03/2007 Michael Hanstein; Reinhard Gruhl markup
text typed - structural and semantic tagging completed - spell check performed - no orthographical standardization
01/2008; 04/2008; 10/2008; 01/2009; 03/2009; 07/2009; 02/2010 Reinhard Gruhl markup
some corrections inserted


image: as0000

[gap: frontispiz]

image: as0001

ADAMI FRIDERICI KIRSCHII ABVNDANTISSIMVM CORNVCOPIAE LINGVAE LATINAE ET GERMANICAE SELECTVM, QVO CONTINENTVR Vocabula Latina omnis aeui, antiqui, medii ac noui, pariter ac Graeca, Latinitate donata, nec non formulae dicendi elegantiores et Constructiones Verborum; praeterea Deorum, Dearum, Gentium, Regnorum, Regionum, Vrbium, Marium, Fluuiorum, Insularum, Montium, Animalium, Arborum, Herbarum, Florum et Mineralium Nomina; nec non Theologorum, Iure Consultorum, Medicorum, Philosophorum, Philologorum, Poetarum, ac Mythicorum, Artibus liberalibus, aliisque disciplinis, Rei quoque Militari ac Monetariae verba propria, eorumque Significationes et Explicationes, Syllabarum longitudine uel breuitate signis expressa: CVI ADIVNGVNTVR IN FINE Calendarium Romanum, compendia scribendi olim in Latio vsitatissima, siue Notae et Sigla antiquorum; deinde adiecta est Tabula alphabetica Charact. Latin. in Codicibus MStis [abbr.: Manuscriptis] pro Seculorum ratione occurrentium, tum Specimen Scripturae ueteris, APPENDIX REGIONVM, VRBIVM, MONTIVM ET FLVVIORVM; ET AD POSTREMVM Consanguinitatis pariter atque Affinitatis Tabula, Nominaque Numeralia. EDITIO NOVISSIMA, A mendis non paucis studiose repurgata, Parte vtraque aucta, in ordinem redacta, ac denique tironum purioris Latinitatis studiosorum vsui accommodata. CVM PRIVILEGIIS. LIPSIAE SVMTV ENGELHARTI BENIAMINIS SVIKERTI CIC IC CCLXXIV.



image: as0002

[gap: prolegomena]

image: as0036

Explicatio signorum, quibus in hoc Lexico verba distinguuntur.

* Asteriscus verba mere graeca indicat.

+ Signo crucis peregrina, noua et barbara sunt notata.

Obs. vel Obsol. verba obsoleta sunt insignita.



page 963, image: s0482

Dubiosus + , a, um, zweiffelhaft. Aul. Gell.

Dubitabilis, e Adiect. zweiffelhaft. Virtus dubitabilis, zweiffelhafte Tugend. Ouid.

Dubitanter, Adu. i. q. Dubie.

Dubitatim, Adu. zweiffelhaftig, mit Zweiffel, ungewiß. Sisenn. apud Non.

Dubitatio, onis, f. Zweiffel. Cic. In dubitationem aliquid adducere, etwas zweiffelhaft machen. Idem.

Dubitatiue, Adu. zweiffelhaft. Tert.

Dubitatiuus, a, um, zweiffelnd, voll Zweiffel. Tertull.

Dubitator, oris, m. ein Zweiffler. Idem.

Dubitatus, a, um, daran man zweiffelt. Ouid.

Dubito, aui, atum, are, [1)] zweiffeln. De aliqua re, aliquid, an etwas zweiffeln, etwas in Zweiffel ziehen. Cic. Plin. Non dubito, quin etc. ich zweiffle nicht, daß etc. Cic. Dubitatur, Impers. man zweiffelt. 2) sich scheuen, Bedenken tragen. Non dubito, te obsecrare, ich scheue mich nicht, dich zu ersuchen. Cic. 3) sich weigern, sich wehren. Ouid. 4) bedenken. Restat, vt hoc dubitemus, vter potius S. Roscium occiderit. Cic. 5) zaudern. Plaut. 6) nicht wissen. Non dubito, quid praesentiant.

Dubium, ii, n. der Zweiffel. Sine dubio, procul dubio, dubio procul, ohne Zweiffel. In dubium aliquid vocare, etwas in Zweiffel ziehen. Cic.

Dubius [1], a, um, [1)] einer, der da zweiffelt. 2) ungewiß. Via dubia, ungewisser Weg. Ouid. 3) woran man zweiffelt. Dubium non est, quin sciat, ich zweiffle nicht, daß ers nicht wisse. Ter. Rumores dubii, ungewisses Gerücht. Plin. 4) Metaph. gefährlich. Res dubiae, gefährliche Umstände, wenn man nicht weiß, wie unglücklich noch ablauffen wird. In dubium venire, in Gefähr kommen. Plaut. 5) Dubium argentum, Geld, von dem man nicht gewiß weiß, ob gut ist. 6) Dubia lanugo. Mart. die ersten hervorsprossenden Haare am Barte, die man noch nicht recht unterscheiden kann. Plaut. 7) Dubia coena, eine Mahlzeit, bey der man nicht weiß, wo man wegen der vielen Speisen zugreiffen soll. Ter. 8) Caelum dubium, unbeständiges Wetter. 9) Lux dubia, die Demmerung, in der man noch nichts recht unterscheiden kann. Senec.

Dubius [2], ii, m. et Dubis, is, m. der Fluß Doux, in Burgund, der bey Verdun in die Saone fließt. Geogr.

Dubris, is, f. die Stadt Dover in Engelland. Geogr.

Ducale + , is, n. ein Leitseil, Strick, daran man etwas führet. Gloss.

Ducalis + , e Adiect. Herzoglich, den Herzog angehen. Vet. Gloss. (Dux)

Ducaliter + , Adu. Herzoglich. item wie ein Obrister. Sidon. Comparat. Ducalius, Adu. [note of the transcriber: no word class determination in the print] Idem.

Ducamen + , inis, n. die Führung. Glaber.

Ducaria + , ae, f. eine Wasserleitung. Dipl.

Ducatio + , onis, f. i. q. Ductus. Tert.

Ducator + , oris, m. idem quod Ductor, ein Obrister, Hauptmann. ICt.

Ducatrix, icis, f. Hauptmänninn, Führerinn, Leiterinn. item Urheberinn. Apul.

Ducatus [1], us, m. [1)] Hauptmannschaft, Verwaltung, Führung, Leitung. ICt. 2) Generalat, Obercommando über eine Armee. Idem. 3) sicher Geleit. Geogr. 4) Herzogthum.

Ducatus [2] + , i, m. ein Ducaten, eine Münze von Golde, etwas über zween Speciesthaler werth, die zu Venedig erstlich Anno 1282 gepräget wurde, und den Namen daher bekam, weil darauf geprägt stand: Sit tibi, Christe, datus, quem tu regis, iste Ducatus. Latinius Aureus dicitur.

Ducena + , ae, f. eine gewisse Ehrenstelle, die Charge eines Ducenarii. ICt.

Ducenarius [1], a, um, vt: Ducenaria pondera, 200. Pfund, 2. Centner. Plin. (Duceni)

Ducenarius [2], ii, m. ein Hauptmann über zweyhundert. Veget.

Duceni, ae, a, zweyhundert. Plin.

Ducentesimus, a, um, der zweyhundertste. Suet.

Ducenti, ae, a. plur. zweyhundert. Cic. Anni ducenti, zweyhundert Jahre. Plin.

Ducenties, Aduerb. zweyhundertmal. Liu.

Ducenus, a, um, zweyhundert. Raro tamen legitur in Singulari: Pluralis enim vsitatior Duceni. (Duo et Centum)

Duciacum, i, n. das Schloß Douci, zwischen Jvoix und Sedan. Geogr.

Ducianus + , a, um, was zum Heerführer gehöret, als: Duciani apparitores, die Aufwärter eines Generals. Cod. Theod.

Ducibilis + , e Adiect. was sich ziehen läßt. Vict. Vit.

Duciculus + , i, m. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print] et Duciolus, i, m. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print] vel Ducillus, i, m. der Hahn am Fasse, die Röhre, die man aufdrehet, wenn Wein oder Bier heraus laufen soll. Eccl. Fresn.

Ducillus + , i, m. Dimin. a Dux. Idem.

Ducissa + , ae, f. Fürstinn, Herzoginn.

Duco [1], aui, atum, are, 0) führen. Dipl. 1) [correction of the transcriber; in the print 2)] ein Herzog seyn. Fresn. 2) auferziehen. Cathol.

Duco [2], duxi, ductum, ducere, [1)] führen, leiten. In ius aliquem ducere, einen vor Gericht ziehen, mit einem rechten. Terent. 2) zubringen. Diem somno ducere, den Tag mit Schlafen zubringen. Senec. In litteris aetatem ducere, sein Leben im Studiren zubringen. Cic. 3) machen. Aliquid ex luto ducere, etwas aus Leimen machen. Quint. 4) nehmen, empfangen/ Initium ex aliqua re, den Ursprung, oder Anfang aus etwas nehmen. 5) Vxorem, ein Weib nehmen. Cic. 6) Praemia, Geschenke bekommen. Ouid. 7) aufschieben, verzögern. Ducere


page 965, image: s0483

diem de die, von einem Tage zum andern aufschieben. Caes. Tempus ducitur, man verweilt sich. Cic. 8) dafür halten. Ducere honori, in honore, für eine Ehre halten. Ter. Plin. 9) Ducere pugnum, eine Maulschelle geben. ICt. 10) Ducere lanam, Wolle spinnen. Ouid. 11) idem quod Rego. Nutu Dei omnia ducuntur, es wird alles nach Gottes Willen regieret. Plaut. 12) rechnen. Foenus ducere, den Zins rechnen. Cic. 13) Ventre duci, i. e. Cibis pretiosis delectari, ein Leckermaul haben. Hor. 14) Suspiria ducere, seufzen. Mart. 15) idem quod Bibere. Horat. 16) herleiten. Genus ab aliquo. Ouid. sein Geschlecht von einem herleiten. 17) verleiten, verführen. Ducere aliquem in errorem. Cic. 18) bewegen. Ducere aliquem ad credendum, einen bewegen, etwas zu glauben. Cic. 19) Ducere se ab aedibus, sich aus dem Hause fortschleichen. Plaut. 20) Se deorsum arbore ducere. Plaut. den Baum herunterschlüpfen. 21) Ducere aliquem dictis. Caes. einem etwas weiß machen. 22) Ducere aere, aus Erze giessen. Horat. 23) Ducere cicatricem, verharschen. Colum. 24) Ducere aluum, den Leib durch Purganzen öffnen. Cels. 25) Ducere, ins Gefängniß führen. Si tribunum plebis duci iussisset. 26) Ducere, die Summe ziehn. Cic. 27) Sortem ducere, loosen. Idem.

Ductabilis, e Adiect. was sich ziehen oder dehnen läßt, geschmeidig.

Ductabilitas, atis, f. Geschmeidigkeit, Leichtsinnigkeit. Accius.

Ductarie, Adu. zaudernd, laugsam. Buchn. in Plaut. item Zugweise.

Ductarius, a, um, was man zieht. Funis ductarius, ein Windeseil, Ziehseil. Cato.

Ducticius, a, um, was sich ziehen läßt. Ferrum ducticium, Drath. Quint.

Ductilis, e Adiect. geschmeidig, was sich ziehen oder dehnen läßt. item was sich zusammen legt. Culter in se ductilis, ein Taschenmesser. Plin. Aes ductile, Drath. Idem. Flumen ductile, ein Fluß, der sich leiten läßt. Mart.

Ductim, Aduerb. allgemach, nach und nach, langsam, Zugweise, nach dem Zuge. Plaut.

Ductio, onis, f. [1)] Leitung, Führung. Aquae ductio, Wasserleitung. Vlp. 2) Alui ductio, Lexirung. Med. 3) idem quod Directio. Astrol.

Ductitia + , ae, f. Zoll, der für die ausgehenden Waaren gezahlt wird. Dipl.

Ductitius, a, um, i. q. Ducticius.

Ductito, are, Frequent. oft führen, schleppen. Restim inter puellas ductitare, den Vortanz haben. Ter.

Ducto, aui, atum, are, Frequent. [1)] führen, zerren, ziehen. 2) Metaph. Aliquem dolis, einen betrügen, bey der Nase herum führen. 3) Cornua ductare neruo, den Bogen spannen. Val. Flacc. Plaut.

Ductor, oris, m. [1)] ein Führer, Anführer, Leiter. Cic. 2) Nobilissimus latronum ductor, ein Hauptbandit. Victor. 3) ein Generalcommandant. Cic.

Ductrix, icis, f. [1)] Führerinn, Leiterinn. ICt. 2) Herzoginn. Dipl. 3) ein Mutterschwein. Leg.

Ductus [1], us, m. [1)] Führung, Leitung, Zug. Cic. 2) Aquarum ductus, Wasserleitung, Wassergänge. Cic. 3) Litterarum ductus, Zug der Buchstaben. Plin. 4) Ductus bilarius, cholidochus, Gallengang. Anat. Ductus saliuales, Speichelgänge. Sidon. 5) Aquosi ductus, Wasserröhre. Chiliferus, roriferus ductus, die Röhre, durch welche der Chylus, oder Speisesaft, an dem Rücken hinauf zur linken Achselader geführet wird. Lactei ductus, i. e. venae lacteae, Milchröhrchen. Pancreaticus ductus, der Krebs- oder Drüsengang. Thoracicus ductus, Milch oder Brustadern. Vrinarius ductus, Harnröhre. Med.

Ductus [2], a, um, [1)] geführt, geleitet. 2) hergenommen. 3) bewogen. Beneuolentia, durch Güte. Cic. 4) Cicatrix ducta, geheilte Wunde. Chirurg. 5) Sorte ductus, durchs Loos heraus gezogen. Ter.

Dudum, Adu. [1)] lange. Non dudum ante lucem, nicht lange vor Tage. Plaut. Quam dudum? wie lange? Idem. Iam dudum, schon lange. Ter. 2) vorlängst. Dudum dixi, ich habe vorlängst gesagt. Cic.

Duella, ae, f. der dritte Theil einer Unze. Bud.

Duellator, oris, m. ein Kämpfer, Kriegsmann, Streiter. Plaut. antique pro bellator. (Duellum)

Duellicus, a, um, kriegerisch. Antique pro bellicus. Ars duellica, Kriegskunst. Plaut.

Duellis, is, m. ein Feind. Arnob.

Duelllans, antis, o. [1)] Particip. Obsol. idem quod Bellans, streitend, kriegend. + 2) Subst. ein Balger, Schläger.

Duello, are, Obsol. [1)] antique pro Bello. + 2) duelliren, sich mit einander schlagen, balgen.

Duellona, ae, f. antique pro Bellona. Kriegsgöttinn.

Duellium, ii, n. das feste Schloß Hohentwiel, in Schwaben. Geogr.

Duellum, i, n. antique pro Bellum. [1)] Krieg, Streit. Liu. 2) ein Zweykampf, Duell. Fres.

Duellus, a, um, antique pro Bellus, schön, nett. Quint.

Duicensus, a, um [note of the transcriber: no inflectional type definition in the print], pro cum altero census. Fest.

Duidens, entis, o. i. q. Bidens. Idem.

Duim, duis, duit, duint, pro Dem, des, det, dent. Antique. Plaut. Cic. Ter.

Duini, ae, a, antique pro Bini, ae, a, je zween. Varr.

Duis, Obsol. i. q. Bis Cic. 2) i. q. Dis, vel Diis. Fest.

Duitas + , atis, f. i. q. Dualitas, Zweyfaltigkeit.

Duitae, arum, m. plur. gewisse Ketzer, welche zween Götter fingirten. Prud.