03/2007 Michael Hanstein; Reinhard Gruhl markup
text typed - structural and semantic tagging completed - spell check performed - no orthographical standardization
01/2008; 04/2008; 10/2008; 01/2009; 03/2009; 07/2009; 02/2010 Reinhard Gruhl markup
some corrections inserted


image: as0000

[gap: frontispiz]

image: as0001

ADAMI FRIDERICI KIRSCHII ABVNDANTISSIMVM CORNVCOPIAE LINGVAE LATINAE ET GERMANICAE SELECTVM, QVO CONTINENTVR Vocabula Latina omnis aeui, antiqui, medii ac noui, pariter ac Graeca, Latinitate donata, nec non formulae dicendi elegantiores et Constructiones Verborum; praeterea Deorum, Dearum, Gentium, Regnorum, Regionum, Vrbium, Marium, Fluuiorum, Insularum, Montium, Animalium, Arborum, Herbarum, Florum et Mineralium Nomina; nec non Theologorum, Iure Consultorum, Medicorum, Philosophorum, Philologorum, Poetarum, ac Mythicorum, Artibus liberalibus, aliisque disciplinis, Rei quoque Militari ac Monetariae verba propria, eorumque Significationes et Explicationes, Syllabarum longitudine uel breuitate signis expressa: CVI ADIVNGVNTVR IN FINE Calendarium Romanum, compendia scribendi olim in Latio vsitatissima, siue Notae et Sigla antiquorum; deinde adiecta est Tabula alphabetica Charact. Latin. in Codicibus MStis [abbr.: Manuscriptis] pro Seculorum ratione occurrentium, tum Specimen Scripturae ueteris, APPENDIX REGIONVM, VRBIVM, MONTIVM ET FLVVIORVM; ET AD POSTREMVM Consanguinitatis pariter atque Affinitatis Tabula, Nominaque Numeralia. EDITIO NOVISSIMA, A mendis non paucis studiose repurgata, Parte vtraque aucta, in ordinem redacta, ac denique tironum purioris Latinitatis studiosorum vsui accommodata. CVM PRIVILEGIIS. LIPSIAE SVMTV ENGELHARTI BENIAMINIS SVIKERTI CIC IC CCLXXIV.



image: as0002

[gap: prolegomena]

image: as0036

Explicatio signorum, quibus in hoc Lexico verba distinguuntur.

* Asteriscus verba mere graeca indicat.

+ Signo crucis peregrina, noua et barbara sunt notata.

Obs. vel Obsol. verba obsoleta sunt insignita.



page 1031, image: s0516

Endomatica * , orum, n. plur. Nebenzoll, was die Zöllner neben dem gemeinen Zolle einziehen.

Endopedio, ire [note of the transcriber: no inflectional type definition in the print] vel indupedio, ire, hindern. Lucret.

Endopedite, Adu. verwickelt.

Endopeditus, a, um, verwickelt. Lucret.

Endoperator, oris, m. Feldobrister. Enn.

Endoploratus, a, um, angerufenFest.

Endo procinctu, pro In procinctu. Idem.

Endotueor, eri, Depon. pro Intueor. Enn.

Endotys, yos, f. ein Altartuch. Eccles.

Endoxon, i, n. idem quod Argumentum probabile, wahrscheinlicher Beweis.

Endromis, idis, f. [correction of the transcriber; in the print n. ] [1)] langer Winterrock, ein rauhes härnes Kleid, das man vor Zeiten in Bädern und auf Kampfplätzen getragen hat. Mart. 2) Endromides, um, f. [note of the transcriber: no gender determination in the print] plur. Lauferschuhe. Pollux.

Endromidatus, i, m. der einen solchen warmen Rock trägt.

Enduperator, oris, m. idem quod Endoperator, per Antistoechon [correction of the transcriber; in the print Autistoechon].

Endyadis, is, f. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print] siehe Endiadis.

Endymion, onis, m. Nom. pr. [1)] desjenigen, der des Mondes Lauf zuerst bemerkt hat. 2) eines Hirten, der lange Zeit geschlafen hat, ein Siebenschläfer. Endymionis somnum dormire, lange schlafen.

Endymioneus, a, um, [1)] von dem Endymion, oder dem Endymion gehörig. Auson. Somnus endymioneus, ein langer Schlaf. 2) schläfrig, träg, faul.

Enebra, ae, f. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print] id. quod Inebra.

Enecatrix, icis, f. Mörderinn. Tert. a sequenti.

Eneco, necui, et necaui, nectum, et necatum, necare, [1)] tödten. Aliquem. Ter. Fame et siti enecari, vor Hunger und Durst sterben. Cic. 2) heftig quälen. Ter. Enecare aliquem rogando. 3) Ruta enecatur herbis. Colum. die Raute wird von Kräutern erstickt. (Neco)

Enecopia, ae, f. die Stadt Enköping in Schweden, in der Provinz Upland. Geogr.

Enectus, a, um, [1)] getödtet. Cic. Siti enectus Tantalus, der Tantalus ist Dursts gestorben. Idem. Fame enecta auis, ein Vogel, der Hungers gestorben ist. Idem. 2) entkräftet, ausgemergelt. Enecta prouincia, eine ausgemergelte Provinz. Cic. (Eneco)

Enedria, ae, f. eine Blatter am Hintern.

Enema * , atis, n. ein Clystier.

Enemion * , ii, n. Mohn. Apul.

Enenthius * , ii, m. ein Gott bey den Phöniciern. Pallad.

Energasia * , ae, f. lebhafte Vorstellung einer Sache. Rectius dicitur Enargia. Figura Rhetor.

Energema * , atis, n. [1)] Würkung, Kraft, Nachdruck. 2) Wirkung des Teuffels in den Besessenen. Eccles.

Energeticus * , a, um, wirkend.

Energia * , Subst. [note of the transcriber: no word class determination in the print] id. quod Energema, Wirkung, Nachdruck.

Energificus + , a, um, kräftig, wirkend.

Energumenus * , i, m. ein Mondsüchtiger. item Besessener. Cael. Rhod.

Eneruatio, onis, f. Schwächung, Ausmergelung. (Eneruo)

Eneruatus, a, um, [1)] kraftlos, geschwächet. 2) Metaph. Eneruata oratio, eine Rede, die keine Kraft hat. Cic. 3) Subst. ein Verschnittener, Capaun. Aurel. Vict. weichlich, wird auch von einem Philosophen gesagt, der da glaubt, daß man auf das Vergnügen sehen müsse. Quis hoc philosophus tam eneruatus, tam omnia ad voluptatem corporis doloremque referens, probare possit? Cic.

Eneruis + , e Adi. [1)] kraftlos, schwach, entkräftet. 2) weibisch. Plin. 3) faul, träge. Val. Max.

Eneruo, are, 1) entnerven. 2) schwächen, ohnmächtig oder kraftlos machen. Ouid.

Eneruus, a, um, id. quod Eneruis.

Eneus * , a, um, dumm, stumm, taub, erschrocken. Melius Enneus, a, um [note of the transcriber: no inflectional type definition in the print] a Gr. [gap: Greek word(s)] , stupidus.

Enete * , es, f. kostbare Schnalle, welche die Göttinn Juno an ihrem Leibgürtel trug. Homer.

Engastrimythi * , orum, m. plur. proprie, [1)] Diejenigen, die eine Rede im Bauche formiren können. 2) gewisse Wahrsager bey den Griechen. Plutarch.

Engibata * , orum, n. plur. Inter hydraulica Ctesibii inuenta commemorantur. ap. Vitruu.

Engisoma * , atis, n. [1)] Zerquetschung der Gebeine, Beinbruch, wenn einem der Hirnschädel so eingeschlagen wird, daß das geschlagene Bein oder Knochen in die innersteMembranam [correction of the transcriber; in the print Membranm] des Gehirns gehet, und solches drücket. 2) ein Jnstrument, welches man in dergleichen Zufällen gebrauchet. Medic.

Engonasi + , Subst. [note of the transcriber: no word class determination in the print] ein Gestirn, das den Hercules vorstellt, welcher knieend mit einem Drachen kämpfet.

Engonaton * , i, n. eine kleine Sonnenuhr. Vitruu.

Engonios * , Subst. [note of the transcriber: no word class determination in the print] die Krümme des Armes oder Fusses.

Enhaemum * , i, n. Blutstillendes Arzneymittel, Wundpflaster. Cael. Rhod.

Enhippus * , i, m. ein griechischer König, von ungemeiner Glückseligkeit. Hist.

Enhydriae * , arum, f. plur. Winde im Leibe. Cael. Rhod.

Enhydris * , dridis, f. et Enhydrus, i, m. [1)] eine Wasserschlange. Plin. 2) Enhydros, ein Stein, welcher einen innerlichen Saft hat, und ausschwitzet. Plin.

Enico, are, idem quod Eneco, tödten.

Enim, Coni. caussalis affirmat. et copulatiua item aduersat. Tac. In oratione semper post vnam vel alteram voculam ponitur,


page 1033, image: s0517

et significat [1)] denn. 2) gewißlich, ja allerdings. Plaut. 3) aber, wenn einen Einwurf anzeigt. caussam enim, inquit, cognosci oportet.

Enimuero, Coniunct. [1)] idem quod Certe, gewißlich, warlich. Plaut. 2) dargegen. Liu. 3) Verum enim vero, aber in der Wahrheit. Terent. 4) aduersatiue, wiewohl, zwar. Liu.

Eniochi, orum, m. plur. id. quod Heniochi.

Enipeus * , ei, m. Fluß in Thessalien. Lucan.

Enisus, a, um, Particip. ab Enitor, der sich bestrebet hat. Cic. (Nitor)

Eniteo, enitui, enitere, [1)] gleissen glänzen, scheinen. 2) Metaph. berühmt seyn, übertreffen. Virtus eius enitet in hac re, seine Tugend scheinet in dieser Sache hervor. Cic. 3) Athenae cunctis gentibus enitent, Athen übertrifft alle andere Völker an Ruhme. Idem. (Niteo)

Enitesco, tescere, Inchoat. [1)] scheinen, hervor glänzen. Apul. 2) sich sehen lassen. Quint.

Enitor, enisus, et enixus sum, eniti, Depon. [1)] sich bestreben, bemühen. Eniti in aliqua re, Fleiß an etwas wenden. Cic. 2) Aggerem eniti, einen Wall ersteigen. Tacit. Eniti per ardua, hoch hinauf steigen. Plin. In equum eniti, auf ein Pferd steigen. Tacit. 3) gebähren. Enixa est, sie hat gebohren. Cic. Eniti puerum, einen Sohn gebähren. Liu. 4) Eniti oua, Eyer legen. Colum. (Nitor)

Enixe, Aduerb. heftig, eifrig, nach allem Vermögen. Enixe petere, inständig begehren. Plaut. Enixe aliquem iuuare, einem nach äusserstem Vermögen helfen. Caes. Comparat. Enixius. Suet. Superl. Enixissime. Idem.

Enixim, Adu. idem quod Enixe. Sisenn.

Enixus [1], a, um, [1)] der empor gekommen ist. 2) was gebohren hat. Sus enixa foetus, die Sau hat geworffen (oder geferkelt.)Virg. Enixa partum, sie hat gebohrenTacit. Virg. 3) Sal enixum, Chymicis est sal quoddam, ex acido et alcali permistum. Dicitur quoque sal nitri, vel sal salsum. 4) heftig, eiferig. Compar. Enixior, Enixior opera. Plin.

Enixus [2], us, m. das Gebähren. Plin.

Enna, ae, f. [1)] eine Stadt in Sicilien. Cic. 2) Ennae Ceres, die Göttinn. Ceres zu Enna. Idem.

Ennaeus, a, um, was von Enna den Namen hat. Ennaea diua, die Göttinn Proserpina. Sil.

Ennagonus, i, m. id. quod Enneagonum.

Ennam, veteres dixerunt pro Etiamne. Fest.

Enneachordus * , a, um, mit neun Saiten versehen. Gloss.

Enneadecaeteris * , idis, f. eine Zeit von neunzehn Jahren.

Enneadesmus * , i, m. was neun Bänder hat. Gloss.

Enneagonum * , i, n. ein Neuneck, eine geometrische Figur, welche neun Seiten und Winkel hat.

Enneamyxon * , i, n. Leuchter mit neun Lichtern, den die Juden am Tage vor dem Sabbathe unter ein Fenster bey dem Eingange stellen.

Enneapharmacus, a, um, aus neunerley Arzneyen bestehend. Emplastrum enneapharmacum, dergleichen Pflaster. Med.

Enneaphonum * , i, n. scil. Instrumentum, ein Jnstrument, das neun Töne giebt.

Enneaphthongus * , a, um, was neun Töne oder Stimmen hat.

Enneaphyllum * , i, n. gewisses Kraut, das neun lange Blätter hat.

Ennea * , adis, f. die neunte Zahl.

Enneaterides * , um, f. plur. id est, nouennales ludi, öffentliche Spiele, die alle neun Jahre zu Delphi gehalten wurden.

Enneaticus, a, um, zur neunten Zahl gehörig. Dies enneaticus, bey den Astrologis jeder neunter Tag, den man von der Geburtsstunde, oder der Niederlage eines Kranken zu zehlen pfleget. Astrolog.

Ennensis, Adiect. Nom. gentil. von Enna. Cic.

Ennianus, a, um, vom Ennius. Aul. Gell.

Ennius, ii, m. [1)] Nom. propr. ein alter lateinischer Poet. Hist. 2) ein Grammaticus. Suet.

Ennoea, ae, f. Erkänntniß, Verstand.

Ennosigaeus + , i, m. Zuname des Abgotts Neptunus. Iuu.

Eno, are, [1)] herausschwimmen. Enare in terram, an das Land schwimmen. Liu. 2) durchschwimmen, durchschiffen. Tantumque fretis enauimus orbem. Val. Flacc. 3) hinkommen, hingelangen. Insuetum per iter gelidos enauit ad Arctos. Virg. (No)

Enodabilis, e Adiect. [1)] auflöslich. 2) Metaph. deutlich, klar. (Enodo)

Enodate, Adu. deutlich, klärlich. Cic. Compar. Enodatius. Idem. Superl. Enodatissime. August.

Enodatio, onis, f. Auflösung, Auslegung. Cic.

Enodator, oris, m. Ausleger, Erklärer. Terent.

Enodatus, a, um, [1)] aufgeknötelt, aufgelöst. 2) erläutert, erkläret. 3) beschnitten. Vitis enodata, ein beschnittener Weinstock. Cata.

Enodis, e Adiect. [1)] ohne Knorren oder Knopf. Enodes trunci, Klötzer ohne Knoten. Plin. 2) Metaph. Enodis oratio, eine Rede, darinnen alles wohl aus einander fließt. Plin.

Enodo, are, [1)] aufknöpfen, die Knoten auflösen. 2) Enodare arbores, der Bäume Aeste abhauen. Colum. 3) Metaph. Enodare aliquid, etwas erklären. Cic. Enodare nomina, die Etymologie von einem Worte aufsuchen. Cic. (Nodus)