03/2007 Michael Hanstein; Reinhard Gruhl markup
text typed - structural and semantic tagging completed - spell check performed - no orthographical standardization
01/2008; 04/2008; 10/2008; 01/2009; 03/2009; 07/2009; 02/2010 Reinhard Gruhl markup
some corrections inserted


image: as0000

[gap: frontispiz]

image: as0001

ADAMI FRIDERICI KIRSCHII ABVNDANTISSIMVM CORNVCOPIAE LINGVAE LATINAE ET GERMANICAE SELECTVM, QVO CONTINENTVR Vocabula Latina omnis aeui, antiqui, medii ac noui, pariter ac Graeca, Latinitate donata, nec non formulae dicendi elegantiores et Constructiones Verborum; praeterea Deorum, Dearum, Gentium, Regnorum, Regionum, Vrbium, Marium, Fluuiorum, Insularum, Montium, Animalium, Arborum, Herbarum, Florum et Mineralium Nomina; nec non Theologorum, Iure Consultorum, Medicorum, Philosophorum, Philologorum, Poetarum, ac Mythicorum, Artibus liberalibus, aliisque disciplinis, Rei quoque Militari ac Monetariae verba propria, eorumque Significationes et Explicationes, Syllabarum longitudine uel breuitate signis expressa: CVI ADIVNGVNTVR IN FINE Calendarium Romanum, compendia scribendi olim in Latio vsitatissima, siue Notae et Sigla antiquorum; deinde adiecta est Tabula alphabetica Charact. Latin. in Codicibus MStis [abbr.: Manuscriptis] pro Seculorum ratione occurrentium, tum Specimen Scripturae ueteris, APPENDIX REGIONVM, VRBIVM, MONTIVM ET FLVVIORVM; ET AD POSTREMVM Consanguinitatis pariter atque Affinitatis Tabula, Nominaque Numeralia. EDITIO NOVISSIMA, A mendis non paucis studiose repurgata, Parte vtraque aucta, in ordinem redacta, ac denique tironum purioris Latinitatis studiosorum vsui accommodata. CVM PRIVILEGIIS. LIPSIAE SVMTV ENGELHARTI BENIAMINIS SVIKERTI CIC IC CCLXXIV.



image: as0002

[gap: prolegomena]

image: as0036

Explicatio signorum, quibus in hoc Lexico verba distinguuntur.

* Asteriscus verba mere graeca indicat.

+ Signo crucis peregrina, noua et barbara sunt notata.

Obs. vel Obsol. verba obsoleta sunt insignita.



page 809, image: s0405

Decollatio, onis, f. Enthauptung. Vet. Gloss.

Decollo, aui, atum, are, [1)] proprie, vom Halse wegnehmen. 2) enthaupten, köpfen. 3) Metaph. betrügen. Spes decollat, die Hoffnung betrügt, ist vergebens. Plaut. (Collum)

Decolo + , are, abtröpfeln. item zerrinnen.

Decolor, oris, o. [1)] übel gefärbt, farblos, unscheinbar, häßlich, das die Farbe verloren hat. 2) Metaph. Sanguis decolor, mißfärbig Geblüt. Cic. 3) Aetas decolor, das häßliche Alter. Virg. 4) Fama, schändliches Gerücht. Ouid.

Decoloratio, onis, f. Entfärbung. Cic.

Decoloratus, a, um, idem quod Decolor, entfärbt, übel aussehend. Auct. ad Herenn.

Decoloro, are, [1)] die Farbe verändern, entfärben, häßlich, unscheinbar machen, üble Farbe geben. 2) Metaph. Decolorari, verkleinert werden, ins schwarze Register kommen. Sinistris rumoribus innocentiam alicuius decolorare, einen Unschuldigen anschwärzen. Symmach.

Decolorosus + , a, um, entfärbt, verschossen. Adaman.

Decolorus, a, um, entfärbt, blaß. Prud.

Deconcilio, are, verunglimpfen. Plaut. (Concilio)

Decondo, ere, verstecken, verbergen. Senec.

Decontor, ari, Depon. [1)] säumig seyn. Decontari in aliqua re, sich bey einer Sache aufhalten. Apul. 2) forschen, nachsuchen. Idem. (Contor)

Decontra + , Adu. i. q. iuxta, dabey. Eccles.

Decoquo, coxi, coctum, coquere, [1)] einkochen, einsieden, absieden. Mustum ad tertias, den Most bis auf den dritten Theil einsieben. Col. 2) einschmelzen. quarta pars argenti decocta erat. Liu. 3) Metaph. verschlemmen, failliren, banquerottiren. Decoquere bona sua, sein Gut verthun. Decoquere creditoribus, failliren, die Schulden nicht bezahlen können. Cic. 4) Consilium sceleris decoquere, eine böse That berathschlagen. Decoquere publicam salutem, der gemeinen Wohlfahrt hinderlich seyn. Plin. 5) Decoqui, verringert werden. Iram decoquere, den Zorn fahren lassen. Claud. (Coquo)

Decor, oris, m. [1)] Holdseligkeit, Lieblichkeit, Zierlichkeit im Thun und Lassen, Wohlstand. Cic. 2) die Schönheit. Suet.

Decoramen, inis, n. Schmuck, Zierde. Silius. (Decoro)

Decoramentum, i, n. [note of the transcriber: no gender determination in the print] Schmuck, Zierde, Zierrath. Tertull.

Decoratio, onis, f. die Schmückung. August.

Decoratus, a, um, geziert. Sil.

Decore, Aduerb. [1)] zierlich. Cic. 2) anständig.

Decoriatus, a, um, abgeschält. Pallad.

Decorio, are, [1)] abschälen, die Haut ab ziehen. Terent. 2) einem mit Peitschen die Haut vom Leibe schlagen. Mart.

Decoriter, Adu. idem quod Decore. Apul.

Decoro, aui, atum, are, [1)] zieren. Cic. 2) ehren. Aliquem amplissimis honoribus, einem grosse Ehren erweisen. Idem. 3) laborem praemiis decorare, einem seine Arbeit durch Belohnungen vergelten. (Decus)

Decorosus + , a, um, schön, zierlich, wonlgestaltet. Ambros.

Decorporo + , are, abreissen, absondern. Eccles.

Decorrigio + , aui, atum, are, die Riemen auflösen. Cath.

Decorticatio, onis, f. das Schälen, oder Abschälen der Rinden. Plin. (Cortex)

Decorticatus, a, um, abgeschält. Plin.

Decortico, are, abschälen. Plin.

Decorum, i, n. was einem wohl ansteht, Wohlstand, Anständigkeit. Cic.

Decorus, a, um, [1)] anständig. Color albus, praecipue deo decorus. Cic. 2) hübsch, schön, zierlich, fein, wohlanständig. Decorus ab abspectu, schön anzusehen. Colum. Decorus ad ornatum, schön zur Zierde. Cic. Superl. 3) Decorissimus, sehr ansehnlich. Apul.

Decotes, um, f. plur. alte abgetragene Kleiber, welche so abgenutzt sind, als wenn sie auf einem Wetzsteine wären abgewetzt worden. Fest. (Cos)

Decredo + , ere, nicht glauben, keinen Glauben geben. Bern.

Decrementum, i, n. das Abnehmen. item Schade, Abbruch. Vitruu. (Decresco)

Decremo, are, verbrennen. Tertull.

Decrepitatio + , onis, f. das Krachen. item das schwache und matte Alter.

Decrepitus, a, um, alt, verlebt. Decrepita aetas, hohes Alter. Cic. Anus decrepita, ein steinaltes Mütterchen. Terent. Decrepitus senex, ein abgelebter Alter. Fest.

Decrepo, are, den letzten Seuffzer lassen. Idem. mit einem Knalle vergehen.

Decrescentia, ae, f. idem quod Decrementum, Abnahme. Lunae, des Monds. Vitruu.

Decresco, decreui, decretum, decrescere, [1)] abnehmen, schwinden. Metaph. 2) Vestes pueris decrescunt, die Kleider werden den Knaben zu klein. Stat. 3) Vndae decrescunt, die Wasser fallen. Ouid. 4) Vita decrescit, das Leben geht zum Ende. (Cresco)

Decretalis, e Adiect. beschlossen. Sidon. Decretales, scil. Libri, sind Bücher, darinnen die Päpstlichen Satzungen und Rechte beschrieben sind, und werden mit zu dem Corpore Iuris Canonici gerechnet. ICt.

Decretarius, ii, m. idem quod Directarius, der sich in eines andern Haus, um


page 811, image: s0406

etwas daraus zu stehlen, einschleichet, eilt Dieb. Fest.

Decretor + , oris, m. ein Richter. Eccles.

Decretorius, a, um, [1)] angesetzt, bestimmt. item beschlossen. 2) Decretorius dies, der bestimmte Tag des Todes. Senec. 3) Annus decretorius, Entscheidjahr zwischen den Catholischen und Evangelischen in streitigen Religionssachen und dazu gehörigen Gerechtigkeitsübungen, d. i. das 1624ste Jahr, nach demInstrumento Pacis Caesareo-Suecico Art. V. ICt. (Decerno)

Decretum, i, n. [1)] Rathserkänntniß, Rathsschluß, Decret. Plin. iun. Ferreum decretum, ein fester Rathschluß. Ouid. 2) ein Lehrsatz. Cic. 3) das erste Buch von dem Corpore Iuris Canonici.

Decretus, a, um, [1)] beschlossen. 2) geordnet, bestimmt. Lex decreta in, vel per Senatum, eine Rathserkänntniß. Cic. (a Decerno) 3) abgenommen. (a Decresco)

Decribro, are, ausbeuteln, sichten, sieben, ausleeren. (Cribro)

Decrimino + , are, einen beschuldigen, anklagen. Leg. Longob.

Decubiae, arum, f. [note of the transcriber: no gender determination in the print] [1)] das Wachen. 2) das Niederliegen, Bettlager. Ioh. de Ian.

Decubitus + , us, m. Betrachtung des Himmels, bey Ansetzung einer Krankheit, was für Planeten sich zeigen. Medic.

Decubo, bui, bitum, bare, [1)] liegen, niederliegen, im Bette liegen. Apul. (Cubo) 2) Med. aeuo, vom Bette aufstehen, wachen.

Decudiae + , arum, f. Narrenspossen, liederliches Geschwätz. Roil.

Deculco, aui, atum, are, niedertreten. zertrampeln. Pedibus. Plin. (Calco)

Deculo + , are, verkürzen. Pap.

Deculpatio, onis, f. Verwerffung [correction of the transcriber; in the print Verwerffnng], Scheltung. Aug.

Deculpatus, a, um, gescholten, scheltenswerth, verworfen. Deculpatum verbum, ein verworffenes, ungebräuchliches Wort. Aul. Gell. (Culpa)

Deculto, are [note of the transcriber: no inflectional type definition in the print], et Occulto, are, verbergen. Fest.

Decumae. arum, m. plur. der Zehente. Cic.

Decumanus, i, m. [1)] Zehenter, der den Zehenten einnimmt. 2) was Zehenten giebt. Decumani agri, Aecker, die Zehenten geben. Cic. 3) Adi. Decumani fluctus, ungeheure grosse Wellen. Pompon. Porta decumana, das grosse Thor, oder Eingang in das Feldlager auf der von dem Feinde abgekehrten Seite. Liu. Oua decumana, grosse Eyer. Fest. 3) Limes decumanus, eine Grenzscheidung, welche die Länge hin vom Morgen gegen Abend geht. (Decem)

Decumatio, onis, f. wenn von 10. Soldaten einer gestraft wird. Capitol.

Decumatus, a, um, idem quod Electus, auserlesen. Vir decumatae honestatis, ein ganz ehrlicher Mann. Symmach.

Decumbo, cubui, cubitum, cumbere, [1)] darnieder, zu Bette liegen. Colum. 2) Decumbere ad tabulam, zu Tische sitzen. Varr. 3) krank seyn. 4) sterben. Honeste decumbere, ehrlich sterben. Cic. (Cubo)

Decumus, a, um, idem quod Decimus, der Zehente. Plaut. (Decem)

Decunx, uncis, o. Adi. [1)] zehen Unzen. 2) zehen Theile von einem Ganzen, das in 12. getheilet wird. Cic. Vsurpatur apud ICt. in diuisione haereditatis.

Decupa + , ae, m. ein grosser Weinschenke. (Quasi de cupa vendens minutatim vinum.)

Decupelatio, onis, f. idem quod Decantatio.

Decuplatio, onis, f. die Zehenfältigkeit.

Decuplatus, a, um, zehenfältig. Aug.

Decuplus, a, um, zehenfältig. Liu.

Decures, ium, m. plur. idem ac Decuriones, Rottmeister, Hauptleute. Fest. (Decuriones)

Decuria, ae, f. 1) tabula, in qua senatorum nomina scripta sunt, qui iudicia administrare debent; classis iudicum. 2) ordo scribarum. 3) Rotte von zehen Mann zu Pferde, deren Haupt und Führer Decurio hieß. Aul. Gell.

Decurialis [1], is, m. Zunftmeister, Zunftgenosse. Gruter.

Decurialis [2], e Adi. zur Rotte oder Zunft gehörig. Tert.

Decuriatio, onis, f. Abtheilung in Rotten von zehen Mann, Rottmeisterschaft. Cic.

Decuriatus [1], us, m. idem . Liu.

Decuriatus [2], a, um, in solche Rotten abgetheilet. Liu.

Decurio [1], onis, m. [1)] idem quod Decanus, Rathsherr einer Municipalstadt. Cic. 2) Hauptmann über eine Turmam von zwey und dreyssig Reutern. Veget. 3) Rottmeister, Corporal über zehen Mann. Aelian. 4) Oberster Meister, einer aus der Zunft. Aul. Gell. 5) Decurio palatii, Hofmeister. item Hofmarschall. ICt.

Decurio [2], are, in solche Rotten, Classen, abtheilen. Cic.

Decurionalis, e Adiect. die Decuriones angehend, rathmännisch. Sidonius.

Decurionatus, us, m. [1)] das Rottmeisteramt. 2) das Rathsherrenamt in Muuicipalstädten.

Decurritur, Imperson. idem quod Confugitur. Iul. Caes. a sequenti.

Decurro, curri, cursum, currere, [1)] hinab lauffen. A monte, vom Berge. Cic. 2) seine Zuflucht nehmen. Ad ius, seine Zuflucht zum Rechte nehmen. Cic. 3) vollbringen, vollenden. Spatium aetatis, vitae, sein Leben zubringen. Idem. 4) Decurrere pugnas versu, Schlachten in einem Gedichte besingen. Stat.

Decursio, onis, f. 1) Lauf. 2) das Herablauffen. 3) Tournier. Cic. Indicere decursionem, ein Tournier anstellen. Suet. 4) idem quod Decursus.