CAMENA Early Modern Latin Texts

HIEROLEXICON SIVE SACRVM DICTIONARIVM AVCTORIBVS DOMINICO MACRO MELITENSI ET CAROLO EIVS FRATRE ROMAE Ex Off. Bernardoniana Sub Signo Virtutis Anno 1677 Superior [abbr.: Superiorum] permissu Et privilegiis

HIEROLEXICON, SIVE SACRVM DICTIONARIVM, IN QVO Ecclesiasticae voces, earumque Etymologiae, Origines, Symbola, Caeremoniae, Dubia, Barbara Vocabula, atque Sac. Scripturae, et SS. PP. Phrases Obscurae elucidantur. AVCTORIBVS DOMINICO MACRO MELITENSI, Olim Cath. Eccl. Viterb. Canonico Theol. Sac. Indicis Congregationis Consultore, Proton, Apost. Eq. Aurato, Com. Palat. ET CAROLO EIVS FRATRE Biblioth. Alexandrinae in Archigym. Vrbis Praefecto. OPVS Figuris ornatum, quod praecedit Index Criticus, ac subsequuntur SYLLABVS graecarum vocum exoticarum, de quibus in eo agitur, et CONTRADICTIONES APPARENTES Sac. Script. ab eodem DOMINICO conciliatae, et ex eius Schedis in hac tertia, et postuma impressione auctae. [gap: illustration] ROMAE, Sumptibus PONTII BERNARDON. Via Parionis sub signo Virtutis. M. DC. LXXVII. SVPERIORVM PERMISSV, ET PRIVILEGIIS.

AMBITVS FR. Quamuis Quintilianus affirmet hanc vocem pro ambitione aliquando accipi. Sulpitius tamen in sua hist. lib. 2. cap. 48. illa vsus est in sensu Gloriae sollemnis pompae, quae in Crucis inuentione, celebrata fuerat, sic inquiens: [Crux reperta, dignoque ambitu consecrata.] id est, dignoque honore, et pompa.

AMBO Ambon, vel Vmbo, pulpitum. [Obsecrans, supplicans, expostulans in pauimento ipsius vestigii prouolutus, quo nihil horum super ambonem contra Catholicam Dei Ecclesiam praedicaret. Anast. Biblioth. Collectan. in Epist. S. Maximi Abb. ad Petrum Illustrem a Sirmondo edita. Diaconus stat in ambone. Liturg. S. Chrysost.] FR. Fl. Blondus in sua Roma inclinata lib. 1. decad. 2. vbi de Leone Papa III. loquitur, qui cum vellet a calumniis impositis se defendere, sic inquit: [Quo audito pontifex Leo ambonem conscendens, dixit se praedecessorum suorum vestigiis incedentem, obiectis postridie responsurum.] Et eadem decad. 2. lib. 7. De Gregor. VIII. ex Comitum nobilissima familia rom. agens, [Vbi ambone conscenso orationem habuit:||: Etymon Valfridus de exordio rerum Eccles. sic deducit; [Ambo ab ambiendo dicitur, quia intrantem ambit.] Sed multo melius explicatur ab Honuphrio Panuino de Eccles. vocibus Verb. Ambo, qui deducit hoc nomen a verbo graeco a)mba/nw id est, ascendo. FR. Mihi tamen Valaf: opinio magis arridet, nam vmbo pars etiam togae dicitur, ex eo quia ambit, vt ostendam 10 dict. Vmbo, ergo sicut pars illa vestis Vmbo ab ambiendo denominatur, ita hic etiam erit dicendum. Quod si ab ascendendo deducitur etymon potius hoc scalis pulpiti, quam ipso pulpito applicari deberet, sicut gradus a gradiendo. Quare idem esset ac si diceremus a verbo Ambo deriuari latinum verbum Ambulo, quae verba graece, ac latine motum, et non quietem sonant, at Ambo contrarium significat. Imo Vlpianus per Ambones calices intellexerat. Vide Calepinum dict. Ambones. Insuper verbum a)mba/nw apud graecos accedere, et ingredere proprie significat; quod barbarice hodie e)/mbw Graeci dicunt. Etiam Arabes Mambar Cathedram vocant, et in illo Euangelii loco, vbi nos legimus super cathedram Moysi sederunt etc. super Mambar illi habent, praeponendo litteram M iuxta eorum grammaticam, quae docet in loci, et instrumenti significatione, littera; M praeponi M sicut Achaat sedit; Machaat, locum sedendi dicunt:||: [Ambo, (inquit, D. Hieron. in theor.) figuram lapidis sancti monumenti designat, quem Angelus cum euoluisset ex ostio monumenti proclamabat resurrectionem Domini.] Dicitur Pulpitum. Vide Pulpitor. Item Analogium Bellarminus lib. 2. de Missa cap. 16. et Valaf. loco cit. inquit: [Analogium, quod in eo verbum Dei legatur, et annuntietur, lo/gos2 enim graece verbum, vel ratio dicitur]. Ac de Diacono Euangelium legente, dicitur: [Acolytorum officium est ante Diaconum ferre cereum accensum cum ceroferario, vsque ad Analogium, et tenere debent, dum legitur Euangelium Steph. de Sac. Altar. cap. 4.] Graeci tamen recentes *)analo/gion. pluteum illud, et repositorium, in quo ponitur liber sustentandus dum legitur, (Italice Legio) intelligunt. Pulpitum item vocat D. Cyprian. lib. 2. epist. 5. Et Tribunal idem lib. 4. Epist. 5. Ac Dicterium Basilius Selenc. Atque Lectorium, et Lampium. S. Isid. Tandem Lectricium Rupertus. Vide Lectricium. Vide etiam Bema. FR. Item Suggestus dicitur. Vide Suggestus. Insuper et Pyrgus, quia est admodum Turris, vnde corrupto vocabulo italice Pergamo. In quodam antiquo pulpito Ecclesiae Metropolit. Rauennae haec inscriptio legitur [Seruus Christi Agnellus Episcopus pyrgum fecit,] vt testatur Hieronym. Faber in suis Sacr. mem. Rauenn. part. 1. pag. 4.:||: At communiter Ecclesiastici Scriptores Lectorium vocant. FR. In hist. Casin. Leon. Ostien. lib. 3. cap. 20. haec habentur: [Sed et gradum etc. In ammonis modum.] Legendum in Ambonis modum. Reliqua synonima Vide Bema. Pulpitum. Thymele in dict. Thymelicus.

AMBRO Deuorator. [Quam teres vertigo coeli in modum rotantis fundibuli circumgyrat rudis possessor lucis ambronibus, et labris lurconibus vetitam degustans alimoniam in gastrimargiae voraginem crudeliter cecidisset. Aldhel. lib. 3. de Virgin. cap. 5.] Item de nostro Protoplaste. Idem cecinit;

FR. Ambrones Galliae populi, qui subita inundatione maris, quum sedes suas amisissent, rapinis se alere coeperunt; hos cum Cimbris, Teutonicisque Marius deleuit. Hinc tractum est vt rapaces, ac deuoratores ambrones dicantur, ita Festus, de quibus etiam Liuius in Epitom. lib. 68. et Plutar. in vita Marii. Strabo vero lib. 4. ait Ambrones ad Ostium Rhodani fluminis exstitisse, qui a transeuntibus flumen illud, vectigalia exigebant: a massiliensibus victi, ex quibus victores immensas opes compararunt. Ex hac fortasse exigentia, et rapacitate pro deuoratoribus vsurpantur. Plinius vero Ambalatres lib. 4. cap. 19. illos

AMBROSIANVM In Regula S. Benedicti significat hymnum Te Deum a Diuo Ambrosio in parte compositum, vbi loquendo de Matutino dicitur. [Inde sequatur Ambrosianum.] Et clarius in vita S. Caroli Comitis [Hymnum Ambrosianum Te Deum laudamus cum ipso antiphonatim decantare coepit.] De Ambrosiano vero ritu. Vide Agnus Dei. Alba. Altare. Amen. Amictus Baptismus. Benedictio. Breuiarium. Crotala in dict. Campana. Candela. Cantharus. Cantus. Christophoria. Cinerum dies. Confractorium. Continentia. Corporale. Diaconissa. Dominica noua. Dominus vobiscum. Embolismus. Epistolella. Feria. Festum, Psalmellus in dict. Graduale. Authentica in dict. Hebdomada maior. Hebdomada de excepto. Hebdomada. Ieiunium. Ingressa in dict. Introitus Kyrie Eleison. Lectio. Litania. Lucernarium. Missa. Oblatio, Officium ambrosianum, Oleum Sanctum. Parasceue. Passo. Psallenda. Sabbatum, Sabbatum in traditione Symboli dicebatur Sabbatum ante Dominicam Palmarum, et quare, Vide Scrutinium. Transitorium. Lucernarium in dict. Vesperae.

AMEN Hebraica vox, in veritate, seu veraciter denotat, qua clausula in fine precum Sacerdotis populus respondebat, in signum confirmationis, et comprobationis. [Vbi sic ad similitudinem coelestis tonitrui amen reboat. Hieron. lib. 2. cap. 2.] Ad Clerici responsionem in Missa, Sed libera nos a malo. Celebrans concludit Amen, quod significat incertitudinem in hac vita, quam habemus esse liberos a peccatis. [Ideo finit dicendo amen ad indicium certitudinis, sed quia quandiu hic sumus ad certitudinem non peruenimus, ideo tacite dicitur, et submisse a Sacerdote. Bonau. in cap. 11. Lucae.] Idemque intelligendum ad confessionem eiusdem, quando Clericus explicit Misereatur, et in fine Suscipiat Celebrans Amen respondit. Amen respondebant, in communione fideles ad verba Sacerdotis. Vnde Ambrosius, inquit: [Ergo non otiose cum accipis, tu dicis, Amen, iam in Spiritu confiteris, quod accipias corpus Christi, dicit tibi Sacerdos Corpus Christi, et tu dicis, Amen, hoc est, verum, quod confitetur lingua, tenet affectus. De Sacram. lib. 4. cap. 4.] quod est in vsu ritus Ambrosiani. Inuehitur contra Christianorum plausum in theatris Tertullianus, inquiens, [Ex ore, quo Amen in Sanctum protuleris gladiatori testimonium reddere. lib. de Spectaculis.] Tam abominabile erat ad spectacula interesse, vt in aliquibus Ecclesiis, cum solitis abrenuntiationibus in baptismo faciendis, haec etiam adderetur: Et spectaculis. Ita Saluian. de pron. Dei. cap. 6. Refert mirabile factum idem Tertullianus de quadam femina, quae dum in spectaculo aderat, a Daemone aggressa, et obsessa fuerat, et interrogatus in exorcismo malignus spiritus, quare ausus fuisset Christianam extorquere? Respondit: [Iustissime feci, in meo enim eam inueni. lib. de spect. cap. 26.] In die Paschae celebrans sollemniter Papa, ad illa verba ante Dominicalem orationem posita; Per omnia saecula saeculorum. Chorus non debet respondere Amen iuxta solitum; [In hac die postquam Papa dicit. Per omnia saecula saeculorum ante Pater noster, non respondetur amen, sed Papa continuat oremus praeceptis. Caerem. Rom. lib. 2. sect. 2. cap. 1.] De hac mystica significatione apud nullum legi; puto tamen hoc in signum laetitiae fieri, nam lego in Innoc. III. illud Amen trium planctum mulierum ad monumentum pro Christo significare. [Quod mulieres lamentabantur flentes Dominum, Chorus quasi lamentando respondet Amen. de mist. Missae cap. 12.] In Apocalypsi pro substantiuo nomine accipitur, et significat veritatem ipsam essentialiter, id est, Deum. [Haec dicit amen cap. 3.] id est, ipsamet essentialis veritas. Sigibertus Dagoberti Galliae Regis Filius, dum a S. Amando baptizaretur, ad omnes preces clara voce respondebat Amen, cum non haberet infans quam XI. dies aeratis suae; quod prodigium a diuersis etiam Scriptoribus illius saeculi refertur, et signanter a Sigiberto in Chron. ad an. 633. In detestabili Talmud notantur tres species vitiosorum Amen. Primum, quod appellatur. Amen pupillum, et est quando, scilicet, aliquis respondet ad orationes, quas non intelligit. Secundum Amen subreptitium, et est quando respondetur extra tempus. Tertium Amen sectile; quando, nempe, respondetur mente distracta, et quasi diuisa. Ingeniosa est consideratio illa Abbatis Ioachimi in cap. 1. Apocalyp. vbi ait, quod semper Deus in principio periodi incipit cum hac dictione Amen, vt clare in multis Sac. Scripturae locis patet; at nos mortales semper in fine Amen pronuntiamus; Et ratio est, quia Auctor veritatis, imo veritas met ipsa est Deus. Nos vero veritatis pedisequi, et discipuli sumus. Nequeo tandem percipere quonam pacto, aut fundamento, aliqui caeremoniarum Romae Directores, dum

sollemniter induitur Episcopus, ad quamlibet orationem Amen respondere faciant! Hoc enim diametraliter rubricis Pontificalis, Missa lisque opponitur, quae praescribunt, non nisi in vltima oratione esse pronuntiandum, et praxis ipsa in Missis priuatis tam Episcoporum, quam aliorum Celebrantium hoc idem docet. FR. In Sacris Scripturis Amen aliquando significat sic fiet. [Et respondit Banaias filius Ioaidae Regi, dicens amen. 3. Reg. cap. 1.] Quandoque nominaliter sumitur. [Haec dicit Amen testis fidelis. Apocalyp.] Quandoque verbaliter: vt 3. Reg. supra. Quandoque aduerbialiter pro vere, sicut in Euangeliis: [Amen Amen dico vobis:] ita Dionys. Carthus. [correction of the printer; in the print Carolus] in lib. 3. Reg. cap. 1. art. 1. Vide Glossam in can. Hoc quoque. de consecrat. dist. 1. Vide Selah.

AMENTO ligare, stringere, significat. [Cui famulatam videns Pharisaeorum cupiditatem, amentauit hanc sententiam. Tertull. lib. 4. aduers. Marcion. cap. 33.] Alii tamen melius hoc verbum fulminare intelligunt, quod magis textui conformatur, desumpta metaphora ex sagitta, quae eo violentius paratur ad arcus chordam, quae amentum, dicitur, quando ipsamet chorda ad mentum protrahitur. FR. Tertullianus phrasi ciceroniana vsus est. Cic. enim de Oratore. [Amentatas hastas ab illo accipere, easque oratoris viribus, lacertisque torquere,] metaphorice dixit, pro argumentis, aliunde petitis, quasi tela, quibus vtitur Orator.

AMICTVS dicitur etiam Ambolagium, Anabolagium, Anagolagium. et Humerale, indumentum Sacrum est, a D. Hieronymo Anaboleum appellatum. In Theat. rer. Eccl. a graeco verbo a)naba/llomai, id est, induor. Antiquitus ponebatur supra caput, eodem modo, quo a Religiosis hodie obseruatur, perplicando illum super planetam. [Caput amictu cooperimus, dum pro spe coelestium, Deo seruimus. Gem. de ant. rit. mis. cap. 201.] Quo ad eius significata. [Amictus est primum vestimentum nostrum, quo collum vndique cingimus, in collo est namque vox, ideoque per collum loquendi vsus exprimitur. Per amictum intelligimus custodiam vocis. Amal. de Eccles. off. lib 2. cap. 17. Sacerdos in officio altaris, capitis sui, scilicet, Christi, cuius membrum est, personam gerit, qui amictu caput suum obnubit; donec super os casula illum inuoluat. Veniens enim ad saluationem Mundi Dei filius, Angelus magni consilii nube amictus est, dum diuinitatem suam, quae est caput, et principium in nostra carne abscondit, hoc ergo carnis latibulum prima vestis Sacerdotis, id est, amictus significat. Rup. lib. 1. de diuin. off. cap. 10.] Praeterea velum, quo in passionis nocte milites Redemptoris facieni velabant, et spineam coronam eius capiti impositam designat. D. Thom. 3. par. quaest. 8. art 5. Maronicae, Graeci, et Ambrosiani super albam induunt amictum, et quamuis hodie Graeci amplius non vtantur huiusmodi indumento; satis tamen colligitur ex quadam Soletinorum Archidiaconi Epistola ad Episcopum Molphetae directa, in qua minutatim Graecorum sacra vestimenta refert. et ibi etiam mentionem facit de amictu inter Graecos olim vsitato. Amictus, aliaque sacra, seu benedicta indumenta ad profanum vsum conuerti nequeunt, sed ea consumpta comburantur, eiusque cineres proiciantur in sacrario, nec possunt praetio commutari, nisi in casu necessitatis aliis Ecclesiis. Facund. lib. 3. cap. 22. et 23. Communior opinio, et magis approbata censet peccare mortaliter Sacerdotem, si absque amicto, vel aliquo sacro indumento celebraret, quamuis aliqui cingulum exceptuent, quod antiquitus in aliquibus Ecclesiis non erat benedictum; ideoque cogente necessitate posset vti non benedicto: necessitas tamen censenda esset in vrgentia praecepti audiendi Sacrum, seu Viaticum conferendi, quo casu stola pro manipulo, seu hoc pro illa indui dispensatur, dummodo tamen non fiat in contemptum. Posset etiam Sacerdos, ad euitandam sibi mortem comminatam, absque aliquo ex Sacris indumentis, non quidem omnibus, celebrare, sine omnibus enim id fieri non posset, etiamsi periculum vitae immineret. Facundez loc. cit. In Romana Ecclesia prius Amictus Leuitae Cardinalis strictior erat, latior vero Cardinalis Presbyteri, ita colligitur ex Dauantriae Caeremoniali m. s. qui vixerat ad an. 1325.

AMIRAS uox arabica Amir. Dominatorem significat, et Amiraeus, id est, Praetor. [In regno Saracenorum quatuor Praetores statuit, qui Amiraei vocabantur. Sigiber. in Chron.] Hodie tamen titulus Amir [reading uncertain: print faded] pro Duce, et Principe vsurpant Arabes; inde latine Admiratus, Amiratus, Admiralius, et Italice Amiraglio. Hispanice Almirante dicitur, at penes aliquos Scriptores Graecos corrupte Amirumnis legitur. quod deberet secundum vim arabici vocabuli Amir-almunim scribi, id est, caput, seu princeps credentium; Epitheton per multa tempora a Mahometi descendentibus, et successoribus vsurpatum, qui deinde Kaliphi cognominati sunt, id est, eiusdem Vicarii, et hereditarii successores; vox igitur Amiralius Arabico-graeca est, nempe, Amir

arabica, a)/lios2 maritimus. Inde Admiralium Generalem maris, ac Ducem vocamus Chronica Casinen. lib. 3. cap. 44. Vide Frecciam de feudis. Vide hic Cadmus.

AMMA quamuis graece a)ma\s2 dicatur, est tamen Orientalium vocabulum Amme, quod matrem significat, sicut Abbas quoque orientalis vox est, ita adinstar nominis Abbatis, Amma spiritualem matrem apud Ecclesiasticos Scriptores sonat. [Vos estis fatuae, nam haec, et vestra, et mea est amma. Pelag. lib. 18.

AMMONITES FR. de quo vocabulo saepe in Sac. Scriptura: populus moeroris interpretatur a D. Gregorio. in 1. Reg. cap. 11. exposit. lib. 5. cap. 1.

AMOENO FR. oblector, et oblecto. verbum Cypriano, Sidonio, Ennodio, Saluiano, et Petro Chrysologo familiare.

AMONO FR. Seruus manumissus. l. si quis seruum la 1. 5. 8. Longob. de manumissionibus, et in Bullar. Casin.

AMORTIZATIO gallicum uocab. [abbr.: uocabulum] Amortissement, quod translationem bonorum in Ecclesiasticorum potestatem significat. Et Canonistae. In manus mortuas dicunt. Vide Manu mortua.

AMPHIBALVM Amphibolum, et Amphimallum vox graeca a)mfi/mallon. Tunicam hirsutam, et pilosam significat. [Nec mora Sanctus paupere non vidente intra amphibolum sibi tunicam latenter eduxit. Sulp. in vita S. Mart.] Vestis proprie erat ex parte interiori, exteriorique hirsuta, ac ex verbis testamenti S. Remigii peculiarem Episcoporum vestem colligitur fuisse, cuius haec formalia verba sunt. [Futuro Episcopo Amphibalum album paschale relinquo.] Eiusdem opinionis fuit Marianus Victorius D. Hieronymi Commentator, in epist. 28. qui ait Gausapinam tunicam vtrimque villosam fuisse; et confirmatur, nam eadem vestis habebat caputium. [Lacrimarum ei gratia in Sacro non deerat officio, vt amphibali summitas, quo caput tegebatur ex profusione eadem madida videretur. In vita S. Bonifatii Episc.] Sed an de amictu loquatur dubium est. FR. Amphimallum an sit idem, ac Amphibalum pro affirmatiua sententia dici posset primo, quod propter affinitatem pronuntiationis B. cum M. ex Amphimallum corrupte pronuntiatum sit postea Amphibalum. Secundo, quia vtraque vestis villosa erat; sed clare ex [correction of the printer; in the print ex clare] Plinio habemus Amphi mallum, nempe, ex vno tantum latete villosum fuisse, et quae ex altero latere erat hirsuta Heteromalum dicebatur, at Gausapina tunica a Hieronymo supra memorata, seu Gausapa, non erat eadem cum Amphimallo, sed quidem similis, quae Romae temporibus Plinii patris coeperat introduci, cuius haec sunt verba. [Patris mei memoria coepere amphimalla nostra, sicut etiam villosa ventralia. Nam tunica lati claui in modum gausapae texi nunc primum incipit. lib. 8. cap. 48.] An dein de haec vestis ab vna ex insignibus Cretae Ciuitatibus, Amphimalla appellata, teste Plin. lib. 4. cap. 12. vel ex graeca propositione Amphi, et mallos. id est, vtraque lana dicatur, Speculatoribus iudicandum relinquo. Vlterius etiam clare constat Gausapas, seu Gausapi as vestes diuersas fuisse. [Antiquis enim totus e stramento erat, qualiter etiam nunc in castris gausape. Plin. lib. 8. cap 48.] et Martial. lib. 14. epig. 29. ea vtebatur extra domum, et in theatro Pompeii ob defensionem acris; et iocose lib. 7. epig. 59. dixerat.

Et de gausapa villosa, vel mantile lib. 14. epigr. 138. Item de poenula [reading uncertain: print faded] gausapina, ibidem epigr. 145. Erat etiam Gausape quadratum, idem ibidem epigr. 152. Item Cubicularia gausapina, idem ibidem epigr. 147. Et gausapatum gausapina indutum. Seneca epist. 54. [Mitto me in mari, quomodo psychrolutrem (id est cum frigida aqua corpus suum lauat) decet Gausapatus.] Vide hic: Cocula. Endromis, praeterea consule Bayfium de re vestiar. ac Ferrarium de re vest. lib. 2. cap. 14.

AMPHIDROMIVS dies apud Gentiles qualis erat. Vide Baptismus §. solebant Gentiles.

AMPHITAPA FR. erat etiam vestis genus. l. uestis §. vestimenta. de aur. et arg. leg. Varro tamen in Mario indicat fuisse Culcitram dum ait: [Alterum bene acceptum dormire sub amphitapa bene molli.] Et Lucilius Satyr. 3.

In aliquibus pandectis legitur Amphitapha, et Amsitapa, sed corrupte Marcellus ait. Vide Gramalla.

AMPHITHYRON Ianuae velum, italice portiera. Euagrius lib. 6. cap. 22. ait Chosroam Gregorio Antiocheno Episcopo dedisse Amphithyron Vnicum; a)mfi/quron autem proprie locum ambarum portarum significat, erat igitur velum, quod ex vtroque latere aperiebatur, vt comprobat Symonetta Graecus Auctor de eodem velo loquens,

dum ait: [Vnicum, quod vtrimque aperiretur. lib. 5. cap. 14.] Eodem modo Chrysostomus appellauit velum illud, quod trahebatur ante portam Sanctuarii tempore consecrationis. Vide Velum. Velothyrum.

AMVSTHIA quaedam textura, italice Saia, appellata, lana, linoque contexta, vox gallica Amoitte, ex qua pro monialibus infirmis conficiebantur indusia. [Non obstante, quod propter infectionem aegritudinis totus pannus inuoluens suum corpus, et tunicae, et amusthiae. In vita B. Coletae.

ANABATHRA Thronus, vbi Imperator Constantinop. sedebat, graeca vox *)ana/baqra, quae significat Ascensorium. [Rursumque ad anabathram veniens, sedet Imperator. Codin. de off. aul. constantinop.

ANABATISTAE seu Anabaptismi. FR. Haeretici, qui non nisi adultis Baptismi Sacramentum conferunt. et necessarium enim existimant, baptizandum proprio ore fidem confiteri debere. Hunc tamen errorem, qui Eunomianorum, et Donatianistarum quoque erat, iam Africanum Concilium damnauerat. Primus huius haeresiae Auctor Hilarius Diaconus fuit. Hi in dubium reuocant historiam, et Magorum adorationem. Vide Baron. ad ann. 362. num. 24. Vide Anomiani.

ANACARA italice Naccara, crepitaculi, seu tympani genus, quod ex vna tantum parte est pelle coopertum, ex alia vero in conuexitatem desinit, inseruitque equitatui militiae, ac praecipue Orientalibus, et Teutonicis. [Tympanis, anacaris, et aliis similibus instrumentis horribiliter resonabant. In vita Ludou.] FR. Alii Anacana dixere, hodie Maccaris appellari ait Meursius, fortasse non ipsius, sed typographi error est, cum debuerat N. pro M. interpungere. Curopalata refert, quod ante prandium per Ciuitatem progrediebatur Graecus Imperator cum tubis, et anacaris, vt populus ad recursum commoneretur, sed haec signa in postmeridiano egressu non dabantur. [Ne (ut in quit idem Auctor) quis ebrius in composite, et temere ad Imperatorem accederet. cap. 5.]

ANACHORESIS Secessus. [Alii anachoresim necessariam, id est, remotionem, et Eremi secreta censuerunt. Cassian. Coll. 2. cap. 2. At si aliquis obiciat aliquem ex Patribus post peractam poenitentiam, et longam anachoresim, propter religionem suam raptum fuisse ad Episcopatum. Fulbert. Carnoten. epist. 61.

ANACHORETA *)anaxwri/ths2, qui in anachoretae statu degit. Differt autem ab Eremita; nam, vt ait Isidorus. [Genus est Eremitarum, qui procul ab hominibus recedentes, deserta loca; et vastas solitudines sequi, atque habitare perhibentur, ad imitationem, scilicet, Eliae, et 10: Baptistae. Genus est Anachoretarum, qui iam coenobiali conuersatione perfecti, includunt semetipsos in cellis, procul ab hominum conspectu remotis, nulli praebentes accessum, sed in sola contemplatione diuina viuentes. lib. 1. de Ecclesiast. Off. cap. 15.] Maronitae arabico vocabulo Hhabis anachoretam, id est, carceratum dicunt; nam arabice carcer. Hhabs vocatur. FR. de Monachis Anachoretis egit Baronius. An. 328. num. 26.

ANADEMA FR. *)ana/dhma, Fascia, seu corona. Lexicon Scapulae: ab a)nade/w corono, cingo, circumligo, exorno. Idem sic ait *diade/w corono, cingo, circumligo: vnde Diadema dicimus. In verbo a)nade/w. [Quemadmodum cum qui in cauea multa vulnera accepit, ac sanguine conspersus est, post anademate capiti addito. Chrysost. hom. 2.] Vide Diadema.

ANAGLYPHA uasa cum sculptura parum releuata. quod sculpturae genus ab Italis di basso rilieuo dicitur. [Anaglypha graece, latine coelaturae: coelata autem sunt vasa aurea, vel argentea signis eminentioribus extra, intusque expressa. Haec alio nomine sculpta vocantur anaglypha vasa dicta. Eucher. lib. 3. Reg. cap. 17.] Ac alibi: [Vt emeres speciem argenti anaglyphi. Anast. Biblioth. in vita S. Io: Alexandr. cap. 27.] Ambrosius vsurarios, qui ad eorum capitale, lucrum super addunt. [Anaglyphos vsurarum lib. de Tob. cap. 13.] vocauit. FR. quare Vocabularii Ecclesiastici Auctor aberrat, dum existimat tali vocabulo sculptorem nominari, cuius error clare ex eadem Sac. Scriptura conuincitur, vbi habetur: [Et in ingressu Oraculi fecit ostia etc. Et anaglypha valde prominentia. 3. Reg. cap. 6.]:||: componitur hoc nomen ab a)na\ super, et glu/fw coelo.

Geruli caput plicantes
Anaglyphitico metallo,
Epulas superbiores
Humeris ferant onustis.

ANAGNOSTA Lector; vnus ex quatuor minoribus ordinibus. At cum de hoc solo ordine minori in Euchologio expresse habeatur; aliqui proinde dubitarunt, an Ostiariatus, Exorcizatus, Acolytatusque ordines fuerint apud Graecos, non enim hodie hos tres ordines conferunt explicite. At non est

dubium in cana Graecorum Ecclesia praedictos fuisse. Nam de Ostiario sic loquitur S. Dionysius. [Ministrorum, hi quidem ad Ianuas templi clausas consistunt, alii vero aliud quid proprii muneris exsequuntur. de Eccles. Hierar. cap. 3.] De Exorcistis D. Ignatius Martyr. [Saluto Lectores, Cantores, Ostiarios, Exorcistas. Epist. ad Antiochenos.] De eisdem Laodicen. Concilium, [Non debere exorcizandi munus assumere ab Episcopis non prouectos. can. 26.] Imo Recentiores Graeci sub Deputati, seu Ceroferarii nomine Acolytum intelligunt. Vlterius tamquam obsoletum esse inter Graecos Acolyti officium admiratur Symon Thessalonicensis, inquiens: [Sunt et alia Deputati, et Ceroferarii officia, quae ante ordinationem Lectoris celebrantur, quae sane, nescio, cur non exercentur. In Ecclesia vero Thessalonicensium paulo ante in vsu erant, et in antiquis ritualium exemplaribus scripta reperiebantur.] Romae in Ecclesia S. Athanasii Graecorum Collegii expertus sum haec antiqua ritualia in praxi ab Episcopis illius ritus obseruari, ac eosdem Episcopos egomet vidi acolyti ordinem a Subdiaconatu separatim conferre. Apud Ethnicos Scriptores reperitur hoc vocabulum Anagnosti Lectorem mensae denotantem. [Nemo in conuiuio eius aliud acroama audiuit, quam anagnostem. Cic. ad Att. ep. 16.] FR. de numero Anagnostarum fuisse Iulianum Apostatam testatur Theodoretus lib. 3. Vide Lector. Item Lectura, confabulatio, seu recitatio Anagnosma dicebatur.

ANAGNOSTICVM a)nagnwstiko/n Scriptura. Epistola, lectura, vel lectio. [Item in Anagnostico ante longum tempus dulcissima mihi vestra Excellentia neapolitano quodam iuuene veniente mandare curauerat. D. Gregor. in Regist. lib. 7. cap. 126.

ANAGOGIA deriuatur a verbo a)na/gw id est, sursum duco, itaque Anagogia latine sonat sursum ductio, Rhetoricorum figura est, quando, scilicet, praeter dictionis significatum apparentem, aliud quid significat. Vt, exempli gratia, Hierusalem non solum quidem illam terrenam Ciuitatem; sed etiam coelestem in Scripturis Sacris intelligimus, qui sensus Anagogicus dicitur. Sensus igitur Scripturae quadrupliciter assignari solet, nempe, Litteralis, Allegoricus, Tropologicus, et Anagogicus, qui a Lyrano hoc disticho comprehenduntur.

Littera gesta docet, quid credas Allegoria,
Moralis quid agas, quid speres Anagogia.

Itaque illud nomen Hierusalem secundum litteralem sensum Iudeae Ciuitatem; secundum Allegoriam Ecclesiam; secundum Tropologiam, id est, moralitatem, fidelem animam denotat; tandem secundum Anagogiam, mens nostra subleuatur ad coelestem patriam contemplandam. In epist. ad Galatas cap. 4. omnes quatuor hos sensus Doctor Gentium eleganter insinuauit; sic inquiens: [Abraham duos filio habuit, vnum de ancilla, et vnum de libera:] En sensum Litteralem, vbi nudam historiam exponit. [Haec duo testamenta,] Vide Allegoricum, dum in duobus Abrahami filiis, vtrumque testamentum allusiue demonstrat, [Sed quomodo tunc is, qui secundum spiritum, ita et nunc]. Vide Tropologicum sensum, cum, per hos ambos liberos colluctationem spiritus, et carnis subaudiet. [Illa autem, quae sursum est Ierusalem libera est, quae est mater nostra.] En tandem Anagogicum. De his figuris Vide sparsim hic in suis locis.

ANALECTA FR. aliquando librum Collectaneorum significat, Lexicon Graeco-latinum Budaei Tusani, et Constantini excusum a Ioanne Crispino 1562.

ANALPHABETVS FR. Illiteratus, epithetum Iustiniano Imperatori attributum, ac si neque alphabetum didicisset. Ex SuidaBaronius ad ann. 529. num. 2. Vide Bulla.

ANANEHEL FR. de quo in Sac. Scrip. Gratia Dei interpretatur a D. Gregorio. lib. 25. moral. cap. 8. in cap. 34. Iob.

ANAPHORA a)nafora/. Eleuatio, a diuersis SS. PP. pro Sacrificio Missae accipitur, et signanter a D. Basilio. In hoc enim Sacrificio ad eleuandam mentem admonemur per illa verba Sursum corda. Anast. Synaita in orat. de Synaxi. Deinde quia ad thronum diuinae misericordiae haec oblatio sublimatur; et quia tandem in Missa eleuatur Saluatoris nostri corpus, et sanguis. De qua caeremonia ab Haereticis irridemur, et tamen haec actio praedicta fuit a Psalmista, [Erit firmamentum in terra in summis montium. psal. 71.] Quod a Rabinis Sacrificium Missae intelligitur. Legunt enim ex Hebraeo. [Erit placenta in capita Sacerdotum.] Insuper si cum aliis intelligimus dictum vocabulum significare auxilium, seu subsidium, nulla certe pro viuis, ac defunctis possemus experiri maiora auxilia, et subsidia quam per Missae Sacrificium. FR. Anaphora rigorose oblationem significat. [Porro in praefatis sanctis Ecclesiis cum ipsa sancta patina sane tam Anaphoram, id est, oblationem exaltant. Humbertus Cardinalis in Appendice tom. XI. Baronii.