CAMENA Early Modern Latin Texts

HIEROLEXICON SIVE SACRVM DICTIONARIVM AVCTORIBVS DOMINICO MACRO MELITENSI ET CAROLO EIVS FRATRE ROMAE Ex Off. Bernardoniana Sub Signo Virtutis Anno 1677 Superior [abbr.: Superiorum] permissu Et privilegiis

HIEROLEXICON, SIVE SACRVM DICTIONARIVM, IN QVO Ecclesiasticae voces, earumque Etymologiae, Origines, Symbola, Caeremoniae, Dubia, Barbara Vocabula, atque Sac. Scripturae, et SS. PP. Phrases Obscurae elucidantur. AVCTORIBVS DOMINICO MACRO MELITENSI, Olim Cath. Eccl. Viterb. Canonico Theol. Sac. Indicis Congregationis Consultore, Proton, Apost. Eq. Aurato, Com. Palat. ET CAROLO EIVS FRATRE Biblioth. Alexandrinae in Archigym. Vrbis Praefecto. OPVS Figuris ornatum, quod praecedit Index Criticus, ac subsequuntur SYLLABVS graecarum vocum exoticarum, de quibus in eo agitur, et CONTRADICTIONES APPARENTES Sac. Script. ab eodem DOMINICO conciliatae, et ex eius Schedis in hac tertia, et postuma impressione auctae. [gap: illustration] ROMAE, Sumptibus PONTII BERNARDON. Via Parionis sub signo Virtutis. M. DC. LXXVII. SVPERIORVM PERMISSV, ET PRIVILEGIIS.

CABALLICO equito. [Videntes autem stellam, dixit vnus ad alterum caballicate bene, ecce nostrum signum. Haymon. de trib. Magis.] Ex hoc verbo nomen Caballicata formatur, quod equitationem significat. [Et caballicatas (ut vulgo aiunt) circum circa dirigeret. Luitprandus lib. 3. histor. cap. 14. et l. si quis caballum. de Furtis.]

CABIDARIVS uox barbaro-graeca *kabida/reos2, an fortasse corrupte, et Lapidarius potius legendum. Hoc vocabulum in Lausiaca Palladii, reperitur; vbi de Macarii senioris vita agit.

CABIMENTVM [note of the transcriber: in the print: CABIMEMTVM] In statutis Melitensium Equitum Commenda est. FR. quae in concursu iure antiquitatis, et benemerentiae confertur, ad differentiam aliarum Commendarum, scilicet, Commendae melioramenti, (quam Canonistae Optionem vocant) et Commendae gratiae quam Magnus Magister in principio sui magistratus et in quolibet quinquennio, ingreditur, vt aiunt, in gratiam, id est, habens tunc facultatem ex quocumque Prioratu eligere vnam sibi beneuisam commendam, quam deinde titulo benemerentiae Equiti pro seruitiis Religioni praestitis conferre solet.:||: Cabimentum a verbo gallico Cabire, quod aliquam rem in assignationem suscipere significat.

CABISCOLA subcantor, ecclesiasticum officium. seu potius Primicerius Scholae Cantorum. Vi de Primicerius cantorum; nam Cabi caput significat. In Hist. Sardiniae.

CABLICIA Arborum rami vento dissipati, dictio gallica Cable, quae idem significat: [Inquiratur, qui acceperint profectum de cabliciis. Matth Paris. in vita Abb.

CABREVM In statutis Equitum Meliten. significat inuentarium bonorum stabilium alicuius commendae cum illius Ichnographia, scilicet, arearum, et formarum descriptionibus, statusque antiqui, et recentis relatione, vna cum attestatione authentica melioramentorum etc quod omnes Priores, Baliui, ac Commendatarii in quolibet XXV annorum spatio renouare, et praesentare tonentur, cum tribus consi. milibus Cabreis, ad reponendum vnum in Archiuo Commendae, aliud in Archiuo Conuentuali illius linguae, et tertium in Archiuo Prioratus. Vox quidem corrupta a capibreuio. Vide Capibreuium.

CABVS mensurae pondus, vox graeca ka/bas2, quatuor sextaria continens, at sextarium sexdecim vncias pende.; itaque cabus quinque librarum ponderis est cum IV. vnciis. FR. aliqui sextarium duarum heminarum capax esse asserunt.

CACCABATVS fuliginosus, vel fumo denigratus, a verbo graeco ka/krabos2, quod aenum, cacabum, seu ollam significat. [Et poenitebit te desiderii, et exactionis tuae cum aedificia, quae immaculata adhuc operis tui gratia splendent, obscurata naeniis insipientiae meae, et (ut digno meis versibus verbo vtar) caccabata ridentibus, vel nauseantibus, confusus aspicias. Paulin. Appenderunt in collo meo caccabatas ollas. Ex vitis Patrum.] FR. locus Paulini Aedificia caccabata, maculata, et spurcata significare videtur; nam dixerat supra Aedificia immaculata, cuius contrarium maculata, et foedata erit procul dubio: Cacabulum enim stercoris locum significat:||: Dicitur etiam Caccabacius, inde S. Zeno serm. 6. Neophytos recenti, et albo pani aequiparans, ait: [Certe caccabacii non sunt, non vetusti, non vsti, non crudi, non mucidi, lacteus illis color est, lacteus sapor est.] Atque contra Hermogenem, qui materiae motum aquae feruenti comparabat, lepide Tertullianus sic respondit: [Si aequalis momenti; iam turbulentus, nec caccabaceus; sed compositus, et temperatus. cap. 12 Aduers. Hermog.] Ab aliquibus tamen cacabitus legitur.

CACODOXIA sinistra opinio, ex graeco vocabulo kakedoci/a, quod nomen penes Sacros Scriptores Haereticis attribuitur. FR. cuius oppositum Orthodoxia dicitur: [Vt Sanctorum Patrum Orthodoxia, quam nos praedicamus, peramplius manifestetur, et propria cacodoxia in omni loco, et regione publicatur, et arguitur. Anast Apocris. Epist. ad Theod. Presbyt. in Collect. Anast. Bibl. per Sirmondum in 8. edita pag 203. Bonum enim veraciter est paternam, vt dixi, manifestare, et confirmare; haereticam vero cacodoxiam publicare, et redarguere etc. ibid.] Vide

CACTVS herba spinosae speciei, aliqui putant esse carduum siluestrem, qui aculeis abundat, inter quos Athenaeus. lib. 2. qui copiose in Sicilia reperiri refert. FR. idem affirmat. Plin. lib. 21. cap. 16. ex quo colligitur mastiche acanthica, vt in dict. Schinus dicemus.:||: [Era dicato omni aconito hostilitatis, et cacto, et rubo subdolae familiaritatis. Tertull. de Pall. cap 2.] Perperam ergo aliqui dictionem hanc corrigendam censent.

CACVMEN colliculus, qui sub pedibus Sanctarum Imaginum antiquitus depingi solebat, quarum multae adhuc Romae exstantes perspiciuntur. [Aedificauit Ecclesiam, cum apsida amplissima, et cacumina mirifica de musiuo. Anast. Biblioth. in Leone III.

CADARFREDA FR. consuetudo, stylus. In legib. Longobard. l. si duo fratres. de succession.

CADIVVS malus, seu cadens, quod ad animi, corporisque defectus transfertur. [Constat me vobis vendidisse seruum non furem, non fugitiuum, neque cadiuum; sed mente, et omni corpore sanum. Marculf. lib. 3. hist. cap. 14.] fortasse idem, ac Caducarius infra.

CADMVS uox corrupta ab arabica Cadi, quae Indicem significat. [Adducti sunt procurator Ciuitatis, qui lingua eorum Emir dicebatur; et Iuridicus, qui Cadmus appellabatur. Matth. Paris. in hist.] Dictio Emir arabica etiam est, et Praefectum, atque Arabum Tribunum, Principemque eorum lingua denotat; vnde addito articulo Al, seu el al-emir Itali, et Hispani Almirante dixerunt, vt visum est in dict. Amirus.

CADVS liquidorum mensura. [Quantum debes Domino meo? at ille dixit centum cadosolei. Lucae 16.

CADVCARIVS qui morbo comitiali laborat. [Isti homines caducarii sunt, quo nomine vulgo apud nos vocantur. D. Aug. de vita beat.

CAEREMONIA actio sacra, cum exteriori religionis cultu. a Caere Etruriae Ciuitate, vt vult Festus; ad quam, Roma a Gallis capta, sacrum ignem ferentes, confugerunt Vestales, vt Val. Max. lib. 1. cap. 1. n. 10. narrat: inde omnis diuinus cultus a Romanis caeremonia dictus fuit. Liuius lib. 4. FR. At D Augustinus lib. 2. Retract. cap. 38. a verbo Careo etymologiam deducit, inquiens: [Cum agerem de obseruationibus Iudaeorum, a quibusdam escis secun dum legem abstinentium, dixi quorundam escarum caeremoniae, quod nomen non est in vsu litter arum sanctarum; ideo congruens mihi visum est, quod a carentia appellatas caeremonias, quasi caeremonias memoria tenebant, eo quod obseruantes careant his rebus.] Idem sensit lib. 6. cap. vlt. Isidorus in suo. Etymolog. Iunius vero Camerar. decur. 3. cap. 4. ait. [Quasi gerimonia dicitur, a gerendo, sicut a gemendo gemonias scalas fecerunt, et a quaerendo quaerimoniam; vt indicantur ea, quae in sacris geri ritu sollemni deberent. I Vossius scribi tamen vult Caerimonia. Alii tandem Coelimoniam a coelestibus rebus vocem deductam scripsere.:||: Itaque differt Caeremonia a cultu, sicut aqua a lauacro; nam Caeremonia, iuxta Sacr. Trid. Concilii sensum, est ipsa actio; Ritus autem est modus praescriptus, quo actio ipsa sacra facienda sit.]

CAEREMONIOR FR. Aliquo exteriori signo colo, et adoro. [Gallienus dixit Cypriano, iusserunt te Sacratissimi Imperatores caeremoniari. Mombritius in Actis S. Cypriani.] Cogebantur enim Christiani ad Idolis thurificandum. Vide Cruciola. Thurificatus.

CAEREMONIARVM MAGISTER. Vide Admonitor. Deputatus. Designator. FR. antiquitus enim erat Archidiaconi officium, vt in Extrau. in cap. 2. et seqq. de officio Archidiaconi colligitur. Vide Hieromnemon. Hypomimniscon. Memorialis. Rememoratorius. Suggestor. Teletarcha.

CAFSIS graeca dictio kau=hs2, incendium significans. [Et si est sub terra tartari carcer, si est cafsis ardens, si est infernus sine sine crucians, si est apparitor istis, qui nos ad ista rapiat post saeculi labores, quod stupemus? vbi sumus? quae est ista, quae nos tenet obliuio letalis? Chrysol. serm. 124.

CAINANI seu Cayani. FR. ita appellati sunt quidam Haeretici, qui Cainum Adami filium adorabant. 24. quaest. 3. can. 39. Ita Sethiani qui Seth alium Adami filium Christum esse asserebant. Ibidem.

CALABER FR. ex Calabria prouincia, et dicitur Calaber, calabri, et calabridis in genetiuo. [Cum Siculis, et Calabridis. Falco Beneuent. in Chron. ad an. 1132.] Item Calabrius etiam dicitur Columel. lib. 12. cap. 49.

CALAMVS Vide Siphon.Communio. Pugillaris. Confirmo. In sacra autem Scriptura extensorum mensuram saepe significat.

CALATIBILIOTTA FR. pagus in Sicilia. [Vvlielmus nouus Regulus, dimisso palatio matri recepit se castrum munitum, quod dicitur Calatibiliotta. Anonym. Monach. Casin. Chron. an. 1194.

CALCARIA fornax, vbi calx coquitur. S. 48. tit. 19. l. 8. Et in vita S. Gregorii Papae II. [Hic in exordio sui Pontificatus calcaria decoqui iussit.] Vide Calcifurnium. FR. item significat conculcationem, et translatiue impositionem taxae, seu gabellae angariam, et pensionem. [Excepta antiqua consuetudine hoc

responsaticum solum, et angarias, et calcarias simul, et ad Dominos suos angarias, et pensiones secundum antiquam consuetudinem. In capitulare Sicardi cap. 14. apud Camillum Peregrinum. In hist. Princ. Longobar.

CALCEARIVS sutor. [Afferat ad calcearium puerorum quadraginta solidos. S.Greg. lib. 1. epist. 37.] FR. Plautus Calciolarium appellat. [Propolae, Lintrones, Calciolarii. in Aul.

CALCEI Vide Ficones. Folleo. Hosa. Poulainia [correction of the printer; in the print Paulainia]. Sandalia. Zancha.

CALCO pro transcurro. [Dum voce depromi calcatur, quod expressius corde clamatur. Vigilius Tapsensis Episc. lib. 3. contra Euthyc.] In aliquibus Codicibus mendose Palpatur pro Calcatur legitur. FR. verbum Calcatur non est hic praeter suam veram significationem positum, nam Voce depromi calcatur, supprimitur, denotat: Calco enim, et Supprimo synomina sunt.

CALCVLVS [Dabo illi calculum candidum, et in calculo nomen nouum. Apocalyps. cap. 2.] Vbi Arator pro calculo candido, illum intelligit, per quem sorte luctatorum paria extrahebantur; sed sensus hic non facit ad rem, vbi de peracta victoria loquitur, scilicet, Vincenti dabo. Debet igitur intelligi pro Candido calculo, cum quo rei absoluebantur, et innocentes declarabantur; sicuti per nigrum calculum damnabantur. De iustificatione igitur, et peccatoris contritione Sacra Pagina loquitur, qui post poenitentiam a reatibus absoluitur, et amicus Dei declaratur. FR. nigrum, et album penes Graecos per translationem malum, et bonum intelligitur, de qua phrasi sepe Homerus, vnde a vocabulo me/las2, quod graece nigrum, et atrum significat; Lacini malum dixerunt, inde, quia Apocalypsim graece scripserat Ioannes; hinc eiusdem linguae phrasibus vsus est, in quo idiomate passim obseruatur Calculus pro sorte; quare per nigrum, et album calculum, mala, vel bona sors litteraliter intelligitur; hac etiam figura latini poetae saepe vtuntur. In malum, nempe, sensum primo:

pro quocumque malo. Idem Satyr. 3. Et de malo homine. Horat. Serm. lib. 1. Satyr. 4.

id est, tristem, et exitiosum. sic e contra album, et candidum pro bono. Nouit qui album, quid nigrum, id est, quid bonum, et quid malum Apuleius, et Quintilianus lib. 11. A Graecis desumptum, seu a Thracibus, qui diem fortunatum, vel infaustum albo, et nigro lapillo signabant, atque pro felici die Catullus cecinit:

Inde Iudicum calculi non propter colorem, sed ab effectu, nigri, et albi dicebantur, vt notat Adrianus Iunius in suo Lexico graeco in dict. yh=ros2, inquiens: [Erant autem duplices yh=roi hoc est calculi; qui condemnabant tetrhme/nai me/lainai a)nairou=sai tetruthme/nai dicebantur tetri nigri, letales etc.] non quia tales erant calculi; sed ab effectu sic dicebantur, et e contrario ibidem: [Rursus, qui absoluebant a)/srhtes2 leukai\, sa/zousai, et e)leou=sai, id est, salutares candidi etc.] Et vsque, ad praesens solent album, et nigrum pascha imprecare Graeci, quod nos bonum et felix, seu malum, aut infelix Pascha dicimus, item Nigra mors pro infelici, quod etiam apud Homerum saepe nigrum, pro calamitoso, et infortunato legitur. Igitur Vincenti dabo calculum candidum. De sorte Iustorum sermo esse videtur, de qua Apostolus, inquit: [Gratias agentes Deo Patri, qui dignos nos fecit in partem sortis Sanctorum in lumine etc. Ad Coloss c. 1. n. 12.] De calculis coronae pro precibus fundendis. Vide Globuli.

CALDELLVS uas, in quo ceruisia absorbebatur. [In aestate binos caldellos. In regula S. Caesarii cap. 16

CALEFACTORIVM Hypocaustum. [Iussit in calefactorio ignem fieri. Caes. lib. 4. cap. 6.

CALIBAE seu Calybae. FR. manicae ex ferro astrictoriae. [Posuerunt in scamno, indutum calibis, et catenis. Exilium S. Martini Papae, et Mart. in Collect. Anast. Biblioth. a Iacobo Sirmondo in 8. edit. pag. 96.

CALIENDRVM uox graeca kalu/ntron, velum, quo feminae caput tegunt. [Et stolam, et supparum, et crepidulum, et caliendrum. Tertull. lib. de pall. cap. 4.] de quo ornamento Arnob. contra gent. lib. 6. Alii Caliandrum legunt.

CALIGAE tibialia breuiora, quibus in pontificalibus Episcopus induitur. [Prius tamen quam sandalia pedibus imponantur caligis induitur vsque ad genua protensis, ibique constrictis, quia praedicator pedibus sui rectos debet facere gressus, et genua debilia roborare. Iuo Carn. serm. de signif. indum.] Quae antiquitus erant coloris caerulei. [Caligae quoque iacinthini, id est, aeris coloris, et coelestis denotant, quod coelestes debent habere pedes. Duran. lib. 3. cap. 8.]

At illae quibus Summus Pont. vtebatur, ex panno purpureo erant simul cum sandaliis, in quibus ex corio signata erat pusilla Crux, ex testimonio Caeremonialis Dauantriae, qui anno MCCCXXV. floruit. FR. aliquando tamen Pontifices Rom. vsi sunt caligis clauis signatis, vide Sandalia.:||: Significant etiam non raro sandalia. [Calcea te caligas tuas. Act. cap. 12.] Vbi graeca lectio sanda/lea/ sou habet: quare D. Hieronymus in cap. 20. Isai. sic testatur. [Dissipatis calciamentis, quae a Septuaginta sandalia, id est, caligae vocantur.] Hinc apud Scriptores sacros, et saeculares caligae calciamenta quaedam militaria intelliguntur; atque Caius Caesar, quia cum nasceretur in exercitu, ibique enutritus, vt Sex: Aurelius Victor scribit, ab his militaribus caligis, quibus a pueritia vsus erat; vel vt Tacitus inquit, ad conciliandos militum animos, Caligula appellatus fuerat. D. Hieronymus epist. 47. de quadam Virgine parum honesta loquens, sic ait. [Caliga quoque ambulantis nigella, ac nitens stridore ad se iuuenes vocat.] At clarius D. Greg. in Dial. cap. 4. de Equitio Abbate agens, ait: [Ecce Vir Dei clauatis calceatus caligis.] Nam calceamenta clauata erant. FR. Caligas tempore hiberno, et caligulas in aestate ferebat D. Fulgentius, vide eius vitam in principio sui Operis.

CALIX uas sacrum, in quo Christi Sanguis consecratur, atque offertur, ita appellatus, quia more antiquorum in ipso calida absorbebantur, quod Cassiodorus in Psal. 15. alludens, inquit: [Calix a calida dictus est potione; quoniam sicut ille cor hominis exhilarat bibitus; ita hic sanctas animas perpetuo iucundat haustus.] Vbi de consecrato calice in Sacrificio loquitur; qui antiquitus non collocabatur celebrationis tempore post hostiam, sicut ad praesens fit; sed ab ipsius latere destero ponebatur; ad denotandum emanatum sanguinem cum aqua mixtum a Christi latere dextro in cruento Caluariae Sacrificio, vt in dict. Hostia dicemus. [Calix cum vino, et aqua in dextra locatur, quia sanguis cum aqua de latere Christi manasse praedicatur. Gem. lib. 1. cap. 46. Ita autem iuxta tom. ordinem in Altari componenda sunt, vt oblata in corporali posita, calix ad dextrum latus oblatae ponatur, quasi sanguinem Domini suscepturus, quem de latere dominico profluxisse credimus. Hierol. de Eccles. Obseru. cap. 10. Calix inuolutus sudario. porrigitur ad Altare, quod sudarium ponitur in cornu Altaris, Calix in latere oblatae in Altari componitur, non post tergum, Amalar. in praefat.] Prius enim corporali tegebatur, vt adhuc Carthusiani obseruant; sed nos pro operculo parua palla vtimur ex Innocentii Papae III. ordinatione in lib. 2. de myst. Missae cap. 56. vide Suarium disp. 81. sect. 6. Huiusmodi enim Calicis situationem in antiquo Rituali saepe citato Abbatiae Mileti delineatam vidi, et Graeci vetustorum rituum tenacissimi obseruatores adhuc seruant, Calix priscis temporibus non eleuabatur; sed Diaconus in prolatione Sacerdotis. Per omnia saecula etc. illum aliquantulum eleuabat. [Dicente Sacerdote (Per omnia saecula saeculorum) Diaconus venit, calicem coram se sustollit, cum fanone partem eius cooperit, in Altare reponit, cum corporale cooperit, praeferens Ioseph ab Arimathaea, qui Corpus Christi deposuit, faciem sudario cooperuit. Gem. lib. 1. cap. 46.] De Fanonis significatu. Vide Fanon. In festo Transfigurationis, scilicet, die VI. Augusti mos erat recens vinum consecrare: si vero non reperiebatur; tunc in mero permaturato intra Calicem posito parum vuae exprimebatur, in mysterium coelestis regni in Christi transfiguratione signi. ficati, de quo ille in vltima cena affatus est: [Amodo non bibam de hoc genimine vitis, donec bibam illud nouum in Regno Patris mei.] Et in eo die vua nouella benedicebatur. Durand. lib. 7. cap. 22. De priscis Calicibus sic respondisse S. Bonifatium in can. obseru. prop. 23. Radulphus refert. [Ecclesiae Martyr, et Episcopus Bonifatius interrogatus, si liceret in vasis ligneis Sacramenta conficere? Respondit; quondam Sacerdotes aurei lignis Calicibus vtebantur; nunc e contra lignei Sacerdotes aureis vtuntur Calicibus.] FR. Sunt verba Concil. Tribur. cap. 18. Vbi sic habetur. [Vasa quibus Sacrosancta conficiuntur mysteria, Calices sunt, et patenae, de quibus Bonifacius Martyr, et Episcopus interrogatus, si liceret in vasculis ligneis Sacramenta conficere? Respondit, quondam Sacerdotes aurei ligneis calicibus vtebantur, nunc e contra lignei Sacerdotes aureis vtuntur calicibus, Zephirinus XVI. Romanus Episcopus, patenis vitreis Missas celebrari constituit; tum denique Vrbanus XVIII. Papa omnia ministeria. sacrata fecit argentea.] Quod in c. vasa. de consecr. dist. 1. a Gratiano, et a Valfrid. Strab. de Reb. Eccles. c. 24. refertur. Quare illis beatis Christianorum saeculis bene liuiana verba. adaptari potuissent, quod superstitiose tamen ille de primitiua inter Romanos idololatria introducta lib. 3. decad. 1. scripserat, inquiens: [Celebrabanturque religiones pie magis, quam magnifice.] Discere profecto debuissent Ecclesiastici nonnulli, quorum propensitas, dum ad Ecclesiae ornatum tota versatur, a commiseratione tamen paupertatis auersatur; ita vt obsequium Deo se praestare putent, quando testatores ad legata pia (ne dicam impia) pro eorum Ecclesiis condere suadent, vxoris tamen viduitate posthabita, ac filiorum, coete. rorumque affinium indigentia. Contra similem Ecclesiasticum, sic D. Ambrosius inuehitur, inquiens: [Quid enim dices? timui ne

templo Dei ornatus deesset: respondet (Deus,) aurum Sacramenta non quaerunt, neque auro placent, quae auro non emuntur. Ornatus Sacrorum est redemptio captiuorum, apud Gratianum. 12. quaest. 2. can. Aurum Ecclesia habet.] Nam vt Augustinus quoque ait, qui heredem filium relinquit, Christo donat, cuius haec sunt verba: [Siquis ira scitur filio suo, et moriens exhereditat eum, si viueret nonne eum placaremus, nonne ei filium reconciliare deberemus? Quomodo ergo cum filio suo volo vt habeat pacem, cuius appeto hereditatem? sed plane sic faciat saepe, quod hortatus sum, qui vnum filium habet, putet Christum alterum: si duos habet, putet Christum tertium; si decem habet, vndecimum Christum faciat, et suscipiat. Serm. 2. de vita Clericor.] Atque concludit idem S. Doctor. [Quicumque vult exhereditato filio, heredem facere Ecclesiam; quaerat alterum, qui suscipiat, non Augustinum: imo Deo propitio neminem inueniet, apud Gratian. 17. quaest. 4. can. Quicumque vult.] At quid dicendum de Religiosis illis, qui diuitum iuuenum voluntatem blanditiis, et persuasionibus extorquent, vt religiosum habitum suscipiant. De Religiosis nostri saeculi non scribo, quos ab hoc turpe interesse alienos agnosco; verum de antiquis, et temporibus valde remotis degentibus, de quibus Concilii Moguntini PP. pronuntiarunt talia: [Non in fructum animarum; sed in auaritiam, et turpe lucrum inhiantes, homines circumuenientes, totondunt, et res eorum tali persuasione surripiunt.] Isti enim taliter illecti, si tractu temporis perseuerare cogantur; bona eorum heredibus reddenda sunt, vt in can. constituit. 21. quaest. 3. disponitur; atque iure optimo Bullam edi dit Alexander Papa VII. in qua prohibet vnigenitos diuites absque Genitorum consensu, habitum Religionis suscipere. Calicis purificatio. Vide Purificatio calicis. Vide Ministralis. Calix non potest tangi, nisi a solis Ministris in sacris constitutis. Vide Ministerium. Caeremonia adhibenda in Calicis offertorio. Vide Offertorium; vbi etiam narratur, quod antiquitus eleuabatur Calix coopertus ad offertorium, iuxta ritum Graecorum.:||: In Calicibus igitur vitreis consecrare ordinarat Sanctus Zephyrinus Papa, ex quibus mihi vnum vide re contigit, quem eximia veneratione penes se Virgilius Spada Innocentii X. Eleemosynarius adseruabat; cui duae ex eadem materia collaterales ansae adiunctae erant, iuxta vetustum morem: [Leuat cum offertorio calicem per ansas, et tenet, exaltans illum iuxta Pontificem, Ord. Rom.] De Archidiacono dum Pontifici celebranti ministrat, agit; atque S. Exsuperii Toletani Episcopi spirituales diuitias exaltans epist 4. ad Rust. circa finem. D. Hieronymus, ait: [Nihil illo ditius, qui corpus Domini canistro vimineo, et sanguinem portat in vitro.] Vsus hic vsque ad Diui Vrbani Papae, et Martyris tempora perdurauit, qui deinde ex auro, vel argento fieri stabiliuit, in quibus, vt Tertullianus narrat, Christum cum onicula aberrante in eius humeros delata coelare solebant, inquiens: [Patrocinabitur pastor, quem in Calice depingitis. De pall. c. 10.] FR. Calices huiusmodi etiam facile frangi, idem commemorat. lib. de Pudicitia cap. 27. vbi Pamelius calices vitreos tunc fuisse doctissime animaduertit. Nam si Vrbanus I. aureos, et argenteos Calices fieri constituerat, qui post Tertulliani tempora POntifex exstiterat; sequitur, quod c. 10. de pall. cit. non de aureis, et argenteis, sed de vitreis calicibus Tertull. loquatur. Vetitus autem fuit vitreus Calix ob fractronis periculum, et dominici sanguinis versionem, sicut cuidam Laurentii nomine Mediolanensis Ecclesiae Diacono, ex Gregorii Turonensis de Glor. Mart. cap. 16. testimonio accidit, qui Processu temporis eiusdem Ecclesiae Episcopus exstituit, vt ex Sirmondo in Notis ad Ennodium. lib. dies sacr. 1. et ex Baronio An. 4879. et seq. colligitur. Insuper similem Calicis fractionem, et S. Donati precibus reintegratam S. Greg. Mag. lib. 1. Dial. cap 7. refert, qui Donatus Episcopus Aretinus floruerat anno 3894 Baron in hoc An. n. 48. ex quibus infertur etiam post pontificatum S. Vrbani in pauperibus Ecclesiis Calice vitreos per bina saltem saecula durasse. Itaque non vsus Calicis, et patenae vitreae prohibitus fuit a S. Vrbano; sed omnia sacra ministeria fecit argentea, vt supra ex Concil. Tribur. constat. Imo taxatiue ex lib. de Rom. Pontificibus. Sic habetur. [Hic secit ministeria sacrata omnia argentea, et patenas argenteas viginti quinque apposuit.] Vnde non prohibuisse, sed fecisse, et apposuisse colligitur Vrbanum. Quin temporibus S. Xisti Papae, et Mart, erant sacrae vasa aurea, vt ex Actis. S. Laurentii Protomart, per S. Ambros. lib. 2. cap. 48. et Prudentium in hymno 8. S. Laurentii constat; Sixtus enim Vrbanum per CXXIV annos praecesserat; nam Sixtus anno Dom. CXIII. martyrio coronatus fuit. et Vrbanus coepit suum pontificatum An. CCXXVI. Prohibitio vitreorum Calicum re vera in Concil. Remensi can 6. emanauerat, vt habetur in can. vt calix. de Consecr. dist. 1. Vbi ligneos, vitreos, aereos, vel ex aurichalco fieri Calices prohibuit.:||: Marmoreo vsum fuisse calice S. Theodorum Archimandritam in eius vita Gregorius Presbyter refert ex aere vero Gallus, et Columbanus Abbates, cuius materiam Sac. Canones ob nauseosum gustum, atque odorem: sic etiam ex aurichalco, prohibuerunt. Calicem, quo in vltima cena Christus Dominus consecrauerat, argenteum fuisse Baron. An. 34. refert, et Bedae temporibus Hierosolymis ostendebatur, vt ipsemet. lib. de

Loc. Sanc. cap. 3. sic testatur: [In platea, quae Martyrium, et Golgotha continuat, exedra est, in qua Calix Domini scriniolo reconditus per operculi foramen tangi solet, et osculari, qui argenteus calix hinc inde duas habet ansulas, sextarii mensuram capit, in quo illa est spongia Domini potus ministra.] Valentiae vero Hispaniae alium dominicum Calicem achatae lapidis conseruari hom. 26. affirmat Carthagena; fortasse plures in sac. cena contactu, et dispensatione sanguinis Saluatoris nostri consecrati fuere. Igitur Calicis materia ex Rubri carum praescriptione auri, argenti, seu aurati cupri esse debet. Imo Rhemense Concilium in egestatis statu etiam stanni calicem concedit, quem etiam extra casum necessitatis insignes Doctores adhiberi posse affirmant. FR. nam ex Plinii auctoritate. [Stannum illitum aeneis vasis saporem gratiosiorem facit, et compescit aeruginis virus. lib. 24. c. 17.]:||: Quaeritur inter DD. vtrum Calixnon consecra tus, et a Sacerdote in Missa ob eius malitiam, seu inaduertentiam adhibitus, an consecratus remaneat; nonnulli affirmant, ex ea potissimum ratione, quia sicut a pari Ecclesia semel polluta, si in ea postea celebretur, tunc non indiget amplius alia benedictione: sed recte de Lugo in tract. de Euchar, dist. 20. sect. 4. Contrariam opinionem amplectitur, et ad argumentum contrariae sententiae, ibidem respondet, quod si verum esset, vt contrarii a pari asserunt Ecclesiam semel pollutam per celebrationem Missae consecratam existimari; sequeretur, quod Ecclesiae, in quibus Missa peragitur consecratae dicerentur; quare licet Ecclesia. polluta, et in ea semel Missa celebrata, amplius vt reconcilietur, benedictione non indigeat; sic etiam Calix semel consecratus, et postmodum pollutus, seu denuo auratus, recte nona consecratione non indiget. Attamen Calix numquam consecratus non efficitur consecratus per solam celebrationem Missae in eo peractam; bene tamen in vestibus sacris, et similibus, in quibus vnctio non adhibetur, statim ac cum ipsis celebrabitur, iam benedictae censeantur. Consecrationem amittit Calix, si cuppae pars a pede separetur; secus vero si cuppa clauulum tornatilem habeat supplantatum. Item cuppa est denuo consecranda, si iterum inaurare illam contigerit, non vero si paulatim inaurationem deperdat, nisi ex vi, et data opera inauratio eradatur, ita Suarez, et Vasquez concordant penes praefatum de Lugo, qui tamen contrarium sensit, nimirum, non esse opus noua consecratione, quando denuo inauratur. Debet autem Calix percuti. ita vt formam, et consecrationem deperdat, si Aurifici ad inaurandum, vel liquefaciendum tradatur; ita nonnulli Doctores docent; sed praeualet vsus hodiernus leuiter percutiendi, ne deteratur, quo reuerentiae signo patefiat eius consecrationis amissio. Sacerdotibus mortuis antiquitus nedum inhumatis ponebatur Calix inter manus, vt adhuc in vsu est; sed etiam humatis relinquebatur. [Eius deinde corpus cum ad digniorem locum transferendum esset, aperto sepulcro, inuentum est integrum cum duplici stola, et infula rubra, cum panno serico, atque cum Cruce ex metallo confecta pectori eius imposita, denique cum Calice ad vmbilicum eius positio. In vita S. Biuini Episc. apud Sur. tom. 6. die 3. Decembr. qui obiit anno 604.] FR. Calix marmoreus, dicebatur vrna ad modum vasis, seu Calicis formata, vt est illa, quae in atrio S. Caeciliae de Vrbe, et SS. Apostolorum in atrio illius Conuentus, de qua Ioannes III. apud Torrigium de Cryp. Vatican. impress. secunda pag. 314. [A via, vbi est Calix marmoreus;] dixit. Reliqua quoad Calicem, Vide Caucus, Purificatio Calicis.

CALIX MINISTRALIS, dicebatur ille, cum quo ministrabatur populo dominicus sanguis, quando sub vtraque specie communicabatur. vt in dict. Communicalis dicetur; de his calicibus vastioribus fit saepe mentio in vitis Pontificum. S. Remigius Rhemensis Archiepiscopus in calice ministrali Ecclesiae oblato, hos versus a se compositos incidere iussit.

Hauriat hinc populus vitam de Sanguine Sacro
Iniecto, aeternus, quem fudit vulnere Christus;
Remigius reddit Domino sua vita Sacerdos.

CALLIBLEPHARVM FR. ex graeco *kallible/faron medicamentum oculorum, quo palpebrae venustantur, infectis pilis. [Calliblepharum, vellerumque tincturas inter cetera docuerunt. Tertull. de cultu feminarum. cap. 10.] quo vocabulo vsus est etiam S. Proclus Constant. Patriarch. Orat. 19. Huius etymon diserte exponit Vinc. Riccardus in praefatam Procli orat. variasque tum ex Plinio auctoritates, tum aliis expendit.

CALLICVLA ex verborum sensu atramentarium significare videtur. [Ante conspectum suum ponit super, mensam calliculam; vnde tribus digitis mortem hominum scribit, aut vitam: Imperfectus, homil. 54. in cap. 15. Matth.] Vbi de finali iudicio loquitur, quamuis ab aliquibus; hae homiliae D. Chrysostomo attribuantur. FR. fortasse Caliculum scribendum erit, quod paruum calicem, significat: [Hunc in eo loco factum aliquando ministrum a caliculis in curam promptuarii. In vita S. Bercharis Abb.] Ministrabat, nempe Monachis potum.

CALLIGRAPHVS ex graeco kalli/grofos2, id est, accuratus Scriptor. [Interea Calligraphus quidam Alexandriae venerabilis vir. Paul Diac lib. 17.

CALLOSITAS antiquitas, vetustas. [Quid igitur vis homo de humanis sententiis litterarum tuarum exisse hanc in vsus communis callositatem. Tertull. de test. animae. cap. 3.