03/2007 Michael Hanstein; Reinhard Gruhl markup
text typed - structural and semantic tagging completed - spell check performed - no orthographical standardization
01/2008; 04/2008; 10/2008; 01/2009; 03/2009; 07/2009; 02/2010 Reinhard Gruhl markup
some corrections inserted


image: as0000

[gap: frontispiz]

image: as0001

ADAMI FRIDERICI KIRSCHII ABVNDANTISSIMVM CORNVCOPIAE LINGVAE LATINAE ET GERMANICAE SELECTVM, QVO CONTINENTVR Vocabula Latina omnis aeui, antiqui, medii ac noui, pariter ac Graeca, Latinitate donata, nec non formulae dicendi elegantiores et Constructiones Verborum; praeterea Deorum, Dearum, Gentium, Regnorum, Regionum, Vrbium, Marium, Fluuiorum, Insularum, Montium, Animalium, Arborum, Herbarum, Florum et Mineralium Nomina; nec non Theologorum, Iure Consultorum, Medicorum, Philosophorum, Philologorum, Poetarum, ac Mythicorum, Artibus liberalibus, aliisque disciplinis, Rei quoque Militari ac Monetariae verba propria, eorumque Significationes et Explicationes, Syllabarum longitudine uel breuitate signis expressa: CVI ADIVNGVNTVR IN FINE Calendarium Romanum, compendia scribendi olim in Latio vsitatissima, siue Notae et Sigla antiquorum; deinde adiecta est Tabula alphabetica Charact. Latin. in Codicibus MStis [abbr.: Manuscriptis] pro Seculorum ratione occurrentium, tum Specimen Scripturae ueteris, APPENDIX REGIONVM, VRBIVM, MONTIVM ET FLVVIORVM; ET AD POSTREMVM Consanguinitatis pariter atque Affinitatis Tabula, Nominaque Numeralia. EDITIO NOVISSIMA, A mendis non paucis studiose repurgata, Parte vtraque aucta, in ordinem redacta, ac denique tironum purioris Latinitatis studiosorum vsui accommodata. CVM PRIVILEGIIS. LIPSIAE SVMTV ENGELHARTI BENIAMINIS SVIKERTI CIC IC CCLXXIV.



image: as0002

[gap: prolegomena]

image: as0036

Explicatio signorum, quibus in hoc Lexico verba distinguuntur.

* Asteriscus verba mere graeca indicat.

+ Signo crucis peregrina, noua et barbara sunt notata.

Obs. vel Obsol. verba obsoleta sunt insignita.



page 1217, image: s0609

Fluenter, Adu. fliessend, wie ein Fluß. Fluenter ferri. Poet.

Fluentia, ae, f. das Fliessen. Fluentia sermonis, die Flüssigkeit einer Rede. Ammian.

Fluentisonus, a, um, rauschend, tösend. Littus fluentisonum, tösendes Ufer. Catull. (Fluentum et Sonus)

Fluento, are, idem quod Fluo. Ven. Fortun.

Fluentum, i, n. ein Fluß, fliessendes Wasser, Bach. Virg. (Fluo)

Fluesco, escere, Inchoat. zerfliessen, fliessend werden. August.

Fluibundus, a, um, id. quod Fluens, fliessend. Metaph. Fluibundus luxu, sehr unmässig. Marc. Cap.

Fluidus, a, um, [1)] flüssg, weich. Fluidus liquor, ein flüssiger Saft. Virg. 2) Met. zart. 3) schwach, matt, kraftlos. Corpora mollia et fluida, zarte und schwächliche Leiber. Liu.

Fluisco, iscere, idem quod Fluesco.

Fluitans, antis, o. [1)] schwimmend. Cic. 2) wankend. Curt.

Fluitanter, Aduerb. fliessend, schwimmend. M. Cap.

Fluito, aui, atum, are, Frequent. [1)] hin und her fliessen. Arma in aqua fluitantia, auf dem Wasser schwimmende Waffen. Liu. 2) Metaph. wanken, zweiffeln. Fides fluitat, die Treue wanket. Tac. Spe fluitare, im Zweiffel stehen. Hor. 3) schwimmen, hin und her schwimmen. Quint.

Flumen, inis, n. [1)] ein Fluß, Strom, Bach. Aduerso flumine, wider den Strom. Virg. Flumen perenne, ein stets fliessendes Wasser. Flumen publicum, ein allgemeiner Fluß, der dem gemeinen Volke oder Fürsten zustehet. Flumen priuatum, ein Wasser, welches einer Privatperson gehört. ICt. Flumen torrens, ein plötzlich angelaufener Gießbach. 2) Met. Rapidum flumen ingenii, ein scharfsichtiger Verstand. Cic. 3) Orationis et verborum flumen, Beredtsamkeit, Reichthum an Worten. Idem. 4) Largo humectat flumine vultum, er weinet, daß ihm die Thränen übers Angesicht herunter laufen. Virg. 5) das Fliessen, flumen riui. Plin.

Flumentana, ae, f. ein Thor zu Rom, durch welches vor Zeiten die Tiber soll geflossen seyn. Fest.

Flumicellus + , i, m. Dimin. ein Flüßchen. Innoc.

Fluminalis, e Adi. was aus oder in dem Flusse ist. Cael. Aur.

Flumineus, ea, eum, [1)] aus dem Flusse, zum Flusse gehörig. Auis fluminea, ein Wasservogel. Ouid. 2) rinnend, fliessend. Aqua fluminea, fliessendes Wasser. Idem.

Fluminosus, a, um, voller Flüsse. Regio fluminosa, ein flußreiches Land. ICt.

Fluo, fluxi, fluctum, fluere, [1)] fliessen, rinnen. Fluuius sanguine fluxit, der Fluß ist voll Blut gestossen. Cic. Amnis fluit pleno alueo, der Fluß lauft in vollem Strome. Quint. 2) berrühren. Hoc ab illo fluxit, das ist von ihm hergekommen. Cic. 3) vergehen. Tempus fluit, die Zeit vergehet. Idem. 4) abfallen. Poma matura sponte sua fluunt. das reife Obst fällt von sich selber ab. Ouid. 5) Malitia et luxu fluere, in Wollust und Ueppigkeit leben, wollüstig seyn. Idem. 6) Oratio melle dulcior fluit ex ore illius, die Rede fliesset lieblicher, als Honig, aus seinem Munde. Cic. 7) Fluunt ad voluntatem nostram res prospere, es gehet uns nach unserm Wunsche. Idem. 8) Rami fluunt, die Zweige, die Aeste breiten sich aus. Virg. 9) Tunica fluit, der Rock ist weit. 10) Res fluit ad interregnum, es zielt zu einem interregno ab. 11) untergehen. Omnia, quae dilapsa iam fluxerunt. Cic. 12) verschwinden. Fluit corporis voluptas. Cic. 13) Arma fluunt de manibus, die Waffen fallen ihm aus den Händen. Cic. 14) überfliessen, voll seyn. Facetiis fluere, von Scherze überfliessen. Cic.

Fluonia, ae, f. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print], et Fluona, ae, f. Göttinn der Mensium muliebrium, Zuname der Göttinn Juno, welche unter diesem Namen von den Weibern verehret wurde, quod sanguinis fluorem in conceptu retinere putabatur. Fest.

Fluor, oris, m. [1)] das Fliessen, der Durchfall. Iugi fluore manare, allezeit fliessen. Apul. 2) ein fliessendes Ding, Fluß. Fluor albus mulierum, der weisse Fluß etc. Alias quoque fluor vteri, vterinus, vel muliebris. Medic. 3) Fluor metallicus, Bergfluß, unächter Stein, welcher den Edelgesteinen gleich siehet.

Flustra, orum, n. plur. Meerstille. Fest.

Fluta, ae, f. ein Meeraal. Macrob.

Fluto, are, Frequent. idem quod Fluito, oft fliessen. Lucret.

Fluuia, ae, f. ein Fluß. Sisenn. ap. Non.

Fluuialis, e Adiect. vom Flusse. Aqua fluuialis, Wasser aus dem Flusse, Flußwasser. Colum.

Fluuiaticus, a, um, idem quod sequens . Idem.

Fluuiatilis, e Adi. was aus oder in den Flüssen ist. Arena fluuiatilis, et fluuiatica, Wassersand. Vitruu.

Fluuiatus, a, um, gewässert, im Wasser geröstet, mürbe gemacht. Plin.

Fluuidus, a, um, idem quod Fluidus, fliessend. Lucret.

Fluuio, are, pro Fluito. Sidon.

Fluuius, ii, m. ein Fluß. In fluuios gelidos ardentia membra dare, ins kalte Bad gehen. Lucret.

Fluxe, Aduerb. überflüssig, weitläuftig. Varr. (Fluxus)

Fluxilis, e [note of the transcriber: no inflectional type definition in the print], et Fluxibilis, e Adiect. flüssig. Vet. Interpr. Iren. et Tertull.

Fluxio, onis, f. das Fliessen. Fluxio ventris, ein Bauchfluß, Durchbruch, Durchlauf, Durchfall. Plin. Fluxus oculorum, Augenflüsse. Idem. Fluxiones pituitae, der Schnupfen. Idem. Fluxiones aquarum, Ueberschwemmungen. Cic.

Fluxipedus + , a, um, was bis auf die


page 1219, image: s0610

Füsse hinab gehet. Fluxipeda vestis, ein Kleid, das bis auf die Füsse hinab gehet. Auien.

Fluxuosus + , a, um, idem quod Fluxilis.

Fluxura, ae, f. das Fliessen. Cyprian.

Fluxus [1], a, um [1)] flüssig. Fluxus succus, ein flüssiger Staft. Plin. 2) veränderlich, vergänglich. Formae gloria fluxa est, die schöne Gestalt verliert sich bald. Sallust. Fluxa fides, Untreue, Unbeständigkeit. Plaut. 3) liederlich. Animi fluxioris esse, niederträchtig gesinnt seyn. Suet. 4) i. q. Laxus, weit, schlotternd. Vestimentum fluxum, weite, schlotternde Kleidung. 5) weichlich. Tacit. 6) Fluxi, zerlumpte Leute. Comparat. Fluxior. Cinctura fluxior, weite und nachlässige Umbindung, Begürtung. Suet.

Fluxus [2], us, m. idem quod Fluxio, ein Fluß Fluxus ventris, alui, Bauchfluß. Cels. Fluxus hepaticus, Leberfluß. Medic. Fluxus albus, idem quod Fluor albus mulierum; fluxus mensium, i. q. Purgatio menstrua. Fluxus haemorrhoidalis, der Blutfluß von der güldenen Ader. Idem.

Focagium + , ii, n. Rauchfangsteuer. Census, qui exigitur a singulis focis. Dipl.

Focale, ia, n. [1)] ein Halsband, Halstuch, Halskrause. Hor. (Faux) 2) Focale, das Waldrecht, sein Brennholz, so viel, als man braucht, zu hauen. 3) ein Feuerzeug. Fresn. 4) eine Küchenschürze, Schürztuch, das man in der Küche und bey andern Geschäfften vorthut. Senec. (Focus)

Focaneus, a, um, von Nebenschossen. Focaneus palmes, ein Nebenschoß, das zwischen den Gabeln der Weinreben aufschießt. Colum.

Focaria, ae, f. [1)] eine Köchinn, Küchenmagd, Ofenschiererinn. 2) eine Concubine. ICt.

Focarius, ii, m. [1)] Schiffkoch. 2) Adi. was zur Herdstatt dienet. (Focus)

Focile maius, is, n. [note of the transcriber: no inflectional type definition in the print] die grosse Ellenbogen- oder Schienbeinsröhre, oder das Schienbein, so weit von dem Hüftbeine bis an den platten Fuß gehet. Medic. Focile minus, i. q. Cubiti radius, vel Fibula pedis. Idem. Focile minus cubiti, der oberste Knochen des Ellenbogens. Focile maius cubiti, der untere Knochen des Ellenbogens, oder der fordere Arm.

Focillatio + , onis, f. die Erquickung, Erwärmung, Stärkung.

Focillator, oris, m. ein Erquicker, Erwärmer.

Focillatrix + , icis, f. Erquickerinn, Erwärmerinn.

Focillatus, a, um, gewärmt, gestärkt. Suet.

Focillo, are, erquicken, erwärmen, stärken. Plin. Focillatur, idem quod Fouet. Varr.

Focilo, are, den Hals verbinden. Lucan.

Focula, orum, n. plur. Nahrung des Feuers. Plaut.

Foculare, is, n. idem . Non.

Foculo, are, wärmen. Idem.

Foculus, i, m. Dimin. [1)] ein kleiner Altar oder Heerd. Petron. 2) das Feuer. Foculum excitare bucca, Feuer aufblasen. Iuu. 3) Glutpfanne, Kohlfeuer, Kohlpfanne, Wärmflasche. Epulas fouere foculis ardentibus, Essen auf die Kohlpfanne setzen. Plaut.

Focus, i, m. [1)] Heerd, Feuerstatt, Heerdplatte. 2) Camin. 3) eigenes Haus. Opto focus semper tuus ardeat igne, ich wünsche, daß du in deinem Hause beständig gute Nahrung haben mögest. Prouerbialiter quoque dicitur: Pro aris et focis pugnare für Gott und das Vaterland fechten. Cic. Focus heißt bey den Physicis der Brennpunct.

Fodero + , are, ist so viel, als Fodrum exigere, die Fourage abfordern. Dipl.

Fodicatio, onis, f. das Graben. Cels.

Fodicator, oris, m. ein Gräber, der stichelt, wehe thut. Hier.

Fodico, aui, atum, are, [1)] grübeln, graben, sticheln, beissen, wehe thun. Cic. 2) Metaph. bekümmert machen, Stichworte geben. 3) kränken. Fodicare alicui animam, einem im Herzen wehe thun. Plaut. (Fodio)

Fodina, ae, f. Erzgrube, Fundgrube. Fodina argenti, Silberbergwerk. Plaut. In sodinam descendere, in die Grube oder Schacht fahren, einfahren. Scriba fodinarum, Bergschreiber. Praefectus fodinae, der Steiger. Praeses fodinae, der Schichtmeister.

Fodio, fodi, fossum, fodere, [1)] graben. Fodere argentum, Silber graben. Caes. Terram fodere, die Erde graben. Plaut. 2) Metaph. Stimulis bouem fodere, einen Ochsen mit Stacheln fort treiben. Cic. 3) Noli fodere, stosse mich nur nicht. Ter. 4) Fodit eum dolor, er hat grosse Schmerzen. Idem. 5) durch stechen. ense iugulum. Mart.

Fodo, are, [1)] idem quod Fodio. 2) stechen. Sicis, mit Dolchen. Enn.

Fodrarius + , ii, m. ein Fourier, qui ad fodrum exigendum, vel tollendum pergit.

Fodrum + , i, n. idem quod Germanicum, Futter.

Foecialis, e Adiect. siehe Fecialis. Ius Foeciale et Feciale.

Foecula, ae, f. idem quod Fex.

Foecunde, Adu. fruchtbar, fruchtbarlich. Plin. Comparat. Foecundius. Cic. Superl. Foecundissime.

Foecunditas, atis, f. Fruchtbarkeit. Plin.

Foecundito, are, in Fabretti Inscript. idem quod sequens.

Foecundo, are, fruchtbar machen, befruchten. Virg.

Foecundus, a, um, [1)] fruchtbar. 2) überflüssig, reich, voll. Foecundi calices, volle Becher. cum Genit. Foecunda metallorum terra, erzreiches Land. Plin. Compar. Foecundior. Iuu. Superlat. Foecundissimus


page 1221, image: s0611

Tacit. Foecundissimus est et melle et felle amor, Liebe verursachet viel Freude und Leid. Plaut.

Foedatio, onis, f. Besudelung, Befleckung. Symmach.

Foedator, oris, m. Besudeler. Aul. Gell.

Foedatus, a, um, besudelt, befleckt, verunreiniget. Cic. (Foedo)

Foede, Aduerb. schändlich, unfläthig, garstig, greulich, häßlich. Foede interemtus, schändlich umgebracht. Liu. Comparat. Foedius. Idem. Superlat. Foedissime. Cic.

Foederatio, onis, f. Verbindung, Allianz, Stiftung des Bundes. ICt.

Foederator, oris, m. ein Bundsstifter. Idem.

Foederatus [1], a, um, zum Bunde oder zur Allianz gehörig, verbunden, alliirt. Foederati populi, verbundene Völker, Alliirte. Cic. (Foedus)

Foederatus [2], i, m. [1)] idem quod Foedere iunctus, ein Bundsgenosse, Alliirter. Cic. 2) Foederati wurden auch sonst diejenigen Soldaten genennet, die von den Bundsgenossen, oder Alliirten waren. ICt. Belgium foederatum, die vereinigten Niederlande. Geogr.

Foedero, are, [1)] verbinden, durch einen Bund vereinigen, alliiren, Allianz schliessen. 2) Foederare pacem, Frieden stiften. Ammian. (Foedus)

Foedifragus, a, um, [1)] Bundbrüchig, meineydig. Cic. 2) Subst. ein Bundbrüchiger. Aul. Gell.

Foeditas, atis, f. Häßlichkeit, Schande, Abscheulichkeit. Foeditas odoris, ein häßlicher Geruch, greulicher Gestank. Cic.

Foedo, aui, atum, are, [1)] besudeln, verunreinigen, beflecken, bemackeln. Curt. 2) Ora vnguibus foedare, mit den Nägeln das Gesicht zerkratzen. Virg. 3) verunstalten, nicht gut stehn. Vestis serica foedat viros. Tac. 4 [correction of the transcriber; in the print 6] ) Aliquem ferro foedare, einen mit dem Schwerdte zerfetzen. Virg.

Foedus [1], a, um, [1)] häßlich, garstig, greulich. 2) schändlich. Auaritia et libidine, schändlich geitzig und geil. Tac. Consilium foedum, ein schändlicher Rath. Liu. Exemplum foedum, ein ärgerliches Beyspiel. Idem. Foeda capitis animalia, Läuse. Plin. 3) grausam. Bellum foedum, ein grausamer oder blutiger Krieg. Terent. Compar. Foedior. Liu. Superlat. Foedissimus. Cic.

Foedus [2], eris, n. [1)] Bündniß, Bund, Allianz, Vertrag, Verbindung, Vereinigung. Violare foedus, den Bund brechen. Idem. Foedus icere, ferire, percutere, iungere, inire, ingredi, Allianz machen. Passim ap. Suet. aliosque. 2) Amicitiae foedus, Freundschaft. Ouid. 3) Foedera genitalia, connubialia, Verlöbnisse. Stat. Foedus sacrum, coniugale, das Eheband, Ehe. Curt. 4) idem quod Lex. Virg. 5) Vetus foedus, das alte Testament in der heiligen Schrift. Foedus nouum, das neue Testament. Veteres dixerunt Fidus a Fides.

Foemella, ae, f. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print], et Femella, ae, f. Dimin. ein Weibchen.

Foemina, ae, f. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print], et Femina, ae, f. [1)] ein Weibsbild. 2) Dicitur etiam de animalibus ceteris, vt: Porcus foemina, ein Mutterschwein. Cic. Foemina Piscis, ein Rogner.

Foeminal, is, n. idem quod sequens.

Foeminale, is, n. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print] et Feminale, is, n. die weibliche Scham. Idem.

Foeminamas, aris, c. ein Zwitter. Tertull.

Foemineus, a, um, [1)] weiblich. Foemineus sexus, weibliches Geschlecht. Plin. 2) weibisch. Foemineum pectus, ein weibisches Herz. Ouid. Calendae foemineae, der erste Merztag, daran die Weiber ein Fest hielten. Iuuenal. Amor foemineus, unsinnige Liebe. Virg.

Foeminine, Aduerb. weiblich.

Foemininus, a, um, weiblich, den Weibern dienlich. Quint. Genus foemininum, weibliches Geschlecht. Apud Gramm.

Foemino, are, weibisch machen. Cael. Aurel.

Foenarius, a, um, zum Heue gehörig. Falx foenaria, eine Sense. Cato. (Foenum)

Foenebris, e Adiect. wucherisch, was den Wucher anbetrifft. Liu. (Foenus)

Foeneralia, orum, n. plur. bestimmte Zeit, in welcher der Wucher bezahlt werden soll. Cic. (Foenus)

Foenerarius [1] + , a, um, id. quod Foenebris.

Foenerarius [2] + , ii, m. ein Wucherer. Firm.

Foeneratio, onis, f. der Wucher, das Wuchern. Cic.

Foeneratitius, a, um, wucherisch, zum Wucher gehörig.

Foenerato, Adu. wucherisch, auf Zinsen. Plaut.

Foenerator, oris, m. [1)] ein Wucherer. Cic. 2) jeder Capitaliste, der sein Geld verleiht.

Foeneratorius, a, um, geitzig, wucherisch. Val. Max.

Foeneratrix, icis, f. Wucherinn. Id.

Foeneratus, a, um, [1)] damit man wuchert. 2) vergolten, erwiedert. Foeneratum beneficium, eine wohl vergoltene Wohlthat. Tac. Compar. Foeneratior. Superl. Foeneratissimus. ICt.

Foenero, aui, atum, are, [1)] auf Wucher nehmen, oder geben. Foenerare alicui aliquid, einem etwas auf Wucher leihen. Cic. 2) Foenerare beneficium, einem Gutes thun, damit man desto mehr wieder empfange. Tert. (Foenus)

Foeneror, atus sum, ari. Depon. idem.

Foeneus, a, um, von Heue. Cic.

Foenicularius, a, um, zum Heue gehörig. Foenicularius campus, eine Wiese, ein Grasfeld. Idem. (Foenum)

Foeniculum, i, n. Fenchel. Plin. Foeniculum porcinum, Säufenchel, Haarstrang, Schwefelwurz, Himmelgalle, Himmeldille. Botan.

Foenifex, icis, m. [correction of the transcriber; in the print n. ] ein Heumäher. Varr.