03/2007 Michael Hanstein; Reinhard Gruhl markup
text typed - structural and semantic tagging completed - spell check performed - no orthographical standardization
01/2008; 04/2008; 10/2008; 01/2009; 03/2009; 07/2009; 02/2010 Reinhard Gruhl markup
some corrections inserted


image: as0000

[gap: frontispiz]

image: as0001

ADAMI FRIDERICI KIRSCHII ABVNDANTISSIMVM CORNVCOPIAE LINGVAE LATINAE ET GERMANICAE SELECTVM, QVO CONTINENTVR Vocabula Latina omnis aeui, antiqui, medii ac noui, pariter ac Graeca, Latinitate donata, nec non formulae dicendi elegantiores et Constructiones Verborum; praeterea Deorum, Dearum, Gentium, Regnorum, Regionum, Vrbium, Marium, Fluuiorum, Insularum, Montium, Animalium, Arborum, Herbarum, Florum et Mineralium Nomina; nec non Theologorum, Iure Consultorum, Medicorum, Philosophorum, Philologorum, Poetarum, ac Mythicorum, Artibus liberalibus, aliisque disciplinis, Rei quoque Militari ac Monetariae verba propria, eorumque Significationes et Explicationes, Syllabarum longitudine uel breuitate signis expressa: CVI ADIVNGVNTVR IN FINE Calendarium Romanum, compendia scribendi olim in Latio vsitatissima, siue Notae et Sigla antiquorum; deinde adiecta est Tabula alphabetica Charact. Latin. in Codicibus MStis [abbr.: Manuscriptis] pro Seculorum ratione occurrentium, tum Specimen Scripturae ueteris, APPENDIX REGIONVM, VRBIVM, MONTIVM ET FLVVIORVM; ET AD POSTREMVM Consanguinitatis pariter atque Affinitatis Tabula, Nominaque Numeralia. EDITIO NOVISSIMA, A mendis non paucis studiose repurgata, Parte vtraque aucta, in ordinem redacta, ac denique tironum purioris Latinitatis studiosorum vsui accommodata. CVM PRIVILEGIIS. LIPSIAE SVMTV ENGELHARTI BENIAMINIS SVIKERTI CIC IC CCLXXIV.



image: as0002

[gap: prolegomena]

image: as0036

Explicatio signorum, quibus in hoc Lexico verba distinguuntur.

* Asteriscus verba mere graeca indicat.

+ Signo crucis peregrina, noua et barbara sunt notata.

Obs. vel Obsol. verba obsoleta sunt insignita.



page 1505, image: s0753

Inidonee, Adu. [note of the transcriber: no word class determination in the print] unbequem, ungeschickt. Apul.

Inidoneus, a, um, ungeschickt, untüchtigSallust.

Iniectio, onis, f. [1)] der Anwurf. 2) der Angriff. 3) der Eingriff, Anspruch. Senec. 4) Iniectio manus, Anlegung der Hand. (Iniicio)

Iniecto, are, Frequent. [1)] oft anwerfen. 2) Iniectare manus alicui, Hand an einen legen. Ammian. (Iacio)

Iniectus [1], a, um, Particip. ab Iniicior, eingeworfen, ausgeworfen. Liu.

Iniectus [2], us, m. idem quod Iniectio, Einwurf. Plin.

Iniens, euntis, o. Partic. anfangend. Ab ineunte aetate, vita, von Jugend auf. Cic. Ineunte adolescentia, im Anfange der Jugend. Cic. (Ineo)

Iniexim, it. Obsol. pro Iniiciam, as, at. Plaut. (Iniicio)

Inigo, egi, actum, igere, hinein treiben. Carpentum super aliquem inigere, mit dem Wagen über einen fahren. Varr. (In et Ago)

Iniicio, ieci, iectum, iicere, [1)] hinein werfen. 2) anlegen. Catenas alicui iniicere, einen an Ketten legen. Liu. Iniicere manus in aliquem, alicui, Hand an einen legen. Plin. 3) Periculum mortis alicui iniicere, einen in Todesgefahr bringen. Cic. 4) Iniicere religionem alicui, einem das Gewissen erwecken. Cic. 5) Se in medios hostes iniicere, sich mitten unter die Feinde begeben. Cic. 6) Mentionem alicuius rei iniicere, eines Dinges gedenken. Idem. 7) Iniicere alicui, einwenden. Idem. 8) Alicui caussam, einem Ursache geben. Idem. 9) In fraudem, betrügen. Plaut. 10) Alicui scrupulum, einen stutzig machen, einem einen Zweifel beybringen. 11) auf einen werfen, pallium alicui iniicere. Cic. 12) verursachen, tumultum ciuitati. Cic. (lacio)

Inimicabilis + , e [note of the transcriber: no inflectional type definition in the print], et Inimicalis, e, Adi. unfreundlich. Sidon. (Amicus)

Inimice, Aduerb. feindlich. Inimice cum aliquo agere, feindlich mit einem umgehen. Cic. Superlat. Inimicissime. Idem.

Inimiciter. Aduerb. feindselig. Aul. Gell.

Inimicitia, ae, f. plur. vsitatior. Inimicitiae, arum, f. [note of the transcriber: no gender determination in the print] die Feindschaft. Colum. (Inimicus)

Inimico, are, [1)] zum Feinde machen, feindselig machen. Vrbes inimicare, Städte uneinig machen. Horat. 2) Inimicari, zum Feinde gemacht werden. Abalienant se et inimicantur, sie werden. Feinde. Cic. Fratri pro hac caussa inimicatus est, er ist dem Bruder deswegen feind geworden. Wippo.

Inimicus [1], a, um, [1)] feindlich. Inimicus in aliquem, einem gehässig. Plaut. Inimicus veritatis, et veritati, ein Feind der Wahrheit. Animus inimicus, ein feindseliges Gemüth. Cic. 2) schädlich. Inimicae oculis vomitiones, das Erbrechen ist den Augen schädlich. Plin. Comparat. Inimicior. Superlat. Inimicissimus. Colum.

Inimicus [2], i, m. [1)] ein Feind, Widersacher. Inimicus sibi, der sich selbst feind ist. Cic. Non deseram eam, si capiundos mihi sciam esse inimicos omnes homines, ich will sie nicht lassen, und sollte ich mir alle Menschen zum Feinde machen. Terent. 2) der Teufel. Arnob.

Inimitabilis, e Adiect. nicht nachzuthun, unnachahmlich, unmöglich nachzumachen. Quint. (Imitor)

Ininde, Aduerb. von dem Orte. Exercitus ininde domum abductus, ein von dem Orte hinweggeführtes Heer. Liu.

Ininuentibilis, e unerfindlich. Tertull.

Ininuestigabilis, e unausforschlich. Idem.

Inion, ii, n. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print], et Inium, ii, n. das Hintertheil des Haupts, oder der Anfang des Rückmarks. Med.

Inique, Adu. [note of the transcriber: no word class determination in the print] [1)] ungleich. 2) unrecht, unbillig. Inique pacisci, einen unbilligen Vertrag machen. Cic. Compar. Iniquius. Ter. Superl. Iniquissime. Idem. (Aequus)

Iniquitas, atis, f. [1)] Ungleichheit. Iniquitas loci, unebener Ort. Liu. 2) Unbilligkeit. Aequitas certat cum iniquitate. Cic. 3) schlechter Zustand. Iniquitas temporum, schlechte Zeiten. Cic.

Iniquo, are, [1)] uneben machen. 2) aufbringen, erregen. Laber.

Iniquus, a, um, [1)] ungleich, uneben. Iniquo loco pugnare, an einem unebenen Orte streiten. Liu. Iniqui sermones, ungleiche Reden. Cic. 2) unbillig. Iniquus index, ein ungerechter Richter. Tacit. 3) zornig. Iniquo animo ferre, übel zufrieden seyn. Idem. Iniquus vitiis, auf die Laster zornig. Horat. 4) eng. Haec spatiis exclusus iniquis praetereo, weil ich keine Zeit habe, muß ich dieses übergehen. Virg. 5) ungeduldig. Iniquo animo ferre aliquid. Cic. 6) ungeheuer groß, oder schwer, Iniquum pondus. Virg. 7) ein Feind, ab Iniquis obseruari. Cic. Compar. Iniquior. Liu. Superl. Iniquissimus. Cic. 8) Subst. der Teufel. Commod.

Initia, orum, n. plur. ein Fest der Göttinn Ceres. Varr. Initiorum dies, ein Festtag derselben. Liu. (Initium)

Initialis, e Adi. anfänglich. Apul.

Initiamenta, orum, n. plur. erste Lehrsätze einer Religion, oder Glaubenslehre. Senec.

Initiatio, onis, f. die Einweihung. Suet.

Initiator, oris, m. [1)] ein Anfänger, der etwas angiebt. 2) ein Einweiher. Tertull.

Initiatrix, icis, f. eine Anfängerinn. Initiatrix caussa, die vorhergehende Ursache. Salu.

Initiatus, a, um, [1)] angefangen. ICt. 2) eingeweihet zu den Mysteriis, unter eine gewisse Zunft aufgenommen. Plin. iun.

Initio [1], Adu. [note of the transcriber: no word class determination in the print] Ablatiuus, aduerbialiter positus,


page 1507, image: s0754

anfangs, anfänglich, vom Anfange, erstlich. Cic.

Initio [2], are, [1)] anfangen, anheben. Firm. 2) einweihen. 3) in eine gewisse Zunft aufnehmen. Cic. 4) Kinder entwöhnen, von der Muttermilch absetzen. Tertull. 5) Litteris initiare, in den Wissenschaften unterrichten. Sec.

Initium, ii, n der Anfang. Initia rerum et rationum totius negotii scribere, den ganzen Handel, oder den Verlauf der Sachen vom Anfange bis zum Ende beschreiben, Cic. Ad initium reuerti, wieder auf das erste kommen. Idem. Ab initio, von formen an. Idem. Initium facere, ponere, sumere, den Anfang machen. Idem. Ducit initium ex hac re, er fängt daher an.

Inito, are, Frequent. oft an einen Ort kommen. Pacuu. (In et Eo)

Initor, oris, m. ein zugelassener Stier.

Initus, us, m. der Beyschlaf. Plin. (Ineo)

Iniucunde, Adu. unlieblich, unangenehm. Cic.

Iniucunditas, atis, f. Unfreundlichkeit, Unannehmlichkeit. Idem (Iucundus)

Iniucundus, a, um, unlieblich. Cic. Compar. Iniucundior. Superl. Iniucundissimus. ICt.

Iniudicatus, a, um, [1)] unbeurtheilt, unentschieden. 2) einer, über den man noch keine gerichtliche Untersuchung angestellt hat. Aul. Gell. (Iudex)

Iniugatus, a, um, nicht unter dem Joche, unbejocht.

Iniuges, um, c. plur. scil. Boues, Ochsen, die noch unter kein Joch gekommen. sind. Fest.

Iniunctio, onis, f. Auferlegung. Sidon.

Iniunctus, a, um, [1)] angefügt. Senec. 2) auferlegt.

Iniungo, iunxi, iunctum, iungere, [1)] zusammen fügen und gatten. 2) Iniungere amicitiam cum aliquo, mit einem Freundschaft machen. Plin. 3) Iniungere alicui iniuriam, einem Unrecht thun. Liu. 4) auflegen, anbefehlen. Iniungere alicui laborem, einem eine Arbeit auflegen. Quint. (lungo)

Iniuratus, a, um, der nicht geschworen hat. Cic.

Iniuria, ae, f. [1)] Unrecht, Ehrenverletzung, welche mit Worten oder Werken geschiehet, Beleidigung, Lästerung, Schmach- oder Schimpfworte. Volenti non fit iniuria, wer nicht anders haben will, dem geschiehet kein Unrecht. ICt. 2) eine unbillige Sache. Non iniuria est, es ist nicht unbillig oder unrecht. Cic. 3) ein Schade, iniuriae occurrere, dem Schaden vorbeugen. Plin.

Iniurie, Aduerb. schimpflich. Naeu.

Iniurio + , are, Paul. Diac. et

Iniurior + , atus sum, ari, Depon. Unrecht anthun, beleidigen. Senec,

Iniuriose, Adu. unbillig, mit Unrecht. Compar. Iniuriosius. Cic.

Iniuriosus, a, um, ungerecht, unrechtmässig. Cic.

Iniurius, a, um, [1)] unrecht, unbillig, frevelhaft, widerrechtlich. 2) der unrecht thut, ungerecht. Ipse sibi iniurius videtur, er thut sich selbst Unrecht. Terent.

Iniussus [1], a, um, [1)] einer, dem etwas nicht geheissen worden ist. Horat. 2) unbefohlen. Virg.

Iniussus [2], us, m. Ablatiuus tantum est in. vsu. Iniussu, ohne Befehl, ohne Geheiß. Curt. (Iussus)

Iniuste, Aduerb. widerrechtlich, unbillig, ungerecht. Cic. Comparat. Iniustius. Superlat. Iniustissime, mit höchstem Unrechte. Sallust.

Iniustitia, ae, f. [1)] Ungerechtigkeit das Unrecht. 2) Härte, Strenge. Ter.

Iniustus, a, um, [1)] ungerecht, unbillig. Idem. 2) gesetzwidrig. Iniustum matrimonium. Digest. 3) allzugroß, allzuschwer. Imponere onus iniustum. Cic. Compar. Iniustior. Idem. Superlat. Iniustissimus.

Iniux, iniugis, o, Adiect. frey, ohne Joch. Iniuges boues, Ochsen, die nie unter dem Joche gewesen sind. Fest. (Iugum)

Inlaqueatus, a, um [note of the transcriber: no inflectional type definition in the print], siehe Illaqueatus.

Inlaqueo, are [note of the transcriber: no inflectional type definition in the print], siehe Illaqueo.

Inlatebro, are [note of the transcriber: no inflectional type definition in the print], siehe Illatebro.

Inlentesco, escere, Frequent. zähe werden. Colum.

Inlex, egis, o. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print], siehe Illex.

Inlicentiosus, a, um. unerlaubt. Apul. (Licet)

Inlicitator, oris, m. idem quod Emtor. ein Käufer. Fest.

Inlicium, ii, n. Zusammenberufung des Volks bey den Römern, wenn bey anbrechendem Tage ein öffentlicher Herold alle Bürger ad Censum einlud, bey dem Censore ihr ganzes Vermögen und die Beschaffenheit ihrer Familie auszusagen. Fest. Varr. (ab Illicio)

Inlicio, are, Obsol. idem quod Conuoco, das Volk in eine Versammlung berufen. Fest.

Inliquitur, Impers. es wird eingeflösset. Symmach.

Inlitteratus, a, um [note of the transcriber: no inflectional type definition in the print], siehe Illitteratus.

Inlocabilis, e [note of the transcriber: no inflectional type definition in the print], siehe Illocabilis.

Inlunis, e [note of the transcriber: no inflectional type definition in the print], siehe Illunis.

Inlutibarbus, i, m. ein Kothbart, ein Mann, dem Koth oder Unflath am Barte klebet. Apul. (Lutum et ßarba)

Innabilis, e Adiect. wo man nicht schwimmen kann. Aqua innabilis, ein Wasser, darauf man nicht schwimmen kann. Ouid.

Innarrabilis, e unaussprechlich, was nicht erzehlet werden kann. Lactant. (Narro)

Innascibilis, e Adiect. was nicht zu gebähren ist, oder gebohren werden kann. Terent.

Innascor, natus sum, nasci, [1)] eingepflanzet oder angebohren werden. Hor. 2) auf etwas


page 1509, image: s0755

wachsen. Innasci agris. 3) entstehen. Innascitur alacritas et cupiditas belli gerendi. Caes. (Nascor)

Innatabilis, e idem quod Innabilis.

Innato, are, [1)] schwimmen, obenauf schwimmen. Innatare vndam, auf den Wellen schwimmen. Virg. Innatare flumini, et flumen auf einem Flusse schwimmen. Plin. Innatare in fluuium, sich in einen Fluß hinablassen. Plin. 2) sich ergiessen. Fluuius innatat terrae. Plin. (Nato)

Innaturalitas + , atis, f. Unfreundlichkeit. Gloss. ein unnatürliches Wesen.

Innatus, a, um, [1)] angebohren. Auaritia ipsi innata est, der Geitz ist ihm angebohren. Ouid. 2) eigenthümlich. (Innascor)

Innauigabilis, e Adi. u nschiffbar, nicht schiffreich, darinnen man mit keinem Schiffe fahren kann. Liu. (Nauis)

Innauigo, are, hinein schiffen. Mela.

Innecto, nexui, nexum, nectere, [1)] zusammenknüpfen, aneinander stricken. 2) Innectere laqueo fauces, einen Strick um den Hals legen, einen zu erwürgen. Ouid. 3) Per affinitatem alicui innecti, einem durch Schwägerschaft verwandt werden. Tac. 4) Brachia innectere collo, die Arme um den Hals schlingen. Stat. 5) Sertis tempora innectere, mit einem Kranze die Schläfe unwinden. Ouid. 6) Innectere moras, allerhand Verzögerungen erdenken. Stat. (Necto)

Innexus [1], a, um, angeknüpft. Virg. (Inecto)

Innexus [2], us, m. ein Band. Apul.

Innidifico, are, ins Nest legen. Plin.

Innihilor + , ari, vernichtet werden. Gloss.

Innitor, nixus, et nisus. sum, niti, sich anlehnen, auflegen. Hasta, et hastae innti, sich auf einen Spieß lehnen, oder anstämmen. Cic. Cui secreta alicuius innituntur, ein Vertrauter, der um alle Geheimnisse eines andern weiß. Tac. (Nitor)

Inno, aui, atum, are, schwimmen. Liu. Innare aquae, auf dem Wasser schwimmen. Idem. Innare fluuium, auf einem Flusse schwimmen. Virg. (No)

Innobilitatus, a, um, ungeadelt. Lamprid.

Innocens, entis, o, [1)] unschuldig. Innocens factorum, der an verrichteten Thaten keine Schuld hat. Tac. 2) Vir bonus et innocens, ein redlicher Mann. Cic. 3) der niemanden schadet. Cic. Compar. Innocentior, ius [note of the transcriber: no inflectional type definition in the print]. Superlat. Innocentissimus, a, um [note of the transcriber: no inflectional type definition in the print].

Innocentia, ae, f. [1)] die Unschuld. 2) Redlichkeit. Cic. 3) Unschädlichkeit.

Innocue, Adu. unschädlich. Suet.

Innocuus, a, um, unschädlich, nicht nachteilig. Ludere innocuis verbis, mit Worten scherzen, die keinem nachtheilig sind. Mart.

Innodatus, a, um, verknüpft, verstrickt. Ammian.

Innodo, are, verknüpfen, verstricken. Sidon. (Nodus)

Innominabilis, e Adi. [1)] was nicht kann genennet werden. 2) was man nicht nennen darf. Apul. (Nomen)

Innominatus + , a, um, ungenannt, der nicht genennet wird. Os innominatum, das Schaambein.

Innormis + , e Adi. sehr groß, so viel als Enormis. Adelheim.

Innormitas + , atis, f. die Grösse. Idem.

Innormo + , are, gleich machen, nach der Regel einrichten. Amalar.

Innotesco, ui, ere, Inchoat. bekannt werden, an den Tag kommen, kund werden. Ouid. Innotescere in maius, den Leuten grösser vorgebracht werden. Tac. (Nosco)

Innoto, are, einzeichnen. Hygin.

Innouatio, onis, f. Neuerung. Arnob.

Innouo, are, erneuern. Liu. (Nouus)

Innox, ocis, o, Adi. unschuldig. Plaut.

Innoxio + , are, lossprechen, für unschuldig halten. Leg. Antiq.

Innoxius, a, um, [1)] unschuldig. Liu. 2) unschädlich. Innoxius leo, ein unschädlicher Löwe. 3) Passiv. der nicht beschädigt wird. Vt sit innoxius ab iniuria pecorum, daß er vom Viehe nicht beschädigt werdeColum. 4) Innoxii saltus, sichere Wälder. Plin.

Innubilo, are, [1)] verdunkeln. 2) bewölken.

Innubilus, a, um, heiter. Innubilus aether, heitrer Himmel ohne Gewölk. Lucret.

Innubis, e Adi. ohne Wolken. Innubis dies, ein schöner Tag. Senec. (Nubes)

Innubo, nupsi, nuptum, nubere, [1)] einen Mann nehmen. Ouid. 2) einheyrathen in eine Familie. Liu. (Nubo)

Innubus, a, um, [1)] unverehlicht, unverheythet. Ouid. 2) Innuba, ae, f. eine Nonne. Eccles. (Nubo)

Innumerabilis, e Adiect. unzehlbar. Cic.

Innumerabilitas, atis, f. Unzehlbarkeit. Idem.

Innumerabiliter, Aduerb. unzehlich. Lucret.

Innumeralis, e Adiect. unzehlbar. Idem.

Innumerositas + , atis, f. die Unzehlbarkeit. Concil.

Innumerosus, a, um, unzehlbar. Plin.

Innuo, ui, utum, uere, winken, andeuten.

Innuptus, a, um, unverehliget. Innuptae nuptiae, unrechtmässige Ehe. Cic.

Innutribilis, e Adi. was kein Kraft zu nähren hat. Cael. Aurel.

Innutrio, iui, itum, ire, zu etwas ernähren, erziehen. Innutritus alicui rei, der bey einem Dinge erzogen ist. Plin. (Nutrio)

Innutritus, a, um, [1)] darinnen erzogen. Liberalibus disciplinis innutritus, in den freyen Künsten erzogen. Prou. 2) der keine Nahrung hat. Cael. Aur.

Ino, us, f. des Cadmus Tochter, und die Gemahlinn des Königs Athamas. Oui