CAMENA Early Modern Latin Texts

HIEROLEXICON SIVE SACRVM DICTIONARIVM AVCTORIBVS DOMINICO MACRO MELITENSI ET CAROLO EIVS FRATRE ROMAE Ex Off. Bernardoniana Sub Signo Virtutis Anno 1677 Superior [abbr.: Superiorum] permissu Et privilegiis

HIEROLEXICON, SIVE SACRVM DICTIONARIVM, IN QVO Ecclesiasticae voces, earumque Etymologiae, Origines, Symbola, Caeremoniae, Dubia, Barbara Vocabula, atque Sac. Scripturae, et SS. PP. Phrases Obscurae elucidantur. AVCTORIBVS DOMINICO MACRO MELITENSI, Olim Cath. Eccl. Viterb. Canonico Theol. Sac. Indicis Congregationis Consultore, Proton, Apost. Eq. Aurato, Com. Palat. ET CAROLO EIVS FRATRE Biblioth. Alexandrinae in Archigym. Vrbis Praefecto. OPVS Figuris ornatum, quod praecedit Index Criticus, ac subsequuntur SYLLABVS graecarum vocum exoticarum, de quibus in eo agitur, et CONTRADICTIONES APPARENTES Sac. Script. ab eodem DOMINICO conciliatae, et ex eius Schedis in hac tertia, et postuma impressione auctae. [gap: illustration] ROMAE, Sumptibus PONTII BERNARDON. Via Parionis sub signo Virtutis. M. DC. LXXVII. SVPERIORVM PERMISSV, ET PRIVILEGIIS.

CALO aui frangit, seu fert ligna. a verbo graeco ka/lon, id est, lignum. [Iosue vsus est Gabionitis lixis, et calonibus. Chrysost. in psal. 14.] FR. significat seruum, seu mancipium, quod in exercitu ducitur, ad ferenda, et ministranda ligna, seu lignea instrumenta: a Caladis, ita appellatum existimat Porphir. quia eo die menstrua cibaria accipiebat; vel secundum Accursium a Calendo, id est, vocando, quia ad ministeria huiusmodi serui vocabantur. Hoc vocabulo vsus est Caesar in 2. lib. Belli gallici in 1. belli ciuilis, atque Liuius vbique; vnde apparet, quam perperam senserit Accursius in in l. sed, et si quid la 1. in princip. superallegata; licet in codicibus impressis Vlpiani Calum habeatur. Nec per Calonem ligna frangens intelligitur, vt alii sensere; nam talis operator Calocopus, et Hylocopus dicebatur. Amalt. Onomast. in hac dictione, a vocabulo graeco ka/lon, quod lignum significat. Hinc Calone; etiam dicti sunt calcei ex ligno. Festus, quae Calopedia, Soccum, et Soccoli dicuntur. Vide suo loco. Italice Zoecoli; Liuius iisdem prorsus vocabulis lib. 3. belli Pun. vsus est, inquiens: [Impedimenta subsequi iussit, calones, lixasque, et inualidos milites vallum ferre. et Horat. 1 sermon. Satyr. 2.

Hic se praecipitem tecto dedit: ille flagellis
Ad mortem caesus, fugiens hic decidit acrem
Predonum in turbam: dedit hic pro corpore numos:
Hunc perminxerunt calones.

Et de eodem vocabulo Curtius: [Huic agmini etc. lixarumque, et calonum greges vehebantur. lib. 3. cap. 3.]

CALOGERVS FR. kalo/ghros2, graece Monachum significat. kalo\s2 enim bonum, et ghrai=os2 senem graece denotat.

CALVATVS FR. erat ignominiosa poenitentia. Glossa in can. de benedicto. 32. quaest. 1.

CALVINIANI seu Caluinistae recentiores Haeretici. Vide Companator. Hugonottus.

CALYBITA graece kalubi/ths2, tugurii habitator, S. Ioannes, qui in Lycaonia Romae insula diu in. tugurio permansit, hoc vocabulo cognominatus est.

CALYPTRA FR. Diadematis genus, ab eo, quod fert Venetus Dux non dissimile. [Calyptram in capite panno purpura, et auro intextam circumdatam gestaret; quatenus sursum vergit, et ad pyramidem superficiei funditur. Nicephor. Gregor. hist. lib. 5. et 7. Ioannes rubra talaria cum pyramide margaritis distincta, in cuius summitate purpureus lapis fulgebat, (ea Regum sunt insignia) mox despostica dignitate a Rege muneratur. Georg. Logoth. in Chronic. Constantinop.] Cuius figura ex aeneis valuis templi Vaticani hic immediate describi curauimus. Calyptrae synonima. Vide Camelaucium. Cameseuus [perhaps: Camesaneus]. Mitra. Pileus.

CAMAEVS gemma, in qua figura aliqua coelata, seu incisa est. [Nobilibus lapidibus insculptis,

quos camaeos vulgariter appellamus. Matth. Paris. in hist.] ex gallica voce Gameyen. In Ecclesia Messanensi duo cum cappis ad canonicalem Missam cantatam assistentes, Camei appellantur, fortasse, quia tamquam duae statuae astantes, et nihil agentes, reperiuntur; inde nomen hoc illis inditum fuerat.

CAMBA dictio Germanorum vetusta, quae officinam, vbi ceruisia coquitur significat. [Carisiolum cum terris cultis, et incultis, molendinis, cambis, siluis. Priuil. Caroli VII. Ecclesiae Camaracensi concess. registr. in Chronica Camaracen. lib. 1. cap. 52.] FR. puto legendum potius; [Cum terris, campis, siluis etc.]:||: Idem tamen vocabulum legitur in quadam Eugenii III. epistola ad Episcopum Atrebatensem. [Moledinum aliud cum duobus furnis, et camba.

CAMBORTA extremitates, seu margines. [Camborta, quae sepem desuper firmant. In lege Salica tit. 39.] id est, circuitus virgarum, quibus in extremitate sepimentorum ob firmitatem vinciuntur.

CAMBVCA baculus pastoralis, quo Episcopus in sacris functionibus vtitur. [Cum precibus reliquiis, et cambuca Sancti longius processerat. In vita S. Vvinoci Abb. cap. 13.] Ab aliis Camboca scribitur. [Baculum ipsius, quem vulgo Cambocam vocant, per manum Diaconi transmiserunt. Valfrid. in vita S. Galli lib. 1. cap. 26.] Vide Baculus.

CAMELAVCIVM Camelaucum, Camelaugum, Camelaucus, et Camelausium. Biretum monachale Graecorum, et Benedictinorum, cuius limbus binas appendices parabolicis figuris desinentes habet, quae faciei tempora contegunt. sed Benedictinorum breuiores sunt; suturae autem huiusmodi bireti tantum in quatuor partes aequales fiunt, quae aliquantum eleuatae, quatuor Crucis angulos efformant; eadem forma papale biretum est; sed ex purpureo holoserico raso pro aestate, et villoso armellina pelle subsuto in hieme fertur. [Apostolicus Pontifex cum camelaugo solitus est Romae procedere. Anast. Biblioth.] Vox quidem graeca kamhlau/kion, vt Leo Allatius, vbi de habitu Monachali loquitur, ex eo, quia Camelorum pilis intexti erant, ita dici opinatur. Alii etymologiam deducunt ex graecis dictionibus kau=ma e)lau/nein, quae calorem producere significant; inde Camaurum vocari existimo. FR. Ego tamen contrarium puto, nempe, a Camauro camelaucium deriuari; nam kamaei\s2 capitis muliebris ornamentum erat, et ita appellatum, quia per id kama/eion, id est, cerebri pars defenditur 3 vnde Camelaucium per syncopen a kamaei/s2, et laki/s2 resegmina panni. vide Iunii Lexicon in his dictionibus; nec mirum si Camaurum a muliebri ornamento nomen sumpserit, nam Tiara, quae est Papae ornamentum, et Mitra etiam ornamenta erant, quibus antiquitus feminae vtebantur.:||: [Super caput autem gestat pileum in modum paruuli camelauci, seu cassidis, quod extenditur, super summitatem. Beda de tab. lib. 3. cap. 8.] Igitur Tiara, quae vulgo appellatur Triregnum Summi Pontificis, Camaurum dicitur, de quo vide Epanoclystus. Mitra; vel quia super tale biretum imponebatur, vt in antiquis picturis conspicitur; vel quia Camaurum a Camelaucio diuersificatur, et est idem cum Tiara, et kamaei/s2. Recentiores Graeci vocant Camelephchi, sed ex sententia eiusdem Allatii in dict. tract. lib. 3. cap. 9. Cucullum vocari deberet. Ex figuris sepulcralibus colligitur etiam clericale biretum illius camelaucii formam antiquitus habuisse; sed processu temporis, solida tela subsuta, illi quatuor anguli in modum Crucis aliquantulum subleuati sunt ad formam Clericorum Hispanorum, et Gallorum; soli Itali vnico angulo submisso tres ad honorem Sanctissimae Triadis eleuant, et nihilominus figura Crucis retinetur; multae Religiones adhuc formam antiquam Camelaucii retinent, nempe, cum forma verticalis Crucis absque solido telg fulcimento.

CAMELVS [Facilius est Camelum per foramen acus transire, quam diuitem intrare in regnum coelorum. Matth. cap. 19. nu. 24. Marci cap. 10. num. 25. et Lucae cap. 18. num. 25.] vbi S. Hieronymus, et Origenes, Camelum animal intelligunt; sed melius Christi parabola ad rem faceret, et litteraliter sensus esset, si aeternam Sapientiam de fune, et non de dromedario intellexisse diceremus. nam graece ka/mhlos2 tam animal, quam funem significat. FR. quod confirmatur, quia originalis hebraicus textus non reperitur, vnde non implicat credere, quod mediante graecam lectionem Euangelia in latinum fuissent translata, et antiquorum nullus fide dignus ocularis testis est, quo hebraice dictionem hanc vidisse fateatur; imo nec Euangelia, si enim aliquis esset maxime diligentissimus, et fide dignissimus testis Hieronymus censendus esset: at quid ille in hoc referat ad Damasum Papam scribens, attendamus, vbi de variis latinis Euangeliorum codicibus inter se discrepantibus, sic inquit: [Si enim exemplaribus fides est adhibenda, respondeant quibus?] Tot enim sunt exemplaria pene, quot codices. Sin autem veritas est quaerenda de pluribus: cur non ad graecam originem reuertentes. ea quae vel a vitiosis interpretibus male reddita: vel a praesumptoribus imperitis emendata peruersius; vel a librariis dormitantibus, aut addita sunt, aut mutata corrigimus?] et inferius: [Sit illa vera interpretatio, quam Apostoli probauerunt. De nouo nunc loquor testamento: quod

graecum esse, non dubium est, excepto Apostolo Mattheo, qui primus in Iudae Euangelium Christi hebraicis litteris edidit.] Sed neque ad hieronymianas manus hebraicum Matthaei Euangelium peruenit; quod ex eius dem Doctoris verbis inferius ibidem colligitur vbi sic fatetur: [Igitur haec praesens praefatiuncula pollicetur quatuor tantum Euangelia, quorum ordo est iste, Matthaeus, Marcus, Lucas, Ioannes; codicum graecorum emendata collatione, sed veterum, quae ne multum a lectionis latinae consuetudine discreparent, ita calamo temperauimus etc.] Mirum ergo non esset, si nomen illud Cameli in graeco textu positum, quod funem in eo idiomate etiam significat; perperam aliqui animal intellexissent, cuius nominis significationem analogicam tam ad dromedarium, quam ad funem habere minime aduertentes. Sic etiam Io:Bapt. Iona paucis abhinc annis Romae in sua Euangeliorum hebraica translatione dromedarium transpunxerat. Ad id vero, quod pro suae intentionis comprobatione affert D. Hieronymus ex Talmudistis Rabbinis se didicisse, inter eos, nempe, solitam fuisse hanc parabolam de dromedario per acum transire affirmantibus; tripliciter responderi posset. Primo, quod cum hoc inuidum genus Euangelium Filii Dei tam odiose insectet; ideo congrue credendum est, vt improprium aeternae veritatis sermonem impostores Rabbini redderent; hanc falsam eruditionem pio Doctori suadere conati sint; nam licet aliquid lucri in veteris testamenti oceano eorum commercio assequi valeat; in Euangelico tamen salutis portu, nil spei boni erit cum eis. Respondendum secundo, quod Rabbini isti caecutientes in talmudicis nugis, quae nonnisi impropria, et nauseantia facta, dictaque continent; hinc corum fabulosis loquendi modis, ac parabolis ex illa foetida Talmudi lacuna fortasse expiscatis, nulla fides praestanda erit. Tertio dicendum Rabbinos aequiuocatos fuisse de vna phrasi ad aliam; nam penes Hebraeos prouerbium erat exaggeratiuum Camelum deglutire, et non Camelum per acum transire; quo loquendi modo Saluator noster vsus est. Matth. 23. num. 24. inquiens. [Duces caeci, et excolentes calicem, camelum autem glutientes.] Quare Baronius ann. 33. Caninium sequens, elephantem per acum transire, antiquum adagium fuisse, sine exemplari fulcimento asserit; nec non Hierosolymitanam angustam portam; Foramen acus appellatam refert; sed re vera nonnisi ignotum per ignotius, sine vllo documento probante referre videtur. Igitur rectius Suidae credendum, qui ka/mhlos2 graece funiculum crassum significare docet. Et Calepinus Camelum latine etiam funem dici astruit indict. Camelus, vbi sic habet. [Camelus funis nauticus, quo anchorae religantur, de quo aliqui intelligunt illud in Euangelio, facilius est Camelum per foramen acus intrare etc.] Vide hic Acus. Curcuba.

CAMERA PAPAGALLI. FR. Camera sic appellata in vaticano palatio, vbi habebatur Consistorium secretum. [Consistorium secretum celebratur in Aula aliqua palatii Apostolici remotiori (Cameram papagalli, quae est in Vaticano, appellant) sed pontificalis parieti adhaeret in medio surgit a solo sine thalamo etc. Caeremon. Rom. lib. 1. sect. 9. cap. 3.]

CAMERARIVS Cardinalis, qui Camerae Apostolicae prouentus curam habet, et in sede vacante per illos dies, in quibus adhuc conclaue non celebratur, magnam iurisdictionem habet, et monetam cum gentilitiis eius insigniis cudit, qui Cardinalis si Sede vacante decedere contigerit, ex facultate bullae Clementis V. ipsi Cardinales in eadem dignitate alium substituere debent.

CAMERATVS arcuatus, fornicatus, testudinatus. [Super columnas in quadrifico cameratas musiuo, pulchrisque metallis decorauit. Anst. biblioth. in Paschali,] FR. latinum est nomen, vnde Camero, et Concamero dicitur [Dinocrates Architectus Alexandri Arsinoes templum concamerare inchoauerat. Plin. lib. 34. cap. 14.]

CAMESANEVS FR. appellatiuum nomen indumenti. [Constantino Pontifice ad octauum lapidem Constantinopoli appulso, Tiberius Iustiniani IMperatoris filius, et ipse Imperator cum patritiis, et omni nobilitare, Cyrusque Patriarcha cum Clero obuii processerunt: Pontifex Rom. camesaneum papalem amictum indutus sollemni totius constantinopolitanae Vrbis pompa in Regiam est profestus, Blond. decad. 1. lib. 10.]

CAMILABO FR. pannus vtrimque dependens a pileo Patriarchae. Lexicon graecum.

CAMINATA FR. Regio, Vicus. In legib. Longobard. et Bullar. Casinen. to. 2. Constit. 122.

CAMISATVS Clericus, qui curam habebat infundendi aquam calidam in calice post consecrationem. iuxta ritum Graecorum, qui kwdwnofo/ros2 ab ipsis appellatur, de quo Curopalata. Vide hic. Aquarii, FR. ita Meursii Glossa.

CAMISIA Alba, vestis sacra. [Indutus camisia linea, quae communi nomine dicitur alba Bless. ser. 41.] Aliquando pro superpelliceo, seu rochetto accipitur: ita intelligenda sunt verba Caesarii de pio illo Episcopo loquentis, qui pauperis plagam curauerat, vbi sic ait: [Cumque adhiberet partem camisiae suae, quae de panno erat satis subtili. lib. 8. cap. 32.] Certum quidem est Praesulem hunc in tali incidentia rochettum, et non albam adhibuisse: de Alba diximus suo loco.