum fiscella capistrare, dem Pferde einen Maulkorb anlegen. Plin.

Capistrum, i, n. [1)] Halfter, Maulkorb. Varr. 2) ein Leder mit einer Oeffnung, das die Pfeiffer vormachten. Pitisc. 3) Band, damit man die Reben bindet. Cic. 4) capistrum maritale, das eheliche Band. Iuu.


page 427, image: s0214

(capisternium, id. qu. capiti equorum iniiciatur, vel insternatur )

Capital, alis, n. [1)] Uebelthat, die den Kopf verwirkt, Todsünde. Plaut. Cic. 2) Haupttüchelchen der heydnischen Priesterinnen. Varr.

Capitalis, e Adiect. [1)] tödtlich, des Todes werth. Sententia capitalis, Todesurtheil. Crimen capitale, ein Capitalverbrechen. Cic. 2) idem quod Ingeniosus, scharfsinnig. Capitale vocamus ingenium solers. Ouid. Cic. Siculus capitalis ille, creber, acutus. 3) capitalis lucus, idem quod Silua, vbi caput violatoris expiabatur, Freywald. Fest. 4) capitale odium, ein tödtlicher Haß. Comparat. capitalior. Cic. 5) res periculosae. 6) verderblich. Cic. 7) die Frevler heissen auch capitales. Capitalis Eteocles, vel Euripides. Cic.

Capitaliter, Adu. feindlich, tödtlich, aus Leib und Leben. Plin. iun.

Capitaneus [1] + , i [correction of the transcriber; in the print ii], m. Hauptmann, Capitain.

Capitaneus [2], a, um , der vorderste, erste. Litterae capitaneae, Gränzschreiben nach den Namen der Heiligen eingerichtet. Gesn.

Capitarium + , ii, n. Hauptsumme. Fest.

Capitatio + , onis. f. [1)] Kopfsteuer. ICt. Dicitur et capitatum, i. n. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print]; sed melius dixeris: census capitalis. 2) idem quod Annona. Idem. (Caput)

Capitatus, a, um , der einen Kopf hat. Macrob. capitatum porrum, Lauch mit Köpfen. Idem. capitati clauuli, Nägel mit Platten, Kopfnägel. Varr.

Capitellum, i, n. Dimin. [1)] Köpfchen, Häuptchen. Plin. 2) Capital, oder das Oberste an den Säulen. 3) Distillirhelm. Chym.

Capitilauium + , ii, n. das Kopfwaschen, siehe capitulauium.

Capitium + , ii, n. [1)] eine Haube, Kappe. 2) Mieder, Brustlatz. Varr.

Capito, onis, m. [1)] Großkopf. Cic. 2) Schmarotzer. Plaut. 3) hartnäckiger Mensch, Stutzkopf. Plaut. 4) Alet, ein Fisch. Gesn. 5) Nom. pr. eines Geschichtschreibers. Volaterr. 6) eines vortrefflichen römischen Rechtsgelehrten.

Capitolia, orum, n. plur. id. quod capitolium. Poet.

Capitolinus, a, um , zum Capitolio gehörig. Cic. Capitolini ludi, Spiele, die dem Jupiter zu Ehren gefeyert wurden.

Capitolium, ii, n. [1)] das Capitolium, oder herrliche Schloß zu Rom, auf dem Berge Tarpeio, von einem Menschenkopfe, den man bey dessen Erbauung gefunden, also benennet. 2) alles, was auf diesem Berge stand. Liu. Appellatiue jedwedes herrliches Gebäude, Schloß oder Tempel. Senec.

Capitose + , Aduerb. störrig, item großköpfig.

Capitosus + , a, um , [1)] großköpfig. 2) störrig. 3) listig, verschlagen. (Caput)

Capitu, id. quod capite. ICt.

Capitularia [1] + , orum, n. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print] gewisse Bücher, darinnen die Kirchengebräuche abgefasset stehen. Med. aeu.

Capitularia [2] + , ae, f. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print], scil. functio, ein geringes Amt bey den RömernICt.

Capitularis [1] + , is, m. Capitelherr. (capitulum)

Capitularis [2] + , e Adiect. [1)] zum Capitel gehörig. Libri capitulares. ICt. 2) idem quod capitalis.

Capitularius + , ii, m. [1)] der die Kopfsteuern einnimmt oder eintreibet. ICt. 2) ein Richter in Criminalsachen.

Capitulensis, e aus der Stadt Capitulum. ICt.

Capitulatim, Aduerb. [1)] durch Capitel und Unterschied, kurz, in der Summa. Plin. 2) Stückweise. Corn. Nep.

Capitulatio, onis, f. die Vergleichsform, ein Accord.

Capitulatus, a, um , wie ein Haupt gestaltet, köpficht, mit einem Kopfe versehn. Cels. (capitulum)

Capitulauium + , ii, n. der hohe Donnerstag in der Charwoche. A capitibus infantum, lauari hoc die solitis. Durand.

Capitulo + , are , [1)] capituliren. 2) in grosse Abteilungen etwas bringen.

Capitulum, i, n. Dimin. a caput, [1)] Häuptchen, Köpfchen. Plaut. O capitulum lepidissimum! o der artige Mensch! Ter. 2) Capitel oder Unterschied in einem Buche. Tert. 3) das Oberste an einer Säule, Capital. Plin. 4) Zierde der Weiber auf den Köpfen. 5) capitulum mammarum, Brustwärzchen. 6) capitulum Martis, Brachendistel, Mannstreu. Botan. 7) Nom. pr. einer Stadt in Jtalien. Geogr. 8) capitula heissenmed. aeu. Codices Cononum Ecclesiastic. Sanctiones et decreta Regum. Dicuntur et Capitularia. 9) der Ort, wo die Mönche und andere Geistlichen zusammen kommen. Papin.

Capnias, ae, m. Art eines Edelgesteins, welcher aussiehet, als wenn er von Rauche überzogen wäre. Plin.

Capnites, ae, m. Art von Edelgesteinen. Plin.

Capnitis * , idis, f. Erdrauch, ein Kraut, rothe Traubenköpfchen. Plin. (capnus)

Capnomantia * , ae, f. Wahrsagerey aus dem Rauche. Alex. ab Alex.

Capnomantes * , is, m. ein Wahrsager aus dem Rauche. Alex. ab Alex.

Capnos * , i, m. idem quod capnus, Erdrauch, falsche Holzwurz. Latine fumaria. Botan.

Capnumargos, i, m. rothe Töpfererde, welche die Erde dünget, Mergel. Plin.

Capnus, i, m. et Capnion, ii, n. Erdrauch, Taubenkropf, wilde Rauten. Plin.

Capo, onis, m. Capaun. Mart.

Capote, es, m. Berg in Asien, woraus der Fluß Phrat seinen Ursprung nehmen soll. Plin.