CAMENA Early Modern Latin Texts

HIEROLEXICON SIVE SACRVM DICTIONARIVM AVCTORIBVS DOMINICO MACRO MELITENSI ET CAROLO EIVS FRATRE ROMAE Ex Off. Bernardoniana Sub Signo Virtutis Anno 1677 Superior [abbr.: Superiorum] permissu Et privilegiis

HIEROLEXICON, SIVE SACRVM DICTIONARIVM, IN QVO Ecclesiasticae voces, earumque Etymologiae, Origines, Symbola, Caeremoniae, Dubia, Barbara Vocabula, atque Sac. Scripturae, et SS. PP. Phrases Obscurae elucidantur. AVCTORIBVS DOMINICO MACRO MELITENSI, Olim Cath. Eccl. Viterb. Canonico Theol. Sac. Indicis Congregationis Consultore, Proton, Apost. Eq. Aurato, Com. Palat. ET CAROLO EIVS FRATRE Biblioth. Alexandrinae in Archigym. Vrbis Praefecto. OPVS Figuris ornatum, quod praecedit Index Criticus, ac subsequuntur SYLLABVS graecarum vocum exoticarum, de quibus in eo agitur, et CONTRADICTIONES APPARENTES Sac. Script. ab eodem DOMINICO conciliatae, et ex eius Schedis in hac tertia, et postuma impressione auctae. [gap: illustration] ROMAE, Sumptibus PONTII BERNARDON. Via Parionis sub signo Virtutis. M. DC. LXXVII. SVPERIORVM PERMISSV, ET PRIVILEGIIS.

COMMVNICATORES FR. Dicuntur Episcopi. Gloss. in can. de Induciis. 3. quaest. 3.

COMMVNIO LAICA, ad quam poenitentiam condemnabantur Clerici, vt in 1. quaest. 7. can si qui Presbyteri. FR. Ecclesiastici enim poenitentes etiam ab infimis officiis Clericorum excludebantur. can. Canones. dist. 50. et can. placuit. eadem dist.:||: Pamelius, et alii putant fuisse Eucharistiae communionem extra presbyterium simul cum laicis. Alii tamen existimant fuisse solam participationem in orationibus Laicorum, cum quibus Clerici poenitentes in Ecclesia collocabantur, quae opinio magis consona videtur; nam multa Conciliorum decreta habentur, in quibus declaratur, quod moriendo aliquis ex istis poenitentibus, non peracta adhuc poenitentia, admitteretur ad laicam communionem: at hoc non poterat de communione Eucharistiae intelligi; sed tantum de participatione, et communione orationum Laicorum. Alii denique pro laica communione sumptionem Sacramenti sub vnica specie panis more Laicorum explicant, quod probant ex decreto Rothomagensis Concil. dc anno 1581. celebrati, vbi in tit. de Episcop. off. num. 11. ordinatur, nempe: [Id, quod fieri primo quoque tempore contra eos, qui a multis annis Sacro presbyteratus Ordine ini tiati, nec dum accesserunt ad Sanctum Sacrificium Missae celebrandum; sed laicam tantum commumonem, eamque raro sumunt.] Vbi manifeste Concilium pro laica communione de sola hostia consecrata intelligit. Nihilominus omagis amplectenda videtur secunda explicatio, vt dixi; nam, quod de hoc Concilio affertur, cum sit recenter celebratum, non vsum fuerat illo antiquorum termino, cum quo non potest concordari, quod mortuis daretur Eucharistia, vt in antiquis Conciliis dicebatur. FR Defunctis Eucharistia afferebatur, vt de Sancto Basilio apud Surium tom. 1. in eius vita narratur, quod ante eius obitum hostia in tres partes diuiserat. [Vnamque supsisse; alteram reseruasse, vt secum sepelitetur; tertiam vero in columba aurea pendente reposuisse.] Et licet in dict. Euchariflia hoc factum neget Auctor; legimus tamen in vsu fuisse etiam Defunctis Eucharistiam afferri, quod deinde cautum suerat in Concilio Carthaginensi Tertio iub hoc decreto. [Placuit, vt corporibus defunctorum Eucharistia non detur. Dictum est enim a Domino accipite, et edite: cadauera autem nec accipere possunt, nec ede re. cap 16.] De Sancto Benedicto scribit etiam in Dial. lib. 2. cap. 24. D: Gregorius, quod cadauer cuiusdam Monachi, qui obierat, dum a Monasterio absque Superioris licentia discesserat, terra eum humare renuebat, quare prae fatus Patriarcha ei Eucharistiam detulerat, et super pectus eius imposita, cum eadem hostia sepultus fuit. Non ergo reicienda omnino erit prima, et tertia expositio, ex implicantia, scilicet, quia per laicam communionem Eucharistiam intelligit. Nam etiam mortuis Eucharistia afferebatur. Vide Corban; sed re vera communio laica alia non erat, nisi declaratio, quod Clericus non gauderet foro ecclesiastico, et communis cum laicis haberetur, ac inhabilis ad consequendos maiores ordines; sic de bigamo clerico in can. 5. dist. 84. habetur, quod: [Quisque clericus, aut viduam, aut secundam duxerit vxorem omni ecclesiasticae dignitatis prinilegio mox denudetur, laica sibi tantum communione concessa etc.] et can. eos, quos. de Consecrat. dist. 4. de Episcopis, Presbyteris, et Diaconis bis baptizatis habetur, quod: [Nec orationi, nec modo fidelium: sed nec catechumenorum quidem omnibus modis interesse, quibus laica communio in morte est reddenda.] Vide Communio peregrina.

COMMVNIO PASSIVA, quae libere, et sine meritorum differentia omnibus concedebatur, qua phrasi vsi sunt Patres Carthaginensis Concilii, nomen a Passiuu; deriuatum, cuius diuersa vocabula deriuantia. Vide Passiuitas. FR. vide Latinium in Correct. Conciliorum. tit. Concil. Carthag. l. cap. 2.

COMMVNIO PEREGRINA. FR. in qua admittebantur Peregrini, scilicet, in parricipatione orationum, secus vero in participatione Sacramentorum, antequam formatas litteras eorum Ordinariorum ostendissent, quae eos Catholicos esse testabantur. Baron. An. 400. num. 67. Glossa vero in can. contumaces. dist. 50. ait esse eandem, ac laica communio, ibique Postillator per Gommunionem communem obseruantiam, et conuersationem ex Archidiacono intelligit. Sed puto communionem peregrinam eandem esse, ac communionem extraneam, id est, a communione fidelium exclusio. [Et causam perdat, et a communione efficiatur extraneus. can. Inolita. 11. quaest. 1.] Sed arctior poena videtur esse ex can. haec huius. 12. q. 2. vbi sic ait. [Reus sacrilegii prolixiori anathemate condemnetur, et vix ei peregrina communio concedatur.

COMO uerbum, comam nutrio. [Sed quoniam: et arbusta vestiunt, et lini herbida post virorem lauacro niuescunt, nec fuit satis tunicam pangere, et serere, ni etiam piscari vestitum contigisset; nam, et de mari vellera, quae muscosae lanositatis lautiores conchae comant. Tertull. de pall. cap. 37.

COMPAGI Sandaliorum genus: quibus Imperatores, et Romani Senatores vtebantur, a graeco vocabulo *kampa/gia, quod retia significat. confibulabantur enim ad modum retium, vt in antiquis sculpturis, et picturis aspicitur; alii eodem modo, quo Graeci, latine

Compagium, et Compagus scribunt: [Accedens Mauritius Subdiaconus, orarium de eins collo abslulit; et ante pedes eius proiecit, et compagos eius abscidit. Anast. in Steph. IV.] FR. dicitur etiam latine Campagum sic Capitolinus in Maximinis Impp. de Maximino patre, inquit: [Calciamentum eius, id est, campagum regium.] Sed Trebell. Pollio Campagos dixit in duobus Galienis Impp. nempe; [Caligas gemmatas annexuit, quum campagos reticulos appella ret.] Erat insuper solius Pontificis indumen tum: Ita in Collectan. Anastasii a Sirmondo in 8. edita pag. 259. vbi de S. Martino Papa, et Martyre loquens, ait: quod inter alias reli quias huius Sancti a Theodoro receptas: [Et vno de compagis eius, id est, caligis, quos nullus alius, nisi Romanus Pontifex portat.]:||: Qui solis Ecclesiae Messanensis Diaconibus concessi fuerant. can. peruenit ad nos. dist. 93. Hinc Mesanenses Canonici in officio Diaconi hoc priuilegio adhuc vtuntur. Processu deinde temporis vsi sunt compagis etiam Ecclesiae Rom. Diaconi. [Compagi calciamenti genus, quo vtebantur Diaconi Romani. Papias.] Licet hoc apostolicum indultum extensum deinde fuerit ad aliarum Ecclesiarum Diaconos, vt ex Concilii Toletani verbis colligitur, vbi sic: [Compages vero calceari absque apostolica licentia non permittitur Diaconis.] Nihilominus illius manutentio nullibi reperitur, nisi Messanae solum retenta. FR. corrigendus tamen est Amalarii textus, vbi perperam Compobis pro Compagis. lib. 2. de Eccles. off. cap. 18. habet. Vide Caligae. Sandalia. Psachnion.

COMPAGO FR. nomen, quod coniunctionem denotat a verbo Compingo deductum. sed est maxima quaestio inter linguae latinae Antesignanos, an debeat hoc nomen Compago, Compa ginis; vel Compago, Compagis declinari: in primo sensu habentur Manilii, Ouidii, et Seneca auctoritates; ille enim cecinerat 1. Astronom.

Atque ita disparibus calamis compagine cerae
Inter se iunctis nomen tenuisse puellae.

Atque Seneca: [Flammarum violentia compaginem soli rupit, siue vetustas. epist. 14. ad Lucillum.] In secundo autem sensu fuere Cicero, Pacuuius, Virgilius, Liuius, Suetonius, Gellius, ac alii. [Nam dum sumus in his compagibus corporis munere quodam necessitatis, et graui opere perfungimur. Ciero de Senect] quare si in genitiuo Compaginis declinadum esset, certe non Compagibus; sed Compaginibus Cicero dicere debuisset. [Saluete gemini mei compages sanguinis. Pacuuius;] nota quod non dixerat Compagines sanguinis. Item Virg. 1. Aeneid.

--- Remo cum fratre Quirinus
Iura dabunt: dirae ferro, et compagibus arctis
Clauduntur belli portae.

Vicit hiems: laxis laterum compagibus omnes
Accipiunt immicum imbrem, remisque fatiscunt.

Sic fatus, validis ingentem viribus hastam
In latus, inque feri curuam compagibus aluum
Contorsit.

Atque Liuius. [Compagibus omnibus aquam accipit nauis: Decad. 4. lib. 3. Compagibus sellae laxatis. Sueton. in Aug. cap. 45. Compages mundi. Gell. lib. 6. cap. 1.] Hos secundae opinionis Auctores secutus est D. August. inquiens: [Accedat, credat, incorporetur, vt viuificetur. Non abhorreat a compage membrorum. tract. 26. in Ioan. post medium.]

COMPANATOR et Impanator, haereticus sectarum, quae asserunt, panem in Sacramento Altaris non transubstantiari. [Verumtamen vt cumulate satisfaciamus Valdensi, et quem velut Berengerianum companatorem traduxit, per ora Catholicorum amplectetur, sibi in Eucharistiae rebus consentientem. 10: Picard. in annot. 2. S. Ansel. de Sacr. Altaris.] Idemque inferius. [Impanatorum, atque adeo nostra. tium Caluinianorum colluuiem dissipauit.

COMPASSOR Commiserator. [Feriant, et inuitent patrem Orphanorum, iudicem viduarum, et compassorem pauperum Domini. Paulin. epist. 33. de Gazoph.

COMPATESCO Compatior. [Vestrae volumus compatescere infirmitati. S. Bonif. epist. 81.

COMPATRES et Compaternitas. FR. Patrini in Baptismo, seu Confirmatione. Gloss. in can. peruenit. 30. quaest. 1. can. si quis 30. quaest. 4. et can, omnes. ibid. quaest. 1. qui dicti sunt Initiatores, Vide Baptismus.

COMPETENTES Vide Catechumeni. Competentium pascha. Capitilauium. Regenerandus.

COMPITA FR. Locus, vbi plures viae concurrunt. [Se irretire laqueis non dubitauit, atque gentilium more, per abrupta itinera, et compita insidians etc. can. de viro. 12. quaest. 2.

COMPLENDA seu Ad complenda, et Completae. FR. ultimae Missae preces. [Tali quidem passione vexatus est vsque ad completas. In vita S. Bercharii Abb.] Vide Postcommunio.

COMPLETORIVM ultima canonicarum horarum pars, qua recitatione totum diei officium completur, seu quia in hac parte vltimum adimplementum in aeterna Beatorum gloria designatur. Hug. de Sancto Vict. in Speculo Eccl. cap. 3. Ab Isidoro lib. 1. cap. 2. Completa

ditur. FR. Initium noctis, in Regul. S.Columbani. Prima noctis hora a S. Fructuoso Bracarense. ai)/thsis2, id est, Petitio a S. Basilio. Duodena. In vita S. Rusticulae Abbatissae, in ordine psalmodiae: eodem pacto Duodecima appellatur etiam a S. Aureliano.:||: Graeci autem, a)po/deipnon, id est, post cenam vocant, et est penes eos a)po/deipnon me/ga, id est, completorium maius, quod in quadragesima recitatur: aliud cst a)po/deipnon mikro/n, nempe, completorium minus, pro totius anni cursu. Io. Card. Bona in tract. de psallen. Eccles. Armonia, S. Benedictum Abb. Completorii institutorem fuisse demonstrat; sed haec bene concluderent de institutione huius canonicae horae, quo ad Ecclesiam Occidentalem, nam inter Orientales Chri stianos diuersarum nationum, et rituum Completorium, Post cenam appellatum, vt supra de Graecis dictum est, ante Diui Benedicti tempora in vsu fuisse reperitur, et S: Basilius in eius reg. interrog. 37. Completorium sic describit. [Tum primis se iam noctis intendentibus tenobris sequetur petitio, vt quies; quam sumus capturi, inoffensa, ac vitio libera sit, qua hora etiam necessario nonagesimus recitari psalmus debet.] Psalmus autem 90. est: Qui habitat etc. in Completorio positus; per Quietem inoffensam, et vitio liberam, quam procari admonet; id certe est, quod nos in hymno, ac aliis Completorii precibus Deum solemus rogare: per Iam noctis intendentibus tenebris, noctis principium, et recitationis Completorii tempus designat, in quos periodo Maronitas Monachos in Monte Libano egomet expertus sum Completorium recitare. Sanctus autem Basilius in fine saeculi sccundi, et principio tertii vixerat, at Diuus Benedictus post quintum exstiterat saeculum. Item dubiosum etiam quo ad Ecclesiam Occidentalem redditur, an ante praefatum Patriarcham Benedictum Completorium reperiretur. Videntur enim D Ambrosius, et Prudentius, qui integro quasi saeculo ante D. Benedictum floruerant, de hac canonica hora mentionem facere: Sanctus namque Doctor. lib 3. de Virginibus, inquit: [Sollemnes orationes cum gratiarum actione sunt deferendae, et hora incensi:] En Vesperae, [Cum denique cubitum pergimus.] En Completorium. Nec Orationes istae priuatae intelligendae sunt, quia Sollemnes, et Horam incensi vocat. Habemus insuper, quod Comletorium Somnum dicebatur; nam in ipso quietum (ut supra diximus) somnum a Domino deprecatur: hinc in Emeritano Concilio sub Vitaliano de anno 666. celebrato, hoc decretum legitur: [Oportet, vt sicut in aliis Ecclesiis vespertino tempore post lumen oblatum, prius dicitur vespertinum, quam somnum in diebus fcstis, ita et in nostris custodiatur Ecclesiis.] Prudentius quoque Ambrosii coaetaneus, et Benedicti praecessor in eius hymnis vnum pro Vesperis, quem Ante somnum intitulauit, et alium pro Completorio, quem vocauit Somnum, composuerat Nos anticipamus tempus ad Completorium, vt saecularibus praebeamus interueniendi commodum. Dicitur lectio breuis in principio huius horae, et non in fine, sicut fit ad primam, quia ea peracta, Monachi cuncti in silentio ad dormitionem ibant; seu quisa prius ante Completorium Sanctorum Patrum collationes legere solebant, ad componendam mentem in diurnis negotiis distractam, ideo illis verbis Conucrte nos etc. incipitur, cum quibus a saecularibus cogitationibus mentem conuerti precamut. Insuper, cum Completorium sit Electorum symbolum; ideo hymnus ante capitulum dicitur, quod non sit in aliis horis, quia cum sit hymnus victoriae signum, et electi eam iam adepti sint; hinc ad consecutionem illius exhortatione non indigent. Hugo in speculo cap. 3. Completorium, et Prima ambae immutabiles, et inuariabiles semper sunt, quibus monemur, vt nostrarum rectarum actionum principium, et finis stabiles esse debeant. Insuper in memoriam dominicae sepulturae canitur Completorium, in qua horae ipse etiam Dominus in horto ad Patrem orauit. De Completorii cantico Nunc dimittis. Vide Canticum. In Confessione ad Primam, et Com. pletorium Moniales debent dicere Et vobis fratres. Vide Confessio.

COMPLVTVS pluuia madefactus. [Pars vna compluta est, et pars super quam non pluuia ruit. Amos. cap. 4.

COMPROVINCIALIS nomen correlatiuum vnius Episcopi ad alium eiusdem prouinciae, sub eodem, nempe, Metropolitano, quem Consuffraganeum D. Bernardus epist. 40. appellauit. Vide Collega. Suffraganeus.

COMPVRGATOR. FR. Iudex delegatus pro purgatione alicuius delicti. Vide Iuramentum.

CONCAMBIVM cambium. [In hoc loco latroni serio poenitenti culpa dimittitur, Mater Discipulo commendatur, et Discipulus pro Filio Matri miserabili concambio substitutur. Guliel. Tyrius de Terra Sancta.] vbi de Galuario Monte agit. Reperitut etiam Camium. Concamium. Cambium. et Cambio, bis verbum. [Calices, et libros nostros oppignorauimus; modo Dominus immisit nobis hominem, qui nobis tan. tum auri dedit, vt ei quantitas in duplo erogatis respondeat, vnde vndo illud cambire pro argento, vt ex eo pignora nostra possim redimere. Caesar. lib. 4. cap. 67.] FR. [Nec aliqui ipecuniam cambire cogantur Inextrau. comm, de decimis.]:||: Item Procamio sic in fundatione Cluniacensis Monasterii: [Non distrahat, non minuat, non procamiet, non beneficiet aliquam personam.

CONCEDO FR. pro condono, et absoluo. [Cum Iudaei asserunt peccata a solo Deo posse concedi. D. Ambros. lib. 5. in cap. 5. Lucae.