CAMENA Early Modern Latin Texts

HIEROLEXICON SIVE SACRVM DICTIONARIVM AVCTORIBVS DOMINICO MACRO MELITENSI ET CAROLO EIVS FRATRE ROMAE Ex Off. Bernardoniana Sub Signo Virtutis Anno 1677 Superior [abbr.: Superiorum] permissu Et privilegiis

HIEROLEXICON, SIVE SACRVM DICTIONARIVM, IN QVO Ecclesiasticae voces, earumque Etymologiae, Origines, Symbola, Caeremoniae, Dubia, Barbara Vocabula, atque Sac. Scripturae, et SS. PP. Phrases Obscurae elucidantur. AVCTORIBVS DOMINICO MACRO MELITENSI, Olim Cath. Eccl. Viterb. Canonico Theol. Sac. Indicis Congregationis Consultore, Proton, Apost. Eq. Aurato, Com. Palat. ET CAROLO EIVS FRATRE Biblioth. Alexandrinae in Archigym. Vrbis Praefecto. OPVS Figuris ornatum, quod praecedit Index Criticus, ac subsequuntur SYLLABVS graecarum vocum exoticarum, de quibus in eo agitur, et CONTRADICTIONES APPARENTES Sac. Script. ab eodem DOMINICO conciliatae, et ex eius Schedis in hac tertia, et postuma impressione auctae. [gap: illustration] ROMAE, Sumptibus PONTII BERNARDON. Via Parionis sub signo Virtutis. M. DC. LXXVII. SVPERIORVM PERMISSV, ET PRIVILEGIIS.

BIMYXION duorum ellychniorum. [Lucernam bimyxion obtulit. Anast. in Constantino Magno.] Vide Myrum.

BIOTHANATVS ex graecis vocibus *bi/a, id est, vis, violentia, et qa/natos2, mors, significat eos, qui violenta morte rapiuntur. Tertullianus cap. 57. de anima. Et in Actis S. Getulii de septem Martyribus, sic habetur. [Altera autem die Adrianus praecepit corpora Sanctorum in foueam altam proici, et Pontifices templorum posuerunt nomen loci illus ad septem Biothanatos.] Cum enim violenta mors infamis habeatur; Gentiles tamen ignari quam glorio sum sit mori pro Christo, hinc vocabant Christianos Martyres per contemptum, et horrorem Biothanatos; nam Biothanati malefactores, vt plurimum intelligi solent, vtpote violenter exstincti; et ideo Ecclesia pro malefactoribus tamquam excommunicatis non orabat. [Extraneus ab Ecclesiae societate inter biothanatos reputabitur. Aldel. lib. de Virg. cap. 16.] Sic de quodam Monacho, qui voluntarie se occiderat Cassianus, ait; [Vix a Presbytero, et Abbate Paphnutio potuit obtineri, vt non in ter biothanatos reputatus, memoria, et obliuione pausantium iudicaretur indignus. Collar. 2. cap. 2.] Nomen autem Pausans est biothanato significationis contrariae, ac de illo intelligitur, qui in communione Ecclesiae, et in Domino requiescit. Pausans enim quiescens sonat; vnde de apum examine in D. Ambrosii ore quiescentis ait Aldelmus. [Ex improuiso examen apum ora, labraque sine periculo pausantis compleuit. lib. de Virgin. cap. 13.] Inde componitur verbum Pausito, vt habetur in Reuelationibus S. Methodii Martyris, vbi de occisione sit sermo: [Ab eis mansueti conterentur, et pausitabunt sub eis.] Prouenit a graeca voce pau=sis2, quietem, significante, et sic etiam verbum Pauso. Vide suo loco, quae vocabula per translationem, iustorum mortem denotant, ac quasi dederit tunc Deus dilectis suis somnum. Igitur Biothanatus, id est, violenter exstinctus, cum fere nedum in actu, sed etiam post mortem horrorem excitet, vt spectra, et phantasmata repraesententur, ideo per Biothanatum phantasma aliquando intelligitur. [Sed expellas omnem vmbram, omnes machinationes Diaboli, siue spirituum immundorum, siue biothauatum, siue errantium. Exorcismus pro benedict. Aquae in Vigil. Epiphan. in quodam M. S Rituali Abbatiae Mileti.] De hoc horrore reddit rationem Tertullianus loc. cit, cap. 33. inquiens: [Itaque vocantur Ahori, et Biothanati sub illo fidei argumento, quod credibile videntur eas potissimum animas ad vim, et iniurias facere, quas per vim, et iniuriam faeuus, et immaturus finis extorsit, quasi ad vicem offensae Daemones operantur sub obtentu earum.] FR. Vocabularii Eccles. Auctor, iuxta solitum erraticus, huius nominis significatum debilitat asserens bis mortuum denotare, at quis non rideret? Eodem vocabulo vsus est Lampridius de Heliogabalo, sie inquiens: [Et praedictum eidem erat a Sacerdotibus Syris, biothanatum se futurum. Parauerat igitur funes blata, et serico, et cocco intortos, quibus si necesse esset, laqueo vitam finiret. Parauerat et gladios aureos, quibus se occideret, si aliqua vis vrgeret. Parauerat et in cerauneis, et hyacinthis, et smaragdis venena, quibus se interimeret, si quid grauius immineret. Fecerat et altissimam turrim, substratis aureis, gemmatisque ante tabulis, ex qua se praecipitaret; dicens, etiam mortem suam pretiosam esse debere, et ad speciem luxuriae, vt diceretur; nemo sic perisse. Sed nihil ista valuerunt. Nam (ut diximus) et occisus est per scurras etc.] Miror in hunc Iocum adnotantem Casaubonum, virum alias in vtroque idiomate tam eruditum, hoc vocabulum Biothanatus nedum intellexisse, inquiens quod haec vox est magicae vanitatis. At quamuis horroris sit haec vox; non tamen ex magica vanitate; sed ex nece violenta; imo errauit non percipiendo latinum Lampridii sensum; clare enim ille scripserat, quod, nempe, nequam ille Imperator ex infausta Sacerdotum Syrorum praemonitione eum, scilicet, Biothanatum futurum, id est, violenta morte periturum; ideo omnia supra dicta enumerata ad violentum vitae finem instrumenta Imperator parauerat; de huius vocabuli synonimis. Vide Apocarteresis. Ahori. [correction of the printer; in the print Ahori. Orama. ]

BIROTA et Birotis, currus cum binis rotis. [Sanctorum corpora birotis, id est, plaustris super posita. Martyrol. Rom. 11. Martii. Et per noctem in birote perduxit ad casellam suam. Ibidem 13. Iun.] FR. In morte S. Feliculae inserta ad vitam SS. Nerei Achillei etc. Martyrum 12. Martii apud Surium. habetur In Biroto.

BIRETVM seu Birretum [birretum]. Vide Camelaucium. Cosia [reading uncertain: Cofia] . Cuphia. Bireti etymon. Vide Viriola.

BIRRVS Birrum, et Burrum, uox graeca pur)r)ei. quae rubrum colorem significat; vnde Lacernum birrum exomis tunica Cardinalitia est, quae vulgo Mozzetta dicitur. [Aliquando tamen offeratur mihi birrum pretiosum, forte decet Episcopum. Aug. ser. 50.] Ac de reuerentia Praelatis debita Concilium Gangrense, ait. [Si quis amictu pallii vtitur, et eos, qui birris vtuntur despicit, Anathema est. cap. 12. Exuit birrum inde tunicam, et sic in linea exspectauit spiculatorem. In Act. S. Cypriani Martyt.] FR. Mombritius tamen. qui ex antiquo Passionario in pergameno M. S. in Archiuio Lateranensi conseruato acta Sanctorum descripserat, et tempore Sixti IV. typis mandauerat, sic de S. Cypriano habet [Et ita Cyprianus Episcopus, et Martyr se lacerno birro, et dalmatica expoliauit, et Diaconibus tradidit, et

linea stetit, coepitque spiculatorem sustinere.] Vbi etiam manifestatur, quod [acer num birrum supra dalmaticam induebatur, quia in ordine primum exuit. D. Cyprianus, atque infertur, quod habitus praelatitius habuisset semper eandem formam, et ordinem, dum per Lacernum birrum, quod vulgo Mozzettam, per Dalmaticam, seu Tunicam, quam Mantellettum, et lineam, quam Roschettum dicunt, demonstratur, Item Clericos birro, et lacerna indui vsos fuisse Seuerus Sulpit. dial. 1. cap. 14. testatur. Vide Clericus. Dalmatica, Vide etiam Baron. An. 261. num. 40. et seqq.:||: Idem vsus in Orientali Ecclesia erat, Palladius enim S. Athanasium Alexandriae Episcopum cum tunica, et birro discessisse scribit, et Fortunatus, vbi de S. Germano Parisiensi Praesule loquitur, Birrum hunc Palliolum vocat. Romae solus Pontifex fert birrum, seu mozettam super lineam, siue rochettum, vt aiunt, absque mantelletto, quod per tunicam, et Dalmaticam intelligi diximus, quod est signum iurisdictionis: nam cum aliquis domi propriae moratur, ei non est opus mantello vti. idemque Pontifex in hebdomada in albis, birro albo induitur Cardinales in Ecclesiis eorum tituli, in Congregationibus habitis in eorum palatiis, seu ibidem sollemniter visitati, et in Sede Vacante vtuntur birro, et rochetto, absque mantelletto, quia tunc iurisdictionem exercent. Episcopi extra eorum Dioecesim non possunt ferre mozettam, excipiuntur tamen Episcopi Regulares, qui in eorum Religione vtebantur capucio, et hoc potius ex abusu; nam talem facultatem eis concessam nullibi appatet. Angelus Rocca in quodam M. S. Bibliothecae Angelicae de Vrbe post longam disquisitionem, tandem concludit posse Episcopum in sua Dioecesi ferre mozettam coram Legato, seu Cardinali, quod Iulii II. et Pii II. exemplis confirmat, quos in eorum itinere, Diarii referunt, Episcopis in eorum Dioecesibus morantibus vsum mozettae, et rocchetti mantelletto cooperti concessisse: affert insuper Sac. Episcopor. et Regular. Congreg. decretum pro Gubernatore Maceratensi, qui cum esset Asculanus Episcopus, ab Ordinario loci impediebatur mozettam deferre, tenor autem Decreti sub die 8. Decemb. 1579. est talis, Maceratensi Episcopo directus. [S'è trattato in Congregatione longamente del dubio, che V. S. haveva: se Monsignor d'Ascoli Governatore diquella provincia poteva portare la mozzetta senza pregiudicio della Iurisdi tione di lei; efu presa risolutione di riferire il tutto a Nostro Signore, il quale inteso il fatto propostogli a questo modo, cioe, che Monsignor d'Ascoli porti la mozzetta con il rochetto coperto dal mantelletto, e che V. S. porti il rochetto scoperto con la mozzetta, come so ghono usare tutt'i Vescovi nelle Chiese loro Sara bene, che si dispouga a credere, che quell' habito non l'e pregiudiciale; ma anco d'acquietarsi affatto coll'animo, sotto il parere di Sua Beatitudine.] Contra quam opinionem alii decretum Congreg. Rituum afferunt, sic: [Mozetta, seu rochettum discoopertum non potest deferri ab Episcopo, praesente Legato Perusiono. 1. Octobr. 1601.] Habetur insuper pro affirmatiua sententia exemplum D. Caroli, qui iusserat eius suffraganeis Episcopis, vt coram ipso deferrent mozettam, eo modo, quo supra diximus. FR. Dicendum nihilominus allata ambarum Congregationum Decreta non esse inter se repugnantia, cum quibus concordant etiam casus relati de duobus Pontificibus, et D. Caroli: et primo de postremis casibus. vbi mozettae ab Episcopis non delatae fuerunt, nisi post concessiones Pontificum, et D. Caroli; nam de iure, et propria auctoritate absque tali permissione vtique Episcopis illis cum mozetta coram Superioribus non erat licitum incedere, de quo rigore loquitur Rituum Congregatio in relato eius decreto, non tamen priuare superioris facultatem intelligit, qui vrbanitatis gratia, seu ob aliam gratificationem inferiori Episcopo concedere facultatem minime posset, deferendi, nempe, in eius praesentia insignia, de quibus agitur. Circa vero Sac. Congreg. Episcop. rescriptum, dicendum, etiam est, quod cum decisio illa saperet gratiam pro Gubernatore Maceratensi, et cum huiusmodi gratiae soli Papae sint reseruatae: ideo optime illa censuit facto prius verbo cum Sanctissimo, rescribere, cuius tenor, licet modestissimus, manifestat nihilominus, sic censuisse Pontificis Beatitudinem, quod idem est, ac iuere. Insuper verba illae: Quell' habito non l'è pregiuditiale, ponderanda sunt; nam Maceratensis Episcopus deferebat rochettum discoopertum in signum iurisdictionis, quod Gubernatori non erat concessum. Ceterum ad praedictorum corroborationem duos actus in praxi vidi in Melita; primum Fabii Chisii, qui postea Alexander VII. in Papam appellatus est (sanctae, et gratae memoriae) erat ille tunc Neritonensis Episcopus. et Melitae Delegatus Apostolicus, in quo inter ceteras dotes summa modestia emicabat, ob quam, licet haberet Breue fauorabile deferendi mozettam extra suam Dioecesim; voluit nihilominus ab Episcopo loci, sine tamen participatione Breuis, hanc permissionem obtinere, cui cum loci Ordinarius in hoc durum se praebuisset, tunc de facultate sibi a Pontifice concessa eum Fabius notificauit, vnde colligitur, quod gratiae in exemplum non sunt adducendae, sicut fuit illa etiam Gubernatori Maceratensi ex voluntate Pontificis largita. Secundus casus acciderat bo: me: Cardinali Triuultio etiam in Me lita ad quem prima vice obsequii gratia accedens loci Episcopus, quem statim, ac sine

mozetta Cardinalis respexerat, iussit, vt domum ad eam deferendam mitteret, ac ea delata suis manibus vrbaniter Episcopum induit, cum qua postea semper in Eminentissimi praesentia continuauit; ex quo etiam colligitur secundo, quod continuata comparatio inferioris Episcopi coram Superiore post eius permissio nem (sicut fuit haec mox relata, et illae aliae coram Iulio II. Pio II. et Sancto Carolo supra ex citato Rocca adductae) non ideo perscribitur, quod actus reuerentiae coram digniori non sit semper exhibendus, quoties nonus casus euenerit: sicut perperam Angelus Rocca supra asseruit, quod Episcopi omnes possint semper extra eorum iurisdictiones, et in Superiorum praesentia deferre mozettam, ex eo, quia semel, vel bis ex permissione pro illis tantum, vicibus ali quibus particularibus Episcopis concessum fuerat; reuerentiae enim actus semper Superiori exhibendus est, eorum vrbanitatis excessu non obstante, et a particulari ad vniuersale non valet illatio.:||: Color violaceus vestimentorum in Praelatis antiquissimus est, imo eodem colore Ecclesiastici omnes vtebantur ad instar Pontificis familiarum in praesenti, Caudatariorum Cardinalium, et Clericorum in episcopalibus Seminariis, qui color fertur, ob reuerentialem consimilitudinem vestis Do mini Nostri Iesu Christi, quae, vt Nonnus super textum D. Ioannis cap. 19. refert, oi)/nopa erat, id est. vinacei coloris inter rubidum, et violaceum trahentis; sic Plinius lib. 5. cap. 6. violaceum vinum in specie appellat. In Monasterio Carthusianorum sub titulo S. Mariae de Arriago Dioecesis Vallisoleti venerabiliter particula eiusdem Sacrae vestis conseruatur, Henerico Castellae Regi ab Emanuele Paleologo Graecorum Imperatore dono missa cum praeclara, graeco idiomate authentica bulla, ac in latinum traducta, vbi Interpres agens de eius colore vertit color blauus, id est, caeruleus; Valentiae quoque particula praefatae vestis, et coloris reperitur. Scherlog. tom. 3. in cap. 5. Canticae. Vide Bigerriga.

BISACVTVM bipennis, securis vtrimque habens aciem. [Vt sarculum sibi cum bisacute, et frumento deferret. In vita S. Anton. Abb.] Vide Francisca.

BISANTINVS FR. moneta. [Quod cum G. Clericus ei duos bisantinos nomine Ecclesiae de statera se annuatim soluturum. De Iureiurando. cap. 10.] De statera, id est, iusti ponderis. Ex quo colligitur monetam auream fuisse.

BISOMATOS uox latino graeca, quae adhuc in multis sepulcralibus lapidibus legitur, ac denotat, quod in tumulo illo duo corpora continentur, nam sw=ma graece corpus significat, sic etiam Trisomatos in aliis epitaphiis legitur, id est, trium corporum. Vide Disomum.

BISSACIVS bulgae, id est, bis saccus. [Quae scrinia in quadam pochia, seu bissacio. In vita Venerab. Mariae de Miliaco. 28. Mart.] Vide Pochia. Scrippum. Sitarchia.

BISSEXTVS Annus bissextilis, in quo vnicus dies in Februarii mense intercalatur. ideo sic appellatur; nam in eo mense tunc dicitur Bis Sexto Kalendas, quae additio in quolibet quadriennio inclusiue fit; nam Iulianus annus CCCLXV. dierum, et VI. horarum spatio constat, quae horae in quolibet quadriennio integrum diem componunt; sed quia illae sex hore integrae non sunt, deficiunt enim minuta vndecim, consequenter spatio CXXXI. annorum faciunt summam integri diei, ideo in Kalendario gregoriano ordinatur, quod in quatuor saeculorum cursu ter bissextus relinquatur. Itaque cum in anno MDC. occurrerit intercalatio bissexti, hinc tria sequentia saecula. nimirum, MDCC. MDCCC. et MCM. in eis bissexti non erunt, bene tamen in saeculo MM. FR. de Bissexti institutione. Vide Gloss. in Clement. de Reliq. et vener. Sanctor. §. Certam diem.

BITERVVM FR. Viterbium Etruriae Ciuitas. [Apud Ciuitatem Biteruum aduenit. Falco Beneuent. in Chron. ad an. 1137.

BITHALASSVS latino graecum, nam graece proprie diqa/lassos2 dicitur, et latine Bimaris. Metaphorice tamen pro mente, hinc inde agitatae accipitur. [Noli ergo tu te ipse tibi bithalassum dubietatis, ac duplicitatis in corde tuo miscere. Fulbert. Carnot. epist. 27.] Vide Dithalassus.

BLACHERNAE Constantinopolis suburbium, vbi sumptuosissimum B. M. V. Templum erat a Leone Imper. aedificatum, dicebatur e)nblaxe/rnais2. Vide Visitatio B. M. V.

BLADVM seges, italice hiada. [Quemadmodum si triticum, aut aliquam bladi speciem cernas in cribro. Chrysost. hom. 38. in cap. 21. Matth.] Reperitur etiam verbum Imblado, id est, segetes sero. Et Imbladatus. pro seminata segete. FR. In Actis Innocentii III. Bladum frumentaria mensura significat, ibi enim narratur, quod in penuriae tempore de anno. 1202, vendebatur frumenti bladum viginti, ac etiam triginta solidis. Item significat frumentum ex gallica voce Blad: [Ne Praelatis, aut Clericis, seu Personis Ecclesiasticis. etc. neque ipsis bladum molant, coquant panem. de Immun. in sexto. cap. 5.] Vide Blaua.

BLASPHEMIA *blasfhmi/a. Detractio famae, hodie tamen apud Christianos impia loquela contra Deum, et Sanctos. eius significat. FR. [Si quis per capillum, vel caput Dei iurauerit, vel alio modo blasphemia. contra Deum vsus fuerit, can. si quis per capillum. 22. quaest. 1.] Reperitur etiam Blasphemium in eodem sensu.