CAMENA Early Modern Latin Texts

HIEROLEXICON SIVE SACRVM DICTIONARIVM AVCTORIBVS DOMINICO MACRO MELITENSI ET CAROLO EIVS FRATRE ROMAE Ex Off. Bernardoniana Sub Signo Virtutis Anno 1677 Superior [abbr.: Superiorum] permissu Et privilegiis

HIEROLEXICON, SIVE SACRVM DICTIONARIVM, IN QVO Ecclesiasticae voces, earumque Etymologiae, Origines, Symbola, Caeremoniae, Dubia, Barbara Vocabula, atque Sac. Scripturae, et SS. PP. Phrases Obscurae elucidantur. AVCTORIBVS DOMINICO MACRO MELITENSI, Olim Cath. Eccl. Viterb. Canonico Theol. Sac. Indicis Congregationis Consultore, Proton, Apost. Eq. Aurato, Com. Palat. ET CAROLO EIVS FRATRE Biblioth. Alexandrinae in Archigym. Vrbis Praefecto. OPVS Figuris ornatum, quod praecedit Index Criticus, ac subsequuntur SYLLABVS graecarum vocum exoticarum, de quibus in eo agitur, et CONTRADICTIONES APPARENTES Sac. Script. ab eodem DOMINICO conciliatae, et ex eius Schedis in hac tertia, et postuma impressione auctae. [gap: illustration] ROMAE, Sumptibus PONTII BERNARDON. Via Parionis sub signo Virtutis. M. DC. LXXVII. SVPERIORVM PERMISSV, ET PRIVILEGIIS.

ELEPHANTINVS MORBVS, FR. lepra, ita dicta, quia cutem scabiosam reddit ad instar elephantum. [Nam quatuor Monachi, qui eundem vrsum occiderant, statim elephantino morbo percussi sunt, vt membris putrescentibus, interirent. D. Gregor. lib. 3. dialog. cap. 15.

ELITIGATVS ineluctabilis. [Vt ipsam terram Abbas habeat euindicatam, atque elitigatam, ne sit postmodum ex hac re, omnique tempore subita causatio. In Marculfi formulario a Bigonio correcto]. FR. in vetusto autem codice Elidiatam mendose legebatur.

ELOGIVM testamentum. [Et quoniam scribitis Dulcinum decessorem ipsius nihil de rebus Ecclesiae suae fuisse testatum; sed de propriis, ac magis quae in praedicto Monasterio fidelium oblatione collata sunt, elogium condidisse. D. Greg. in regist. lib. 8. cap. 33.] In aliquibus codicibus. Eulogium mendose habetur. FR. [Et supremae voluntatis elogio. in 3. decretal. tit. 24. cap. 3.] vbi Supremae. id est, vltimae intel. ligendum est. Idem vocabulum habetur in C. de testamentis. l. iubemus. Item reperitur: Elogicus, pro testamentario. [Ex ipsius elogica scriptione coniecturam capesso. Aldhel. lib. de Virgin. cap. 14.

ELVL FR. sextus Hebraeorum mensis. Pereira disp. 1. in cap. 12. Exod. num. 4. Ribera in cap. 2. Aggaei nu. 6. Matthaeus Beroaldus lib. 1. chro nolog. cap. 6. Salianus tom. 2. Anno mundi 2544. num. 94. in quo volumine tabulas expansas exhibet calendarii Hebraeorum.

ELVMINATVS excaecatus. [Nam quis ab hominum tam procul sensu; quis gemino obtutu eluminatus. Sidonius. lib. 8. epist. 12.

ELVSIO DONATIONIS PAPAE. FR. dicitur quando quis a Sede Apostolica aliquod beneficium obtinuerat, deinde ab Ordinario loci super idem beneficium concessionem impetrat. In decretal. de sententia, et re iudicata cap. 12. et ibi Glossa.

ELYMAS Magus ab hebraica dictione Elem sapientem, seu Dei consiliarium significante. [Resistebat autem illis Elymas magus; sic enim interpretatur nomen eius. Actor cap. 13.

EMANSOR FR. miles, qui causa furandi, ab exercitu discedit, et regreditur, hinc Itali domesticum furem, qui frequenter, ac paulatim furatur Ladro manso appellant. [Tempus discernit emansorem a furtiuo, et effractorem a fure, vel furem diurnum a nocturno can aut facta puniantur. de poenit. dist. 1.] et ibi sic Glossa. [Emansor est ille, qui diu vagatus est, et ad castra reuertitur. ff. de re milit. l. 3. §. 1.

EMBOLISMVS [note of the transcriber: in the print: EMBOLSIMVS] graecum vocab. e)mbolismo/s2, id est, intercalatio, sic appellata fuit oratio illa, quae post Paternoster dicitur submisse in Missa, nempe, Libera nos quaesumus Domine etc. et dicitur embolisinus, quia interponitur in hoc loco, et repetitur id, quod in dominicali oratione postulabatur. [In embolismo secreto orat pro pace danda. Petr. Blesen. serm 46. Tertio dicit embolismum eiusdem orationis, quae est Libera nos quaesumus etc. Idem serm. 43.] Dicitur submissa voce, ad denotandum silenrinm tempore Christi sepulturae, quando tacuere (sicut Innocentius Papa notauit) et quieuerunt omnes praeter ipsum Redemptorem, cuius tunc anima ad Limbum descenderat, ad Sanctos, Patres liberando, ideoque Sacerdos Christum repraesentans, sub silentio orat: sed die Veneris Sancti alta voce pronuntiatur, ad significandam manifestam Saluatoris victoriam, Cruce mediante, obtentam. In ritu vero ambrosiano semper alta voce pronuntiatur.

EMBOLVS ambulacrum, seu porticus, graece, e)/mbolos2. a verbo emba/llw, id est, ingredior, dicitur. [Ille iacebat in occidentali embolo eiusdem plateae. Cyrill. Scyopolit. in vita S. Sabae. Mauritius porro Carianum embolum in Blanchernis condidit, in eoque omnem suam a pueritia, vsque ad imperatoriam dignitatem vitae historiam suae depingit. Cedren.] Isidorus tamen Imbolum appellat. Vide suo loco. Item repetitur Embolis nedum in significatione ingressionis; sed etiam egressionis [correction of the printer; in the print agressionis], et in hoc sensu intelligenda sunt verba Gunteri apud Canisium, in hist. constantinopolitana, vbi sic ait: [Tempore autem illo missus est ad exercitum nostrum Cardinalis quidam Petrus, videlicet, Capuanus, quem Summus Pontifex ad hoc direxerat, vt praefatam sedaret controuersiam, ageretque cum Veneris, vt felici embole, id est, Christi militiae, maturum versus Alexandriam praestarent nauigium.] Tandem Embola Constantinopolitani ingressum, seu aduectionem frumenti in illam Ciuitatem appellabant.

EMBRIMIVM puluinaris species, super quod egyptiaci Monachi sedebant, et ad dormiendum caput reclinabant, ex fasce stramentorum, seu iuncorum, fortasse a verbo graeco e)mbre/mw deriuatur, quod strepitare significat; nam simile stramentum solet conculcatum strepitum reddere, seu, vt alii malunt a verbo etiam graeco bri/zein, id est, dormitare, propter reclinatoris incommodum, et quiescendi modum, in quo perfectum somnum capi minime poterat. [Hiitaque Beatus Moses collationi nostrae dans fis nem, adhuc nos auidos, et de ore suo pendentes, degustare somnum paulisper hortatus est, iisdem ipsis, quibus insidebamus psiathiis admonens incumbere, embrimiis pariter capiti nostro ceruicalium vice soppositis. Cassian. collat. 1. cap. vlt. Stratum autem quid erat aliud, quam storea, et quae folent appellare centonium, et embrimium. in vita S. Euthimii apud Surium 20. Ianuar.] FR. Ergo non puluinar; sed stoream ex Euthimii vita colligitur fuisse;

quare ex citata Cassiani collat. satis colligitur, quod anditores B. Mosis, auidi illum andiendi dormire minime curabant; sed Magistri hortatu, et ne ab eius praesentia discederent, ea auiditate detenti, conati sunt psiathiis, in quibus sedebant paulispet dormitare, vt denuo excitati illum audirent, qua necessitate vsi sunt storeis, siue embrimiis inuolutis puluinaris loco, non quod embrimium puluinar erat ex se; sed per accidens.

EMBROCHA a graeco vocabulo e)mbrokh/; medicorum terminus, quo denotantur optiones, in quibus per aliquod temporis spatium aliquod ingrediens poni debeat, vt is virtntem suam commumcet, quo vocabulo vtitur in eius epist. 7 D. Ignatius Martyr.

EMBRYORECTES formatur ex graecis vocibus e)mbruorh/kths2, id est, chirurgicum instrumentum quo discinditur embrio, vt eis materno vtero, frustratim extrahatur, quo vocabulo vtitur Tertullianus in libro de anima.

EMENDA FR. taxatio poenae. [Quod tertia pars emendarum, quas homines quinque parochiarum pro suis excessibus soluere compelluntur. In decretal. de offic. iud. ordin. cap. 18.

EMPHANISTICA graeca dictio e)mranistka/, id est, manifestatiua. a verbo e)mfani/+zw, manifesto. Emphauistica igitur erat solutio, quae ab initiatis fiebat, quando alicui Ecclesiae ascribebantur; nam Sic inter Clericos manifestabantur annumeratos esse: [Si quis in Constantinopolitana Ciuitate Clericus factus fuerit, si quidem magne Ecclesiae Clericus factus sit; emphanistica praestet, quae ex consuetudine praestari opportet; sin autem alterius Oratorii Clericus factus fuerit. nihil ab eo emphanifticarum nomine exigatur, Iulian. Antecess. constit 50. ab alli tamen Insinuatiua dicitur.

EMPHYTEVSIS FR. Insitus surcularis, seu plantatio. a verbo graeco e)mfuteu/w, id est, inoculo: contractus penes suristas intelligitur, quo di rectus Dominus alieuius fundi vsumfructum eius concedit, cum pacto meliorandi, et soluendi annuales responsiones; atque huiusmodi fundus, adimpletis conditionibus in contractu appositis, numquam ad directum Dominum pro tempore in obligatione apposito reuertitur, quod a Zenone Imperatore pro stabilibus sterilibus, et ad infructuosas terras meliorandas introductum fuit; hodie tamen pro fructiferis etiam conceditur; qui vero huiusmodi obligationibus succumbit Emphyteutes appellatur, cuius melioramentum a Iustiniano Emponema dicitur a graeco e)mpo/nhma, id est, fatigatio, seu labor; nielioramenta enim sudoribus fatigentur. Vide Accensator. Dominicata. Gaphans. Prccaria.

EMPORIVM FR. locus vbi merces concurrunt. Hinc vbi in Deuteron. cap. 33. num. 20. habet Vulgata. [Qui inundationem maris quasi lac sugent, et thesauros, absconditos arenarum.] LXX. legunt e)mpo/eia, id est, [Diuitiae maris lactabunt te, et eniporia maritima habitantium] et Theodoretus [Emporia negotiatio] vertit.

EMVNCTORIA FR. forficulae, quibus ellychnii fungus emungitur. Torrigius in tract. de Cryptis Vatican. edit. secunda pag 514. [Facies lucernas septem, et pones eas super candelabru, vt luceant ex aduerso. Emunctoria quoque et vbi quae emuncta sunt, exstinguantur, fiant de auro purissimo etc. Exod. cap. 25. n. 37.] ac idem habetur. cap. 37. n. 23: et Numer. cap. 4. n. 9.

EMVNITAS immunitas, Sic in Synodo Papiense, vbi Episcopi a Ludouico Italiae Rege sub hac forma postulauerunt: [Vt emunitates progenitorum vestrorum ita conseruari praecipiatis sicut a glorioso genitore vestro constitutum est.] Quibus respondit Rex: [Statuimus, vt Ecclesiae Dei per totius Regni nostri fundatae terminos, sub nostrae emunitatis tuitione securae cum rebus, et familiis permaneant.] FR. [Et dum iidem maligni, iuxta nostr praedecessoris Bonifacii decreta, pro violata cmunitate illud emendare noluerunt. can. cum deuotissimam. 12. quaest. 2.] et ibi Glossa can. si saeculi. Ibidem. [Pro emunitate nongentos solidos Episcopo componat. can. si quis contumax. 17. quest. 4.] Idem vocab. habetur in Registro Farfen. nu. 319. 321.

ENCAENIA graecum vocab. e)gkai/nia, id est, innouatio, seu dedicatio, applicatur ad Ecclesiae anniuersariam dedicationem. [Facta sunt encaenia apud Constantinopolim, et recondita sunt lipsana Andreae, et Lucae Apostolorum. Paul. Diacon. lib. 16.] Quae sollemnitas a)noi/cion, Anoexium a Balsamone appellatur, id est, nouae Ecclesiae aperitio. Vide Dedicatio.

ENCAVSTVM color liquidus, et incorporeus ad Miniandum, seu scribendum aptatus. [Imputet ergo sibi encausti immunditiam, quae corio inhaesit agnino. D. August. lib. 13. contra Faustum. cap. 18.] Graeca vox e)gkausto/n, pictura inusta. FR. huiusmodi picturae, et scriptu rae genus Plin. lib. 35. cap. 11. sic describit: in principio; [Sed aliquanto vetustiores encausticae picturae exstitere etc.] et inferius. [Encausto pingendi duo fuisse antiquitus genera constat. cera, et in ebore, cestro, id est, viriculo] Turnebus Vericulo legit. In cera ait, quia in tabulis ceratis verteres scribebant Ouid: [Tabulasque coloribus vris: dixit et Martialis lib. 1. [Encaustus Phaeton tabula tibi pictus est.] Inde italicae Enchiostro, seu Inchiostro ab [ncausto atramentum dicitur. Itaque non sine erroris nota Encauto pro Encausto in Theodosiano Codice legitur, vbi sic habetur: [Encauto

nomina adnectant. lib. 11. tit. 16.] Et quod anquitus characteribus coloratis scribebatur. Vide Rubricas. Smaltum. Titulus. [Litera quoque recentior videbatur, quam charta, et a qua videbatur encaustum infectum, vt antiquius appareret. Indecretal. de fide instrument. cap 6.

ENCHIRIDION e)gixori/dion, id est, manuale, et dicitur quidquid ad manus promptum est, vt pugiunculus; liber vsualis, quo titulo d. Aug. quoddam eius opusculum appellauit, quod vulgo Manuale dicitur. Vide Procherium.

ENCHIRIVM e)gxei/eion manualis res, quo vocabulo vsus est D. Hieronymus in denominatione Epigonatii, quod est sacrum Graecorum indumentum, et secundum eiusdem opinionem, linteum significat, quo Pilatus post lotionem manuum se abstersit in exemptione condemnationis Christi, et sic S. Doctor ait. [Enchirium, quod est in zona, Imteum est, quo manus extersit suas. In Theor.] Vide Epigonation.

ENCLISTVS Claustralis, et solitarius, ex graeco e)galeisto/s2, id est, absconsus.

ENCOLPIVM e)gko/lpion, parua Crux pectoralis Episcopi; significat etiam quodlibet pectorale reliquiarium, fortasse a verbo graeco e)gkolpi/zw, quod continere in sinu significat. [Imposuit super colla nostra encolpium, id est, Crucem cum pretioso ligno, vel reliquiis suspensam ex collo Imperatoris, et Episcoporum: Synod. VIII act. 5. Mittimus enclopium aureum, cuius vna facies crystallum inclusam, altera picta nigel lo, et intus habet alterum encolpium, in quo sunt partes honorandi ligni in figura Crucis positae. In act. Concil. Ephes.] Fuit encolpium hoc donum Nicephori Constantinop. Patriarchae Leoni Papae III. missum. Dicitur etiam Phylacterium. Crux plectoralis. Vide suis locis.

ENCYCLIVS CODEX. FR. ita appellatus fuit liber ille, in quo collectae sunt omnes epistolae, quas Patres Concilii Chalced. Leoni Imperatori miserant circa opiniones Timothei Alexandrini, qui codex ab Epiphanio scholastico ex graeco idiomate in latinum translatus fuit; Encyclius enim secundum vim graecae dictionis circularem significat; nam circummittebatur ad veritatem catholicam manifestandam.

ENDELECHISMVS e)ndelexsmo/s2, id est, assiduitas, sic vertunt LXX. verba illa Holocaustum iuge, quae in Num. cap. 28. et Daniele cap. 11. reperiuntur. hoc vocabulo etiam vtitur. D. Chrysost. hom. 1. aduers. Iudaeos.

ENDOTYS altaris mappa, cuius graeca etymologia e)ndu/ths2, ex verbo e)ndu/w, id est, induo, quod secundum vim graecae dictionis Endytis scribi deberet. [Donauit, et endotyn bissinam pretiosissimam, omnem Christi Dei historiam continentem, qua in die Epiphanie aram maximam exornari consueuisse testatur. Agnel. in vita S. Maximi Episcopi Rauen.] Eodem verbo Euchologium vtitur, vbi de caeremonia mentionem facit, quae in feria V. cenae Domini a Patriarcha agitur. Vide Mappa.

ENDROMIS FR. hirsuta, seu villosa vestis ex graeco e)n, in, et dio/mos2, cursus; ad equitandum enim inseruiebat. Legitur etiam Endromidatus: [Tu endromidatus exterius, interius fasceatus. Sidon. Apollinar. lib. 2. epist. 2] Vide Amphimalla.

ENERGEMA e)ne/rghma, operatio, efficacia, et accipitur in malum sensum, scilicet, pro operatione diabolica in Energumenis excitata. Hinc Tertullianus de Philomena a Marcione haeresiarcha vitiata, et ab eo tamquam prophetissa propalata, loquens, ait: [Postea vero immane prostribulum, et ipsam cuius energemate circumuentus, quae ab ea didicit phaneroseis scripsit. Aduersus haeret. cap. 30.

ENERGVMENVS e)nergou/menos2, a daemone agitatus. [Finergumenum, qui ab erratico spiritu agitatur, huius nomen neque ad Altare cum oblatione esse recitandum, neque permittendum, vt sua manu in Ecclesia ministret, Concil. Eliber. can. 9.] Energumeni ex constitutione apostolica ab ordinationibus, et communione fidelium arcentur. [Si quis daemonem habeat, ne fiat clericus; sed neque cum fidelibus precetur. Purgatus autem recipiatur, et si sit dignus, fiat. can. 18.] Item dicitur Arreptitius. [Arreptitios se simulantes, et qui morum improbitate, eorum figuram, et habitum simulate praeferunt, visum est omnimodo puniri. Concil Constantinop. III. can. 6. in Trull.] In Liturgia S. Clementis Papae Energumeni expellebantur tempore consecrationis, et Diaconus alta voce dicebat. Ite Energumeni. FR. nam locum habebant in Ecclesia [Energumeni vero pauimenta domorum Dei intrent. cam. omni die. de consecrat. dist. 5.] Vbi Glossa ex Archidiacono in can. Exorcista. dist. 23. male ait, quod energumenus ab Erge, quod est labor, et Mene, quod est defectus dicatur. Vide Obsessus. Quare energumeni, et publici poenitentes in Missis defunctorum non excludebantur. Vide Pax.

ENEVS stupefactus, attonitus, mutus. [Et nimio stupoe perculsi, quasi enei quidam effecti sunt. In vita Abrahae cap. 5.] Vox quidem graeca e)/nneos2, id est, stupidus. seu potius ab aeneo metallo sic dicitur.

ENGASTRIMYTHVS FR. graecum vocabulum e)ggastai/mhqos2, id est, uentriloquus, sic ab Origene appellatus est quoddam eius opus, in quo de spiritibus pythonicis egit, qui ex ventre responsiones proferebant; contra quem S. Eustathius Antiochiae Archiep. scripserat. Vide Pytho. Pythonicus. Pythonissa.

ENIDIOS marmoris genus, ita frigidissimum, vt in aquam conuertat ambientem aerem. [Est certa species lapidis in genere marmorum

quae enidios appellatur, cuius natura per magistros mineralia conscribentes talis asseritur, quod ex frigidissima naturali eius complexione aerem circumstantem ingrossando, transmutat in aquam: Gulielmus. de Terra Sancta. apud Ca nisium.] et inferius: [Vnde Constantinopoli in veteri palatio imperiali sub terra quasdam conchas marmoreas vidi de simili lapide, quae plenae cxistentes aqua, euacuabantur aliquoties, et reuoluto anno, sine omni humano studio plenae inueniuntur aqua, vt vndique effluant.] Ex quibus effectibus potius legendum puto e)nu/deios2, quod significat In aquam, quia in aquam conuertere facit ambientem aerem. FR. an potius e)/nudros2 dicendum, qui lapis inter pretiosos a Plinio lib. 37. cap. 11. ponitur, et ita appellatur quia, vt ipse inquit: [Ad motum fluctuat intus in ea, veluti in ouis liquor.

ENODE FR. absolute. [Ecce endoe est, quodquod ad laqueum praeparastis. Ennodius in apologetico.

ENOFOTIVS lampas vnius luminis. ex graeca dictione e)no\s2 fwto/s2, id est, vnius lummis, sicut Enneafotius ab. e)nne/w, id est, nouem luminum: denotat: [Obtulit canistra enofotia ex argento purissimo: Anast. in Benedicto III.] In aliquibus mendosis codicibus Enaforus legitur; alii Ennafodius legunt. Item Caniftra enneafosia. Idem in Leone II. id est, nouem iuminum. Reperitur etiam Exafotia, id est sex luminum; apud eundem. Vide Exafoci.

ENOTICVS ex graeca dictione e)nwtiko/s2, id est, vnitiuus, sic appellatus fuit quidam liber a perfido haeretico Zenone Imp. ad instigationem Acacii Patriarchae Constantinop. compositus. in eo enim de vnione differentiarum in dogmatibus fidei inter Catholicos, et Eutichianos agebatur; cuius Auctor callide sub speciositate formulae, et nomine reconciliationis catholicos decipere satagebat, ac tacite Concilii Chalcedonensis decreta abrogare nitebatur. Qui liber a Felice Papa III. in Concilio XL. Episcoporum Italiae damnatus fuit. FR. et ideo praefatus Pontifex Vitalem, et Misenum Episcopos ad Zenonem vna cum Felice defensore miserat, ac citato Patriarcha Romam, is tamen in vindictam temere a sacris dipty chis nomen Pontificis delere conatus est, ac duo legati Pontificis stulte agentes cum perfidia Acacii concurrerunt; secus vero defensor Felix, qui ob id in vinculis iufsu Imperatoris positus fuerat, ac eiusdem Imperatoris sequaces Pacifici appellati sunt, ex eo quia hanc opprobriosam concordiam defendebant. Vide Baronium An. 483. num. 19. An. 484. num. 27. et seqq-Ann. 495. num. 5. et seqq. Ann. 496. num. 53. et An. 519. num. 2. et seqq. Eius etymon. Vide Synodicum.

ENSALMVS incantatio, quae in certis superstitiosis Orationibus continetur, cuiusmodi est oratio illa Crux Christi salua me a quodam Archiepiscopo Graeco composita. de qua Diana par. 4. to. 3. resol. 62. Hieronumus Bardus in suo tractatu medico-politico, Athanas. Kircher tom. 2. Magie aegypt

ENTATICVS uox graeca e)ntatiko/s2, id est, extensiuus. hinc Fulgentius lib. 3. Mythol. de Peleo, et Thetide: [Emplastrum entaticum dixit] quem locum aliqui Emplastromentaticum perperam legunt.

ENTELMA praeceptum, ex graeco verbo e)nte/llomou, id est, iubeo; [Entelma fecit praedicto. Abbati. lib. 1. Chron. Casinen. cap. 49.] Alii tamen Entilma, Entalma, Entolima, seu Entolina legunt.

ENTHECA e)nqh/kh, pecuniam a mensariis sepositam secundum Libonium significat. [Cumque totam enthecam coenobii suam credat esse substantiam. Cassiod. lib. 4. cap. 14.] Item Enthicam [correction of the transcriber; in the print Enhticam] aulicam idem Cassiod. alibi dixit. FR. Sed potius thesauri reconditorium significare videtur, sicut Argyrotheca capsam denotat, in qua argentum conseruatur. [Enthecam habere non licet. Non est Episcoporum seruare aurum, et a se reuocare mendicantis manum. Quottidie tam multi petunt, tam multi gemunt, tam multi inopes nos interpellant, vt plures tristes relinquamus, quia quod dare omnibus possimus, non habemus. Non habemus ergo enthecam. apud Gratianum can. nolo. 12. quaest. 1.] Idem habet Isidor. lib. 15. cap. 5.

ENTHYMESIS e)nqu/mesis2. animatio. [Scilicet de enthymesi, et actromate Tertull. aduers. Haeret. cap. 7.] FR. Calepinus vero cogitationem, et commentationem hunc tertullianicum terminum interpretatur.

EPACTA graecum nomen e)pakta/, intercalares dies denotat, significat, nempe, dierum anni solaris excessum vltra lunarem annum. hic enim 354. dies habet: solaris vero 365. et aliquie plus: itaque solaris annus excedit lunarem in vndecim diebus, praeter horas, et minuta. Hinc epactae notitia nedum ad inuenienda mobilia festa inseruit; sed etiam ad internoscendas lunationes. Regula autem ad dignoscendam in quolibet martii mense nouam epactam haec esset. In quocumque recenti anno vndecim dies supra epactam anni praeteriti adiugendi sunt; at quando numerus excedit trigesimum; tunc excessus trigesimi, erit numerus recentis Epactae. Vide Aureus numerus.

EPAGNOSTICON e)pagnwstike/n, scriptura publica cunctis exposita, et patens, quae vulgo Manifestum dicitur, talis appellatus fuit libellus, qui pro parte Basilii. Imperatoris in Concilio

EPANOCLISTVS ex superiori parte intectus, et coopertus, ex graecis dictionibus e)pa/nw aduerb. quod sonat supra, et klei/stos2, id est, clausus, seu tectus. [Regnum de auro purissimo epanoclistum cum catenulis suis, habens in medio Crucem auream. Anast. Bibl. in Hormisda.] Vbi de corona loquitur, quam Clodoueus Galliae Rex Apostolorum Principi obtulit, de quo in dict. Mitra etiam agemus. Vide Panoclistus. FR. Antiquissimam huius chamauri figuram, eadem prorsus forma, qua adhuc, in capite S. Petri exstantem supra ciborium Lateranensis Ecclesiae attulimus delineatam in dict. Bulla, quam tamen coronam, siue chamaurum Ioseph Maria Soresinus in tractatu de Capitibus SS. Petri, et Pauli pag. 7. inquit non esse amplius illam, quam Clodoueus miserat; sed aliam a Ioanna vtriusque Siciliae Regina dono data. De reliquis huius Tiarae synonimis. Vide Calyptra. Camelaucium. Corona. Diadema.

EPARCHIA et Eparchus FR. officium, et officialis in aula graecorum Impp. e)/parxos2 enim prouinciae praesidem denotat: ex Codini tamen narratione stabuli praefectum fuisse colligitur. (licet ipse huius officii genus non satis explicet) nam dum Theophilus Imperator quodam die equitauerat, occurrit [correction of the transcriber; in the print occourrit] ei muliercula, quae equum, quo ipse Imperator insidebat, suum esse aiebat, quod ille an verum esset perquiri iusserat, cognitaque feminae iustitia; statim ex equo desiluit, eique restituit; reperierat enim, quod Eparchi dolo equum a muliere ablatum fuisset; vnde prouisum deinde fuit, et mos inoleuit, vt semper equos inanes, paratique pro fortuitis occurrentiis in magnatum equitatu conducerentur. Ceterum Eparchus, vt Meursio placet in eius glossa, officium erat inter magnum Pappiam, et magnum Drungarium biglae. Et e)/parxos2 graece est nomen nimis genericum, auxiliatorem, idoneum, et sufficientem significans. Lexicon. Graeco-Lat. Iunii.

EPARCHICON FR. liber in quo notabantur publica Eparchorum, siue Praesidum Edicta.

EPENDYTES tunica, seu scapulare. alii vero Monachi interiorem vestem fuisse credunt, et nonnulli mantum, seu cappam; vis tamen graeci vocabuli e)pendu/ths2. quamlibet exteriorem vestem denotat. [Lauit ependytem suum. In vita S. Anton. cap. 23. Pelliceum habens ependytem. In vita S. Hilar. cap. 3.

EPHEMEREVTA officium religiosae Essenorum familiae, quorum acta Philo Hebraeus descripserat, atque nonnulli, vt D. Hieronymus testatur, Christianos eos esse crediderunt. Nomen igitur hoc fortasse ex graeco e)fhmeei/a, id est; vicissitudo deriuatur; nam vicissim ad vnumqnenque illorum hoc oneris exercitium pertinebat, quod erat signis communitatem commonere, sicut etiam inter Christianos Religiosos hebdomadarii officium alternatim exercetur. [Vbi vero conuenere candidati, et laeti cum summa grauitate ad signum datum a quopiam ephemereuta, priusquam discumbant stantes vna serie decenti, subleuatisque in coelum manibus, atque oculis; his quoniam didiceerent coelestia; illis vtpote incorruptis a muneribus, et a quaestu illicito precantur, vt pla ceat Deo id conuiuium. Philo de vita contemplat.

EPHI mensura aridorum, quae decimam cori partem continebat, nempe, quatuor modios circiter, de qua saepe in Sac. Biblia.

EPHOD uox hebraica, significat superhumerale, quo induebatur Summus Hebraeorum Sacerdos, et aliquando additur dictio Bad. id est, lini, quae sacra vestis erat communis tam Sacerdotibus quam Leuitis; nam Ephod summi Sacerdotis erat nobilius, nempe, auro, hyacintho, coccino, et bysso contextum; reperiebatur denique tertium Ephod politicum laicis permissum, sicut fuit illud a Rege Dauide ante adductionem Arcae saltante, et a samuele adhuc puero delatum, vt D. Hieronymus notanit. FR. erat autem Ephod duobus quadratis partibus formatum, quae partes inter se super humeros coniungebantur, quarum anterior pectus, et posterior tergum tegebant; at ex lateribus minime coniungebantur; super anteriorem partem pendebat Essyn, in quo illae duodecim gemmae erant cum duodecim filiorum Israel nominibus, et a Iosepho Hebraeo lib. 3. Antiq. cap. 8. sic discribitur: [Super hanc teritam (nempe vestem) etiam num induit vocatam Ephodem, graecanicae epomidi similem, ea fit hoc modo ex variis coloribus aro intermixto, ita contexitur, vt circa medium pectus lacuna quaedam relinquatur, maniculis quoque ita exstantibus, vt plane tunica appareat. Lacunae vero inseritur frustum amplitudine palmi, auro eisdem coloribus, quibus ephodes variegatum, id vocatur Essen, ac si dicas rationale: quod ita quadrat, vt adamussim spatium illud circa pectus, a texente relictum expleat, id commititur cum tunica anulis aureis per singulos angulos ex oris tunicae, ac essenis exstantibus intercurrente taenia hyacinthina, et ne quid inter circulos hiet filo hyacinthino suturam explente; in vtroque autem humero singuli sardonyches auro inclusi fibularum vice epomiden adnectunt: his insculpta sunt Iacobi filiorum nomina litteris vernaculis linguae nostratis, in vtroque lapide sena; ita vt seniores dextrum humerum obtineant; quin et Essenem ipsum duodecim gemmae distinguunt, eximia vel magnitudine, vel pulchritudine; ornatus hominibus propter enorme pretium incomparabilis, cui ternae per ordines quatuor inerant, consertae coronulis aureis, ita vt excedere non possint: in primo ordine

sardonyx, topazius, smaragdus: in secundo carbunculus, iaspis, saphitus: in tertio lyncurius, an ethystus, achates: in quarto erysolithus, onyx, beryllus. His erant insculpta filio rum Iacobi nomina, quos tribuum auctores habemus, ordine, quo olim singuli nati fuerant. Cum autem per se illi, quos diximus, anuli sint infirmi, nec possint pondus gemmarum sustinere; alios duos maiores in extremitate rationalis, quae respicit ad collum, eminentes a textura fecerunt; qui suscipiant catenas aureas, opere plexili, venientes per fistulas qua sdam ad extremitates humerorum; quarum catenarum summitas ascendens reducitur post tergum, et circulo, qui est a tergo in epomidis fimbria connectitur: id quod praecipue sustinet ephodem, ne quo pacto defluere possit. Esseni autem assuta erat zona iam dictis coloribus, et auro distincta, quae totum complexa, rursumque supra suturam nodata, deorsum propendere sinebatur. Omnes autem fimbriae, quibusdam oris fistulosis vtrimque includebantur.] In his autem gemmis diuina Oracula recipiebant Hebraei, quod loco cit. cap. 9. Iosephus praedictus insinuauit his verbis: [Quod mirabilius dicam, per duodecim enim lapides, quos supra pectus Pontifex sutos in Essyn, id est, rationale portat, victoriam pugnaturis Deus praenuntiabat; tantus enim splendor fulgebat in, eis, cum nondum exercitus moueretur, vt omni fieret multitudini manifestum eorum auxliis adesse Deum. Cessauit itaque, et essun, et sardonyx splendescere annis ducentis ante haec ego scriberem.] Vnde credendum est, quod antiqua Graecorum superstitio, quae saepe exsacra Scriptura, et ex hebraicis caeremoniis furabatur, etiam id, quod de ephodinis litteris insculptis miraculose narrabant Hebraei, vsurpauerit; Graeci siquidem eodem pacto de eorum ephesinis characteribus mendaciter commentati sunt, nimirum, quod e)fe/sia gra/mmata fuissent magicae virtutis, per quos quicquid optarent, assequerentr, et in omni negotio victores euaderent, vt Suidas, Eustathius in Homeri Odyssea 19. Diogenianus, et Erasmus referunt. Summus Pontifex Christiani Orbis loco Ephod Fanone vtitur. Vide Fanon. Aliquando in Sac. Scriptura per Ephod Sacerdotium intelligitur. Vide Theraphim.

EPHODION FR. e)fo/dion, viaticum. [Videturque Graecos secutus, qui e)fo/dion sumptum viae ad aliarum quoquererum apparatus traducunt, ac saepe e)fo/dion pro eo dicunt, quod est institue, et instrue. Aulus Gellius lib. 17. cap. 2.] vide Viaticum.

EPHRON FR. quare in Ephran mutatus fuerit. D. Hieronymus in Genes. sic explicat: [Postquam pretio victus fuit Ephron, vt sepulcrum venderet, et acciperet argentum, licet cogente Abraham, Vau, litera, quae apud illos pro, O, legitur ablata de eius nomine est, et pro Ephron appellatus est Ephran, significante scriptura non eum fuisse consummatae, perfectaeque virtutis, qui potuerit vendere memoriam mortuorum. apud Gratian. can. postquam. 13. quaest. 2.] vbi Glossa sic explicat: [O, est vltima litera Graecorum, et A, prima, et designat, O, consummationem, et perfectionem, A, initium, et imperfectionem etc.] Ad quod etiam facit illud Hieremiae cap. 6. et 14.Ezech. cap. 4. et 20. Atque. Ioel cap. 1. quando dixerant A. A. A. nescio loqui etc. eorum, scilicet, imperfectionem indicantes. Sequitur itaque in dict. can. Glossa inquiens: [Ephron, id est, perfectus, Ephran, id est, imperfectus.

EPIBATIS e)piba/ths2. FR. pirata, seu maritimus miles. [Epibatis autem totius fraternitatis multitudo sit similis, ipsum quoque mare hic mundus habeatur: S. Clemens epist. 1.

EPICAEIA e)piei/keia, aequitas, benignitas, moderatio. Theologorum, et Canonistarum terminus, quo significatur id, quod absque superioris oraculo aeque interpretari posset. FR. Interpretatio triplicis generis est. Glossa in can. sicut enim. 11. quaest. 1. Interpres autem Proxeneta dicitur. Vide Proxeneta.

EPICITHARISMA e)pikiqa/risma, citharae epilogum, quo consueuerant Antiqui in fine comoediarum vti, vt ea dulcedine lenitos auditores dimitterent. Hinc natum adagium, quo Tertullianus aduersus Valent. cap. 33. vsus est, nempe: [Veluti epicitharisma post fabulam:] FR. pro vitae actiuae symbolo. Vide Cithara.

EPICOMBIA graece e)piko/mbia, quae a Cantacuzeno lib. 1. cap. 41. sic declarantur: [Die, quo Imperator vnctus erat, exit e templo, ab aliquo eius optimatu, quem ad hoc delegerit, in populum iaciuntur epicombia: sunt autem fasciculi segmentis linteis, illigata habentes numismata aurea tria, toridem argentea, aut plura, et obolos aereos totidem; sparguntur huiusmodi fasciculi circa decies mille in vestibulo praecipue. Idem refert Curopalata de off. Aul. Vide Strena. Roga.

EPIGONATION indumentum sacrum Graecorum ad modum calicis bursae formatum, quod ab Episcopis, et aliquibus dignitatibus illius ritus in celebratione vsque ad genua pendens, et ad laeuae latum gestatur. ideo )epigona/tion, seu u(pogona/tion, id est, supergenuale dicitur; significat autem, iuxta Balsamonis sensum, linteum, quo Saluator noster in vltima cena ad lauandos Discipulorum pedes, se praecinxerat; seu, iuxta mentem Simeonis Thessalonicensis, gladium diuinae praedicationis denotat, quod est proprium Episcopi munus. FR. eundem significatum affert in suo Glossario Cabasila, inquiens: [Figura rompheae circumdat illum, genuale appellatum, quod in forma gladii efformatum est]:||: sed huiusmodi significatus potius situi,

in quo defertur, quam fiurae materiali bursae adaptatur, et quando eum celebrans alligat inquit: [Accingere gladio tuo super femur tuum:] ideoque in ea depingunt effigiem Seraphim, quem Deus flammeo gladio, atque versatili ante paradisum voluptatis in custodiam collocauerat. Genes. cap. 3. et quia Seraphim sapientiae symbolum est, quae verius Praelati gladium esse debet. A Sancto Germano Patriarcha Constantinopolitano e)gxei/rion, enchirium (id est, linteum, quod ad manus adhibetur) appellatum fuit, ac linteum, quo Pilatus manus coram populo post lotionem absterserat, significat. Hodie tamen in Ecclesia latina solus Papa in sollemni celebratione vtitur, quod in forma exigui manipuli, et in caeremoniali Romano Subcinctorium, et Subcingulum appellatur, de quo in dict. Cingulum egimus. Anno 1570. Graeci epigonatium eadem, qua Latinorum forma ferebant, vt in quadam epistola Archidiaconi Soliti Maiorano Molphetae Episcopo missa legeram; vbi de sacerdotalibus Graecorum orientalium habitibus distincte agit, et inter alia de epigonatio haec ait; [Dopo si cinge vn altra sorte di cingolo pendente sino al ginocchio come stola picciola, la quale solo quelli, che sono in dignita l'usano, come distri butori de beni.] Quae epistola inter m. ss. Latini Latinii in Bibliotheca Cathedralis Viterbiensis asseruatur. FR. Balsamon in eius primo tomo de Iure Graeco-Romano hunc habitum tantum Episcopis fuisse concessum astruit, atque abusum recentiorum Graecorum damnat, quod illud Abbatibus, aliisque dignitatibus permittant, inquiens: [Sacratissimus epimanicorum, et epigonatiorum amictus solis Episcopis concessus est, tamquam figuram Domini, et seruatoris nostri Dei Iesu Christi gerentibus.] cachinni censuram profecto meretur etymologia, quam huic vocabulo affert Salomon Suueigerus Pseudopraedicans. lib. 2. sui Hodeporici. cap. 62. vbi hoc sacrum indumentum pwgwna/tion vocat, quod barbatum significat. In dict. Cherubim scribitur Epigonathium. Cetera. Vide Buchirium. Epimanicion.

EPILEPTICVS morbus, id est, comitialis, graecum vocabulum e)pilhptiko/s2. [Phronimus igitur Agathensis Episcopi famulus epileptici morbi accessus fatigabatur; ita vt plerumque cadens, ac spumans, linguam suam propriis dentibus laceraret. Gregor. Turon. in vita S. Nicetii.] Ideo corrigi debet textus eiusdem Auctoris lib. 2. de miraculis S. Martini. cap. 18. vbi mendose habet Epilenticum. FR. An, et quando talis infirmus posset celebrare, si esset Sacerdos. Vide 8. Quaestion. 2. per totam, et ibi Glossa.

EPIMANICION graecum nomen. e)pimantkion, id est, manipulus, estque ad instar semimanicae, quae vsque ad cubitum pertingit, atque duae sunt pro vtroque brachio quaelibet ponenda, quibus manicis antiquitus solis Episcopis licitum erat indui, vt Balsamon, et Thessalonicensis Simeon testantur, quorum postremus addit manicas has vincula Christi patientis significare in epist. supra allata in dict. Epigonation. Hodie tamen omnes graeci Sacerdotes eis vtuntur. Vide Brachialia. Manipulus, et §. FR. in dict. Epigonation. In cappella papali Diaconus, et Subdiaconus praeter manipulum, gestant in albae manicis frustilla coloris currentis festi expansa, iuxta antiquum ritum, vt dictum est in dict. Alba.

EPIPHANIA et Theophania [correction of the transcriber; in the print Teophania] voces graecae e)pifa/neia, quae apparitionem, qeofa/neia, diuinam manifestationem significant. festum sollemnissimum, ita vt pro impiis haberentur Imperatores, si ad hoc festum non interuenissent: hanc demonstrationem simulare voluit idemmet Iulianus Apostata, dum in Gallia morabatur, vt Ammianus Marcellinus lib. 21. refert, quod etiam fecerunt alii Augusti, licet Ariani fuissent. Quod. festum, immo triplicata sollemnitas ab Apostolis instituta fuit, ob tria miracula in hac festiuitate memorata; nam in hoc die stella Magos duxit ad praesepe; ad Galileae nuptias aqua in vinum conuersa, ac in Iordane Christus baptizari voluit. Graeci in hac die agunt festum baptismatis Christi in Iordane; sed Ecclesia latina praecipue Magnorum adorationem celebrat. Aegyptii tamen per errorem Natiuitatis Christi agunt festum. Cassian. collat. 10. idem asserere videtur Zonara; nam vbi Ammianus Marcellinus ait, quod Iulianus Apostata se ad Ecclesiam contulerat, quando, nempe; [Mense Ianuario Christiani Epiphania dictitant.] Zonara de eodem accessu loquens: die Natalis Saluatoris hoc accidisse inquit. Ratio autem huius erroris, qui penes Graecos adhuc viget, ea fuit; nam ab Orientalibus vtraque festa Epiphania appellata erat: hinc D. Gregorius Nazian. quandam eius orationem de Christi Natiuitate denominauit, quae in codicibus antiquis reperitur cum titulo. De Epiphaniis, siue de Natali Domini. Itaque difficultas haec ad quaestionem de puro nomine reducitur; nam recte Natiuitas Domini epiphania dicitur, id est manifestatio Pastoribus, qui in illa regione erant vigilantes; secunda vero festiuitas, quae lumen ad reuelationem Magorum, et Gentium fuit, De luminibus, et De secundis epiphaniis festum ab Antiquis appellata fuit, quod Gregor. Nazian. Festum luminum appellat. Dominicani solent magno luminum apparatu hac nocte in Ecclesia eorum matutinum celebrare, in quo genealogiam Christi secundum Lucam ad tertium nocturnum canunt. FR. De Theophania haec apud Sacros Scriptores habentur, nimirum; [Ab apparendo quidem nomen Theophaniae

dictum est. Greg. Nazian. Orat. in Christi nati vitatem.] Sudas autem sic ait: [Theophania est cum Deus se manifestum facit, et est nomen generis muliebris. In genere autem neutro multitudinis dicitur haec theophania; numero singularis hoc theophanion.] Inde dies natalis domini a Sactis Patribus qeofa/neia, appellata est. [Nunc autem theophania, siue Natalis dies praesens est sollemnitas: vtroque enim appellatur modo, duobus nominibus vni, eidemque rei impositis. Greg. Nazian. Orat. supta cit.] Rationemque nuncupationis infert ibidem. [Apparuit enim Deus hominibus per generationem.] cui adstipulantur. Basil. Caesar. inquiens: [Appellemus nostrum hoc festum theophania. Celebremus quae salutis sunt mundi, natalem, scilicet, humanitatis diem. Orat. de Christi generat.] Item Asterius hom. in Kalend. At non modo Natalem Domini; sed etiam eiusdem baptismi diem theophania festa appella runt S. Io: Chrysost. homil. de B. Philogonio tom. 3. inquiens; [Nisi enim secundum carnem natus esset Christus; nequaquam baptizatus esset: nam id est festum Theophaniarum.] Item in Horolog. graeco die 6. Ianuarii haec habentur: [Sancta Theophania Domini, et Dei Saluatoris nostri Iesu Christi. Troparion, Tonus primus. In Iordane baptizato te, o Domine, Trinitatis declarata fuit adoratio.] Gregorius Alexandr. in vita S. Io: Chrysost. graece cap. 3. [Die festo Theophaniorum appropinquante, qui dicitur dies luminum] At ta/ a)/gia wa=ta, nullus est, qui inficiatur festum diem esse baptismi Iesu Christi, vt ex Gregor. Nazianz aliisque innumeris liquet. Ipsa autem graeca vox communi vsu, in latinam apud Latinos etiam transiit. Vigilius enim Papa, qui tempore Iustiniani Im peratoris floruit, in suo constituto de tribus capitulis, haec habet: [Exemplar professionis, quam residui Episcopi Theophaniorum die nobis fecerunt] Martyrol. Notkeri, qui vixit circa annum Dom. 912. apud Canisium, to. 6. antique. Iect. sic habet: [Octauo Idus Ianuarii Epi phania Domini, quod interpretatur Manifestatio. Apud Romanos autem eadem festiuitas Theophania nominatur, vt ex compositione nominis, quod Dei sit apparitio, manifestetur. quo die Magi etc.] Et ex Concil. Lugdun. habetur in c. pronuntiandum. de consecrat. dist. 3. apud Gratian. [Feriandi vero per annum isti sunt dies: Natale Dom. Sancti Stephani, S. Io: Euang. Innocentium, S. Siluestri, Octaua Dom. Theophania.] Quare ab euentu nomen hoc Epiphaniae diei indiderunt SS. PP. quia per plura miracula in tali die Domini gloria manifestata fuerat, de quibus Ecclesia canit: [Tribus miraculis hunc sanctum diem ornatum colimus etc.] ac alia prodigia, de quibus supra: vnde factum est postea, vt per Theophaniam Epiphania intelligeretur, ac Theophaniorum dies, id est, plurimorum manifestationum diceretur; in quo sensu S. Nilus Abbas ait, quod Paulus, Ioannes, et Theodolus. [Mortui autem sunt, consummati septimo die post theophaniam, qui est quartus decimus mensis Ianuarii. De Interempt. Sanctor. Patrum in Sina, et Rhaiti.] In Biblioth. S. Andreae de Valle Romae reperitur, m. s. graecus Codex vetustissimus. in quo notantur Euangelia totius anni, vbi dic 6. Ian. habentur haec, quae latine sonant: [Sancta Theophania. Euangelium ad matutinum secundum Marcum: Venit Iesus etc. Ad Missam, ex Euangelio secundum Matthaeum: Venit Iesus a Galiaea in Iordanem etc.] et Marcus in vita S. Porphyrii, cuius ipse familiaris minister exstiterat, haec ibi habet: [Pluit Dominus noster Iesus Christus assidue ab octaua Lydenaei vsque ad decimam. Est autem apud cos (id est Gazaeos) Lydenaeus, apud Romanos Lanuarius. Praecedunt autem quinque diebus corum menses romanos. Vndecimo vero die peregimus diem Theophaniorum Domini nostri Iesu Christi cum gaudio laudantes.] Quod si ab vndecim diebus quinque demas; sexta Ianuarii dies vtique erit dies Theophaniorum. Cum enim Gaza sit Ciuitas Palaestinae in confinio Aegypti, aegyptiorum more gazaeos menses computare facile credendum est; et hoc est, quod S. Epiphanius Haeres. 51. dixerat: [Inuenimus enim ab hoc Consulatu ante Pisonem, vsque ad vndecimam mensis Tybi, et ad diem ante octauam Iduum Ianuarii, quando re vera Theophania contigit] Et fortasse hic modus conciliandi ritus Aegyptiorum cum ceteris; nam eadem die ac nos, illi Theophaniorum sollemnitatem celebrant. Ceterum etiam apud Gentiles hoc vocabulum in vus erat: diem enim Theophaniae appellabant, quando eorum falsa numinum simulacra, tam in ipsorum templis, quam extra populo ostendebant. Herodot. in Clio. lib. 1. de donis (quorum et meminit Strabo lib. 9. in Phocis) a Craeso Pythiae exhibitis [Argentea patera etc. sexcentorum amphorarum capax, in qua miscebatur vinum a delphis Theophaniorum festo.] Et Pollux lib. 1. Onomast. De temporibus festorum. [Tempora porto sacra sunt, Panegyres, Feriae, calendae, Theophania, Theoxenia.] Haectamen Christianorum sollemnitas, quae ab alienigenis fidei celebrata erat, vt supra dictum est, minime Donatistae in hoc conuenire passi sunt, quos sic D. Aug. ser. 32. de tempore increpans, inquit: [Merito istum diem numquam nobiscum haeretici Donatistae celebrare voluerunt, quia nec vnitatem amant, nec orientali Ecclesiae, vib apparuit illa stella, communicant.] Et fusius idem S. Doctor contra Priscillianistas, et Manichaeos epist. 86.:||: Ecclesia tamen latina principaliter Magorum, adorationem celebrat in hac die; ideo non canit inuitatorium ad Matutinum, quia, vt inquit, Microl. de Eccles. obseru. cap. 40. [In Epiphania ad nocturnas iuxta Romanum Ordinem

inuitatorium reticemus, vt a dolosa inuitatione Herodis discrepemus] Vel quia Magi non fuerant ad adorationem filii Dei inuitati manifeste, sicut fuere pastores per patentem Angelorum annuntiationem; sed nutu tantum stellae. Durand. lib. 6. cap. 16. Alcuin. de diuin. off. Item reticetur matutinus hymnus, qui cum sit perfectorum symbolum, non pronuntiatur, quia tunc haud perfecta; sed inchoata tantum Gentilium conuersio erat. In hoc die Sacerdos pluuiali indutus (iuxta ordinationes Concil. Aurelian. IV. can. 1. Concil. Tolet. IV. cap. 4. et Pontificalis Romani) ambonem ascendens, mobilia totius anni festa annuntiat. Antiquitus circulari Patriarchae Alexandrini epistola per Ecclesias in die Paschae publicabatur; nam cum in Aegypto floreret Astrologia, ideo ex ea Ecclesia veram mobilium festorum computationem exspectabatur. Graeci igitur in memoriam Christi baptismi multis caeremoniis benedicunt aquam, in qua trina demersione crucem infundunt, et ex hac aqua benedicuntur domus, et pro infit mitatibus vtuntur, ac de eius incorruptibilitate D. Chrysostomus homil. de baprismo Christi sic testatur: [Fitque miraculum euidens, dum nihil temporis longinquitate aquarum illarum natura vitiatur; sed integro anno, atque adeo biennio, et triennio, quae ho die fuit hausta incorrupta, et recens permaneat.] Ex hoc facto occasionem arripiunt Graeci Schismatici Latinos impugnandi, quod qualibet hebdomada aquam benedictam renouent: vnde argumentantur nos esse haereticos, et consequenter tali incorruptibilitate indignos; sed similibus obiectionibus Emanuel Caleca Graecus scriptor lib. 4. cap. 13. sufficienter respondet, et inter alia demonstrat, quod etiam penes occidentalem Ecclesiam aqua baptismalis fontis incorrupta asseruatur, et bis tantum in anno renouatur. Quae miraculi gratia aquis Iordani etiam attribuitur; nam exhaustae per multos annos incorruptae seruantur, fortasse ex priuilegio contactus incarnati Verbi. Lubet etiam hic ad dere, quae de duobus fontibus S. Epiphanius loquens de apua ad Galileae nuptias in vinum mutata, haeresi 51. refert, nempe; [Qua propter etiam in multis vsque in hanc diem fit, quod tunc factum est in testimonium incredulitatis, velut restantur in multis locis fontes, ac fluuii in vinum conuersi. Cibyres quidem Cariae fons, qua hora hauserunt ministri, et ipse dixit, date Architriclino; testatur, et in Gersa Arabiae fons similiter. Nos bibimus de Cibyres fonte; fratres nostris vero de eo, qui est in Gersa in Martyrum templo, et multi in Aegypto de Nilo hoc testantur.] Simile prodigium in Andro, vna ex Cycladum in sulis nedum a recentioribus scriptoribus narratur, praesertim a Mutiano in eius [reading uncertain: print blotted] Geographia, et mihi asseueranter a Dominico Grammatica eiusdem insulae Episcopo confirmatum fuit, quod, scilicet, sit ibi fons, qui in hac die Epiphaniae vini saporem acquirit; sed et Plinius etiam de hac re fidem facit, inquiens [In Andro insula templo Liberi patris fontem nonis Ianuarii semper vini sapore fluere etc. lib. 2. cap. 103.] Quare Dominica, in qua occurrit octaua Epiphaniae anticipatur eius officium Vide Octaua. Dicitur Festum stellae, et ab hac die Septuagesimae Dominica computarur. vide Septuagesima. Mysterium munerum trium Magorum. Vide Stacte.

EPIRHEDIVM parua rheda. [Quem etiam opprobrio Christianorum in die processionis suae ante epirhedia sua protrahi fecit nudum, et ligatum. In Vita S. Marcelli Papae, et Mart.

EPISCOPA erat fortasse Episcopi vxor, antequam ille in ea dignitate constitutus fuisset; sed factus deinde Episcopus, ab illius consortio seiungebatur. In Ecclesia S. Praxedis Romae in quodam lapide: vbi de reliquiis a S. Paschale Papa I. ibi translatis fit mentio, leguntur infrascripta verba a me descripta: [Quo circa, et in ipso ingressu Basilicae manu dextra, vbi vtique benignissimae genetricis scilicet, Dominae Theodorae Episcopae corpus quiescit, etc.] Frat enim Theodora eiusdem Papae mater, forsan Abatissa, quae Antista, etiam dicebatur. Vide Antisto; nam sicut Episcopus, et Antistes Synonima sunt, sic Episcopa, et Antista. Ceterumin Concil. Turonen. de Episcopi vxore can. 13. et 14. fit mentio his verbis: [Episcopus Episcopam non habentem nulla sequatur mulierum turba.] Vbi cauetur, quod tamquam sororem illam tractare Episcopus debuisset.

EPISCOPIVM quod, et Antistatum dicitur. Vide Antisto. Aliquando pro Episcopali palatio accipitur, sic Anastasius Bibliot. de Ecclesia Lateranensi agens, ait: [Quae prima in toto mundo constructa est, et stabilita a beatae memoriae Constantino Imperatore, et est iuxta Episcopium.] Aliquando pro Dioecesi vsurpatur. [Carolus Rex Rigobertum episcopatu deturbauit, et cuidam Miloni sola tonsura clerico, quod secum processerat ad bellum, dedit hoc episcopium. Flodoar. lib. 2, cap. 12. Post Aegidium Rhemense rexit episcopium. Idem lib. 2. cap. 4.] FR. [Vt iam dilectus Suffredus Episcopus proprio restituatur episcopio. can.d enique Suffredus. 6. quaest. 3. Cum a Normannis de episcopio depellaris. can. sciscitaris. 7. quaest. 1.] Nonnumquam ipsa Cathedralis Ecclesia intelligitur: Vide Dioecesis. Parochia. Praesulatus.

EPISCOPO uerbum, creo, seu eligo aliquem in Episcopum. [Intendit episcopare fratrem Comitis. Petrus Belesen. epist. 10.] FR. [Miramur quod L. Apanien electum in Tripolitanam Ecclesiam transtulisti, et nouo quodam mutationis genete paruificasti maiorem, et magnum quodammodo minorasti, episcopare Archiepiscopum; imo potius dearchiepiscopare praesumens. Innocent. III ad Antiochenum Patriarcham in

tit. de translat, episcopi. cap. 1.] vbi Paruificasti, id est, paruum reddidisti, et Dearchiepiscopare, id est Archiepiscopatu priuare intelligit:||: Reperitur in sensu passiuo Episcopor in eadem significatione. [Lex diuina nullum praecisa aure episcopari permittit. Petrus Blesen. epist. 23.] eodem modo vsus est. D. Bernard. in vita S. Malachiae. Quando est iam in actu episcopus, vtitur verbo Antisto. Vide suo loco, et in dict. Praesulo.

EPISCOPVS *)epi/skopos2; [Graecum est enim, atque inde deductum vocabulum, quod ille, qui praeficitur superintendit, curam, scilicet, eorum gerens, e)pi/, quippe super; sko/pos2 vero intentio est. Ergo e)peskepei=n, si velimus, latine superintendere possumus dicere, vt intelligat non se Episcopum esse, qui praeesse dilexerit, non prodesse. Aug. lib. 19 de Ciuit. cap. 19. Quid aliud interpretatur Episcopus, nisi superinspector, maxime cum solio in Ecclesia editiore resideat, et ita cunctos respiciat, vt cunctorum oculi in ipsum respiciant. D. Ambros. de Sacerd. dignit. cap. 6.] Atque in hoc sensu Eusebius in vita Constantini Magni lib. 1. cap. 37. illum [Communem orbis Episcopum] appellauit, id est, totius orbis vniuersalem superintendentem; nam antiquitus Episcopus erat magistratus officium, et annonae praefectura. Arcadius in l. final. ff. de muner. et hon. §. Irenarchae, et §. Item Episcopi, et apud Gentiles Episcopi dicebantur Visitatores prouinciarum. FR. apud Gentiles etiam speculatorem significabat. [Vult enim Pompeius me esse, quem tota haec Campania, et maritima ora habeat Episcopum, ad quem delectus, et negotii summa referatur. Cic lib. 7. Epist. ad Atticum.] Praesidet ergo Sacer Episcopus in loco eminenti ex S. Clementis decreto, vt tamquam vigilantissimus Pastor, eius oues respiciat. In Apocalypsi Angelus etiam dicitur; nam Episcopus Angeli Custodis officium adimplere debet. Sic Procurator. Vide Procurator. Sic Archiater, id est Protomedicus. Vide Archiater. Sic Antistes. Vide Antistes. Item Presbyter. Vide Presbyter. Item Praesul, et Dioecesanus. Item Episcopi dicuntur. Communicatores. can. de Iudiciis 3. quaest. 3. et ibi Glossa. Dicitur etiam Hierarcha, id est, Sacer Princeps. Item Summus Sacerdos ad differentiam inferiorum Sacerdotum. Vide Protomystes. Vide etiam Archiepiscopus. Collega. Comprouiucialis. Ordinarius. Pontifex. Primas. Sacerdos primi ordinis. Vide etiam Conculcare Episcopum, vbi de munere Eipscopi agitur. Quid D. Paulus intellexerat, quando dixerat, [Episcopum non debere esse Neophytum.] Vide Neophytus:||: Antiquitus erat Episcopus a Populo postulatus, et forma electionis ex epistola 22. Nazianzeni nomine sui, patris ad fauorem D. Basilii Caesariensibus scripta colligitur, et Tertullianus in Apocalip. de modo eligendi Episcopum inquit: [Praesunt probati, quippe, Seniores honorem istum non pretio; sed testimonio proba ti] Quamuis rigorose loquendo, plebs non dabat suffragia, sed tantum testificabat, applau debat, et acclamabat virtutes, et merita Electi, sicut optime probat Cardinalis Bellarminus, quod dictio illa Vota saepe apud Auctores mentionata, non intelligatur fuisse suffragia; sed desideria, itaque concludit fuisse semper in clero facultatem eligendi Episcopum; sic Christi Vicario permittente ad maiorem Ecclesiarum vtilitatem. Solebant omnes Episcopi diem corum ordinationum celebrare, quem graeci e(orth/n, id est, festum appellant, et Natalis Pont. Natalis dies, seu Annua festa Pastoris dixere Latini. Sanctus tamen Leo, propter suam humiliationem [seruitutis nostrae natalitium diem] vocauit. Natalis Sacerdotii D. Ambrosius. Dies sollemnis Episcopatus, et Dies anniuersarius ordinationis, S. August. Dies dedicationis, Ennodius. Sollemnitas Natalitii, Gregor. Turonen. Festa Natalltia, Petrus Chrysologus. Natalis Pontificis. Anastas. Bibliot. inquiens: [Constituit, vt quatuor vicibus in anno ipsum pharum accenderent, id est, in Natiuitate Domini, in Pascha, in Natali Apostolorum, et in Natali Pontificis. In Adrian. I.] Atque circumuicini Episcopi inuitabantur simul, et viri doctrina, seu nobilitate conspicui, qua occasione de negotiis ad curam spectantibus consultabant. FR. Ecclesia graeca in ordinatione Episcopi solet in pauimento templi ex gypso efformare tria flumina, ciuitatem, et aquilam, super quas progreditur ordinandus; tria enim flumina doctrinam denotant, de qua loquutus est Dominus inquiens: [Flumina de ventre eius fluent.] Aquila vero puritatem, et sacrae Theologiae eminentiam significat: sistit deinde aliquantulum supra Ciuitatis effigiem ordinandus, vt contemplet Dioecesim suam, cuius curam habiturus erit, pro qua vigilantissima cura haec D. Aug. apud Gratianum admonet: [Qui enim nec regiminis in se rationem habuit, nec sua delicta detorsit, nec filiorum crimen correxit; canis impudicus dicendus est potius, quam Episcopus. 2. quaest. 7. can. 3. et can. nemo. dist. 83.] Vide Pax vobis. Episcopus in expensis taxatur. cap. 9. lib. 3. tit. 24 decretal. Vide hic. Procuratio. Mensa. Item taxatur in numero equorum, et aliis expensis in actu visitationis cap. 6. lib. 3. tit. 39. decretal. Quid autem inquirere debet in actu visitationis. Vide can. Relata. can. Decreuimus. Can. Episcopum. can. Placuit. 10. quaest. 1. Item quomodo se gerere debeat in eadem visitatione habes can. cauendum. can. inter cetera. can. illud. 10. quaest. 3. et quo ad reliqua circa visitationem, de censibus in sexto. Vide hic in dict. Frischinga. Quo ad iura, et munera Episcoporum in dict. Baptisterium diximus ad Episcopum antiquitus baptizare spectasse, ac Chrismatis collationem ad eundem pertinere. Vide Chrisma. Tenetur in die dominica suam Ecclesiam adire. can. Episcopus.

de consecrat. dist. 3. Item episcopalia iura nomntur in cap. 16. et 18. de offic. iudic. ordinarii, et ibi Glossa. Item [Dilatatas defunctorum voluntates opiscopali decens est studio adimpleri. cap. 3. lib. 3. tit. 26. decretal. et C de episcopis, et cler. l. nulli. Item applicare tenetur quartam funeralem pro coemeteriis reparandis. Vide Coemetorium. Vtrum Episcopus possit dispensare in pluralitate beneficiorum. Vide Glossam in can. si quis iam. 21. quaest. 2. Non potest res Ecclesiarum in proprium vsum retinete. Vide Plebs:||: Episcopus regularis debet se conformari in recitatione officii diuini non iux ta regulam sui insticuti; sed ad ritum suae Dioecesis, et cum ipso commensales eius etiam regulares. Sac. Congreg. Rit. 11. Iulii 1605. Episcopi Sac. Congregationi de Propaganda Fide subordinati extra limites Dioecesium ab eadem Sac. Congreg. assignatarum non possunt episcopales functiones exercere sub poena suspensionis. non obstante, quod a locorum Ordinariis sint inuitati ex decreto eiusdem Sac. Congreg. Propagandae Fidei coram Innocentio X. habitae die 28. Marii 1651. ac ordinati contra formam praedictam declarantur suspensi. Sac. Congreg. Episc. et Regul. 23. April. 1655. in regist. fol. 35. Quando debet Episcopus celebrare in faldistorio. Vide Faldistorium. Quomodo manus lauet. Vide Manute gium. Pontificaliter celebrans, quo ordine ane communionem debeat darc pacem. Vide Pax. Quare Pax vobis dicat prima vice populum salutans in Missa. Vide Pax vobis, quod tempore Aduentus, et in Sabbato sancto non dicitur. Ibidem. Episcopi Sedi Apostolicae immediate subiecti antiquitus erant LXXII. ad numerum Discipulorum Christi. Vgel. tom.. 1. Ital. Sac. Indumenta episcopalia. Vide Baculum. Birrum. Bugia. Caligae. Colobium. Encolpium Cremiale. Mandyas. Pectoral. Rochetum. Vestis. Quo non vtuntur Episcopi Regulares. Vide Rochetum. Antiqua pontificalia indumenta, et eorum formam. Vide Rochetum, et ibi quando deferri debet. Quomodo ferat stolam. Vide Stola. Non debent Episcopo complicari Tunicellae, et Dalmaticae manicae. Vide Tunicella. Quando consecratur. Vide Buangelium. In pontificali quommodo a Clero honoretur. Vide Genuflexio. Quando illi debet imponi manipulus. Vide Manipulus. Absente Episcopo, in eius Capella celebrari non potest. Vide Oraculum. Vtrum in Missis priuatis ante benedictionem populi debeatuti illa sorma: [Sit nomen Domini benedictum.] Vide Benedictio sollemnis Solus Episcopus in die palmarum sustinere, debet in manu ramum plamae tempore eleuationis. Vide Palmarum festum. Grauis eius culpa de indigne promotis. Vide Ordo. Quando Dioecesium iurisdictionem coeperant Episcopi obtinere. Vide Dioecesis.

EPISCOPVS VAGANS, seu Ignotus. FR. sic appellatus fuit Episcopus absque Dioecesi. in Concil. Rauennaten. atque similium Episcoporum consecratio fuit valide recognita in Concil. Viennen. can. 13. et Innocent. III. cap. inter alia. de translat. Episc. vbi de Episcopis renuntiantibus cum retentione tituli haec habentur. [Episcopali praeditus dignitate; nullius tamen Ecclesiae possit, esse Episcopus, quemadmodum de illo contigit, qui oneri episcopali renuntiat, non honori.

EPISCYNIVM ex graeco vocabulo e)pisku/nion, quod supercilium significat, et eo sensu vsus est Tertull. [Enim vero iam dubium censoriae intentionis episcynio disperso. de pallio. cap 4.] FR. vide Turnebum lib. 7. Aduersar. cap. 20.

EPISEMVM ita lib. 1. cap. 13. S. Irenaeus vocat literam graecam st, ex duobus literis compositam, quae numerum senarium denotat. e)pi/shmon enim nota, seu signum latine dicitur.

EPISTATES e)pista/thi. Director, seu superintendens arietum, seu palaestrae. [Itaque Epistates vester Christus Iesus Tertull. ad Martyras. cap. 3.

EPISTOLA graece e)pistolh/, significat proprie mandatum, seu commissionem. Epistola in Missa dicitur ex traditione Apostolica, quem ritum Alexander Papa, decreto confirmauit, et omnes lectiones, quae ante Euangelium in Missa leguntur epistolae vocantur, quamuis rigorose solum Apostolorum Epistole essent appellandae; Ideo in Concil. Tolet. IV. missae epistola Apostolum dicitur: [In quibusdam quoque Hispaniarum Ecclesiis laudes post Apostolum decantantur.] Laudes, id est, Praefatium. Vide Laudes. D. Hieronymus distribuit omnes Epistolas, et Euangelia per annum in Missa recitanda, quae confirmata sunt a S. Damaso. Non erat munus Subdiaconi antiquitus canere epistolam; sed Lectoris. Vide Subaiaconus, qui ideo exuitur casula, quando illam canit: [Ministri casula se exuunt, quando Lectoris officium assumunt, Amalar. lib. 3. cap. 15.] Quem ritum adhuc obseruant Graeci; semper enim Lector canit epistolam, quae numquam veteris testamenti est; sed tantum noui. Latini tamen id obseruant in omnibus anni Dominicis, quae sunt memoriale Dommicae Resurrectionis, quia epistolae noui testamenti significant statum gratiae. Durand. lib. 2. cap. 18. Carthusiani vero per Lectorem in choro recitant epistolam; nam cum Celebrante apud eos numquam assistit Subdiaconus; sed solus Diaconus. Epistola imperialis. Vide Sacra.

EPISTOLARITER id est, per epistolam. [Suprascripto autem lateri, quem nobis epistolariter commendasti. D. Gregor. in Regist. lib. 5. cap. 136.

EPISTOLARIVM liber, in quo totius anni epistolae legendae in Missa seorsim continentur, quem solent Graeci habere. Vide Lectionarium.

EPISTOMIVM FR. a graeco verbo e)pistomi/zw, id est, fuffreneo, contineo, significat operculum, quod in aquarum conductis, seu fistulis fit ad sistendam aquam, italice grilletto appellatur. [Et castella plumbea, puta opercula puteorum, epistomia, fistula applumbata etc. Vl pian. in l. fundi. ff. de act. empt. §. vlt.] In aliquibus codicibus legitur mendose Ephitonea. Vide Ca tel. Cottae memorialia in dict. Epistomioun.

EPISTOMONARCHA *)epsthmona/rxhs2, doctrinae Ecclesiasticae praefectus, et rerum fidei pertinentium rector, officium in aula imperiali constantinopolitana, quod correspondebat oneri Magistri Sacri Apostolici Palatii.

EPITAPHISTA qui epitaphia componit. [Merito enim collata vestris mea caimina, non heroicorum phaleris; sed epitaphistarum naeniis comparabuntur. Sidon. lib. 1. epist. 9.

EPITHEMA e)piqe/ma, quod operimentum significat; sed pro decocto aromatico, quod Itali Pittima vocant, accipitur. Infundens oleum consolationis cum vino mordaci epithematis. In vita S. Gulielmi.

EPITIMIVM poena, seu poenitentia, teminus Canonistarum, ex graeco nomine e)psi/mion, mulcta, et e)pitima/w, mulcto, castigo; in aliquibus Codicibus mendose Epitone legitur: [Quia antequam cxiret de hac vita, non soluit eum ab excommunicationis epitimio. Io. Diac. in vita S. Greg.] FR. Catelianus Corta in eius Memorabilibus etrat in orthographia, ac in significatione huius nominis; nam ex Modestino in l. scire opportet. §. 1. ff. de tut. et curat. dat. ab his. Epithymiam scribit, quod vocabulum, conscientiam, et desiderium ait significare, sed corsigendus est ex canonum textu 21. quaest. 4. can. omnis iactantia. vbi euidenter Epitimium scribitur, per quod poenitentia, seu poena denotatur, et sic habetur: [Eos ergo Episcopos, vel Clericos, qui se fulgidis, et claris vestibus ornant, emendari oportet, quod si in hoc permanserint, exitimio contradantur,] et in fine eiusdem canonis habetur etiam. [Igitur si inuenti fuerint deridentes eos, qui vilibus, et religio sis vestibus amicti sunt per epitimium corrigantur.] Vbi Glossa [Epitimio contradantur, id est. suspensioni vnius septimanae, vt infra canone proximo, vel epitimium dicitur increpatio, vel genus poenae.] Epitimium, id est, mulctare Postillator in eod. can. significare etiam ait.

EPITOGIVM graeca vox e)pito/gion supra togam significans erat vestis suprema Clericorum Ioco pallii. Vide Tabardum.

EPITOME vel Epitomes. FR. opus concisum dicitur, vel compendium, quod Breuiarium a nostris vocatur, quaestionem super hoc vocabulo. Vide apud Catelianum Cortam in suo memoriali sub hac dictione.

EPITRACHELION graecum e)pitraxi/lion, quod torquem, vel collare significat. sed recentiores Graeci ecclesiastici stolam intelligunt, et est symbolum funis, qua Christus in passione ligatus fuit. [Significat locum illum, quo vita ad mortem tracta est. Balsamon.] Simeon Thessalonicensis ait significare Spiritus Sancti gratiam, quod concordat cumoratione Graecorum, quae in tali indumento dicitur, nempe; [Benedictus Deus, qui effudit gratiam super Sacerdotes suos.] Sanctus vero Germanus ait, quod pars stolae dextera arundinem significet, quae illusorie posita fuit in Saluatoris manu; sinistra autem denotat Crucem, quam idem baiulans super humerum portauit. Ex hoc graeco vocabulo Maronitae, et ceteri Arabes Christiani corrupte Battirscin vocant stolam Sacerdotalem.

EPIVRVS clauus ligneus, assula, lignorum ramentum, ex graeca dictione e)piouros2. [Si poma decurrant oleastro epiurum terebratae infige radici. Pallad. lib. 11. cap. 8.] Quare puto per errorem librariorum in textu D Aug. scriptum fuit Epiros, vbi sic habetur: [Lignum ligno per subscudines, epitos, clauos, et gluten bituminis non potest adhaetere. lib. 15. de Ciuit. dei. cap. 19.] Idem error in Isidoro lib. 19. reperitur his verbis: [Epigri claui sunt, quibus lignum ligno adhaeret] Sic etiam in Seneca lib. 3. de beneficiis. cap. 13. vbi aliqui male Prgros pro Epiuros interpungere cogitant, ac etiam in aliis scriptoribus.

EPOPSIA FR. graeca vox e)po/yia, visio. ex verbo e)po/ptw, inspicio, sic appellatur Apocalypsis liber a D. Dionysio Areopagita, qui sic ait: [Arcanam, et mysticam dilecti Discipuli epopsiam. De coel hierar. cap. 13.

EPOPTA FR. graeca vox e)po/pths2, id est, censor, inspector, et rerum sacrarum arbiter, sic appellabatur ille, qui ad maiora, superstitiosaque Deae Eleusinae sacrificia admittebatur. nam qui ad Eleusina minora prius admissi erant Mystae vocabantur. [Nam illa eleusina haeresis, et ipsae atticae superstitionis, quod tacent, pudor est. Idcirco aditus prius cruciant, diutius consignant, quam instituant, cum epoptas ante quinquennium instituunt, vt opinionem suspendio cognitionis aedificent. Tertull. aduersus. Valent.

EQVARITIVM equorum stabulum. [Qui lasciuiens, ex ducentium manibus se excussit, et cursu velocissimo ad equaritium properauit. Caesarius. lib. 7. cap. 39] FR. sed equitium rectius legendum est, ita apud Vlp. in l. plenum. §. equitii vsu. ff. de vus. et habit. et in l. 1. ad fin. ff. de rei vind. ac alio vocabulo ab eod. Vlpian. Polia appellatur in l. aediles aiunt. § vlt. ff. de aedil. edict. Et inde Equitiarius dictus est armenti custos, quasi praefectus equirii, ac Firmicus Maternus refert equitiarium futurum, qui natus est oriente Centauro.