CAMENA Early Modern Latin Texts

HIEROLEXICON SIVE SACRVM DICTIONARIVM AVCTORIBVS DOMINICO MACRO MELITENSI ET CAROLO EIVS FRATRE ROMAE Ex Off. Bernardoniana Sub Signo Virtutis Anno 1677 Superior [abbr.: Superiorum] permissu Et privilegiis

HIEROLEXICON, SIVE SACRVM DICTIONARIVM, IN QVO Ecclesiasticae voces, earumque Etymologiae, Origines, Symbola, Caeremoniae, Dubia, Barbara Vocabula, atque Sac. Scripturae, et SS. PP. Phrases Obscurae elucidantur. AVCTORIBVS DOMINICO MACRO MELITENSI, Olim Cath. Eccl. Viterb. Canonico Theol. Sac. Indicis Congregationis Consultore, Proton, Apost. Eq. Aurato, Com. Palat. ET CAROLO EIVS FRATRE Biblioth. Alexandrinae in Archigym. Vrbis Praefecto. OPVS Figuris ornatum, quod praecedit Index Criticus, ac subsequuntur SYLLABVS graecarum vocum exoticarum, de quibus in eo agitur, et CONTRADICTIONES APPARENTES Sac. Script. ab eodem DOMINICO conciliatae, et ex eius Schedis in hac tertia, et postuma impressione auctae. [gap: illustration] ROMAE, Sumptibus PONTII BERNARDON. Via Parionis sub signo Virtutis. M. DC. LXXVII. SVPERIORVM PERMISSV, ET PRIVILEGIIS.

EQVITES Melitenses Vide Albergia. Arreragium. Cabimentum. Cabreum. Cancellarius. Carena. Chorus. Clocca. Collecta. Conceptio S. Io. Bapt. Conclaue. Esgardium. Euangelium. Filius arnaldus. Flabellum. Frerius. Gabbatha. Gramalla. Guba. Icona B. Mariae Philermi in dict. Altare. Vide Litania. Mareschallus. Missa sicca. Mitra. Mortuarium. Motitio. Passagium. Pillerius. Planta Recepta. Receptor. Rhedianus. Siclus. Turcopolerius. Xenodochium. Eorum Magno Magistro competit Eminentiae titulus. Vide Cardinalis.

EQVITO. Vide Asino. Quare in equitando Magnates equos inanes conducant. Vide Eparchia. Equitatio. Vide Euectio. Redequito.

ERANISTA a graeca dictione e)ranhsth/s2, id est, mendicus; sic Euthychiani haeretici a Theodoreto appellati sunt, ad quorum similitudinem Belgici haereticos Gueux vocant, quod gallice mendicum sonat.

ERCISCVNDVS FR. id est, diuidendus, a verb. antiquo Ercisco, quod diuidere significabat. [An habeant postea, defuncto patre, cum ceteris hereditatis familiae erciscundae consortium. can. Numquid. 28. quaest. 1.] Vbi quaeritur de filiis ex consortio infidelis susceptis, vtrum participent in hereditate cum aliis, qui ex fideli, ac legitimo matrimonio procereati sunt, quae familia Erciscunda dicitur, nempe, ad quam de iure hereditatis diuisio spectat. [Si vna, eademque fit vxor eius, qui ante catechumenus, postea fit fidelis, filiosque ex ea, cum esset catechumenus, susceperit, et postea alios filios, cum sit fidelis; vtrum sint fratres appellandi: an non habeat postea defuncto patrefamiliae erciscundae hereditatis consortium etc. can. deinde. dist. 26.

EREMITA uox graeca e)rhmh/ths2 [correction of the transcriber; in the print . ] id est solitarius. In quo autem differt Eremita ab Anachoreta, dictum fuit in dict. Anachoreta. FR. de hoc, antiquissimo, ac venerabili Anachoretarum statu egit D. Hieronymus in vita S. Pauli primi Eremitae, qui inter alia cap. 5. sic ait. [Vidisse me monachos, de quibus vnus triginta iam per annos clausus hordeaceo pane, et lutulenta aqua vixit.] Haec auutem eremitica abdicatio non sine licentia Ordinarii, vel Abbatis cum eorum benedictione permittebatur, quam Balsamon Consueta cantica vocat. Varia eremitarum genera in Palestina. Vide Laura.

EREMODICIVM FR. e)rimodi/kion, causa deserta. Nomast. Cistercien. e)/rhmos2 enim desertum graece significat, di/kh, causa, seu lis: Dica enim reperitur in hoc sensu etiam apud Latinos. Vi de Dica. Apud Vlpianum mendose Hermodoticum in l. et si sine. §. vlt. et in l. ait Praetor. ad fin. ff. de minor. Sed clare habet Imperator de Eremodicio in l. properandum. §. sin autem reus. et ibi Accursius. Vide Alexander. Genial. cap. 15. lib. 4.

EREMVS FR. desertum. [Israelitarum cadauera profligauit (id est Deus) in eremo, nempe, in deserto. can. quid ergo. 23. quaest. 5.] Vide Eremita. Heremia.

ERGASTERIVM graecum vocabulum e)rgasth/eion, officina fabrilis; metaphorice tamen pro Monasterio sumitur, in quo exercitia spiritualia, et manualia aguntur. [Siquidem plura Monachorum ergasteria in celeberrimo municipio Alexandriae, quae est Metropolis Aegypti opitulante Christo construxere. Aldelmus de Virg. cap. 19.] Item denotat tributum, seu datium super officinas impositum. Item tabernam meritoriam, seu prostribulum. FR. Notatur errore Glossa in can. Nulli clerico licet tabernam, aut ergasterium habere. dist. 44. vbi Ergasterium stationem significare exponit. Item Ant. Augustinus, qui in emendat. Gratian. dial. 8. in addit. num. 6. Ergasterium d. can. nulli clerico. tabernam, cauponam, exponit; sed si hoc esset, frustra in eo canone ergasterium poneretur; nam tabernam iam cixerat. Vide Argasteria. Ergodocium.

ERGODIOCTIS Praefectus operum. [Vbi est ille ergodioctis? D. Hieronym. epist. 3.] graecum vocabulum e)rgodiw/kths2, quo vsi sunt LXX. in cap. vlt. Exodi. vbi praedictus S. Doctor vertit. Praefectus operum.

ERGODOCIVM officina, et tagerna fabrilis, ex graeco e)rodokei=on. [Qualiter illum Deus de lanificii ergodocio sustulit. Petr. dam. Serm. de S. Seuero.

ERGOLABVS alicuius manualis operis conductor, graeca vox e)rgolabos2. operatio autem Ergolabia dicitur.

ERIOPHORON [note of the transcriber: in the print: ERIOPIIORON] FR. iunci genus. Plin. lib. 19. cap. 2.

ERILIM FACERE. Fr. deserere exercitum, et arma proicere tempore belli, l. si quis contumax. de exercitalibus. l. finali, et l. si postquam Comes. eod. tit.

EROGATOR FR. exsequutor testamentarius. Bald. in l. nulli in secunda. col. de Episcop. et Clericis. Cuius etymon a dict. Rogus deriuatur. Vide Erogo.

EROGO hoc verbum communiter distribuere significat; sed apud ecclesiasticos scriptores nonnumquam comburere, seu calore consumere intelligitur. Itaque Erego quasi in rogum do, seu trado. [Non enim absumit, quod exurit, sed dum erogat, reparat. Tertull. Apolog.

cap. 49.] vbi de infernali igne agit. Errat siquidem Iacobus Pamelius, dum Tertulliani textum corrigere falso nititur in cap. 2. aduer. haeret. de praescr. vbi de febri Tertullianus scri bens, inquit: [Febrem denique inter mortiferos, et cruciarios exitus erogando homini deputatam.] Glossator Erodendo male apposuit, cuius error ex eodem Tertulliano euidens fit; nam alibi dixit: [Apud tumulos erogabant. de spectac. cap. 13.] et Minut. de flammis insernalibus agens, eodem verbo in significatione tamen passiua vsus est, inquiens: [Aetnae, et Vesuuii, et ardentium vbique terrarum flagrant, nec erogantur; ita poenale illus incendium non damnis atdentium; sed inexesa corporum lauratione nutritur.

ERVCA FR. Vermis ab erodendo dicitur. ita Columella lib. 11. De quo vocabulo fit mentioin IOel cap. 1. num. 4. et cap. 22. num. 25. in Amos. cap. 4. n. 9 can, Reuertimini. 16. quaest. 1. et in ff. locati ex conduct.

ERVGO FR. Ros, seu potius gelicidium. [Sed fieri potest, vt agros irrigantibus pluuiis sit quidem fertilitas; verum aut locusta veniat, aut brucus, aut erugo, aut eruca: et labores hominum vastabunt. can. Reuertimini. 16. quaest. 1.

ERZA FR. Lampadarium in Bibliotheca Cluniacen. in statutis Ordinis. Stat. 52. pag. 1368. sed Melitenses Erzam, seu Herzam vocant tabulam lapideam in muro affixam ad imponenda vtensilia.

ESCARLATVM purpureus, vel coccineus ex lana perfecta pannus, italice Scarlatto. [Telas de escarlato. Matth. Paris. in hist.

ESCATILIS PLVVIA, eleganter de manna, quae ad manducandum Israeliticis pluit in deserio. Tertull. lib. de pall. cap. 5. dixit; sic virgam Moysis, quae silicem percutiens, aquam prouo cabat, Aquatilem sequelam idem appellauit; nam huius virgae beneficio populus illc secum hoc elementum eircumuehere non indigebat, ad hius enim virgae virtutem aqua in omni loco obsequens erat.

ESGARDIVM In statutis equitum melitensium tribunal appellationis in rebus criminalibus eorundem Religiosorum significat. vocabulum gallicum Esgard.

ESOPHORIVM graecum e)swfo/rion, vestis interior, seu indusium. [Ille ergo putans, quod egenus esset, expoliauit se esophorium suum. Anast. in vita S. Io. Eleemos. cap. 21.] et ab eodem Auctore Hypocamisum alibi appellatur. [Dicebat semper, quod posset intentione dandi pau peribus expoliare diuites, et ipsum etiam hypocamisum ab eis beneuole auferre.] Vide Hypocamisum. Poliris.

ESOX piscis genus. ab Italis Salamone appellatum. [Ad primum iactum reti permodico imma nem esocem Diaconus extraxit. Sulpit. Seuer. lib. 3. Dial cap. 13. Tunc in Dei, et ipsius nomine laxantes rete, gemino ditati gaudent esoce. Flodoard. lib. 2. hist. cap. 8.] In mendosis codicibus. Isocem habetur. Alii tamen melius crediderunt Exosem legendum. FR. Exosem nempe, putant proferendum aliqui, id est, sine offibus; sed hic piscis ossibus, seu spinis non caret, et a Plinio. lib. 9. cap. 15. Esox etiam dicitur. Sciendum autem hos; et similes pisces in Thraciae mari gigni, et ideo vocatum fuit Mare carpatium a karpo/os2, id est, fructuosus. Mare ergo carpatium, id est, fertile, quod etiam piscatoribus nostratibus est notum; nam vocant pisces primi transitus, quando prima vice ex eo mari ad nos perueniunt, et redeuntes ibi, secundi transitus appellantur; quia pisces sunt, sicut aues, quae stationem calidam secundum anni tempora quaerunt; sed mare per antiperistasim in qualitate frigoris, et caloris aeri est contrarium; vir escit enim mare, quando terra in aestate arescit; et est calidum, quando aer frigescit, et e contra. Igitur pisces, semper migrant opposite respectu auium, ratione antiperistasis. Quare multae prseium species nomen habent ex aliquo Thraciae loco, vbi gignuntur, sic Thynnus piscis denominationem sumit a Thynnis Thraciae litoribus, et populis, de quibus Strabo libro 7. quae litora non longe ab antiqua Troia distant, ac Martialis Thynnum Ciuitatem appellat, dum lib. 4. epigr. 43. inquit:

Antipolitani, id est, transtyberini; sic Solinus, et Plin lib. 3. c 5. [Antipolis, quod nunc Ianiculum] graece, nempe, sonat ante, vel contra Ciuitatem saturniam, seu latialem, quae nunc Roma. Dicuntur enim transtyberini de sanguine, seu filii Thynni; nam Thynnus ex Strabone supra cit. non longe ab antiqua Troia distat, et adhuc adagium Romae viget vulgariter, prolatum. Trasteuerini sangue troiano. Igitur thynnus piscis a Thynno Thraciae vrbe prouenit: vnde Plinius lib. 9. cap. 15. inquit de thynnis: [Intrant e magno mari Pontum verno tempore gregatim, nec alibi fetificant.] Pelamides vero pisces a Pelamedio Thraciae oppido, de quo Plinius lib. 5. cap. 30. et licet hic auctor lib. 9. cap. 15. dicat, quod pelamides post annum incipiant vocari thynni; verum de hac re piscatores melitenses rident, qui illos quoque Palamid vocant, et optine callent thynniculos a pelamidibus esse diuersos, ideo puto hanc sententiam ab aliquo fuisse additam in Plinii textu, cum ipsemet lib. 32. cap. vlt. multas pelamidum species recenseat. Cordyla piscls; idem lib. 6. cap. 15. et

Martial. lib. 11. Cordylus enim est Thraciae vrbs. Stephanus. Est item alia pelamidum species, quam Militenses Cobrytes vocant, scilicet, a Cobrys Thraciae vrbe, a qua fit gentilet Cobrytes. Stephanus. Item Silurus piscis, quem Melitenses Sallur appellant, anguillarum species a Sillura insula in mari Britannico, de qua Solinus: vnde falso existimat Paulus Iouius silurum esse sturionem in libello de piscibus romanis. Item Oxyrinchus Piscis, et Ciuitas, vide suo loco. Sic ergo Esox, ab Esso Locridis vrbe, de qua etiam Stephanus; quem piscem Itali Salamonem appellant a Salamis etiam in Thracia, et sic de reliquis piscium nominibus ex Thraciae locis, vbi gignuntur denominationem sumpsere, licet etiam Esox piscis in Rheno reperibilis sit, et magnitudine thynni, vt Plin. lob. 9. cap. 15. refert.

ESSENI una ex hebraeorum sectis, quae nimia austeritate, et a reliquis segregate viuebat, et ideo a ceteris Hebraeis tamquam Schismatici habebantur Esseni, tum ex hoc, tum etiam quia nolebant sacrificare in Templo, asserentes sanctioribus caeremoniis eos vti, ac teste S. Epiphanio, tantum Pentateuchon ex sacra Scriptura admittebant, reliquos vero eiusdem sacrae paginae libros reiciebant. non credebant in mormorum resurrectionem; nihilominus, quo ad mores ab omnibus laudantur. Illi tamen, de quibus egit Philo a praedictis, vt D. Hieronymus sensit, differentes erant: nam ait Sanctus Doctor, quod Philo de Christianis S. Marci in Aegypto discipulis sub nomine Essenorum loquebatur, cogitans hebroeus ille auctor extollere eius nationem, dum ibi adhuc Ecclesiam aliquo modo iudaizare inspiciebat: erant enim Christiani tunc Esseni, diest, Essei, siue Iessei a Iesu sic vicati. Vide Ephemereuta.

ESSENTIA FR. pro substantia, et natura. Glossa in cap. 1. Clement. de summa Trinit.

ESTOVERIVM affignatio, seu prouisio pro victu, et vestitu. [Et viduae maneant in domo mariti sui, et habeant rationabile estouerium Math. Paris. in hist.] Derinatur a gallico voca bulo Estoner fouere, et sustentare significante, et ab Anglis animalium alimentum Stourer, dicitur.

ETHANIM FR. siue Thisri septimus hebraeorum mensis. Auctores in dict. Elul citati.

ETHNICVS FR. ab e)/qnos2, id est, gens; inde Ethnicus, id est, gentilis. Glossa in cap. quemadmodum. de iure iurando. Vide Paganus. Nudipedalia. In numerando ethnica superstitio. Vide. Kyrie eleison.

ETHOPHRONES haereticorum secta, ex graeco *)hqofro/nes2, quia ritus, et caeremonias Gentilium imitabantur.

ETIAM CVM. FR. pro quamuis, seu etiamsi. Glossa in can. Nos consuetudinem. dist. 12.

EVACVARIVM seu Apoca euacuatoria. FR. apoca in qua apparebatur debitoris sollutio. Marculph. in eius formulario. Itaque D. August. de cura pro mortuis, inquit. [Vbi esset recautum, quo illa caurio vacuata fuerat, indicauit.

EVAGOR FR. de clerico dicitur, qui absque sui Episcopi licentia a Dioecesi discedit. can. si forte. 21. quaest. 1.

EVANGELISMVS festum Annuntiationis Virginis Deiparae, ex voce graeca eu)aggelismo\s2. [Quinto mensis Ianuarii vespere festum Euangelismi celebrant (id est Armeni) Nicon. de relig. Armen.] Nullum enim festum in quadragesima celbrare solent Armeni, ideo hoc festum anticipant; quod tamen festum, et quadraginta Martyrum tantum intra quadragesimale tempus a Graecis celebratur; reliqua alia excludentes. FR. Sed Balsamon Euangelismi palmarum festum, Dominicam palmarum intelligit. Vide Palmarum festum.

EVANGELIVM eu)agge/lion, id est, fausta annuntiatio. Aliqui tamen ab hebraica voce Eban nempe, petra, et Ghelion, id est, manifesta etymologiam deduxerunt, quia in Euangelio generi humano propalatur verus Messia, qui fuit angularis lapis a perfida synagoga reprobatus, sic Ioannes Baptista Iona in prooemio Euangeliorum, quae in hebraicam linguam traduxerat, significare ostendit: contra quendam improbum Rabbmum, qui Euanghelion, id est, manifestam offensam dolose interpretaueratur. FR. Item hoc vocabulum non quatuor Euangelia significat aliquando; sed missionem, annuntium et praedicationem. [Gratia Domini nostri Iesu Christi cum omnibus vobis. Amen. Ei autem, qui potens est vos confirmare iuxta euangelium meum, et praedicationem etc. ad Romanos cap. 16.] Sic etiam idem Apostolus; [Et contuli cum illis euangelium, quod praedico in gentibus.] Et inferius: [Sed contra cum vidissent, quod creditum est mihi euangelium praeputii, sicut et Petro circumcisionis:] nam Paulus praeputium euangelizabat, siue praedicabat; Petrus vero circumcisionem; vnde Panlus inquit Petrum: [Ad veritatem euangelii non recte ambulasse. Galat. cap. 2.] Quare perperam Tostatus quaest. 10. In Praefat. Euangelii Matth. per Euangelium intelligit concilium:||: Caeremoniae, quae obseruari solent circa prolationem Euangelii in Missa sunt, quod quando legitur, audientes erigunt se; nam. [Iuxta decretum Anastasii Papae non sedetur, dum Euangelium legitur, quae reuerentia, vt aiunt, et apostolicae lectioni exhiberur apud Graecos. Microlog. de Ecclesias. obsernat. cap. 9.] FR. De Episcopo Alexandrino Sozomenus admiratur, sic inquiens: [Nouum, et illud apud eosdem Alexandrinos est, quod Episcopus, dum recitaror Euangelium non assurgat, quod apud alios vsquam fieri, equidem neque comperi, neque

audiui. lib. 7. hist. eccl. cap. 19.]:||: Quinimo Graeci Episcopi pro hoc interim deponunt pallium in memoriam ouis amisse, de qua in Euangelio, et Diacono tradunt, seu, vt ait Simon Thessalonicensis; [Dum Euangelium legitur Episcopus omophorion deponit, seruitutem, ac subiectionem suam demonstrans; quoniam enim ille per Euangelium loqui cognoscitur, et tamquam coram adest.] Eandem caeremoniam a Latinis quoque fieri solitam fuisse Isidorus Pelusiota lib. 2. epist. 36. ad Hermannum Comi tem testatur, inquiens: [Nam cum ipse Pastor per adorandorum Euangeliorum aperitionem accedit, tum demum Episcopus assurgit, atque imitationis habitum, id est, pallium deponit, hinc, nimirum, ipsum pastoralis artis ducem, ac Deum, et herum adesse significans.] Maronitae, qui in Ecclesia stant tecto capite tempore tamen Euangelii, ac tempore consecrationis illud detegunt. Vacuis nianibus Diacono praecedit Subdiaconus, quia in apparitione vere, ac euangelicae lucis, euanuerunt veteris testamenti tenebrae, cuius figura est Subdiaconus. Innocent. III. Durand. lib. 4. cap. 24. qui subiungit in aliquibus Ecclesiis antiphonam, ante Euangelium appellatam cani solitam fuisse, de qua etiam, ac de antiphona post Euangelium mentionem facit Rodulphus Tungrensis, inquiens: [Ante quod, et post quod, (nempe Euangelium) cantantur antiphonae, quae dicuntur ante Euangelium, et post Euangelium, quibus carent Romani. de can. obseruat. propos. 13.] Diaconus igitur cantaturus Euangelium, prius Celebrantis manum osculatur; Subdiaconus vero post epistolae lectionem, quia vetus lex terminata est in Christo, a quo noua sumpsit exordium, haec enim in Diacono figuratur, sicut in Subdiacono illa, et hoc etiam in Missis priua tis figuratur; cornu enim epistolae veteris, et cornu Euangelii, noui testamenti sunt symbola, ideo quando legitur Euangelium a dextero latere ad sinistrum transfertur; seu vt ait. Hugo de S. Victore. [Quod Euangelum a parte dextera ad sinistram transfertur, et ibi legitur; Iudaea enim respuente Verbum Dei, Apostoli transierunt ad Gentes. In spec. eccles. cap. 7.] Dia. conus ad meridiem se vergebat in pronuntiando Euangelium, vbi erat virorum mansio; sed deinde ex abusu coeperat ad aquilonem seuergere, ex eo quia Celebrans priuatim sic facie bat in lectione Euangelii; hic tamen id libere facere poterat, dum circa Altare mulieres non habebant accessum. Microlog loco cit. sed Innocent. III. lib. 2. de myst. Missae cap. 43. hunc Diaconi actum mysteriose defendit, inquiens: [Aduersus ergo aquilonem legitur Euangelium, vt a quilo surgat, et auster adueniat, id est, vt Diabolus, fugiat, et Spititus Sanctus adueniat.] Nos autem quia praedicamus Christum, et hunc crucifixum, ideo Diacono Euangelium canituro, praecedebat Crux. Durand. lib. 4. cap. 24. Quod adhuc Dominicani obseruant. Ponebatur Euangeliorum liber, dum Diaconus id canebat, super dorsum aquilae lapideae quae adhuc in multis Romae Ecclesiis perdurant. In Ecclesia tamen conuentuali Melitae ritus hic obseruatur; canitur enim Euangelium super aeneam aquilam mira pulchritudine fabrefactam. Praecedunt etiam in hac functione lumina per ceroferarios delata, non ad expellendas tenebras, quia tunc non reperiuntur; sed ad denotandum Euangelii splendorem, vt D. Hieronymus ait. [Quando legendum est Euangelium, accenduntur luminaria, iam sole rutilante, non vtique. ad fugandas tenebras; sed ad signum laetitiae demonstrandum; vnde et Virgines illae euangelicae semper habent accensas lampades. Aduers. Vigilantium.] Ac aliud morale significatum meditatur in hoc Innocent. III. nimirum. [Acoluthi cereos ferunt accensos, dnm legitor Euangelium, non vt tenebras aeris illuminent; sed vt proximis opera bona ostendant. lib. 1. de myst. Missae cap. 3.] De Trino autem signo Crucis, quod simul cum Diacono circumstantes in principio Euangelii sese signat sic praefactus Innocentius ait: [Signare se debet in fronte, signare se debet in ore, in pectore, ac si dicat, ego Crucem Christi non erubesco; sed credo corde, quod ore praedico. lib. 2. de myst. Missae cap. 43.] et de osculo Euangelii addit ibidem, quod eo mediante pacem a Christo recipimus: [Per quem consolationem recepimus.] IN ecclesia hierosolymitana S. sepulcri Diaconus in die Paschae quando illa verba: [Surrexit non est hic] pronuntiabat; tunc digito Sanctum Sepulcrum indicabat, quod ab occulato reste Rolando Episcopo in sua m.s.hist. de anno 1349. refertur, quod opus apud q. Michaelem Ioannem Bellaguer Meliuet. Episc. conseruabatur. In Nazareno templo deiparae dicato, ac sito in eodem loco, ex quo Sacra Lauretana Domus per Angelorum manus mirabiliter in Picenum translata fuit, Philippus a Sanctiss. Trinitate carmelita descalceatus, in suo itinerario narrat, quod inter alia illius Ecclesiae priuilegia per totum annum celebrari licet Missam Annuntiationis, et quando legitur Euangelium in hac forma dicitur, nempe: [Missus est Gabriel Angelus in hanc Ciuitatem etc.] Et in finali Missae Euangelio dicitur: [Verbum caro hic factum est.] In fine Euangelii osculatur liber, vt recipiatur pax a Christosicut supra dictum est; sed si adest aliqua dignitas superior, vt in rubricis Missalis disponitur, celebrans tunc non osculatur librom; sed solus superior, et nullus alius: si vero plures aequalis dignitatis ibi adessent; nullus tunc eorum osculatur, quia vnus solus est Christus, et non diuisus in partes. Gauant. part. 2. tit. 6. et Romae obseruatur, quod quando plures intersunt, Cardinales, tunc Euangelium nulli praebetur ad osculandum. FR. At haec

caeremonialis regula in matrimonio recentis Christianissimi Regis fefellerat: quando ad pyreneos limites Infantam Hispaniarum Regis filiam in vxorem duxerat, qua occasione ambo Reges foedus inierant; tunc enim vterque Rex ad propria confinia accesserat in simultaneo instanti, ac Gallus Hispanum cum titulo Patris salutauit, et vice versa hic illi titulum Filii dederat, et genuflexi intra eorum limites audierant Sacrum in Altari in collimitanea linea erecto, in osculo autem Euangelii, et pacis iconis, duo Cappeliani seorsim, ac eodem tempore has caeremonias praebuerunt ambobus:||: Honorius III. sub poena excommunicationis anno 1221. in epist. decretali, quae incipit. Ad audientiam euicumque Saeculari Principi Euangelii osculum praeberi vetuit, nisi essent Reges oleo Sancto vncti. Antiquitus tamen etiam populus ad huiusmodi osculum admittebatur. Gem lib. 1. cap. 119. FR. Quo ad Reges quando vncti sunt nedum Euangelium osculari possunt; sed etiam illud canere in Missa, sicut de facto anno 1347. in eius chronica Albertus Argentoratensis narrat, quod Basileae in nocte Natiuitatis Domini Carolus IV. Romanorum Rex post refectionem sacrae communionis alta voce in Missa legisset Euangelium, quod incipit: [Exiit edictum a Caesare Augusto etc.] tenens in manu denudatum gladium. Quo ad gladium, et pugionem denudatos tempore Euangelii in Missa Natiuitatis B. V. M. etiam M. Melitensis Magister solet idem facere:||: In quadam Collegiata Castri cuiusdam territorii Foriliniensis Diaconus die Epiphaniae canit Euangelium, habens in menu euaginatum ensem, et capite galea tecto in signum mixti, et meri Ecclesiae imperii. Ceterum quo ad obsequium, et reueren tiam Euangelii dicendum, quod in Rhemensi Ecclesia Subdiaconus in principio Missae exhibet Enangeliotum librum Archiepiscopo celebranti, vt osculetur, dicens illi. [Hac est lex Sancta Pater,] et Archiepiscopus respondet: [Credo, et confiteor.] Mos erat deferre librum Euangeliorum in processionibus, et praesertim in ea, quae fit in Dominica palmarum, tunc enim super humeros baiulabant Diacones orna tam machinam, in qua deferebatur Euangeliorum liber, qui Christum triumphantem denotabat. Alcuin. de diu. off. cap. 14. Romae ad praesens Papa celebrans pontificaliter, dum ex Throno processionaliter ad Altare pro inci pienda Missa dirigitur, latinus Subdiaconus Enangelium argento contectum ante pectus defert, quod etiam fit dum celebrat Episcopus. Caerem. Episcop. lib. 1. cap. 10. et in ea processione, dum Pontifex ad Altare dirigitur, et obuiam veniunt vltimi tres Cardinales ex ordine presbyterornm, osculantes eum in facie, et in pectore, et hi tres Magos orientales denotant, qui Christum infantem adorare venerant; duplex osculum significat duplicem Christi naturam. [Tres Sacerdotes, qui Pontifici venienti coram Altari reuerenter occurrunt, et inclinantes os eius osculantur, et pectus tres illos Magos signant. Innocent. III. lib. 2. de Myst. Missae cap. 11.] et inferius: [Per geminum osculum geminam in Christo naturam confitentur diuinam, scilicet, et humanam, diuinam quasi latentem in pectore, humanam quasi patentem in ore.] Graeci autem nedum ferunt dictum librum, quando Sacerdos accedit ad Altare; sed in quacumque processione, et qui illum deferre solebat Prafectus Buangelii a Constantinopolitanis appellabatur, atque in sollemnitatibus maioribus hoc ad Archidia. conum patriarchalem spectabat, qui etiam Doctor Euangelii dicebatur, eique incumbebat super Euangelia currentia sermonem ad populum habere. In Andegauensi Ecclesia semper quando fit processio fertur Crux, et Euangeliorum liber, illa, nempe, vti ductrix, et hic tamquam lumen. Fuit etiam laudabilis semper consuetudo Oecumenicorum Conciliorum in primario, et venerabiliori consessorii loco erigere thronum speciale pro dicti Sacri Codicis deposito, pro cuius eximia reuerentia, inquit: Chrylost. homil. 7. ad popul. [Euangelium quidem capere oportear, manibus lotis, et cum multa reuerentia, et religione tremens, ac timens sumis.] Quod Moschi adeo obseruant, vt antequam illud tangant, profundissima reuerentia signent se signo Crucis, et caput detegant. Inter veteres Christianos vigebat pia deuotio ferendi in pectore Euangelium, non secus, ac si eis esset pretiosissima reliquia: quare Chrysostomus homil. 19. ad populum aiebat. [Non cernis, vt mulieres, et parui pueri prae magna custodia collo Eua ngelia suspendunt.] Et de Gloriosa Virgine, ac Martyre Caecilia eius acta testantur, quod semper Euangelium Christi gerebat in pectore. Item D. Gregorius in eius Regist. lib. 12. epist. 7. haec scribit: [Eccellentissimo filio nostro Aduloualdo Regi transmittere phylacteria curauimus, id est, Crucem cum ligno Sanctae Crucis Domini, et sectionem Sancti Euangelii theca persica inclusam.] In quadam epist. S. Ioannis Damasceni ad Theophilum Imperatorem ex graeco in latinum idioma a Francisco Com befis traducta, et Parisiis de anno 1664. impressa, haec sequentia verba leguntur: [Euangelium S. Matthaei post annos ocot a Christo in coelum recepto scriptum est; Marci vero post annos decem; Lucae post annos quindecim; Ioannis post annos triginta duos.] FR. In catalogo librotum Chaldaeorum Auctore Hebediesu Metropolita Sobensi, quem ex chaldaico idiomate in latinum Abraham Ecchellensis transtulit, Romae impress. Typis S. C, de Propag. Fide 1653. fol. 7. §. Absoluta: haec habentur: [Matthaeus, qui hebraice in Palestina conscripsit. Post illum autem Marcus romane

loquutus est in celeberrima Vrbe Roma. Lucas vero Alexandriae graece loquutus est. Ioannes autem Ephesi graece conscripsit Euangelium.] de qua re. Vide fusius in dict. Camelus. Caeremonia ponendi librum Euangeliorum super humeros nouello Episcopo in actu consecrationis eiusdem, a Graecis Sancti Euangelii iugum dicitur, et tunc tam a Graecis, quam a Latinis in aperitione libri obsernabantur prima texti verba, ex quibus faustum, vel infaustum omen suscipiebant; hinc in ordinatione Athanasii Constantinopolitani Patriarchae verba illa euangelica in oculos obiecta fuerant, nempe. [Qui pararus est diabolo, et angelis eius.] quod ex indignis eiusdem Patriarchae actionibus verificatum fuit, quare sede illa priuatus est. Pachimera lib. 2. cap. 15. E contra vero in consecratione Lanfranchi Cantuariensis Archiepiscopi occurrerunt euangelica verba: [Date eleemosynam, et ecce omnia munda sunt vobis.] Qui Praesul in largiendo elcemosynas, fuit valde insignis, et in eius successore S. Anselmo, qui reformationis causa passus est multas Coepiscoporum contrarietates; in eius couscecratione apparuerant verba: [Vocauit multos etc.] At quando hic Radulphum Rufensem Episcopum ordinauerat; visa sunt verba: [Erunt similes angelis Dei.] et e contra conse crans Harfastum pessimum Episcopum, lectus occurrerat hic textus: [Non hunc; sed Barabam.] Narratur vlterius in actis S. Eupulii Diaconi, et Martyris Catanensis, quod, quando a satellitibus captus fuit, Euangelium meditabatur, et a Praefecto interrogatus, aperuit Sanctus Euangelia, et ieperta sunt verba. [Beati qui persecutionem patiuntur etc.] ac cupiens denuo Praefectus tale prodigium experiri, iterum illum interrogauit, et interrogatus iterum aperiens eundem librum, oblata sunt mysteriosa verba. [Qui vult venire postme etc.] Item Euangelium dicitur canticum. Vide Canticum. Vide Gospel. Monasterium. Passie. Euangelium Dominicae in sine Missae non dicitur, si in ea die celebratur de Vigilia Natiuitatis Dom. V. Vigilia.

EVANGELIVM AETERNVM. FR. paruus, at prauus liber ita appellatus, de quo Odoricus Raynaldus ad An. 1256. n. 20.

EVCHARIS graecum vocab. eu)/xaris2, facetus, docilis. [Verbum dulce multiplicat amicos, et mitigat inimicos, et lingua eucharis in bono homine abundat. Eccl. cap. 6.

EVCHARISTIA nomen graecum eu)xaristi/a, id est, gratiarum actio, seu grata memoria. FR. dicitur ab Eu, quod est bonnm, et Charis, quasi bona gratia. Glossa in Clemen. de priuil. cap. 1. Eucharistia dicitur Perennis vlctima. can. quia corpus. de consecrat. dist. 2.:||: Item Communio, quia in ea communicatur Christianis Corpus, et sanguis Redemptoris. Dicitur Hestia, quia Patri Aetemo, Vnigeniti eius Filii hostia viua of fertur. Dicitur Sacramentum ex profunditate mysteriorum. Item Sacrificium, quia in ea habetur verum, et incruentum Agni immaculati sacrificium. Item appellabatur Reliquia. Dicitur Viaticum, quia pro demigrantibus de hac vita est prouida alimonia. Item appellatur Antieipon. Dicitur tandem Synaxis, quod significat adunationem, quia vbi est hoc Sacratissimum Corpus, ibi Christiani tamquam aquilae congregantur, quod antiquitus, sub vtraque specie etiam Laicis concedebatur, de qua re dictum est in dict. Communio. At quamuis tenerentur in Missa Christiani illius saeculi sub vtraque specie hoc sacramentum suscipere; extra tamen eam sub sola specie panis reficie. bantur, quia persequutionum tempore concedebatur Christianis deferre secum Eucharistiam, vt ad martyrium prompti statim illam potuissent suscipere, cuius vsus multas Sanctorum Patrum attestationes inuenies. De Monachis in eremo D. Basilius refert, quod propter Sacerdotis catentiam, secum illi hunc consecratum panem conseruabant, et propriis manibus suscipiebant, quod in occidentali Ecclesia vsque ad Hormisdae tempora perdutauit, et propter deuotionis relaxationem in Caesaragustano Concilio can. 3. ablatum fuit. FR. eadem prohibitio etiam in Rhemensi Concilio cap. 2. ordinam fuerat apud Gratian. can. peruenit. de consecratdist. 2. Sed in Ecclesia orientali diutius remansit. Solebant praeterea Christiani in itineribus hostiam consecratam secum deferre; ac de Saryro eius frater D. Ambrosius, et de S. Maximo Syracusarum Episcopo D Gregorius testantur. Euharistia in mari delata. Vide Baron. An 65. num. 10. Eius synonima supra relata. Vide Antitypon. Communio. Corporale. Corporale festum. Corban. Dominicale. Confirmo. Hostia. Synaxis. Viaticum. Non est danda mortuis. Vide Communio laicae Conferebatur adultis, et infantibus. Vide Baptismus. Vbi est palm exposita Eucharistia in eo Altari non aspergitur. Vide Aqua benedicta. Non debet cum Eucharistia populum benedici in illis verbis: Sit et benedictio. Vide Benedictio. In die Annuntiationis Deiparae non debet administrari Fidelibus nisi in casu necessitatis, si in feria VI. Parasceue occurrerit. Vide Parasceue. Nec in eadem Parasceue Eucharistiae Sacram: in processione deferri. Vide Farasceue. Item Eucharistia hierarchica appellatur Symbolum Fidei a B. Dionysio. Item Eucharistiam quodlibet Sacramentum D. Cyprianus vocat in Concilio ab eo celebrato, vbi de Baptismo ab Haeteticis collato agens, inquit: [Vt Antistes diaboli audear Eucharistiam facere] Sic de Christmate idem in sermone de ablut. pedum ait: [Quia post Baptismum, et Eucharistiam, quae sui reuerentia non patitur iterari.] Et clarius de eodem Christmate in epist. ad Ianuarium. [Porro autem Eucharistia est, vnde Baptizati vnguntur.] FR. Papa

Ioannes XXII. Festum Corporis Christi cum multis Indulgentiis renouauit. Io: Villanus par. 1. suae histor. lib. 9. cap. 78. Quomodo antiquitus Eucharistia conseruabatur. Vide Ciborium.

EVCHARISTICVM FR. Sic sermonem de eius vita Ennodius Ticinen. Episcopus appellauit.

EVCHETAE Haereticorum secta, a vocabulo graeco *eu)xe/tai, id est, Orantes, quia locum Sac: Scripturae, vbi ait. [Oportet semper orare;] male interpretantes; continuo orabant. Diuersis nominibus appellati sunt hi Haeretici, nempe. Adelphiani. Enthusiastae. Massiliani. Psalliani. Sathaniani. De eorum ineptiis, et erroribus di cetur in dict. Praecatores.

EVCHOLOGIVM eu)xolo/gion; sic vocant Graeci eorum rituale, in quo praeter orationes, et preces ad Sacramenta administranda, aliae etiam functiones Sacerdotales, et Episcopales continentur.

EVCRATITAE FR. Haeretici ita appellati, qui asserebant esse peccatum comedere carnem, alio nomine Tatiani a Tatiano quodam dicebatur. 24. quaest. 3. can. 39. eundem errorem habebant Paterniani a Paterno eorum Haeresiarcha ita denominati, qui etiam credebant inferiores corporis partes formatas fuisse a diabulo. Ibidem.

EVECTIO iter, seu potius eductio, exportatio, a verbo Eueho, id est, extra veho. [Datis litteris, et pueris destinatis cum euectione publica. Gregor. Turon. lib. 9. cap. 9.] FR. sumitur etiam pro equitatione, vt in Concil. Tolet. VII. can. 4. vbi in actu Visitationis taxatur numerus equorum pro Episcopi euectione. Item etiam fidei publicae licentia, et charta saluiconductus, seu, vt Itali dicunt, Passaporto.

EVECTVS idem, quod supra. [Euectu nauali. Gregor. Turon. lib. 3. cap. 3.] Item subleuationem denotat. [Sic te Apostolicae Sedis euectu, quasi super candelabrum sublime constituit. Paulin. epist. 27. ad Victric.

EVESTIGIO FR. statim, vel continuo. Glossa in sexto. de statu regular. cap. vnico §. verum.

EVITVDO euidentia. [Aemulos tuos ingenti euitudine vibrat. In Vita S. Theodori Ducis.

EVLOGIA eu)logi/a, significat benedictionem. FR. ab Eu id est, bene, et Logia dictio:||: sumitur pro oblatione, et eleemosyna. [Vt de benedictionibus quae offeruntur a populo, et consecrationi supetsunt, vel de panibus, quos deferunt fideles ad Ecclesiam, vel certe de suis connenienter partes incisas habeat in vase nitido, et conuenienti, et post Mislarum sollemnia, qui communicare non fuerint parati, eulogias omni die dominico, et in diebus festis exinde accipiant. Ex Decret. Pii Papae. Apud Baron. ad An. 313. num. 51. et seqq.] FR. ex his Papae Pii verbis nonnulli hanc dictionem significire solum benedictum panem (de quo in dict Fermentum) existimarunt; sed falluntur; nam Eulogia significat benedictionem in abstracto, cleemosynam, et munus, sic Papae praefati verba De eulogia accipiant, id est, de eleemosyna intelliguntur, (quae et benedictio dicitur) quod idem est ac de munere accipiant, sic Eulogiae dicuntur munera, quae deferunt subditi suis Praelatis Gloss. in can. de eulogiis, dist. 18. Sic etiam intelliguntur verba Sancti Paulini. [Panem campanum pro eulogia (id est, pro munere) de cellula nostra misimus, epist. 1.] Hinc Baronius loco cit. non dixit, quod Eulogi significabat benedictum panem tantum; sed quod Elogia dicebatur panis benedictus ad differentiam Bucharistiae; nam ibi contra Nouatores probat, quod benedictio, et eulogia non intelligatur Eucharistia, sed panis benedictus, qui de eulogia, id est, de eleemosyna, et oblatione fidelium supererat, in quo sensu dixit D. Gregorius: [Ex parua eulogia, quam bonus Monachus accipit. lib. 9. epist. 42.] id est, ex parua eleemosyna; sic etiam donum, benedictio saepe apud eundem Gregorium dicitor. [Vnum autem caballum, quale inuenire potuimus de benedictione Sancti Petri transmisimus.] In significatu oblationis, seu eleemosynae etiam ait Gelasius Papa; [Vt quicquid dedicationis, vel natalis Martyris die, quorum in eodem Monasterio reliquiae sunt, per fidelum oblationes intrauerit, medietatem quidem habeat ipsum Monasterium, medietas autem Episcopo offeratur,] et inferius: [Sin vero nil tale inter eos constiterit mediante te quid Episcopo nomine eulogiae offerri debeat etc. 18. quaest. 2. can. Eleutherius.] et ibi Glossa. Item [De eulogiis ad sacra Concilia deferendis (id est, de muneribus) nil muenimus a maioribus terminatum, sed sicut vnicuique Presbytero placuit; nam si constitutum fuerit aliquod illo tempore benedictionis afferri (id est, tempore Concilii) forsitan minus libenter ad synodos occurrerent, et magis venire obtrectarent, quae non sunt (ut arbitror) rationabiliter requirendae, nec vltro delatae. can. 7. distinct. 18.] Ridiculum enim esset si Benedictiones, et Eulogias hic frustilla panis benedicti deferenda Patribus Concilii a Sacerdotibus intelligerentur. Vide ergo huius dictionis synonima. Benedictio beatica. Collecta. Eleemosyna. Fermentum. Oblatio:||: In textu vero S. Greglib. 8. epist. 33. legitur Eulogium; sed Elogium corrigendum est, quod, vt suo loco diximus, testamentum significat.

EVLOGIMENOPOLIS Ita appellata fuit a S. Germano Ciuitas, quae ad radices montis Casinensis per Bertarium Abbatem aedificata fuera., vocabulum quidem graecum est Benedicti Ciuitatem significans; at cum deinde ibi corpus S. Germani translatum fuerat S. Germani Ciuitas appellata est: Chron. casin. lib. 1. cap. 33.

EVNOMIANI haeretici. V. Aetiani. Anomaei; ab Eunomio ita appellati, cuius errores. Vide Trinitas.