03/2007 Michael Hanstein; Reinhard Gruhl markup
text typed - structural and semantic tagging completed - spell check performed - no orthographical standardization
01/2008; 04/2008; 10/2008; 01/2009; 03/2009; 07/2009; 02/2010 Reinhard Gruhl markup
some corrections inserted


image: as0000

[gap: frontispiz]

image: as0001

ADAMI FRIDERICI KIRSCHII ABVNDANTISSIMVM CORNVCOPIAE LINGVAE LATINAE ET GERMANICAE SELECTVM, QVO CONTINENTVR Vocabula Latina omnis aeui, antiqui, medii ac noui, pariter ac Graeca, Latinitate donata, nec non formulae dicendi elegantiores et Constructiones Verborum; praeterea Deorum, Dearum, Gentium, Regnorum, Regionum, Vrbium, Marium, Fluuiorum, Insularum, Montium, Animalium, Arborum, Herbarum, Florum et Mineralium Nomina; nec non Theologorum, Iure Consultorum, Medicorum, Philosophorum, Philologorum, Poetarum, ac Mythicorum, Artibus liberalibus, aliisque disciplinis, Rei quoque Militari ac Monetariae verba propria, eorumque Significationes et Explicationes, Syllabarum longitudine uel breuitate signis expressa: CVI ADIVNGVNTVR IN FINE Calendarium Romanum, compendia scribendi olim in Latio vsitatissima, siue Notae et Sigla antiquorum; deinde adiecta est Tabula alphabetica Charact. Latin. in Codicibus MStis [abbr.: Manuscriptis] pro Seculorum ratione occurrentium, tum Specimen Scripturae ueteris, APPENDIX REGIONVM, VRBIVM, MONTIVM ET FLVVIORVM; ET AD POSTREMVM Consanguinitatis pariter atque Affinitatis Tabula, Nominaque Numeralia. EDITIO NOVISSIMA, A mendis non paucis studiose repurgata, Parte vtraque aucta, in ordinem redacta, ac denique tironum purioris Latinitatis studiosorum vsui accommodata. CVM PRIVILEGIIS. LIPSIAE SVMTV ENGELHARTI BENIAMINIS SVIKERTI CIC IC CCLXXIV.



image: as0002

[gap: prolegomena]

image: as0036

Explicatio signorum, quibus in hoc Lexico verba distinguuntur.

* Asteriscus verba mere graeca indicat.

+ Signo crucis peregrina, noua et barbara sunt notata.

Obs. vel Obsol. verba obsoleta sunt insignita.



page 531, image: s0266

Circeii, orum, m. eine Stadt auf dem Berge Circeio. Liu.

Circeium, ii, n. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print] et Circaeum, i, n. [1)] ein Vorgebürge in Jtalien. Plin. 2) Alraun. Idem.

Circellus, i, m. Dimin. a Circus, [1)] ein kleiner Cirkel. 2) ein Armband. 3) eine Wurst. circelli isiciati reples intestinum impensa isicii, et circellum facies rotundum, fumas etc. Apic.

Circenses, ium, m. plur. scil. Ludi Ritterspiele. Virg. Equi circenses, Pferde, die auf die Reitschule gehen. ICt. (a Singul. Circensis)

Circerus, i, m. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print], siehe Cercurus.

Circes, circitis, m. [1)] Kreiß. Manil. (Circus) 2) eine Art von Oelbäumen. s. Circites.

Circinarius, ii, m. ein Cirkelschmidt.

Circinatio, onis, f. Cirkelung. Vitruu. der Zug, oder Umfang eines Cirkels, Umkreiß, Rundung. Idem.

Circinato, Adv. Kreiß- oder Cirkelweise. Plin.

Circinator + , oris, m. der einen Kreiß, oder Cirkel macht.

Circinatus, a, um . abgezirkelt. Plin.

Circino, aui, atum, are . zirkeln, einen Kreiß nach dem Cirkel machen. Plin.

Circinus, i, m. ein Zirkel, das Jnstrument, womit man einen Cirkel macht. Plin.

Circiter, Praepositio cum Accusatiuo. [1)] ohngefähr, um, beyläuffig. Notat: 2) Temp. Octauam circiter horam, um acht. Horat. 3) Numerum. Decem circiter millia, ohngefähr zehen tausend. Liu. 4) Ponitur etiam Aduerbialiter. Aur. Vict.

Circites, um, m. plur. [1)] Cirkel aus Erz. Fest. 2) eine Sattung Olivenbäume. (Circus)

Circito, are . Frequent. oft im Kreisse herum gehen. Vet. Gloss.

Circitor, oris, m. idem quod Circuitor. a Circumeo, [1)] Hausirer, der von Hause zu Hause geht. 2) Gartenhüter. 3) ein Lagerbereiter. 4) Schaarwächter, Patrouille. Cod. Theod.

Circitorius, a, um , die Schaarwache betreffend. Circitoria dignitas. Cod. Theod.

Circitus, us, m. et Circitura, ae, f. [1)] id. quod Circuitio, ein Begriff. 2) das Patrouilliren. Vet. Gloss.

Circius, ii, m. [1)] ein Theil des Bergs Taurus. 2) Nordwest-Südwind. Plin. Harduin. (Circus)

Circlus, i, m. per Syncop. idem quod Circulus. Virg.

Circo, are . herumgehen, patrouilliren. Tib. (Circumeo)

Circos * , i, m. [1)] ein Falke, Habicht, Raubvogel. Plin. 2) gemma, accipitri similis. Plin.

Circueo, ire. idem quod Circumeo, herumgehen.

Circuitio, onis, f. [1)] Umgang, das Umgehen. Liu. 2) Weitläuftigkeit, Umschweif. Circuitione vti, viel Umstände im Reden machen. Terent. 3) Circuitione quadam deos tollet, i. e. indirecte. f. per inditectum. 4) idem quod Circumferentia. Vitruu. 5) in rhetoricis circuitio est oratio, rem simplicem assumta circumscribens eloquutione. Auct. ad Heren.

Circuitor, oris, m. [1)] idem quod Circitor, Trödler, Feiltrager. 2) Patrouille, Schaarwächter, Runde. 3) Sartenhüter, Obsthüter. Vlp. idem quod Visitator. ICt.

Circuitus [1], a, um . umgeben. Sen.

Circuitus [2], us, m. [1)] Umgang, Umlauf in einem Kreisse. Circuitus solis, der Sonnenlauf. Cicer. 2) idem quod Periodus in Morbis, das Nachlassen und Wiederkommen der Krankheit. Med. Circuitus febrium, der Anfall des Fiehers. Idem. 3) Circuitus, Umschweif, Weitläuftigkeit. 4) Circuitus verborum, eine Periode.

Circularis, e Adiect. rund, wie ein Cirkel. Circularis figura, cirkelrunde Figur.

Circulariter + , Adu. idem quod sequens.

Circulatim, Adu. rings umher. Suet.

Circulatio, onis, f. i. e. Motus circularis sanguinis, der Umlauf des Geblüts. Medic.

Circulator, oris, m. [1)] qui circulos (hominum circumstantium) sectatur, aut facit. 2) Marktschreyer, Quacksalber. Cels. 3) Circulator Cybeleius, i. e. homo, omnibus flagitiis contaminatus, ein Spitzbube. Prou.

Circulatorium + , ii, n. [1)] ein Ort, wo sich die Circulatores aufhalten. 2) Chymisches Gefäß.

Circulatorius, a, um . [1)] marktschreyerisch. Quint. 2) auffchneiderisch. item unnütz. Circulatorius sermo, ein unnützes und dabey prahlerisches Plaudern. Quint.

Circulatrix, icis, f. Gassentreterinn, Landstreicherinn. Mart.

Circulatus, a, um , Kugelrund. Petron.

Circulo, aui, atum, are . [1)] herumdrehen, herumwenden, einen Cirkel, oder Kreiß machen. Cic. 2) Metaph. umher gaffen, hin und her sehen, nicht aufmerken, was gelehret wird. Idem.

Circulor, ari , Depon. [1)] herumschweiffen. Senec. 2) in einen Kreyß zusammen treten, sich zusammen rottiren. Iul. Caes.

Circulus, i, m. Dimin. a Circus, [1)] ein Cirkel, Umkreiß. Ligneus, ein hölzerner Reif. 2) Gesellschaft, ein Haufen Leute. Cic. Circulus res mortalium, der Menschen Glück ist unbeständig. 3) Kreiß, gewisser Strich Landes. Circulus Bauaricus, der Bayerische Kreiß. 4) Halskette. Circulus auri, güldene Kette. Virg. 5) rund gebackener Schirbelkuchen. Varr. 6) Hauptschmuck, eine Art von einer schlechten Krone, woran keine Verzierungen waren. 7) der Rand einer Münze. Cod. Theod. Leo Ost.

Circum, Praepositio cum Accusativo, [1)] um, herum, umher. Cursare circum tribus, um


page 533, image: s0267

die Zünfte herum lauffen. Cicer. Libelli circum tribus missi, Circularschreiben. Suet. 2) Aduerb. um und um, allenthalben, zu allen Zeiten. Cic. Agere circum, umtreiben, umwälzen. Virg.

Circumactio, onis, f. Herumführung, das Umtreiben. Aul. Gell. (Actio)

Circumactus [1], a, um . umgetrieben. Plin.

Circumactus [2], us, m. idem quod Circumactio, das Umlauffen, oder UmtreibenIdem.

Circumaggero, aui, atum, are . um und um aufhäuffen, auffschütten [correction of the transcriber; in the print auffchütten]. Idem. (Agger)

Circumago, egi, actum, agere. 1) herum treiben, oder umführen. 2) umwenden. 3) umlenken. Circumagere equum freno, ein Pferd mit dem Zanme umlenken. Liu. 4) Circumagit se annus, das Jahr gehet zu Ende. Idem. 5) Metaph. einen lenken. sed vna voce, qua Quirites eos pro militibus appellarat, tam facile circum egit et flexit, vt ei milites esse confestim responderint. Suet. 6) Ex ritu antiquo est, manu mittere, freylassen. Philosophiae seruias oportet, vt tibi contingat vera libertas, nam qui se illi subiecit, statim circumagitur. Senec. (Ago)

Circumambulo, aui, atum, are . herumgehen, oder hin und her gehen. Circumambulare locum, rings um einen Ort herum gehen. ICt. (Ambulo)

Circumamicio, iui, itum, et ictum, ire. idem quod Velo, umgeben, bedecken. Petron. (Amicio)

Circumareo, ere. rings umher verdorren, dürre seyn. Ammian. (Areo)

Circumaro, aui, atum, are . umackern, umpflügen. Plin. (Aro)

Circumaspicio, spexi, spectum, spicere. umher sehen. Plin. (Adspicio)

Circumcaesura, ae, f. Umschneidung, der Umfang. Extima membrorum circumcaesura tamen se incolumem praestat. Lucret. (Caesura)

Circumcellio, onis, m. herumstreichender Mensch, Vagant. Fest. proprie: Leute, die in dem Mönchshabite herumlauffen. August. (q. qui circum cellas vagantur)

Circumcidaneus, a, um . ausgeschnitten, ausgepreßt. Circumcidaneum mustum, nachgekelterter Weinmost. Cic.

Circumcido, cidi, cisum, cidere. [1)] umschneiden, umhauen, vermindern. Circumcidere arbores, die Bäume behauen, beschneiden. Plin. 2) Metaph. tollere; circumcisa inanitate omni et errore. Cic. Circumcidere cogitationem, keinem Dinge nachsinnen. Cels. 3) Circumcidere vinum, sich des Weins enthalten. Idem. 4) beschneiden, die Vorhaut wegnehmen. Bibl. (Caedo)

Circumcinctus, a, um . umgürtet. Macrob. (Cinctus)

Circumcingo, cinxi, cinctum, cingere, allenthalben umgeben. Sil. (Cingo)

Circumcirca, Adu. um und um, rings umher, auf allen Seiten. Cic.

Circumcise, Adv. kürzlich. dicere, mit kurzen Worten. Circumcise agere aliquid, etwas kürzlich, mit wenigen Worten abthun. Suet.

Circumcisio, onis, f. [note of the transcriber: no gender determination in the print]. die Umschneidung, Beschneidung. Lactant. Festum circumcisionis Christi, das Fest der Beschneidung Christi.

Circumcisitius, a, um . idem quod Circumcidaneus. Varr. Circumcisitium, scil. Vinum, der Wein von dem behauenen Preßkuchen.

Circumcisorium, ii, n. Jnstrument der Wundärzte, Barbierscheere. Veget.

Circumcisura, ae, f. Umschneidung. Plin.

Circumcisus, a, um . [1)] beschnitten. 2) Met. kurz, quid tam circumcisum, tam breve, quam vita hominis longissima? Plin. orationes circumcisae et breues. f. die Bedeutung des verbi Circumcido. Idem.

Circumclamo, aui, atum, are . umher schreyen. Sidon. (Clamo)

Circumclaudo, clausi, clausum, claudere. allenthalben einschliessen, umgeben, umringen. duobus exercitibus. Caes. (Claudo)

Circumcludo, clusi, clusum, cludere. [1)] umringen, umgeben, allenthalben einschliessen. Circumcludere aliquem, einen umgeben. Cic. nubes solem circumcludunt. Plin. 2) einfassen. vas argento, einfassen in Silber. Caes. 3) Circumcludi alicuius consiliis, durch eines Anschläge eingetrieben und in Ausführung seines Plans gehindert werden. Idem. (Claudo)

Circumclusus, a, um . eingeschlossen. Cic.

Circumcola, ae, m. der umher wohnet. Tertull. (Colo)

Circumolens, entis, o. i. q. Accola. ICt.

Circumcolo, colui, cultum, colere. umher wohnen. Veneti sinum circumcolunt maris, scil. Adriatici. Liu. (Colo)

Circumcolumnium, i, n. ein Ort, welcher rings umher Säulen hat.

Circumcordialis, e Adi. was um das Herz herum ist. Tertull. (Cor)

Circumculco, are . um und um mit Füssen treten. Colum.

Circumcurro, ere. umher lauffen. Quint. (Curro)

Circumcursio, onis, f. das Herumlauffen. Apul.

Circumcurso, aui, atum, are . umher lauffen. Terent. Omnia iam circum cursaui. Plaut. hac illac circumcursa. Ter.

Circumdatus, a, um . Particip. a Circumdo, umgeben.

Circumdo, dedi, datum, dare. [1)] umgeben. Vrbi murum, vrbem muro, eine Stadt mit Mauren umgeben. Liu. Custodias alicui circumdare, einen bewachen. 2) umzingeln, einschliessen. oppidum castris. Caes. 3) einem etwas anlege. ac nescio, an maiora vincula maioresque necessitates nobis fortuna,


page 535, image: s0268

quam captiuis vestris circumdederit. Liu. Cic. (Do)

Circumdolo, aui, atum, are . umhobeln. Plin. (Dolo)

Circumduco, duxi, ductum, ducere. [1)] herum führen. Liu. circumducere aliquem aedes. Plaut. im Hause. 2) betrügen. Plaut. Circumducere aliquem per dolos, einen betrügen. Idem. Circumducere aliquem pecunia, einen ums Geld bringen, betrügen. Idem. 3) zubringen. Circumducere diem, einen Tag zubringen. Suet. 4) cassiren, aufheben. tunc circumducendum erit edictum peremtorium. Vlp. 5) Vermögen. (Duco)

Circumductio, onis, f. [1)] Herumführung. Quint. 2) der Umkreyß, die Peripherie. Sphaerae circumductio. Hygin. 3) Hintergehung, Betrug. Plaut. 4) gewisse Art von Strafen bey den Alten, da die Missethäter rücklings auf einen Maulesel, Cameel etc. gesetzet, und also zum Schimpfe in der Stadt herum geführet wurden. Suet. 5) amplificatio rhetorica. Quinct.

Circumductus, us, m. idem quod Circumductio, das Herumführen. Marcob.

Circumeo, iui, itum, ire. [1)] herum gehen, umringen, umher gehen. Aliquem. Cic. Circumire vigilias, patrouilliren, runden gehen. Liu. 2) Circumiri, umgeben werden. Belli fluctibus circumiri, allenthalben mit Kriege umgeben seyn. Cic. 3) circumire caput hedera, das Haupt mit Epheu bekränzen. Prop. 4) circumire omnia, alles einzeln durchgehen. Quinct. 5) zu jedem einzeln gehn, um ihn zu bitten. idem quod ambire vel ambio. Antonium veteranos circumire, vt acta Caesaris sancirent. Cic. 6) betrügen. Terent. Dicitur et Circueo. (Eo)

Circumequito, aui, atum, are . umreuten, herum reuten. Circumequitare moenia, um die Stadtmauer reuten. Liu. (Equito)

Circumerro, aui, atum, are . herumschweiffen. Senec. (Erro)

Circumferentia, ae, f. die Peripherie, Umkreyß. Apul. sedilium circumferentia. id.

Circumfero, tuli, latum, ferre. [1)] herum tragen. Inspiciendi caussa aliquid circumferre, etwas zu sehen herum tragen. Cic. 2) Circumferre se, sich umwenden. Plin. 3) umher werfen. Circumferre oculos, umher sehen. Liu. 4) ad nutum alicuius circumferri, sich durch eines andern Willen lenken lassen. Curt. 5) Circumferre aquam, idem quod Lustrali aqua adspergere coetum, durch heiliges Wasser aussohnen. Virg. 6) circumferre arma, sigma, den Krieg bald da, bald dorthin verbreiten. 7) fama circumfert, der Ruf verbreitet es: cum interim illud quidem ingens fama, haec nulla circumfert. Plin. (Fero)

Circumfigo, fixi, fixum, figere. rings herum fest annageln, befestigen. Cato. (Figo)

Circumfingo, ere. rings herum ansetzen. Tertull. (Fingo)

Circumfirmo, aui, atum, are . allenthalben befestigen. Colum. (Firmus)

Circumflagro, are . rings herum brennen. (Flagro)

Circumflecto, flexi, flexum, flectere. [1)] herum biegen. 2) umlenken, longos circumflectere cursus. Virg. (Flecto)

Circumflexio, onis, f. [note of the transcriber: no gender determination in the print]. Herumbiegung, Umwendung. Macrob.

Circumflexus [1], a, um . [1)] krumm, umgebogen, herumgelenkt. Claud. 2) Accentus circumflexus, ein gebogener Accent, ein Circumflex. Grammat.

Circumflexus [2], us, m. [1)] Umgang. vt et ipsos circumflexu facile ambiant. Plin. 2) ein langer Ton und Accent einer Sylbe.

Circumflo, aui, atum, are . [1)] allenthalben anblasen, um und um anblasen. 2) Metaph. Circumflari a ventis inuidiae, von allen Seiten vom Neide bestürmt werden. Cic. (Flo)

Circumfluo, fluxi, fluxum, fluere. [1)] umfliessen. agrum amnis circumfluit. Pompon. 2) umringen. circumfluxere lupum muli. Varr. 3) einen Ueberfluß haben. Curt. Copiis omnibus circumfluere, in allen Dingen Ueberfluß haben. 4) Met. Ignis frontem circumfluit, er wird roth im Gesichte. Claud. 5) zulauffen. Plin.

Circumfluus, a, um , Actiue, [1)] rings herum fliessend. circumfluum mare. Ouid. 2) Passiue, umflossen. Tac. insula eircumflua. Ouid. 3) Met. Mens luxu circumflua, ein der Pracht und Schwelgerey ganz ergebenes Gemüthe. Claud.

Circumfodio, fodi, fossum, fodere. umgraben. arbores etc. Plin. (Fodio)

Circumforaneus, ea, eum. [1)] umherschweiffend. Pharmacopola circumforaneus, ein Quacksalber, Marktschreyer, der alle Märkte bezieht. Cic. Circumforaneus lanista, ein Klopffechter, der auf dem Foro herum geht, um Gladiatores anzuwerben, oder sie an die, welche ein Fechterspiel halten, zu verhandeln. Suet. 2) aes circumforaneum, Geld auf Zinsen geborgt, weil die Wechsel in foro waren. 3) domus circumforanae. Apul. eine Hütte, die sich leicht an einen andern Ort setzen läßt. mobilis. (facilis ad circumferendum) (Forum)

Circumforatus, a, um . umbohrt. Plin.

Circumforo, are . um und um Löcher machen, rings um durchbohren. (Foro)

Circumfossor, oris, m. Umgraber. Plin.

Circumfossura, ae, f. das Umgraben. Idem.

Circumfremo, ere, herumschwärmen. Ammian. Marcell. (Fremo)

Circumfrico, fricui, frictum, fricare. umkratzen, um und um bereiben. Cato. (Frico)

Circumfulcio, ire , rings umher stützen. Tertull.