03/2007 Michael Hanstein; Reinhard Gruhl markup
text typed - structural and semantic tagging completed - spell check performed - no orthographical standardization
01/2008; 04/2008; 10/2008; 01/2009; 03/2009; 07/2009; 02/2010 Reinhard Gruhl markup
some corrections inserted


image: as0000

[gap: frontispiz]

image: as0001

ADAMI FRIDERICI KIRSCHII ABVNDANTISSIMVM CORNVCOPIAE LINGVAE LATINAE ET GERMANICAE SELECTVM, QVO CONTINENTVR Vocabula Latina omnis aeui, antiqui, medii ac noui, pariter ac Graeca, Latinitate donata, nec non formulae dicendi elegantiores et Constructiones Verborum; praeterea Deorum, Dearum, Gentium, Regnorum, Regionum, Vrbium, Marium, Fluuiorum, Insularum, Montium, Animalium, Arborum, Herbarum, Florum et Mineralium Nomina; nec non Theologorum, Iure Consultorum, Medicorum, Philosophorum, Philologorum, Poetarum, ac Mythicorum, Artibus liberalibus, aliisque disciplinis, Rei quoque Militari ac Monetariae verba propria, eorumque Significationes et Explicationes, Syllabarum longitudine uel breuitate signis expressa: CVI ADIVNGVNTVR IN FINE Calendarium Romanum, compendia scribendi olim in Latio vsitatissima, siue Notae et Sigla antiquorum; deinde adiecta est Tabula alphabetica Charact. Latin. in Codicibus MStis [abbr.: Manuscriptis] pro Seculorum ratione occurrentium, tum Specimen Scripturae ueteris, APPENDIX REGIONVM, VRBIVM, MONTIVM ET FLVVIORVM; ET AD POSTREMVM Consanguinitatis pariter atque Affinitatis Tabula, Nominaque Numeralia. EDITIO NOVISSIMA, A mendis non paucis studiose repurgata, Parte vtraque aucta, in ordinem redacta, ac denique tironum purioris Latinitatis studiosorum vsui accommodata. CVM PRIVILEGIIS. LIPSIAE SVMTV ENGELHARTI BENIAMINIS SVIKERTI CIC IC CCLXXIV.



image: as0002

[gap: prolegomena]

image: as0036

Explicatio signorum, quibus in hoc Lexico verba distinguuntur.

* Asteriscus verba mere graeca indicat.

+ Signo crucis peregrina, noua et barbara sunt notata.

Obs. vel Obsol. verba obsoleta sunt insignita.



page 1797, image: s0899

Moderabilis, e. Adiect. vernünftig, mässig, bescheiden, züchtig wohl zu ziehen, leicht zu lenken. Ouid. (moderor)

Moderamen, inis, n. [1)] die Zucht, Bescheidenheit. Ouid. Aul. Gell. 2) die Leitung, Regierung. Moderamen equorum. Ouid. Moderamen inculpatae tutelae, der erzwungne Todtschlag, die Nothwehr. ICt.

Moderamentum, i, n. [1)] die Mässigung. 2) Moderamenta vocum, heissen die Accente, die über die Wörter der Aussprache wegen gesetzt werden. Gloss.

Moderanter, Aduerb. mässig, bescheiden. Liu. Compar. moderantius.

Moderate, Adu. [note of the transcriber: no word class determination in the print] et Moderatim, Adu. mässig, bescheiden. Cic. Comparat. moderatius, Adu. [note of the transcriber: no word class determination in the print]. Ouid. Superl. moderatissime, Adu. [note of the transcriber: no word class determination in the print].

Moderatio, onis, f. [1)] Mässigung, Bescheidenheit. 2) Regierung. Cic.

Moderatrix, icis, f. Regiererinn. Idem.

Moderatus, a, um, mässig, bescheiden, wohl gesittet. Idem. Comparat. moderatior. Idem. Superlat. moderatissimus. Idem.

Modernus +, a, um, heutig, jetzig. Cassiodor. (modo)

Modero, are, idem quod moderor. Plaut.

Moderor, atus sum, ari, Depon. Modo Datiuum, modo Accusatiuum regens, [1)] mässigen. Orationi suae, sich in seiner Rede mässigen. Cic. 2) regieren. Cursum equorum, die Pferde in ihrem Laufe regieren. Liu. Res rusticas, dem Ackerbaue vorstehen. Cic. Omnia virtute moderati, alles durch Tugend regieren. 3) zähmen. Cupiditates et libidines moderari. Meister seiner Affecten seyn. Plin. Potestatem fortunamque temperamento quodam moderatur, er überhebt sich seiner Macht und seines Glückes nicht. Idem. 4) schonen. Moderatus est religioni suae in testimonio dicendo. Cic. 5) Sententiam suam vtilitate moderari, seine Meynung nach dem Nutzen einrichten. 6) sich von etwas enthalten. Moderari se immodestis moribus. Plaut. 7) Inundationes moderari, den Ueberschwemmungen Einhalt thun. Tacit. (modus)

Modeste, Aduerb. [1)] bescheiden. Cic. 2) mässig, mit Mässigung. Ea cum modeste fiunt, tamen ipsa per se molesta sunt. Cic. Compar. modestius. Curt: Superl. modestissime. Modestissime viuere, sehr bescheiden leben. Varr.

Modestia, ae, f. [1)] Bescheidenheit, Demuth. 2) Mässigkeit. Cic. 3) Virginalis modestia, jungfräuliche Ehrbarkeit.

Modestus, a, um, [1)] bescheiden, demüthig. 2) eingezogen. Ter. 3) Meister über seine Leidenschaften. O modestum ordinem, qui te viuum istinc abire passus est. Cic. 4) ruhig, nicht zum Aufruhre geneigt. Plebs modestissima. Cic. 5) Modesti Consules, Consules die sich scheuen, wider die Gesetze zu handeln. Cic. Compar. modestior. Superl. modestissimus. Cic.

Modialis, e. Adiect. [1)] was ein ganzes Maaß hält. Modiales calices, dergleichen Becher. Plin. 2) was einen Scheffel hält. Manicae modiales, sehr weite Ermel am Rocke. Hist. (modus)

Modiatio, onis, f. [1)] Getreydemaaß. Getreydemaaß. ICt. 2) das Ungeld. Praestatio pro quolibet modio vini. Dipl.

Modice, Aduerb. [1)] mässig, mittelmässig. 2) nicht gar sehr, ein wenig. Aedificia modice ab humo exstantia, ein wenig über die Erde erhöhete Gebäude. Plin. Modice tangere, nur ein wenig anrühren. Cic. 3) geduldig. Modice ferre dolorem, den Schmerz mit Geduld tragen. Cic. (modicus)

Modicellus, a, um, gar klein. Modicella culcitra, ein kleines Bette. Suet.

Modicitas +, atis. f. Wenigkeit, Mittelmässigkeit. Fortunat.

Modicum [1], i, n. ein Weniges. Modico contentum agere, mit Wenigem vergnügt seyn. Iuuen.

Modicum [2], Aduerb. mässig, wenig. Modicum quid curare, etwas wenig achten. Plaut.

Modicus, a, um, [1)] mässig. Modicus cultu, in cultu, nicht köstlich in der Kleidung. Plin. iun. Modicus pecuniae, der wenig Geld hat. Tacit. 2) klein. Patella modica coenare, schlecht zu Abende essen. Hor. 3) wenig. Modici introierunt, es sind wenige hinein gegangen. Plin. Adde parum modico, modicum superadde pusillo, saepius hoc faciens, magnum cumulabis aceruum, aus Hellern werden Thaler. Prou. (modus)

Modificatio, onis, f. Mässigung, gewisse Maasse, oder Eintheilung. Versuum lex et modisicatio. Senec. (modificor)

Modificatus, a, um, [1)] Gesangsweise, nach einer gewissen Melodie eingerichtet. Cic. 2) Verba modificata et inflexa quodammodo, tropische Redensarten. Cic. 3) numerös, harmonisch. Membra (orationis) modificata esse debebunt. Cic. 4) Cibus modificatus, verdaute Speise. Cic.

Modifico, are, et Modificor, ari, Depon. mässigen. item Maasse halten, abmessen. Desideriis, seinen Begierden ein gewisses Ziel stecken. Apul. (modus et Facio)

Modificus, a, um, Maaß haltend, abgemessen. Auson.

Modimperator, oris, m. [note of the transcriber: no inflection and gender determination in the print], alias Modiperator, oris, m. der bey Mahlzeiten vorschreibet, wie viel man trinken soll. (q. modum imperans bibendi)

Modiolus, i, m. [1)] ein Eymer. Modiolus vini, ein Eymer Wein. Plin. Modiolus acceptorius, ein Schöpfeymer, Brunneneymer. Erogatorius, Gießeymer. Front. 2) die Nabe am Rade. 3) ein kleines Maaß, Mäßchen. 4) Trepan. Instrumentum chirurgicum ad perforandum cranium, Hirnschaalenbohrer.

Modius *, ii, m. [1)] ein Kornmaaß, Viertel, Scheffel. Modius salis, ein Scheffel Salz. Cic. 2) zwey Stübichen, vier Viertel, oder acht Maasse. 3) der Kocher oder Ort im


page 1799, image: s0900

Schiffe, darinnen der Seegelbaum stehet. 4) ein Stück Acker, hundert Schuhe lang und breit. Varr. apud Plin. Legitur etiam in genere neutro, Modia Vicena.

Modo, Adu. [1)] jetzt, bald. Modo ait, modo negat, bald sagt er ja, bald nein. Ter. 2) erst, ohnlängst. Modo interierunt, sie sind erst umgekommen. Cic. 3) nur. Si modo nos fortuna iuuet, wenn uns das Glück nur wohl will. Cic. 4) wenn nur. Modo ne sit ex pecudum genere, wenn er nur dem unvernünftigen Viehe nicht gleich ist. Cic. 5) Modo non, idem quod Fere, fast, beynahe. Terent.

Modulabilis, e. Adiect. was sich singen läßt. Cap.

Modulamen, inis, n. ein Gesang, Melodie. Auct. Philom.

Modulamentum, i, n. idem quod modulamen. Aul. Gell.

Modulandus, a, um, [1)] was man messen kann. 2) figürlich. Gell.

Modulate, Adu. Gesangsweise, nach dem Tacte oder nach der Cadence. Cic. Modulate canere, nach dem Tacte singen. Cic. Comp. Modulatius. Ars modulatius incedendi concinentibus fistulis, Tanzkunst. Ammian. Marcell. (modulatus)

Modulatio, onis, f. [1)] das Singen nach dem Tacte. Plin. Quint. 2) eines Liedes oder Gesanges Weise, Melodie.

Modulator, oris, m. ein Sänger, Musicant, der nach dem Tacte singt, oder Music macht. Hor.

Modulatorius +, a, um, zum Singen nach dem Tacte gehörig. Musica modulatoria, ist eine Kunst, ein componirtes musicalisches Stück zierlich zu singen, oder zu spielen.

Modulatrix, icis, f. eine Sängerinn. Stat.

Modulatus [1], a, um, nach dem Tacte und der Melodie eingerichtet, wohl gesetzet oder gesungen, angestimmt. Modulatum carmen, Figuralmusic. Modulato carmine canere, nach dem Tacte singen. Modulatis carminibus prosequebantur illum, sie brachten ihm ein Ständchen oder Music. Suet. Compar. modulatior. Aul. Gell. Superl. modulatissimus. Modulatissimus tibiarum et sidium cantus, eine liebliche Jnstrumentalmusic. Flor.

Modulatus [2], us, m. das Singen nach dem Tacte. Senec.

Modulor, atus sum, ari, Depon. [1)] eine gewisse Weise geben, nach dem Tacte abmessen. Carmen, ein Lied spielen oder singen. Virg. 2) Vocem, die Stimme recht gebrauchen. Cic. 3) Carmen modulari arundine, aus der Flöte spielen. Ouid. 4) abmessen, abpassen. Gell. (modus)

Modulus, i, m. [1)] ein Maaß oder Modell. 2) Metiri se suo modulo et pede, sich nach seiner Decke strecken. Hor. Prou. 3) Weise des Gesangs. Lydii moduli. Hor. Modulus cantionis, der Tact im Singen. Ad modulos. canere. nach dem Tacte singen. Modulum dare, den Tact geben.

Modus, i, m. [1)] Maaß, Ziel. Cic. Extra modum, über die Maasse. Idem. Modus est optimus omnibus rebus, Maaß ist bey allen Dingen gut. Plaut. Multis modis, über die Maasse. Terent. 2) Art und Weise. Sine nunc meo me viuere modo, laß mich nach meiner Art und Weise leben. Ter. Modus viuendi, Lebensart. Cic. Modus acquirendi, Art und Weise etwas zu erlangen. ICt. Modus contribuendi, die Weise, die Herrengefälle zu entrichten. 3) ein Ende. Ponere modum orationis, die Rede endigen. Tac. 4) Weise und Mensur im Gesange, Tacte. Saltare ad modum tibiae, nach der Pfeife tanzen. Cic. 5) ein Stück Feldes. Modus agri. Hor. 6) idem quod Copia. Vestis ingens modus, eine grosse Menge Kleider. Curt. 7) idem quod Temperamentum, Mässigung. ICt. 8) die Absicht. Qui modus dandi? Plaut. 9) Modo et ratione omnia facere, alles nach einer gewissen Methode und Ordnung thunCic. 10) Sed habet ista ratio quendam modum, dieses findet nicht überall StattCic.

Moecha, ae, f. eine Ehebrecherinn. Mart. (moechus)

Moechagria *, orum n. plur. [1)] Strafen derjenigen, die im Ehebruche ergriffen worden sind. 2) Ergreifung im Ehebruche. Homer.

Moechatio +, onis, f. Moechia, ae, f. et Moechimonium, ii, n. Ehebruch. August.

Moechator +, oris, m. ein Ehebrecher.

Moechile, is, n. idem quod Actio adulterii. Petron.

Moechillus, i, m. ein junger Ehebrecher. Catull.

Moechisso, are, ehebrechen.

Moechocinaedus, i, m. i. e. Adulter et Mollis vel Cinaedus. Lucil.

Moechor, ari, Depon. die Ehe brechen. Catull.

Moechus *, i, m. ein Ehebrecher. Plaut. Magnus moechus mulierum, ein Erzhurenjäger.

Moedia, ae, f. eine Art von Schiffchen oder Kähnen, Nachen bey den Alten. Aul. Gell.

Moene, is, n. idem quod murus, eine Mauer. Enn. ap. Non. Moenia, plur. vsitatius dicuntur.

Moenera, siehe munera. (munus)

Moenia, ium, n. plur. [1)] Ringmauern, Stadtmauern, Fortification, Festungswerke. Cic. 2) Moenibus ligneis se defendere, sich zu schiffe vertheidigen. Corn. Nep. 3) Efficimus pro opibus nostris moenia, kleine Vögel bauen kleine Nester. Plaut. 4) Moenia pro munia. Obsol. 5) die Gebäude. Moenia muro complecti. Flor.

Moeniana, orum, n. plur. Erker, GängeSalmas.

Moenianus, a, um, der an der Stadtmauer wohnet. Suet.