CAMENA Early Modern Latin Texts

HIEROLEXICON SIVE SACRVM DICTIONARIVM AVCTORIBVS DOMINICO MACRO MELITENSI ET CAROLO EIVS FRATRE ROMAE Ex Off. Bernardoniana Sub Signo Virtutis Anno 1677 Superior [abbr.: Superiorum] permissu Et privilegiis

HIEROLEXICON, SIVE SACRVM DICTIONARIVM, IN QVO Ecclesiasticae voces, earumque Etymologiae, Origines, Symbola, Caeremoniae, Dubia, Barbara Vocabula, atque Sac. Scripturae et SS. PP. Phrases Obscurae elucidantur. AVCTORIBVS DOMINICO MACRO MELITENSI, Olim Cath. Eccl. Viterb. Canonico Theol. Sac. Indicis Congregationis Consultore, Proton. Apost. Eq. Aurato, Com. Palat. ET CAROLO EIVS FRATRE Biblioth. Alexandrinae in Archigym. Vrbis Praefecto. OPVS Figuris ornatum, quod praecedit Index Criticus, ac subsequuntur SYLLABVS graecarum vocum exoticarum, de quibus in eo agitur, et CONTRADICTIONES APPARENTES Sac. Script. ab eodem DOMINICO conciliatae, et ex eius Schedis in hac tertia, et postuma impressione auctae. PARS SECVNDA. [gap: illustration] ROMAE, Sumptibus PONTII BERNARDON Via Parionis, sub signo Virtutis. M. DC. LXXVII. SVPERIORVM PERMISSV, ET PRIVILEGIIS.

MENTIO. mendacium, a verbo Mentior deriuatum: [Si mentionem suadet frequenter, legatur ex diuersis, vbi praecipit veritatem. In Regula Magist. cap. 15. §. 8.

MEPHIVM. FR. Donatio propter nuptias. l. Adueniente. de prohibitis nupt. Vide Folderphium.

MERCIAMENTVM. FR. Poena pecuniaria leuissima. [Tam isti, quam illi compellantur soluere merciamenta per possessiones laicales, si quas habent. Mattlaeus Paris. in Additione.] Vbi alio etiam Synonimo vocabulo ibidem Americiamenta vtitur.

MERETRICALIS. FR. Meretricis possessiuum, [Lex saecularium Principum huic responso sa tis efficax afferat argumentum, qua manifeste cautum habetur, matronam, cuius pudicitia attenta fuerit, non posse iniuriarium agere, si in veste meretricali fuerit deprehensa. lib. 5. decretal. tit. 39. cap. 25.] Nam sic perdit priuile gium. ff. de ritu nuptiarum. l. Senatoris filia. Hodie tamen non videntur amplius differre vestes Meretrieales a vestibus honestarum; in Melita tamen ex tegumento contradistinguitur meretrix ab aliis honestis feminis.

MERETRIX. FR. cuius turpitudo publice venalis est. 32. quaest. 4. can. Meretrices. Vide Concubina. Contectalis. Focaria. Frictrix. Nimbata in dict. Nimbus. Obolares mulieres. Pellex. [correction of the printer; in the print Panchrestaria in dict. Panchresta. ]

MERGVLVS. auis rapax, latine Mergus. Italice Smergo. Ex eo quia in aquis ad capiendos pisces mergitur. [Non enim furua voracis mergulae factura confunditur, et atra corporis creatura contemnitur, licet versicolor pauonis glotia tereti circulorum rotunditate praecellat, cuius pennae pulchritudo nunc crocea qualitate slauescit, aut purpurea venustate rubescit, nunc glauco coloris virore fulgescit, aut flaua auri specie splendescit. Aldelmus lib. de Virg. cap. 4.

MERHVSIM. FR. octauus Hebraeorum mensis, qui et Bul dicebatur. Vide Auctores citatos in dict. Elul.

MERITORIVM. FR. nomen substantiuum, et significat stabulum, siue publicum hospitium. [meritorium factus est mundus, insulam Feliculam credas, tanta tabulata coelorum nescio vbi. Tertull. aducrsus Valent.] Vbi Sanctam Feli culam Virg. et Mart. laudat.

MERITORIVS. FR. adiectiuum, significat stabulatus, seu stabulatio; hinc Taberna meritoria Romae regionis transtyberinae locus, vbi fontem olci in Christi Natiuitate emanasse dicitur, de, quo Eusebius. lib. 1. hist. Eccle siast. Itaque. [Taberna meritoria dicitur, quae vulgo diuersoria, vel fullonica appellatur. Iulianus in l. si vsus. fructus. 16. ff. §. Item si domus. de vsufructu.

MERITVM. FR. in voluntate consistit. Postillator in can. Ad fidem nullus cogendus. 23. quaest. 5.

MESAGIVM. FR. domus locata, seu aliud stabile. [Prior, et Conuentus in bonis suis, et iuribus angustiantur, quia redditus, quos a mesagiis fratribus collatis receperant, sibi nunc pereunt. Matthaeus Paris. an. 1259.

MESAVLIVM. aula, siue conclaue, ex graeco vocabulo mesau/lion, quod habitationem in medio domus sitam denotat; sic legendus est textus. in tom. 2 Concilior. vbi de Concilio Constantinopolitano V. agitur e)n mesauli/w| dupkw=|, In mesaulio dytico celebrato, id est, in aula occidentali; omnes enim lectiones mendosae sunt.

MESONAVTA. FR. vilis in naui seruus. Vide Hermolaum Barbarum, et Vlpian. in l. 1. §. 1. ff. nau. capu. et stab.

MESOPICATVS. FR. dictio graeco-latina, ex me/sos2, id est, semis, et piceatus, seu piceatus, et sonat semi-piccatus, pice semi-illitus.

MESOTROPVS. mesotro/pos2, habetur haec dictioin sermone D. Cypriano atrributo de vltim Christi cena, vbi Auctor varia Sanctorum antiqui testamenti vestimenta assignat, et ad eorum actiones alludens, ait: [Elias aeream, Eua arborinam, Iob biplagiam, Esaias mesotropam.] Quae vltima dictio significat semisectam, quia Esaias per medium sectus obiit.

MESQVITA. ER. Superstitiosum Machometanorum Templum. Clement. de Iudeis, et Saracenis. Vide Mehomeria.

MESSANA. in Sicilia nobilissima Ciuitas, quo ad eius ecclesiasticos ritus, et alia. Vide Archimandrita. Camaeus. Mitra-Palmatinae. Pentecostes. Protopapas. Rheuma. Succentor. Vesperae.

MESSIVVS. adiectiuum nomen, ad messem pertinens. [Ipsi vero responderunt se messiuo tempore occupatos. Fulbert. epist. 39.] et ferias propter messem: [Messiuas ferias. epist. 18.] idem appellat.

META. Aceruus frumenti. [Aceruos, quos metas dicimus, fecit, vt populo fame postea laboraturo, inde subuenire valeret. Hincmar. Rhemensis Archiep. in vita S. Remigii.] Item pretium rerum comestibilium Stabilitum, et taxatum, quod in Sicilia, et Melita adhuc Meta dicitur: [Acceptisque clauibus metas annonae, quae aderant, elidit. Greg. Turonen. lib. 5. Cap. 41.]

FR. Accipitur quoque pro quocumque termino, ac ordine [Nonnulli Inquisitores per Sedem Apostolicam contra prauitatem hereticam deputati. metas sibi traditas excedentes etc. Clementina cap. 1. de Haereticis.] Vide Nyssa. Rasta. Item Meta significat quartam dotis taxatam. l. si quis sponsauerit. de Sponsalib. et l. si puella. de his, qui sine volunt. Mundualdi.

METACISMVS. imperfectio in crebra pronuntiatione litterae M; in eodem periodo; aliqui tamen Mytacismum appellant; sed sequendus est potius eloquentissimus D. Gregorius, qui in epist. ad Leandrum Episc. cap. 5. sic habet. [Nam sicut huius quoque epistolae tenor enuntiat, non metacismi collisionem fugio, non barbarismi confusionem deuito.

METALLOPVS. id est, metalli opus: accipitur pro metalli fodina in Cod. Theodos. lib. 7. tit. 18. cap. 8. Vbi sic: [Vel metalloperi publico deputetur.] Vide Minera.

METANGISMONITAE. Haeretici, a Meta, et Ango, id est, termino, angusto, coarctato, qui et Metangi dicebantur. Vide Collitiani; nam termino angustiabant Filium in diuinis, asserentes illum respectu Patris esse tamquam continens in contento. 24. quaest. 3. can. 39.

METANOEA. graeca dictio meta/noia, quae proprie mentis, seu animi, et propositi conuersie significat; verum apud nonnullos posterioris aeui Auctores pro inclinatione profunda, vel prostratione solet vsurpari; at quia graeci Presbyteri in confessione solent pro poenitentia profundas inclinationes imponere, quas vistatas apud Graecos esse diximus in dict. Genuflexio. Hinc est, quod promiscue Metanoea pro poenitentia saepe tum apud graecos Patres, tum lationos vsurpetur. [Surrexerunt omnes cum gaudio, et lacrimis, et miserunt metanoeam, et oratio facta est. Anast. Biblioth.] Quare referens pia opeta Petrus Damianus, quae ab Eremitis pro defunctis fratribus solebant impendi, inquit. [Cum frater quidam ex nostris obierit, vnusquisque pro eo septem disciplinas cum millenis scoparum ictibus accipit, septingentas metanoeas facit, triginta insuper psalteria etc.] vbi metanoeas profundas inclinationes intelligit. Item Metanea significat Asceterium poenitentium mulierum, quod nomen accepit a celebre Monasterio Alerandrino, cuius fit mentio in act. Concil. Chalcedonen. actione 3. in praefat. ad Regulam. Vide Palmata.

METAXA. sericum ex graeco me/taca, et proprie crudum, intinctum, ac rude sericum latine significat [Sericoblattae, et metaxae species. Cod. Iust. lib. 10. tit. 8.] et in pandect. l. 39. Hinc Itali corrupte Matassa di seta dicunt.

METEMPSYCHI a graeca dictione *metemyu/xwsis2, id est, animae transmigratio, Haeretici dicuntur, qui ad imitationem pythagoricorum transmigrationem animarum asserebant. [Nemo cum haec audit metempsychos imputet. Chrysol. serm 88. Itaque metempsychosin necessario imminere, si non in primo quoque vitae huius commeatu omnibus inclitis satisfiat. Tertullian. de anima cap. 11.] Hanc impiam doctrinam asserunt Rabbini, blasphemantes, quod Adami anima transmigratura sit in futurum Messiam, igitur, haec pythagorica opinio fuit antiqua inter Hebraeos a tempore Christi in terris degentis, qui illum putabant Eliae, aut Ieremiae, vel alicuius alterius Prophetae animam in se habuisse. Imo, et Herodes cogitauit Ioannis animam in Christum transmigratam, quando dixit: [Quem ego decollaui, hic a mortuis resurrexit. Matth. 14. Lucae 9.

METENSOMATOSIS. graeca vox metenswma/ twsis2, quae proprie transcorporatio latine verteretur; vnde pro transmigratione corporum hic terminus vsurpatur, quae sententia Empedocilis fuit, docentis vnum corpus elementare in aliud transformari, quemadmodum Pythagoras animam transmigrari asseruerat de vno ad aliud corpus; qui tamen merito a Tertulliano irridetur sic aiente: [Plane, vt piscis, ne aliqua sepulturae conditio reputesceret, assum se maluit in Aethnam praecipitando, atque exinde [orig: exindê] in illo finita sit metensomatosis. De anima cap. 32.

METRETA. liquidorum mensura, nomen graecum metrhth/: continebat viginti sextarios; de quo vase. Vide Baron. An. 324. n. 115 Fit etiam de hac mensura mentio. in Io. 2. [Capientes singulae me. tretas binas, aut ternas.

METROCANORIVS. Poeta: [Merito, vt quidam metrocanorius in suo pompauit poemate. In vita S. Reguli Episc.]

METROCOMIA. mhtrokw/mh, Villa principalis, siue matrix. [In metrocomiis non Episcopi: sed Chorepiscopi instituti. Concil. Laodicen. can. 57.

METROPOLITA. siue Metropolitanus. Vide Archiepiscopus. Exarchum prouinciae in dict. Exarchus. Qualis dicatur. Vide Prouxincia.

METROPOLITICVS. FR. quicquid ad Metropolitanum spectat. Bullar. Casinen. tom. 2. constit. 223.

MICHELATVS. mixahla/tos2, monetae species a Sancti Michaelis Arcangeli figura, siue Imperatore huius nominis ita denominata. [Centum michelatos pro pictura capituli. Chron. Casin. lib. 3. cap. 57.] Et in hist. Annae Comnenae a Petro Possino ex graeco in latinum translata Auctore Pachimera.

MIGMA. mi=gma, mixtura. [Tauri tui, et pulli asi norum, qui operantur terram comixtum migma comedent, sicut in area ventilatum est. Isai. 30.] id est, propter copiosam abundantiam anima. lia praedicta paleam frumento mixtam comedent;

MILES. FR. titulus nobilis. [Honorius III. Illustri Regi, Baronibus, et Militibus etc.] titulus appositus in cap. 8. Decretal. de confirmat. vtil. vel inutil. et idem significabat ac Eques, qui titulus in ea significatione vsque ad Greg. XIII. tempora perdurauerat; ita vt etiam familia nobilissima Romana, quae nunc De Caualeriis dici tur, etiam De Militibus appellabatur, vt idem Greg. in quadam bulla sic ait [Ad Domitium de Militibus, seu de Caualeriis, et eius socios; nec non illud Torre di sasso, ad Thomam etiam de Militibus etc. Bullar. Casinen. tom. 2. Constit. 442.] Milites Caesariani Silentiarii dicti, et quare. Vide Silentiarius. Item hoc vocabulum de iis omnibus vsurpatur, qui sub alienis stipendiis merentur, ita Reges Burgundiorum modo Imperatoris, modo Regis Francorum milite se appellant apud Auitum Viennensem, et alibi.

MILITISSA. vxor militis, hoc est, Equitis: [In corde cuiusdam porentis Dominae Militisse. In vita B. Collectae.] Vide Milito.

MILITO. FR. verbum, quod etiam in rebus ecclesiasticis vsurpatur. [Nemo cogitur suis stipendiis militare, In Decretal. de praesumptionib. cap. 16.

MIMAX. PR. [Saeua insuper iam per ripam Alemannorum barbaries rela contra nos mixta toxico iaciebat: minitabantur etiam nos intra aquas natantes mumaci igne cremare, nisi Papam, et nos in manibus eorum redderemus. In vita S. Gelasii Papae II. a Pandulpho Pisano scripta, et a Constantino Caietano: typis mandata.] Dicitur hic Mumax, sequendo nempe, regulam latinorum, qui graecumy, in v, lene vertebant, vt in litt. r. dicetur. Dictio ergo Mimax, vel a migma, quod mixturam significat, vt in dict. Migma, et Ignis graecus dictum est, et sic in hoc loco mixturam igneam significaret, vel fortasse hic mendose pro Minaci igne mimaci igne Amanuensis posuerat, vel tandem ex graeco vocabulo meu/sac, id est, stridulus reste Hesychio, eo modo, quo a Latinis Ignis stridens dicitur, seu potius a mu)mar, quod, eodem teste, timorem denotat, vnde Mimax ignis terribilis, et minax intelligatur. Ceterum apud antiquos Romanos hae igneae mixturae etiam reperiebantur, teste Dionysio Halicarnasseo lib. 10. vbi sic habet: [Vndique arces expugnabantur; nam alii propinquis aedibus vasa bituminis, et picis incensae in fundis accomodata iaculabantur.

MINERA. pro minerali. [Nam, vt rude, infectumque aurum, vel adulteratum, multisque aliis infectum mineris. Cyrillus Hierosolymitanus cath. 1.] Vide Metallopus.

MINISTER. FR. [In Missis sollemnibus, et ponti ficalibus, non in fastum; sed in testmonium adhibentur ministri. can. Episc. Deo, et can. Hoc quoque. de consecrat. dist. 1.]

MINISTERIVM. vas pro Altaris sacrificio destinatum. [Constituit, vt ministeria sacrata, non tangerentur, nisi a ministris sacratis. Anastas. bibliothec. in Sixto. Vrbanus Papa omnia ministeria sacra fecit argentea Strab. de reb. Eccles. cap. 24. Vide Calix.

MINISTRALIS. FR. seruus, et familiaris, domesticus, et aliquando sumitur pro Iudice, vel Nuntio. 1. si quis litteras. eodem tit. [Prohibe. mus insuper ne quis Episcopus, vel ministralis eius etc. Bullar. Casin. rom. 2. const. 206.]:||: Item Calix, quo sanguis Christi fidelibus ministrabatur, quando Eucharistia sub vtraque specie dispensabatur. Item pro ministro Ecclesiae accipitur: [Hic Constituit in Vrbe ministrales, qui circuirent constitutas stationes. In actis Hilarii Papae.] Vide Statio.

MINO. id est, duco. [Tollite, vt habeatis qualiter hoc iumentum minare valeatis. S. Greg. lib. 1. Dialog. cap. 2.] Item Minans, nempe, ducens. [Agasones equos agentes, id est, minantes. Paul. Diacon.]

MINVTALIS. res minuti, seu vilis pretii. [Si minutalibus, vt in ita dixerim, regnis, vndique conferantur in examinationem. Tertull. lib. 1. aduers. Marcion. cap. 4.] qui etiam de Habit. Mulier. cap. 6. margaritas: [Terrae minutalia] appellauit. Item pro vili moneta. [Cum fuisset octo minutales libra carnium. Iuitprand. in vita Alexandri Seueri:] Vide Minutum.

MINVTALARIVS. vectigalium conductor, siue locator. D. Aug. de Ciuit. cap. 4. est tamen ibi mendosa lectio Munuscularius, seu Minicularius.

MINVTVM. quadrans moneta. [Cum venisset autem vidua vna pauper, misit duo mmuta, quod est quadrans. Marci cap. 12.] Arabicus textus Felsein habet, id est, bina minuta. Fels enim apud eos est vilior moneta. In textu Lucae. habetur fuisse ex aere hanc monetam. [Mittentem aerea minuta duo. cap. 21. Dabant omnibus, qui in templo erant, duo minuta. Io. Moschus cap. 127.] FR. [Vt per quatuor dies vnam tantum oblationem manduceret minutorum viginti. Idem Moschus cap. 42.] Vide Minutalis.

MINVTVS. qui per emissionem sanguinis curatur a verbo minuo; nam Minuere sanguinam penes veteres illum alleniare per extractionem significabat. [Et notandum, quia quater in anno minui possunt; quarta vero minutio circa festum S. Io. Baptistae. In constitutione Cisterciensium cap. 90. de Minutis.] FR. In quadam Bulla Innocentii III. in Archiuo S. Petri Vaticani conseruata, quae incipit: [Ea quae de mandato feta] sub data IV. Idus Ianuar. Pontificatus. an.

VIII. vbi Pontifex ille eiusdem Basilicae Canonicis in ministerio eorum normam praebet, haec habentur: [Medicinati etiam per dies tres, minuti per dies duos, balneati per diem vnum ab huiusmodi poena, (id est, amittendi distributiones) censeantur immunes.] Ceterum Galeni Traductor passim vtitur hoc dicendi modo, nem pe, Sanguinem minuere, pro emittere, praesertim in lib. de curat. per sanguinis emissionem cap. 12. vbi sic ille transtulit: [Sic rursum sanguinem minuere,] et ibidem cap. 17. [Sanguinem minnes.] Item in can. nec tales. de consecrat. dist. 5. ex Aphorismis Hippocr. [Nisi cito ablatione sanguinis minuatur.] Vide Obesus.

MIRIFICENTIA. prodigium, portentum, miraculum. [Resurrectionis tantum contemplemur effectum, quia hoc signum videmus esse signorum, virtutum cernimus esse virtutem, mirabilium esse mirificentiam peruidemus. Petr. Chry. fol. serm. 63.

MISERICORDIA. quaedam relaxatio, quae Monachis praestatur: [Vt detestabiles ingurgitationes misericordiarum (in quibus profecto non erat misericordia) prohiberentur. Matthaeus Paris. in vita Abbatum.] nonnulli vas vinarium intelligunt, cuius antithesis vas iustitiae dicebatur. Vide Iustitia. FR. Aliquando partem stalli choralis superiorem significat, supra quam ex misericordia Monachis diuinorum officiorum tempore adniti indulgebatur. [Reclinans se super misericordias. In Nomast. Cistercien. par. 1. cap. 10.]

MISOPOGON. graeca dictio *misopw/gwn, id est, odium barbae; sic appellata fuit apologetica Iuliani Apostatae ad Antiochenos responsio, vt refert Gregor. Nazianz. Orat. 2. in Iulianum, quae denominatio irrisorie ab eisdem Antiochenis imposita ei fuerat, ad Iuliani philosophicam, caprinamque barbam alludentibus, qui ex eadem barba Caper appellatus fuit. FR. de aliis ignominiosis titulis huic Apostatae ab Antiochenis attributis. Vide Baron. an. 362. num. 81. et seqq.

MISPRISO. FR. uilipendo, uitupero. [Et vt illi homines, qui in isto regno contra seniorem nostrum Dominum Karolum mispriserunt. In Constit. Caroli Calui cap. 5.]

MISSA. quae solet definiri, [Oblatio Deo facta per immutationem alicuius rei sensibilis in signum, et protestationem supremi dominii ipsius Dei publica auctoritate instituta.] Ita Suarez tom. 3. in 3. par. disput. 73. sect. 6. Layman de sacrif. Missae cap. 1. Coninch. in 3. par. quaest. 83. art. 1. dub. 1. et alii. Cuius etymon aliqui trahere putant a voce hebraica Mincha, quae spontaneam oblationem significat. Alii tamen existimant esse latinam dictionem, vt Albin. de diuin. Off. dum ait: [Missa autem dicitur quasi transmissa, eo quod populus fidelis de suis meritis non praesumens, preces, et oblationes, quas Deo omnipotenti offerre desiderat, per ministerium, et orationem Sacerdotis ad Deum transmittat] siue, vt Isidoro lib. 6. Orig. cap. 6. placuit. [Missa tempore sacrificii est, quando Catechumeni foras mittuntur, clamante Leuita; si quis Cate chumenus remansit, exeat foras, et inde missa, quia Sacramentis Altaris interesse non possunt.] Pluribus autem nominibus a Sanctis Patribus appellata fuit Missa, exempli gratia Anaphora. Doxologia. Liturgia; vt suis locis videre est. Item Mystagogia, mustagwgi/a, Disciplina sacrorum a Nazianzeno Thysia. quei/a, Sacrificium, et Prosphora, prosfora/ Oblatio in can. 3. apost. Ierurgia, seu Hierurgia, i(erourgi/a, Sacrum munus a D. Ignatio Mart. Teleta, teleth/, Caeremonia. FR. De nomine Teleta D. Aug. lib. 4. de Ciuit. Dei cap. 31. sic inquit: [Et ideo Graecos, teletas, ac mysteria taciturnitate, parietibusque clausisse] S. vero Dionysius appellauit Christum Taletarcha, id est, caput, ac institutorem sacrarum caeremoniarum II: Missa insuper aliquando sollemnitatem, et festiuitatem alicuius Sancti significat, sicut in Concil. Pistens. cap. 3. leguntur haec verba: [Communi placito constituimus, vt vsque ad Missam S. Remigii, id est, Kal. Octobris etc.] Vnde Baronins in Notis Martyrol: ad diem 1. Octobris sic verba praefati Concilii interpretatur: [Missa ibi pro ipsa sollemnitate accipitur more Francorum; sic et in capitularibus Reg. Franc. lib. 2. cap. 18. legitur; [Vt absque vlla excusatione, cito possit emendari, spatium vsque ad Missam Sancti Martini dare decreuimus.] Item aliquando significat quamlibet adunationem sacram occasione Missae; siue horarum canonicarum, vt apud Cassianum. lib. 2. de instit. Monachorum cap. 13. et 15. in titulo, et lib. 3. cap. 5. 6. et 8. Isidorum, aliosque scriptores legitur, praecipue in Regulis S. Benedicti. FR. In Regulis Monasticis cap. 6. legitur: [Operam vero dabunt singuli fratres, vt tempore, quo missae fiunt, siue die, siue nocte:] Et in Concil. Agathense can. 30. etiam habetur. [In conclusione matutinatum, vel vespertinarum Missarum post hymnos capitella de psalmis dicantur.] Vide Missa sicca:||: Itaque agendo nos hic de solo Missae sacrificio, dicimus in Ecclesiae primordio, quod in consecratione, et in oratione dominicali consistebat; cui postmodum Apostoli addidere epistolam, et Euangelium. Gregor. Papa. epist. ad Io. Syriac. Episc. et dictum fuit in dict. Imroitus postea successiue tam Romani Pontifices, quam Concilia in variis occasionibus diuersas orationes, ac caeremonias in Missa ampliauere. In Ritu Ambrosiano per omnes Ferias sextas non solet celebrari, et in Ritu Romano tempore quadragesimali, exceptis Dominicis, et Sabbatis diebus, ac Annuntiationis festo numquam celebrabatur, quod vsque ad annum 700. durasse affirmant Maur. lib. de instit. Cler et Microl. de Eccl. obser. cap. 49. Graeci etiam in diebus quadragesimae ferialibus, excepto Sabbato, celebrant sine

consecratione; consumant tamen Eucharistiam in praecedenti Dominica consecrata, eo modo, quo nos solcmus in die Veneris Sancti, quae Missa prohgiasme/nh, id est, Praesanctificatorum vocant; fit enim in signum moestitiae. [In omnibus quadragesimae ieiunii diebus, praeterquam Sabbato, et Dominica, et Annuntiationis die, fiat sacrum praesanctificatorum mysteriorum. Sexta Synod. in Trull. can. 52.] Quam institutionem ipsi Graeci a Gregorio Magno habuisse tradunt. Circa vero tempus celebrandi Missam in Rubricis ab Aurora vsque ad Meridiem praescribitur. Aurora autem intelligitur communiter incipere per horam cum dimidio ante Solis ortum, excipiendo nihilominus mensem Martii, ac Iunii, in quibus tam tempus antelucanum per horam anticipari, quam meridianum prolongari iustis de causis, ac Episcopi licentia posset, vt sensit Suar. disput. 80. sect. 4. Item occasione Viatici moribundo praestandi posset media nocte transacta celebrari. Ita Vict. de Eucharist. num. 95 Lauman. lib. 4. tract. 5. cap. 4. Item Sacerdos in die festiuitatis de praecepto ex itinere sero proueniens, posset per horam post meridiem celebrare. Ita Suar. Layman. et Diana. Itaque peccaret mortaliter Sacerdos huic praecepto aduersans notabiliter, quod secundum Azor. lib. 10. cap. 25. quaest. 9. esset tertia pars vnius horae; ex eo enim, quod Papa ex singulari priuilegio dilatationem vnius horae soleat concedere; manifestum ergo est, quod licite fieri nequeat. In illis climatibus, in quibus naturalis aurora non apparet, attendenda est moralis Aurora, quae esset, quando communiter quies terminari solet; sic definitum fuit a Sac. Congreg. Rituum. 18. Septemb. 1634. Vrbani VIII. iussu, atque Gananto interueniente, vt ipsemet testatur. Aliqui Auctores classici affumant in die Resurrectionis Dominicae celebrari posse ante auroram; vbi tamen mos est hoc fieri in mermoriam temporis Resurrectionis, sicut vniuersaliter fit in Nocte Natiuitatis. Hora autem pro celebratione consueta erit hora tertia in diebus festiuis, hora sexta in ferialibus, hora nona in diebus ieiuniorum. [Est Ecclesiastica consuetudo, vt ad nonam reficiamur, cum ad sextam Missam celebramus, ad Vesperum autem cum ad nonam sacrificamus. Microl. de Eccles. obseru. c. 49.] FR. hoc tamen tempus praefixum celebrandi de Missa conuentuali intelligitur, vt in dict. Missa Conuentualis ostendam. De Missa vespertinali. Vide aliqua initio dict. Ieiunium, et est eadem ac Missa sicca. Vide Missa sicca. Circa vero tempus anticipatum mediae noctis Natiuitatis Domini in Cappella Papali. Vide Missa Natiuitatis Domini. Missa celebrari potest sub dio, seu in tentoriis. can. concedimus. de consecrat. dist. 1.:||: Si in Missa adhuc Sacerdos non consecrauit, et alia Missa non reperitur in die festo, potest illam denuo incipere in aduentu Episcopi, vel vel alterius Magnatis. Nau. de Orat. notab. 16. num. 55. Azor. lib. 10. cap. 32. quaest. 3. Posseu. de off. cur. cap. 2. num. 11. FR. am pliarem etiam concurrente populo; nam coram Deo non est acceptio personarum, praecipue vbi agitur de antmae interesse. Imo Toletus affirmat Sacerdotem non facta adhuc ablutione, si populus in die festi concurrat ad audiendum sacrum, posse denuo aliam Missam celebrare, quod habetur in fine dict. Missa Natiuitatis Domini:||: Non possunt feminae in seruire Missae; bene tamen Moniales ex choro Missae cantatae respondere. In casu necessitatis permissum est Sacerdoti absque ministro celebrare, quae necessitas intelligeretur pro praebendo viatico, seu in celebr atissima sollemnitate. Facundez lib. 3. cap. 21. et in casu necessitatis Viatici Sacerdotem non ieiunum celebrare posse nonnulli affirmant: contraria vero opinio probabilior cenfetur Non reperto Missali Romano in Ecclesia Regularium, posser Sacerdos Romani ritus vti Missali Regularium ad celebrandum. Diana par. 4. tract. 4. resol. 95. Sic etiam vniuersalem assensum Doctorum opinio iam obtinuit, quod Latinus Sacerdos inter Graecos degens, vbi latinorum Altare non reperitur, celebrare poset in fermentato, et eodem modo vice versa Graecus Sacerdos, quod erudite probat Nicolaus Baldellus. Ceterum Missa sine candelis, saltem duobus, non licet celebrare, quod si ita celebretur grauis esset culpa, vt colligitur ex cap. fin. de Celebr. Missae. Vbi Honorius tertius Sacerdotem officio, et beneficio priuauit, quia sine luminibus celebrauerat. In casu tamen necessitatis vnum lumen sufficere aliqui Doctores docent, et Azor. lib. 10. cap. 28. candelas sebaceas permittit: sed Suarea olei tantum lumen concedit. FR. An vna Missa prosit tantum omnibus, quantum vni. glossa in can. Non mediocriter. de consecrat. dist. 5. assentire videtur, dum ait: [Vel hoc referas ad ipfum Celebrantem, quia tantum valet ei, vt Missam celebret pro centum, sicut pro vno etc.] Fandem sententiam tenet Bordonus tom. 1. variar. resol. 25. quaest. 9. quam tamen sententiam non esse probabilem post decreta citata a meo Magistro Paulo IV. in commentario Rubricae Missalis in appendice de sacrificio. quaest. 4. puncto 3. difficul. 2. satis ostenditur. Item Missam cantare potest solus Sacerdos, vbi Clericorum copia non adsit. Glossa in can. Hoc quoque. de consecrat. dist. 1. Missae partes. Vide Anaphora. Benedictio. Campana. Candela. Canon missae. Collecta. Communicantes. Communio. Complenda. Confessio. Diptychum, Epistola. Euangelium. gloria in excelsis. Gloria Patri. Graduale. Hosannu. Hoctia. Introitus. Ite Energumeni. Ite Missa est. Kyrie eleison. Lauabo Laus tibi Christe. Lectio. Libera nos quaesumus Domine. Oblatio. Offertorium. Pater nocter. Pax. Pax Domini. Pax vobis. Praefatio. Postcommunio. Prosa. Sanctus etc. Tractus. Missa bipartita in Missam Catechumenorum, et Missam Sacramentorum. Vide Cathecumenus. An liceat

Sacerdoti plures Missas in die celebrare. Vide Missa Natiuitatis Domini. Vtrum in mari vere sacrum confici posset. Vide Missa sicca §. In primariis Hispaniae. Item. quando prima Missa ab Apostolorum Principe celebrata fuit. Vide Pentecostes.

MISSA CONVENTVALIS. FR. quam Rectores Ecclesiarum quotidie celebrari facere tenentur, vel cum cantu, siue priuatim iuxta temporis conformitatem post tertiam. [Missa conuentualis debet celebrari post tertiam, quia illa hora Christus passus est. can. nocte Sancta. can. et hoc de consecrat. dist. 1.]:||: Ex praecedentibus rigorosis obseruationibus in assignando cuilibet horae conuentualem Missam responderi potest ad dubium a paucis animaduersum, et a Francolino agitatum; quare, nempe, in diebus dominicis, in quibus celebratur festum duplex, non dicantur duae Missae conuentuales, cum maioris gradus sit Dominica, quam feria priuilegiata? Respondet idem Auctor, quia in Dominica necesse esset vtramque Missam conuenmalem post tertiam celebrare, quod non permittitur ab Ecclesia, quae annectit conuentualem Missam cum aliqua hora canonica, et ob eandem causam non dicuntur duae Missae conuentuales in Vigiliis, quia ambae post nonam celebrari deberent; nam (ut supra visum est) tempore ieiuniorum post nonam conuentualis celebrari debet; antiquitus autem rigorose obseruabatur tempus celebrandi conuentualem nissam; legitur enim in Vitis Sanctorum Patrum, quod Incolae cuiusdam Villae eorum Presbyterum apud Episcopum accusauerant, dicendo: [Arcedit Missam celebrare die dominico, nunc hora tertia, nunc autem hora nona, vt sibi vi sum fuerit, neque obseruat sollemnem, ac legitimum ordinem sanctae oblationis.] Sed Sanctus Presbyter ab Episcopo examinatus, reuelauit, quod post matutinum exspectabat prope Altare, donec visibiliter appareret Spiritus Sanctus, et tunc Missam ille celebrabat. Io. Moschus in vita Patrum lib. 10. cap. 27. FR. Circa dubium vtrum in Dominica cantari debeant duae Missae Conuentuales, quando in eo occurrit festum duplex, consule praefatum meum praeceptorem Quartum in Rubricae Missalis commentario par. 1. tit 7. de commemorat. dub. 1.

MISSA CATECHVMENORVM. Vsque ad Missam Catechumenorum licet Iudaeis, et Gentilibus interuenire. can Episcopum nullum prohibeat de consecrat dist. 1. Reliqua. Vide Catechumenus. Scrutinium.

MISSA CVM NOTA, id est, cantata: sic legitur in Collegiata Malliani Sabinen. Bulla Pii II. pro eiusdem Collegiatae erectione, quam nuper Alexander VII. in Cathedralem totius Sabinae erexit.

MISSA DEFVNCTORVM, contra hanc antiquam, et laudabilem Ecclesiae pietatem noua haereticalis impietas latrare non cessat, cuius dentes sic D. Augustinus obtundit, confringitque, inquiens: [Non parua est vniuersae Ecclesiae, quae in hac consuetudine claret auctoritas; vbi in precibus Sacerdotes, quae Domino Deo ad eius Altare funduntur, locum suum habet etiam commendatio mortuorum. lib. de cura pro mortuis agenda cap. 1.] Pro mortuorum enim suffragio non sistit rantum Ecclesia in quottidianis Missae, et horarum canonicarum precibus, ita vt in fine cuiuslibet horae expiabilem requiem exposcat; sed etiam in quolibet mensis principio Officium, ac Missam pro illis recitat, ex antiquissimo instituto, vt Alcuin. de diuin. off. testatur. Cum psalmo De profundis, et collecta pro defunctis terminat horas Canonicas Lugdunensis Ecclesia. Missam cantatam post conuen tualem Cathedralis Pragensis quottidie pro eis celebrat, ac vniuersaliter pius vsus obtinuit, vt in quocumque primo septimanae die variae pro animabus purgantibus fundantur a fidelibus preces; hanc enim diei dedicationem de anno 1056. ex instituto quorundam Monachorum initium habuisse Baronius, et Petrus Damianus testantur; deuotam vero feriae secundae meditationem pro defunctis ob eam rationem applicatam fuisse idem Damianus refert his verbis: [Quae. libet animae defunctorum in diebus dominicis requiescunt, atque a suppliciis feriantur; secunda vero feria ad ea, quibus assignata sunt, poenarum ergastula reuertuntur. Idcirco ipso potissimum die Angelis Missarum honor impenditur, vt et mortuis, et morituris patrocinalis eorum defensio procuretur. lib. 2. epistolar.] Quam meditationem Ioannes Beleth In Ration. diuin off. cap. 5. confirmans, inquit: [Eodem quoque die Missa pro defnnctis celebratur, quoniam, vt plerique ainnt, feria prima refrigerium habentii, qui sunt in purgatorio, statimque altera die post ad poenas solitas, et ad laborem redeunt; ita vt eo die, quo eorum laboribus aliquo modo subuenitur, Missa pro illis cantatur.] solet etiam Ecclesia tertio die post obitum alicuius Missam defunctorum celebrare ob memoriam Resurrectionis Christi, quae fuit die tertio post eius mortem. S. Clemens lib. 7. Constit. Apostol. cap. 48. Item die septimo in symbolum aeternae quietis. D. Ambrosius in oratione de fide resurrect. Sanctus vero Augustinus eos damnat, qui die nono depositionis celebrant pro defuncto his verbis. [Nescio vtrum inueniatur alicuius Sanctorum in scripturis celebratum esse luctum nouem dies, quod apud Latinos Nouemdial appellant. Vnde mihi videntur ab hac consuetudine prohibendi, si qui Christianorum istum in mortuis suis numerum seruant, qui magis est in Gentilium consuetudine. Septimus vero dies auctoritatem in Scripturis habet etc. lib. 1. quaest. super Exod. quaest. 172.] atque idem Aug. lib. 2. quaest. Euang.

cap. 40. nouenarium numerum imperfectum esse asseruit. Item die trigesimo, quia ex Sac. Scriptura habetur Aronis mortem per triginta dies a populo deploratam fuisse; quare D. Gregor. lib. 4. dialog. cap. 55. Abbati Specioso ordinauit, vt per triginta continuos dies Missam pro Anima Iusti Monachi celebraret his verbis. [Vade, ab hodierna die diebus tribinta continuis osserre pro eo sacrificium, stude, vt nullus omnino praetermittatur dies, quo pro absolutione illius hostia salutaris non offeratur.] Ex quibus verbis colligitur praedictas triginta Missas ab eodem Sacerdote celebrandas. vel de defunctis dicendas esse non oportere; dummodo celebrationes sint currentes, et non interpolatae; aliter enim non essent Missae illae a D. Gregorio institutae, et a Sac. Rituum Congregatione 28. Octobris 1628. apptobatae, quae quasdam Missas prohibuit sub nomine pro viuis, et defunctis, easque a Missali 8. April. einsdem an ni 1628. remoueri mandauit. Graeci solent in tertio, nono, et quadragesimo depositionis die pro defunctis celebrare. FR. nonum diem supra visum est non licere, et quadragesimum tamquam a superstitione Gentilium prouenientem D August. alibi impugnat:||: Anniuersaria depositionis commemoratio tam Graecis, quam Latinis in vsu est, de qua Tertullian. de corona milit. cap. 3. sic ait: [Oblationes pro defunctis, pro natalitiis annus die facimus.] Tandem anniuersaria generalia pro omnibus defunctis ad diem secundum Nouembris stabilita, putant Petr. Damianus, et Sigibertus in Chron. a Sancto Odilone Abb. de anno 998. introducta fuisse; sed huiusmodi commemoratio in eodem die, nempe, post diem festi omnium Sanctorum apud Amalarium, qui floruit in octano Christiano saeculo, reperitur in eius tractatu de off. Eccles. Alii vero Bonifacium IV. de anno 607. huius Sanctae institutionis Auctorem faciunt. In tali autem die Omnes Sacerdotes pro defunctis in generali sacrificium applicare tenentur, licet astricti alias sint pro particularibus quottidie celebrare; lex enim vniuersalis praeualet particulari testatorum. Gauant. part. 4. tit. 15. Fraxin. de oblig. Sacer. Miss. sect. 4. concl. 4. §. 22. FR. de tertio, septimo, trigesimo, seu quadragesimo die pro mortuis destinato. Vide can. quia alii. 13. quaest. 2.:||: Aduertendum tamen est, quod in diebus festiuis de praecepto, praesente cadauere posset vna tantum Missa pro defuncto celebrari ex decreto Sac. Rit. Congreg. 23. Maii 1603. Rituale Rom. a Paulo V. reformatum prohibet exsequias agere, et publice deferre mortuos in die Paschae. Circa Anniuersaria defunctorum particularis praxis Vaticanae Basilicae ita se habet, vt celebrentur in die, quo incidunt, etiam si tunc officium duplex concurreret: non vero in Dominicis, seu festis de praecepto, et in octauis duplicia excludentibus. Eadem prorsus regula obseruanda est in die tertio, septimo, et trigesimo. Decedens aliquis longinque statim ac habita de eius obitu notitia posset celebrari Missa, vt In die obitus; cum collecta tamen tertii diei relicto verbo Tertium. Ita Gauant part. 4. tit. 18. num. 14. Aduertendum est insuper, quod nomen defuncti, nonnumquam pro incipiente, et non terminante aliquam functionem vsurpetur; hinc de eo, qui in euangelica parabola dicitur, quod coepit aedificare etc. Tertullianus de Idolatt. cap. 12. sic loquitur: [Qui prius sumptus operis cum viribus suis supputat, ne vbi coeperit defunctus, postea erubescat.] Item apud eundem in sensu substantiuo. [Quo congressui, et suspecti, et defunctui ingratis subiaceret. Aduersus Valent.] FR. Item penes Eccle siasticos, qui obierat non dicebatur mortuus; nam per mortuum Idolum intelligebant. Vide Mortuus; ideo Defunctum siue Dormientem appellabant, et mors Dormitis nuncupabatut: hinc [Sacrificium pro dormitione alicuius celebrare] dicitur in can. Cyprianus. 21. quaest. 4. Vbi cauetur ne Missa celebretur pro defuncto, qui in testamento Sacerdotem exsequutorem testamentarium, vel tutorem reliquerat, quod habetur etiam in can. neque. dist. 88. Sed poena ista ardua praeter quam quod ad terrorem imposita censeatur, vt notat glossa. in d. can. Cyprianus. non obligaret nisi Africanos; nam ab eorum Episcopis sancita fuerat: Quae autem spectant ad functiones mortuorum sparsim hic habentur in dictionibus. Agenda. Aquarii. Candela. Defunctus. Diptychum, Exsequiae. Item quod Episcopus in Missa Defunctorum non vtatur septima candela deereuit Sacra Congr. Rit. 19. Maii 1607. Neque baculo. Vide Baculus. Neque chirothecis. Vide Chirothecae. Non osculatur manus Sacerdotis. Vide Osculum. Euangelium. Item quod oratio pro defunctis penultimo loco dicatur. Vide Collecta. Quod non dicatur Gloria Patri in psalmo Lauabo. Vide Gloria Patri. Eius offertorium difficilis intelligentiae explicatur in dict. Offertorium. Vbi etiam ostenditur, quod antiquitus non diceb atur Missa defunctorum, nisi in agonia. Vide Officium Defunctorum. Quare in hac Missa sicut in ceteris Subdiaconus non sustinet patenam. Vide Patena. Quare pacis osculum non datur. Vide Pax.

MISSA IVDICII, erat Missa, in qua aliquis saeculari more se purgabat ab aliqua columnia, de qua purgatione, in canonibus prohibita. Vide Duel. lum. Educere se per aeneum, Iudex compurgationis. Iuramentum. Odalium. Purgatio. Purgator. Vide etiam cap. sententiam. lib. 3 decretal tit. 5. Ritus huius Missae in eum, qui ad purgationem damnatus erat describitur a Dunstano Dorobernensi Archiepiscopo; Missae autem introitus incipiebat: [Iustus es Domine, et rectum iudicium tuum etc.] eius collecta sequentibus verbis continebatur: [Absolue quaesumus Domine

tuorum delicta famulorum, vt a peccatorum suorum nexibus, quae pro sua fragilitate contrarerunt, tua benignitate liberentur, et in hoc iudicio, pro vt meruerunt, tua iustitia praeue niente, ad veritatis censuram peruenire mere antur. Per Dominum etc.] Epistola desumebatur ex Decalogo in Deuteronomio inserta, nempe, [Ego sum Dominus Deus tuus etc.] Euangelium ex Marco, in quo de obseruantia eiusdem Decalogi fit mentio, id est, [Magister bone quid faciam etc.] Offertorium consistebat in illis psalmi verbis: [Immittet Angelum Dominus in circuitu etc.] Habebatur etiam Praefatio eidem functioni adaptata, ac quando communicabatur imputatus de delicto, dicebantur illi a Celebrante veiba: [Corpus, et Sanguis Domini nostri Iesu Christi sit tibi ad probationem hodie.] Postcommunio hanc orationem habebat: [Perceptis, Domine Deus noster, sacris muneribus, suppliciter deprecamur, vt huius participatione sacramenti, et a propriis nos reatibus indesinenter expediant, et in famulis tuis veritatis sententiam declarent. Per Dominum etc.] Post Missam Sacerdos ad destinatum locum feruentis aquae accedebat, quam exorcismis variis praeparans, effectum diuini iudicii implorabat, haustumque illius bullientis elementi imputato ad bibendum praebebat; hic exutus vestibus, osculatoque prius Euangeliotum libro, se in feruentem aquam proiciebat, vel supra ferrum candentem nudis pedibus incedebat, aut manibus tangebat, et sic a calumnia ei imposita, si incolumis euasisset, purgabatur, quod de S. Conegunda, aliisque feminis innocenter calumniatis actum fuisse legitur.

MISSA MOZARABICA. FR. a D. Leandro Hispalen. episcopo peculiariter in Hispania vsitata reperitur in Tom. 6. Biblioth. SS. PP. colon. 102.

MISSA NATIVITATIS DOMINI. Antiquitus nedum in hac die plures Missas celebrare licitum erat Sacerdoti; sed etiam quottidie, ita Rupertus Archidiaconus de Sancto Alberto loquens, ait: [Factus presbyter duas in die celebrauit Missas, pro viuis alteram, alteram pro defunctis.] Leo III. Papa nouem Missas in die celebrabat. Baron. an. 816. num. 54. Concilium Salegustadiense cap. 5. Sacerdotes ad tres Missas quottidianas celebrandas limitauit, et tandem Alexander Papa ad vnicam quottidianam Missam celebrandam Sacerdotes restrinxit, can. sufficit Sacerdoti. de consecrat. dist. 4 FR. sed ibidem dicitur etiam, quod: [Quidam tamen pro defunctis vnam faciunt, et alteram de die, si necesse fuerit.] Quod fecisse Sanctum Albertum dictum est supra. Plures igitur celebrationes in die expressius Sacerdoti prohibitae sunt in cap. consuluisti lib. 3. decretal. tit. 41. de celebrat Missarum. At quomodo in Nocte Natiuitatis Domini quilibet Sacerdos tres Missas celebrare potest? Respondetur hoc ex priuilegio Leonis Papae, quod habetur in can. nocte sancta de consecrat. dist. 1. Vbi Glossa huius triplicati, sanctique mysterii explicationem his verbis tradit: [Celebrentur vna ante diem, quae signi. ficat rempus ante legem, quando eramus in tenebris. Secunda, dum diescit, et significat tempus in lege, quando nondum plena agnitio Dei habebatur. Tertia in die, et significat tempus gratiae, quando iam plena cognitio habebatur. Vnde versus.

Nocte prior, sub luce sequens, in luce suprema;
Sub Noem, sub Dauid, sub Cruce, facra nota.]

Quarum prima tibi rempus, quo lege carebant.
Altera dat Moysen; designat tertia Christum.

Ac eadem Glofsa in can. Consuluisti supra. de celebr. Miss. ait: [Celebrantur etiam tres Missae propter mysterium: quoniam per illas tres Missas repraesentatur triplex status; scilicet; status ante legem, sub lege, et status gratioe. Illa, quae cantatur in nocte, repraesentat statum illum, qui fuit ante legem, quando omnes erant in tenebris; vnde dicitur in Missa illa prophetia: Populus gentium, qui ambulabat in tenebris. Secunda, quae dicitur in aurora repraesentat tempus sub lege, in quo iam incipiebant ex parte cognoscere Christum; sed non plene propter dicta legis, et Prophetarum, et ideo cantatur inter diem, et noctem, et dicitur officium: Lux fulgebit hodie. Tertia dicitur in die, per quam designatur tempus gratiae, scilicet, praesens, vnde dicitur officium: Puer natus est etc. quod potes intelligere his versibus.

Tres in Natali debent Missae celebrari,
Quarum prima sacram Christi signat genituram;
Altera venturi designat gaudia Christi:
Tertia iam factum, quod lex fore sacra figurat.]

Atque Postillator ibidem alia mysteria tradit, inquiens: [Prima Missa designat generationem aeternam, quae occulta est, et ideo in nocte celebratur prima Missa. Secunda significat Natiuitatem naturalem, scilicet, ex muliere, et quia ex virgine ideo partim naturalis, partim occulta, ideo celebratur in mane. Tertia signifi cat generationem spiritualem, quae fit per gratiam, et ista in tertia, quia clare scit, et ex studiis eorum cognoscetis eos. Oritur enim Sol iustitiae, cum conuertitur malus, et quisquis facit voluntatem Patris. Vincen. Io. Andr.] Diuus vero Thomas in 3. par. quaest. 83. artic. 2. ad 2. ait denotare has tres Missas triplicem Christi Natiuitatem, quarum prima est aeterna nobis occulta, et ideo cantatur in nocte.

Secunda est spiritualis, quia Christus oritur tamquam Lucifer in cordibus nostris, et propterea cantatur in aurora. Tertia est corporalis, secun dum quam nobis visibilis apparuit, natus ex Virgine, et ideo cantatur in die, et clara luce post tertiam.:||: Quo ad ritum eas celebrandi, multi Auctores classici docuerunt esse peccatum mortale celebrare secundam, et rertiam Missam ante auroram, cum hoc sit contra Pontificum decreta; et licet contraria opinio aliqualem probabilitatem habeat, tutius tamen erit caeremonias ab Ecclesia sancte institutas obseruare. FR. Auctores autem primae sententiae, qui videri possunt apud Dianam de celebrat. Missae. resol. 35. par. 2. loquuntur secundum generalem prohibitionem, non celebrandi ante auroram, et post meridiem, et signanter, ex vltima sanctione Tridentinae Synodi, quae sess. 22. in decreto. De euitandis in celebratione Missarum. vbi inter alia cauetur, ne Sacerdotes aliis, quam debitis horis celebrent, id est, in Ecclesia consuetis. Vnde prinilegium Sacerdotibus a Telesphoro Papa concessum non derogatur, cuius verba sunt haec: [Nocte sancta Natinitatis Saluatoris Missas celebrant presbyteri etc. Quoniam, et ead. nocte etc.] igitur in nocte nat. Dom. dispensat Sacerdotibus celebrare, quod primuilegium in fine limitauit, inquiens: [Reliquis vero temporibus Missarum celebrationes ante horam diei tertiam minime sunt celebrandae. can. nocte sancta. de consecrat. dist. 1.] quae consuetudo Sacerdotum libere celebrandi simul tres Missas post mediam noctem iam Iongo vsu Vrbis, et Orbis confirmata est. Et quod dicitur de vsu celebrandi interpolate vnam Missam in media nocte; secundam in aurora; tertiam post tertiam horam, intelligendum est de Missis conuentualibus; non vero priuatis. Grauissim item est inter Theologos quaestio de Missa, quae in hac nocte ante cius meditetatis periodum in Cappella pontificia, et in Ecclesia Sancti Marci Venetiis celebrari solet, quae enim in papali Cappella celebratur, saepe obseruaui, quod per duas horas circiter ante mediam noctem confici solet. Quare communiter docent Auctores hoc fieri ex priuilegio Summi Pontificis, siue ex eiusdem dispensatione; censetur, quippe, dispensando, declarare Summum Pontificem tunc esse mediam noctem, cum ad hominis arbitrium dependeat (ut ipsi asserunt) denominationem diurnalis principii. Sed vtraque ratio (bona illorum venia) non arridet; nam quis vnquam ocularis testis fuit priuilegii istius, siue pro Cappella papali, siue pro Veneta Ecclesia? Nemo profecto: aut quis vnquam mentem Pontificis explorauit, de huiusmodi anticipationis diurnalis dispensatione? Nanque si physice illa verba Sac. Scripture intelligenda sunt, quod, dum medium silentium tenerent omnia, Verbum Dei de regalibus sedibus in terram venerat, quem periodum Vniuersalis Ecclesia celebrando imitari conatur: dicendum est, quod Papa nec priuilegium concedat, nec dispensare censeatur, quia non constat de primo, nec de secundo; non enim verificatur assertio, esse in arbitrium hominis physicum diei initium declarare, licet verum sit, quod in eius arbitrio est iecipere horas diei numerare ab vno ex quatuor cardinalibus punctis: sic a Solis ortu babylonieum horologium, ab occasu italicum, a meridionali, et eius opposita perpendiculari linea astronomicum; sed omnia horologia Solis posituram minime variant. ac semper est vetum dicere nunc, verbi gratia, est media nox, quamuis supradicta horologia varias horas secundum variam directionem pulsent. Hoc posito dico secundo, quod tam Cappella papalis, et Veneta S. Marci Ecclesia, quam vniuersalis Ecclesia physicam mediam noctem imitantur in celebratione Missae Natalis Domini, quod probatur primo in ordine ad papalem Cappellam, Venetamque Ecclesiam; nam cum hierosolyma regio, vbi mundi Saluator nobis natus fuerat, per longitudinis lineam, ab Astronomis ponatur ad gradus 66-0. Roma vero ad eiusdem lineae gradus 38-30. igitur differentia, quae inter vtriusque longitudinis zenit interiacet, esset gradus 27-30. cum minutis; sed cum Sol per quamlibet horam 15. gradus conficiat, ergo bethlehemetica media nox praecurrit romanam, et venetam per duas horas incompletas: vnde euidens sit, quod dum in Cappella papali, et in Ecclesia Sancti Marci Venetiarum Missa Natalis celebretur per duas horas incompletas ante mediam noctem orizontis romani, et veneti, ibi physicam mediam noctem bethlehemiticam, vbi, ac quando vere natus est Christus imitantur, et ideo non est opus pontificium priuilegium, vel dispensationem inaniter speculari, cum de illis nullibi mentio fiat expressa, dumque ratio suadet, quod scientia, ac prudentia Pontificum, astronomica, piaque contemplatione tempus, et horam, qua Dominus in Bethlehem natus fuerat imitari voluerit. Quo denique ad Ecclesiam vniuersalem physice etiam imitari mediam noctem dicimus; non tamen bethlehemiticam, sed vniuscuiusque proprii regionalis orizontis. Est locus perobscurus apud Rupertum lib. 3. cap. 17. vbi inquit, quod in hac die duae Missae celebrari debent, sed intelligitur ante tertiam horam; nam tertia Missa post tertiam horam celebrari debet; intelligendo, scilicet, semper de Missis sollemnibus, vt supradixi:||: Multos casus affert Valentia, in quibus Sacerdos, non facta ablutione, posset denuo in eodem die celebrare, at in vsu amplius non exstant; sed tantum in die Natiuitatis Domini conceditur, et quando Parochus haberet duas parochiales Fcclesias, quarum vtraque ex inopia proprium Sacerdotem non valeret sustinere. Toletus vero lib. 1. cap. 3. num. 5. docet Sacerdotem nonfacta ablutione, si in die festi concurreret ingens

populus ad audiendam Missam, vel ob necessitatem dandi viaticum posse denuo celebrare. Inter alia priuilegia, quae eorum Missionariis Sac. Congregatio de Propaganda Fide concedit, vnum est, vt possint, quando opus erit, plures in die Missas celebrare.

MISSA NATIVITATIS S. IO. BAPTISTAE. In hac die celebrabantur etiam tres Missae. Ord. Rom. Albinus, et Amalar.

MISSA PRO MORTE INIMICORVM frequentabatur in Hispania, quae tamquam superstitiosa, et vindicatiua de anno 694. In XVII. Conc. Tolet. can. 5. sub grauissimis poenis prohibita fuit FR. de qua in can. quicumque Sacerdotum. 26. quaest. 1. sic habetur: [Plerique etiam Sacerdotum sauciati inimicitiae dolo, Missam pro requie defunctorum promulgatam fallaci voto pro viuis student celebrare hominibus; vt is, pro quo ipsum offertur sacrificium, mortis incurrat periculum.

MISSA SICCA, dicitur illa, quae a nauigante Sacerdote in naui dici solet sine consecratione, et secretis. Ideo Missa nautica ab aliquibus aplatur. FR. Item Missa sicca est eadem respectiue cum vespertinali; nam realiter non erat Missa, quae vespertinalis dicebatur; sed dictio Missa pro officio suscipiebatur, vt dictu est in dictione Missa. paulo post initium, et clare colligitur ex can. solent. de consec. dist. 1. vbi sic habetur: [Si ante manducauerint, quam vespertinum celebretur officium; concurrendum est enim ad Missas, et auditis Missarum sollemnibus, et vespertinis officiis etc] Canon ergo hic distinguit Missas ab officiis vespertinis, aequiuocum igitur illorum est, qui asseruerunt Missas celebrari ad vesperas, quae aequiuocatio oritur ex eo, quia praedictus canon videtur loqui, quod Missa in quatuor temporibus ad vesperas sit celebranda; sed si canon attente inspiciatur, recte non de Missa; sed de iciunii quadragesimalis solutione loqui colligitur. Ibi enim sic ait: [Vespertina hora completa oratione sua ieiunium soluant.] Deinde immediate sequitur: [In ieiuniis etiam quatuor temporum circa vespertinas horas: in Sabbato vero Sancto circa noctis initium Missarum sollemnia suut celebrande.] Quare dictiones Vespertinas horas non cum periodo subsequenti, sed cum antecedenti coniungendae sunt, nempe, cum solutione ieiunii quadragesimalis ad vespertinam horam, vt per copulatiuam clausulam Etiam satis intelligitur; licet verum sit, quod in Sabbato Sancto celebrabatur circa noctis initium. Probatur enim manifeste, quia, vt dictum est in dict. Missa. paulo post initium, tempore quadragesimali in Ritu Romano numquam celebrabatur. Ergo tempore ieiuniorum consumebat celebrans Eucharistiam Dominicae diei, sicut adhuc Graecos obseruare ex latino instituto, scilicet, per D. Gregorium Magnum eis tradito, ibi refertur, et hoc vsque ad septimum christianum saeculum obseruatum fuisse dictum fuit ibidem. Igitur Missa vespertinalis erat illa, in qua a Sa cerdotibus ante solutionem ieinnii consecrata hostia Dominicae praecedentis sumebatur; ita que conneniebat haec Missa cum sicca, quia non consecrabatur, et ab eadem disconueniebat, quia in vespertinale consumebatur Eucharistia, cum in Sicca nulla consecratio essiciatur, siue absumatur:||: Imo ex quodam Graduale vetusto M.S.D. Gregorii in Bibliotheca Angelica de Vrbe assernato legitur de hac Missa Sabbati Sancti talis titulus. [Visa stella ingreditur ad Missam,] id est, noctis principio, in primae stellae apparitione, quod etiam colligitur ex precibus eiusdem Missae, vbi fit mentio noctis. FR. In dicto can. Solent. Gratianus, loquendo de hac Sabbati Sancti Missa nocturna, subiungit: [Vnde Leo Episcopus, quod a Patribus nostris,] nempe, can. quod a Patribus. dist. 75. vbi sic habetur de ordinatione sacerdotali, et leuitica: [Sed post diem Sabbati eiusdem noctis, quae lucescit in prima Sbbathi,] vbi loquitur de Missa consecrationis ordinandorum. Sequtur insuper ididem Gratianus: [Item Gelasius ordinationes Presbyterorum] corrige Zephyrinus. can. ordinationes Presbyterorum. dist. 75::||: Legitur etiam apud D. August. epist. 118. ad Ianuar. quod in Africa duas Missas celebrabant, vnam, scilicet, de mane, et aliam de nocte. Orientales tempore ieiuniorum circa Vesperas celebrare solent. Igitur quo ad Missam siccam celebratur cum cotta, et stola, sit confessio de more, dicitur tantum Introitus, gloria, et Credo (si occurrerit) Epistola, Euangelium, Offertorium, Pater noster, Agnus Dei, datur Pax, post communio, orationes, quae clara voce dici solent, datur benedictio, et Euangelium Ioannis in fine; quem ritum habes penes Albertum Castellanum in suo Sacerdotali lib. 1. tract. 4. cap. 34. Hanc Missam Nauarrus in miscel. de orat. in nouis miscell. 88. approbatum fuisse a Leone X. inquit. FR. non debet coram infirmo recitari Missa sine licentia Episcopi, vt docet Magister meus Quartus in Comment. Rub. Missalis par. 1. tit. 14. dub. 4. §Dico 3. Sed non est verum, quod talis vsus, id est; pro nauigantibus in desuetudinem abierit, vt ibidem refert Quartus: nam in omnibus triremibus ferentibus secum Cappellanos, praesertim melitensibus haec caeremonia adhuc fieri solet:||: Sanctum Ludouicum Galliarum Regem iam in captmitate penes Saracenos detentum, solitum fuisse hanc Missam siccam audire quottidie refert Gulielmus Carnotensis in eius vita his verbis: [Totum officium Misae ab sque sacramenti consecratione assidue cum vno Presbytero praedicatore, me adiuncto, sibi tunc temporis Clerico suo, iugiter exoluebat deuoto corde.] Idem affirmat Gaufridus in

vita eiusdem, quam Missam sine canone appellat. FR. In primariis Hispaniae vniuersitatibus celebris quaestio agitata fuit, nempe, vtrum in mari sacrum licite confici posset, ex occasione nouae Lusitanorum, ingentiumque praeteruectionis [correction of the transcriber; in the print praeterueuectionis] nauium in oceano; pro parte negatiua afferebatur prohibitio ex consuetudine ob periculum effusionis Christi sanguinis, ac indecentiam, dum in naui vlx locus posset inuentri honestus, quae sententia a D. Antonino, Nauarro, Suarez, et aliis penes Dianam par. 5. tract. 13. resol. 40. et par. 9. tract. 1. resol. 45. §. casus sextus, sustinebatur. Sententia vero affirmatiua vti probabilior amplexa fuit a Salmaticensium, Complutensium, Conmibricensium, et Eboracensium Academiis, vt cum licentia Pontificis posset in nauibus consecrari, quia sicut in casu necessitatis (ex negantibus Anctorib. supra citatis) liceret extra locum sacrum celebrare, dum debita reuerentia obseruari posset, ne fideles diu priuentur sacro, vel decedant absque Viatico, sic etiam a pari etc. Nec in nauibus onerariis deest locus aptus, ac honestus, in quibus etiam adhiberi potest cautela effusionis sanguinis, si alter Sacerdos calicem teneat firmum post consecrationem, ac de opposita consuetudine non constare visum suit: quin olim in mari Baronius an. 700. solitum fuisse celebrari affirmat, et Sanctus Gregorius Papa lib. 3. Dialog. cap. 36. refert Nautas in mari sub vtraque specie (iuxta illius temporis consuetudinem,) communicatos fuisse. Fautores huius sententiae, quae iam diu in praxi posita est, apud Dianam loc. cit. et Auersam quaest. 11. sect. 14. referuntur. Nostris temporibus etiam Pontifex pro simili priuilegio interpellatus fuit, quo ad triremes, quibus ratione minoris commoditatis, decentiae, maiorisque pericnli, tum quia eorum nauigatio in mediterraneo mari conclusa, litoralis ferme est, vbi commode in terra possunt, ac assolent Altaria erigere, et celebrare; ideo negatum fuit, vt satis Magister meus Cardinalis de Lugo de Eucharistia disp. 20. sec. 3. probat.

MISSA VOTIVA, id est, voluntaria, nempe, quae non est iuxta calendarii ordinationem, ita ta men, vt haec voluntas sit rationabilis, et vt rubricae limitationes non excedat. Hercules Matthiolus in eius impressa oratione pro duce Mantuano Carolo II. refert, quod quidam ducalis Sacerdos coram eo Duce viuente in Sabbato quatuor temporum celebraturus, dubitans ne illa prolixa Missa toedio afficeret eius Domino, aliam Missam, nempe, votiuam celebrare proposuerat; at pius Dux Missam currentem celebrari iuffit; non enim (aiebat) sibi visurum fuisse longum illud tempus, quod viuo horario solis diuini, et sacramentati commensurabatur, ex quo sane discere debemus quod ob toedium rubricarum obseruantiae in hoc incruento [correction of the printer; in the print lu cruento], veroque fidei articulo negligenda minime sint. Non debent celebrari Missae votiuae in diebus duplici festo, vel sollemnibus octaui duplicia excludentibus impeditis. Congres. Rit. 28. August. 1627. nisi tamen aliqua causa grauis, siue publica aliter vrgeret, in quibus casibus diceretur Gloria, et Credo, causam autem grauem intelligi declarauit eadem Congregatio 19. Maii 1607. quando, nempe, Episcopus cum Clero, populique concursu interueniret, quod etiam intelligendum est, quando Missa non dicitur cum paramentis violaceis, quia tunc non dicitur gloria, et Credo, vt in eodem decreto disponitur, nisi tamen esset in Dominica, tunc enim diceretur Credo: ex quo infertur, quod si Missa votiua cantari occurrerit in duplicibus cum paramentis violaceis, in quo festo recitari Credo ordinatur; tunc in votiua etiam dici beberet, sicut in praxi accidit Viterbii de anno 1656. pestilentiae tempore, vbi cum interuentu Eminentiss. Dom. mei. Card. Brancatii, Cleri, ac Magistratus, tunc mihi, vti eiusdem Cathedralis a caeremoniis Praefecto, visum fuit, ratione festiuitatis Praesentationis B. M. V. in qua Credo ordinatur, vt Missa votiua tempore pestis cum Credo caneretur, quod non nullis ibi renuentibus; ideo Romae hoc eum consultum esset, a peritissimis Regularibus approbatum fuit, et signanter a Patre Hieronymo Romano in suis Flosculis verb. Missa num. 41. et a Theophilo Pitonillo in eius Sac. Enchiridio lib. 2. cap. vlt. num. 6. In Missis votiuis numquam legitur in fine aliud Euangelium nisi S. Ioannis, rubr. Missalis par. 1. tit. 13. quod non obser. vari expertus sum anno 1664. die 4. Augusti in Dominica occurrente, in qua die fael. mem. Alex. VII. se ad S. Mariae de Anima Templum transtulerat, vt in gratiarum actionem pro obtenta Imperatoris Victoria contra Otomannos. Missam votiuam celebraret, ei praebitum fuit ad legendum in fine Missae Euangelium Dominicae. Quando in octaua alicuius Sancti de eodem, cuins est Octaua Missam votiuam celebrare occurrerit: tunc currentem celebrari debet. Gauant. par. 1. tit. 4. De quo casu Rubricam nil agere inquit. Guyetus lib. 4. de Missa votiua cap. 9. nam superfluum esset agere de conclusione tam euidenti; de qua re Caeremoniarum Magistri Vaticanae Ecclesiae parum admoniti sese exibuere, cum in eadem Ecclesia de anno 1667. in Sedeuacante praefati Alexandri VII. concurrente Pentecostes octaua celebrata fuit Missa votiua de Spiritu Sancto, cuius erat Octaua. Item si Missam votiuam alicuius Sancti celebrare contigerit in eius natalitia die, de qua tamen non fit officium, tunc dicitur gloria cum tribus orationibus, quarum secunda erit de Sancto, de quo fit officium, vt accidere solet, in titulo alicuius sacelli, siue Sancti Simplicis in die officio duplici, aut semiduplici impedito, quae Missa Semiuotiua appellari solet. Missae Mysteriorum, siue Vita Christi,

et B. Virginis iussu Pauli V. a Sac. Rit. Congr. prohibita fuere in Regist. fol. 2. quamuis ad instantiam Commissarii Terrae Sanctae sequentes votiuas Missas celebrari indultum fuerit, videlicet, Natiuitatis Christi in Sac. Praesepii Ecclesia; Resurrectionis in Sacello Sancti Sepulcri; Assumptionis Deiparae in valle Iosaphat, vbi eius sepulcrum veneratur, in quibus omnibus Missis propter eximiam illorum Sanctuariorum reuerentiam Gloria, et Credo recitari mandauit eadem Sac. Congregat. 29. Maii 1615. Item in votiuis Missis eiusdem Virginis non dicitur Gloria, nisi in Sabbato, in quo die etiam si de ea non fiat officium, et Missa de eadem dicatur; semper tamen Gloria dici debet; nam Sabbatum est Sanctissimae Virgini dicatum. Item in Sacra Lauretana Domo in qualibet Missa B. Virginis votiua semper dicitur Gloria; licet non sit in Sabbato. De Missa votiua B.M.V. Vide Sabbatum paulo post initium.

MISSALIS. liber continens Missarum celebrationes, cuius coordinatorem Gregorium Magnum Amalarius fuisse autumat. lib. 4. cap. 3. Nam ex tra ditione habetur, vt Baronius anno 102. refert. Apostolorum Principem praecipuarum latinae liturgiae rerum fuisse auctorem, successiueque ab eius discipulo Papa Clemente in scriptis traditas, ita refert Proclus Constantinopolitanus Episcopus; qui tamen liber Sacramentale a Lindano. Liber mysteriorum a D. Hieronymo. Liber Saeramentorum a Rhemensi Concilio. Li bellus a Gregorio turonensi appellatus fuit; et tandem Concilii Tridentini iussu Aegidius Fos. carius, Leonardus Marinus, et Franciscus Fererius Missalem, et Breuiarium corre erunt, atque Catechismum Romanum composuerunt. Vghellius tom. 2. Ital. Sacrae. Absque Missali celebrare esset mortale peccatum Nauar. cap. 25. num. 86. Azor. lib. 10. cap. 29. quaest. 4. Vasquez in 3. par. tom. 4. disput. 23. cap. 3. num. 26. In casu vero necessitatis Sacerdos propriae confidens memoriae, posset memoriter celebrare absque Missali. Ledesma in Sum. tom. 1. de Euchar. cap. 20. concl. 8. sed deberet ponere super Altare aliquem librum Missali similem fingendo legere, vt a circumstantibus remoueret scandalum. Vasq. loc. cit. disp. 233. cap. 3. num. 26. FR. Ego audiui Missam rpo defunctis a quodam caeco Sacerdote Dominicano celebratam. In alia significatione. Vide Missaticus.

MISSAM TENERE, et Missam facere. FR. phrases diuersae significationis sunt; nam prima, de qua in Regulis S. Benedicti, aliqui dicunt, quod Missam camare significet; sed potius Missam audire, siue Missae assistere denotare videtur, sicut vulgo dicitur Habuisse, vel Tenuisse Missam, pro audiuisse. Sed Facere Missam significat conficere sacrum; vnde Agathense Concil. distin guit audientem Missam ab eandem celebrante, inquiens: [In Oratoriis nisi inbente, aut permittente Episcopo, Missas facere, aut tenere voluerint. can. 21.] Itaque Facere, celebrare, et Tenere audire denotant, quod clarius explicat idem Concil. can. 47. vbi sic habetur: [Missas die dominico saecularibus totas tenere speciali ordine praecipimus.] Et Concil. Bracaren. I. can. 16. clarius sic habet. [Si quis feria quinta paschali, quae vocatur Cena Domini, hora legitima post nonam ieiunus Missas non ten et etc.] Aliquando tamen Missam facere significat in tempore consecrationis Cathecumenos dimittere. [Post sermonem fit Missa cathecumenis. D. Aug. serm. 237.] id est, peracto infra Missam sermone Catechumeni ante consecrationem dimittendi sunt.

MISSATICVM. legatio. [Postea vero contigit, vt Dominus Imperator patruelem meum miserit in missaticum super Elbam cum his inferius scriptis. Bonifat. Mart. epist. 115.] FR. Item significat commissionem: [Iustum missaticum transmisit Dominus Rex Gloriosus Karolus per Adalardum Abbatem. In 'Const. Caroli Calui tit. 48.

MISSATICVS. adiectiuum nomen, significat ad Missam pertinens, hinc Missatica, et Missalia paramenta dicta sunt Missae vestimenta. [Sacerdos, et omnis Clerus conueniant in Ecclesiam missalibus indumentis induti. Ord. Rom.] FR. significat etiam commissarium: [Pagi per missaticos qualiter fuerunt ordinati. In Const. Caroli Calui. tit. 12.

MISSORIVM. vas, seu theca. [Basilicam Beati Remigii praecipue sibi heredem instituit, vbi et sepulturam se habiturum delegit, ibique missorium argenteum deauratum deputauit. Flodoard. lib. 2. cap. 5. Nobis miscorium magnum, quod ex auro, gemmisque fabricauerat, in quinquaginta librarum pondere ostendit. Greg. Turon. lib. 6. hist. cap. 2.

MISSVS. FR. exsecutor. Glossa in cap. 1. decretal. lib. 3. tit. 49. Signonius de Regno Ital. lib. 7. l. qui filium. de adoptionibus. l. si quis defurto. tit. de furtis.

MITITAS. mansuetudo. [turtur etiam castitatem Christi significat; Columba vero, quae sine felle est eius mititaem, secundum illud Matthaei 11. Discite a me quia miti sum. Lyran. in Genes. cap. 15.

MITRA. Episcopale capitis ornamentum, graece mi/nra, a mi/tos2, id est, ligamen cum quo ligabatur mitra, quam feminae ferebant; in Africa erat signum virginitatis Deo dicatae, sicut hodie est velum in Monialibus, quae erat lanea purpurei coloris, et dicebatur Mitrella, et Mitella. Latinus Latinius in Optato Meleuitano semper hanc vocem Mitellam corrigit. FR. de Mitrella, fiue Mitella Franciscus Baldoinus in eundem Optatum lib. 6. ait: [Vt autem erant virginales, sic et matronales. Nam Nuptae Matronae aliter quam Virgines caput velabant,

De matrimonalibus Mitris. Vide in dictione Niblatus. Mitra ab Orientalibus: sed a Latinis Vitta dicebatur. Inter ornamenta mulie bria enumeratur a Vlpiano in l. arg. §. muliebri. ff. de auro, et arg. sed magis capiti tegendi, quam ornandi causa comparatur tuxta vlpian. in l. vestis §. muliebria. eod. tit. Papinius tamen Persarum more Mitram pro sole posuit. Thebad. primo, dum inquit:

Indignita sequi torquentem cornua mitra.:||: Mitra igitur Apex ab Augustino appellatur; Sertum cum gemmis ab Ennodio, loquente de mitra S. Ambrosii; Corona a Hieronymo: [Praecor coronam tnam] ad D. Aug. scribente, idem a Sidonio replicatur lib. 3. epist. 8. ad Euphronium Episc. nempe [De minimis, videlicet, rebus coronam tuam maximisque consulerem.] Item Corona Sacerdotalis ab Ammiano Marcellino; Corona Gloriae ab Eusebio: Pileum, Galea, et Tyara ab Isidoro; Infula ab Hugone de S. Victore, de qua Vide suo loco. Item Cidaris ab Alcuino. FR. etiam ab Anselmo Lucensi Episcopo in eius epist. ad VVibertum Antipapam num. 17. his verbis appellatur. [Depone cidarim, aufer coronam etc.] Cidaris enim antiquitus Regis Persarum corona erat; sic Q. Curtius lib. 3. refert, inquiens [Cidaris Regum capitis vocant insigne] eodemque modo a Hieronymo vocatur Mitra Hebraerum Pontificis, in qua nomen Dei scriptum erat:||: A Nicephoro Phrygium dicitur; sic etiam a Bal samone, qui de pretiosa mitra, quam Coelestinus Papa Cyrillo Patriarchae Alexandrino dono miserat loquens, ait [Coelestinus phrygium Cyrillo Episcopo Alexandrino dedit.] FR. Atque in donatione Constant. Magni in decreto Gratiani dist. 96. sub tit. Palea, haec verba habentur. [Deinde Diadema, videlicet, capitis nostri, simulque Phrygium, nec non et superhumerale, videlicet, lorum, quod imperiale circumdare assolet collum.] et infra elarius [Ipse vero Beatissimus Papa, quia super coronam clericatus, quam gerit ad gloriam Beati Petri, omnino ipsa ex auro non est passus vti corona; Nos phrygium candido nitore splendidum, resurrectionem dominicam designans, eius Sacratissimo vertici manibus nostris imposuimus] ita etiam Innocentius apud Baron. an. 34. qui tamen Cardinalis a Rhodigino deceptus, licet illum non citet, putauit Phuygium esse idem, ac Pallium; sic enim Eminentissimus ille an. 336 num. 63. inquit: [Haud arbitror me rem poenitus habuisse compertam; dicam tamen, quae coniectura suggesserit etc. Phrygium idem dictum, quod Phrygionum opere crucibus contexi soleret.] Hinc concludit esse Pallium; sed in primis Tiraquello in lib. 5. cap 18. in Alex. ab Alex. Genial. non placet eandem dici Phrygiatam, ac Phrygianam vestem: quare ibidem corrigit. Alex. ab Alex. textum inquiens: [Phrygianam vestem, et non phrygiatam, ex Plin. lib. 8. cap. 48.] Differt enim Phrygium substantiuum a Phrygio adiect. sic dicitur Index Phry. gius Catull epital. 56. Lapis phrygius Horat. 3. carm. ode 1. Plin. lib. 36. cap. 19. Item Cantibus Phrygiis. Cic. lib. 1. diuin. Arces phrygiae. Ouid. 13. metamor. Clades Phrygiae. Ibidem Cateruae Phrygiae. Lucret. lib. 2. Aequor Phrygium. virg. Aeneid. Itaque per nomen Phrygium non tantum vestimentum; sed diuersae res ex Phrygia delatae intelliguntur. Quare ergo potius pallium, quam aliud ornamentum intelligendum sit? Imo [Clamidem phrygiam Virg. 3. Aeneidos] dixit; sed quis hoc asseruerit? Error ergo Rhodigini talis fuit, qui lib. 25. cap. 30. dixerat. [Tutulum Fulgentius pallium accipit, quo ex sacro ritu caput obnuberent Sacerdotes, sic apud optimum maximum Poetam.

Fulgentius enim non ait, quod tutulus, siue Pallium sint idem ac Phrygium, de quo Virgilius 3. Aeneid. in citato carmine. Constat enim ex Macrob. lib. 3. Saturnal. cap. 12. quod primi Latini adhuc rudes, quando Diis sacrificab ant, lauro, populo, et similibus se coronabant; sed processu deinde temporis maiori fastu coron as aureas, siue phrygias, acus, nempe, pictura, ac diademata adhibebant in sacrificiis, quod alludere voluit Virg. loc. eit. [Phrygio velamur amictu.] Sufficeret enim ex Virgilio ostendere phrygium aliud non esse, quam capitis velamen. Quare, vt supra visum est, ex Gratiani, siue Paleae rextu, Constantinum Pontificem Siluestrum phrygio decorasse loco diadematis. et coronae in memoriam capitis rasi Principis Apostolorum, quod Phrygium ipsemet Imperator Pontificis vertici imposuit. Vertex enim (si Calepino credimus) aienti, [Propter flexuram capillorum pars summa capitis vertex dicitur, siue quia ad occipitium in decliue vertitur. in dict. Vertex.] Pallium enim non ad verticem; sed circa collum, seu super humeros ponitur. Adde quod ex Nicephoro, et Balsamone Phrygium Mitra intelligatur. Item semper pallium fuit ex candida lana aliquibus simplicibus crucibus contextum, non vero opere phrygio, seu acupicto: sic enim ex Agnello antiquissimo scriptore refert Blondus, quod, nempe, Valentinus Imperator pallium ex candida lana Episcopo Rauennati dederat. Atque clare Isidorus. lib. 19. Orig. cap. 31. inquit [Mitra est pileum phrygium, quale est ornamentum capitis Deuotarum etc.] Atque clarius Iuuenalis Satyr. 6.

:||: Innocentius III. Mitram Antiphrygium vocat. Ex traditione habetur, quod in Ecclesiae primordio Episcopi in sacris functionibus

mitram gestabant: quare de S. Iacobo Apostolo vti Episcopo Hierosolymitano vsum mitrae aureae habuisse Epiphanius, et Hieronymus apud Baron. ann. 34. num. 294. referunt; idem de S. Ioanne Euangelista scribit Polycrates Ephesin. Episc. in epist. ad Victorem Papam apud eund. Baron. loc. cit. Et adhuc in Ecclesia S. Martini de Monte Romae conseruatur S. Siluestri Papae mitra, quae est rotundae formae, in vertice acuta, altitudinis vnius palmi, opere phrygio acupicta, serico caeruleo, et auro, in qua Beatae Mariae eius vnigenitum infantem amplectentis, et hinc inde duorum Angelorum conspiciuntur effigies; Angeli vero sunt Diaconalibus Dalmaticis induti. FR. eiusdem forma erat mitra in pictura S. Paschalis Papae sub porticu S. Caeciliae Transtyberinae Ecclesiae, quam vetustate iam pene collapsam renouari curani; sed Pictor, me absente, ad recentis mitrae formam renouauit, quod mihi valde displicuit, eundem errorem Antonius Tempesta delineator commisit in eiusdem picturae exemplari posito in historia passionis S. Caeciliae, notis illustrata ab Antonio Bosio Melitensi pag. 46. in qua ad proportio nem originalis mitrae nimis altiorem figurauit; sed in Cryptis Vaticanis Torrigius par. 2. cap. 3. eandem antiquam mitrae formam in alio simili originali intacto adhuc reperiri affirmat, quod ne defraudentur antiquitatis Ecclesiasticae studiosi in hoc digredi malui, ac Bonifacii VIII. tadem paruitatis forma fuisse in dict. Papa in fine ostendetur. Alia Gelasii Papae II. mitra ex antiqua pictura a Constantino Caietano in prin cipio eiusdem Papae vitae appositae Lectorum curiositatis gratia hic apponere curaui.

Quare phrygium puto fuisse idem, quod italice. Freggio corrupte dicitur, et erat ligamen, siue velum quatuor digitos latum more phrygio acupictum, quod circumdabat limbum mitrae, eamque constringendo firmabat, et a tergo remanebat per duos palmos pendens, quae pendentia adhuc in mitris obseruatur, et ideo Vitta, et Ligamen, Sertum, Corona, et similia, de quibus supra, dicebatur; indeque pars pro toto in denominatione sumebatur, quod ex eo asserere inducor, quia mitra S. Paschalis Papae I. de qua supradixi, depicta in porticu S. Caeciliae plana erat, et habebat fasciam ad limbum phrygiatam, et retro pendentem, quae erat cerulei coloris:||: Eodemque modo Valentiae Hispaniarum monstratur mitra ex albo serico, cum fascia in limbo circumdata serici caerulei, auroque phrygiata. Ex quibus antiquitatibus recentiorum Haereticorum calumnia euincitur, quae mitram asserit esse nouum adinuentum, contra quam assertionem Andreas du Sauffai in eius Panoplia scripsit erudite. Summus Pontifex praeter vsum mitrae vtitur Camauro, quod alias Regnum dicitur: [In signum Imperii Pontifex vtitur regno; in signum Pontificis vtitur mitra. Innocent. III. serm. de S. Siluestro.] Vide Camaurum in dict. Camelaucium. Epanoclictus. Aliqui putant, vsum regni siue camauri tempore Clodouei Franciae Regis incoepisse, quando, scilicet, ille Rex ad fidem conuersus ornatissimam coronam ab Imperatore Graecorum Anastasio accepit, quam postea Clodoueus in signum Sanctae Romanae Ecclesiae oboedientiae Hormisdae Papae dono misit, vt in dict. Epanoclistus diximus, qui Pontifex coeperat coronam gestare. Ita Surius 13. Ianuar. Sigiber. an. 550. sed hunc vsum tempore S. Siluestri incoepisse supra demonstrauimus. Solitum erat quando Pontifex ad Ecclesiae ianuam perueniebat deposito Regno, sumere mitram. Cencius Camerar. in eius Rituali. Antiquitus hoc regnum vnica corona cingebatur; sed Bonifatius VIII. addidit reliquas duas, vt denotaret triplice Pontificis dominium, regium, nempe, imperiale, et sacerdotale. FR. Effigies musiua Bonifacii VIII. posita in Lateranensi Ecclesia non longe ex parte interiori a porta Sancta vnam tantum coronam in camauro habet:||: Porto Spondanus ex Nicolao Alemanno de Lateranen. pariet. et ex Rogerio Abb. ait Bonifatium secundam coronam addidisse: tartiam vero Vrbanum V. quod ex eo probabile videtur. Nam Ioannes XXII. qui fuit multo post Bonifatium, duas taneum coronas in regno gestauit, vt ex ipsius deposito in Auenionensi Ecclesia sito auparet. Paulus tamen Secundus tres pretiosrssimas coronas ab eine Antecessoribus praetermissas in Camauro renouauit, ac Nicolaum Beneuentanum Archiepiscopum vsu triregni prohibuit. quando primus Diaconus Cardinalis ponit prima vice nono Pontifici

Camaurum, dicit haec verba, [Accipe thiaram tribus coronis ornatam, et scias te esse Patrem Principum, et Regum, Pastorem orbis in terra, Vicarium Saluatoris Nostri Iesu Christi, cui est honor in saecula saeculorum, Amen.] Mitra autem significat Christi resurrectionem ob Constantini Imp. verba supra adducta. Item secundum Innocent. III. significat magnificentiam Christi; duo cornua denotant scientiam vtriusque testamenti, quae debet resplendere in Ecclesiasticorum Pastorum capite, duae fasciae super huimeros pendentes symbolum sunt spiritus, ac itterae in diuina Seriptura absconditae, quia Praesul debet super humeros portare totum id, quod ore docet, haec praefatus Innocent. cap. 50. Habent vsum Mitrae ex serico albo Cardinales ex concessione Pauli II. quando sacris paramentis sunt induti. Annal. Ecclesiast. ann 1464. Episcopi Graeci non vtuntur mitra, excepto tamen Alexandrino Patriarcha, vt dictum est supra. rutheni nihilominus Sarmatiae Europeae Episcopi ferunt mitram rotundam variis ornamentis decoratam, eademque forma Moschorum Episcopi vtuntur, sed nigri coloris; excepto tamen Nonogradensi Episcopo, cuius mitra alba est, et ad formam Latinorum Episcoporum. De Abbatibus habentibus vsum mitrae, dictum est in dict. Abbas. Sunt praeterea, multae Cathedrales, in quibus Canonici, vel Dignitates ex indulto Papae vsum mitrae habent vt sunt quatuor dignitates Toletanae Cathedralis, nempe, Decanus, Archidiaconus, Cantor, et Thesaurarius, ex Concessione Honorii III. de anno 1217. vt ex eius epistolis lib. 2. epist. 771. constat, et Prior Conuentualis Ecclesiae Melitensium Equitum cum ceteris pontificalibus ornamentis. Item Canonici Cathedralis Ecclesiae Messanensis vtuntur mitris ex serico albo. FR. ita Carolus Morabitus in Annal. Messan. Eccl. tit. 1. num. 18.:||: Dignitates Cathed. Mamphredoniae, et Cathed. S. Michaelis Montis Gargani. Item Canonici Lugdunenses, qui habent titulum Comitis, in Ecclesia Cathedrali S. Ioannis Baptistae, et omnes Canonici Eccclesiarum Collegiatarum dictae Ciuitatis mitram gestant coloris currentis diei; in Choro vero ferunt clericale biretum Canonici in Sacris constituti; nam minoris ordinis Canonici detecto capite in choro assistunt. Sic etiam in Ecclesia Conuentuali Equitum Melitensium, qui non est in sacris, non potest ferre biretum. Item Nea politanae Cathed. Canonici vtuntur mitris telae byssinae, et Canonici Lucenses damasceni serici. Habent vlterius isum mitrae Praepositus Ecclesiae S. Marci Venetiarum, ex indulto Alex. III. Item Praepositus Cath. Catlaegis, siue Pragae in Bohemia Bzouius an. 1378. Item Praepositus Collegiatae Pratensis. Congreg. Rit. 12. Nouemb. 1601. Item Visitator, siue Corrector Hospitalis Neapolitani. Eadem Congr. 29. Maii 1621. Item Cappellanus Regis Noruegiae ex concessione Clem. V. an. 1312. et thesaurarius regiae Cappellae Parisiensis ex indulto Clem. VII. ad instantiam Francisci Primi Galliarum Regis. Ex Religiosis vero Generalis Monachorum Hieronymianorum in Italia. Eadem Congr. 14. Mart. 1571. Praepositus Monasterii Chotiesconuiensis Eadem Congr. 12. Mart. 1618. AC Guardianus S. Sepulcri in Hierusalem in sollemnibus functionibus. Item ex Laicis Vratislaus Boemorum Dux ex concessione Alex. II. anno 1008. Numquam concessa Laicis mitra, vt in confirmatione eiusdem indulti a successore einsdem Alexandri Graegorio VII. per epistola eidem Duci directam fit mentio. Ceterum omnes Canonici mitrati in distributionibus candelarum, cinerum, atque palmarum, licet habeant mitram, debent nihilominus surgere, ac stare ad differentiam Episcopi, quem sedere decet. Sac. Cong. Episc. 18. Feb. 1650.

MIXTVM. matutinum ientaculum: dicitur mixtum, quia in sola offa, siue mixtione panis, et vini consistebat. [Frater hebdomadarius accipiat mixtum priusquam incipiat legere, ne forte graue sit ei ieiunium sustinere. In Nomast. Cisterciensi par. 1. cap. 23.] Sed corrupte tum in Benedictinorum regula, quam Camaldulensium Mistum legitur.

MNA. *mna=, monetae species, de qua loqutus est Christus, quando dixit. [uocatis autem seruis suis, dedit eis decem mnas, Luc. 19.] Hanc aliqui expositores sexaginta Siclos continuiste dicunt; sed Iosephus Hebr. lib. 14. cap. 12. antiq. asserit duas libras cum dimidio valuisse. Latine dicitur Mina, cuius valor. Vide Talentum.

MOARTA. terminus Theologorum hispanorum in materia de contractibus, id est, quando fide, et non pecunia de contanti emitur; sed rigorofissimo pretio, et postea eidem verdenti vili pretio in compensationem debiti traditur; ita vt primus emptor re vendita, ex vi primi contractus, adhuc remanet in parte debitor, qui conrractus in Hispania prohibitus est. In Italia huiusmodi contractus Stocco, et quando replicatut Bistocco dicitur.

Est tamen obseua diuturna modela diaetae
Libra cibi solidi, simplex hemina falerni.

Fulbertus. Aliqui ex eo quia diaeta est optimum salutis remedium, ideo pro Modela, Medelam legere malunt.

MOECHIA. FR. adulterium. can. Meretrices. can. non moechaberis. 32. quaest. 5. can. non

moechaberis Ibidem quaest. 6. Item fornicationem significat. Vide caniomnis moechia. Ibidem quaest. 4.

MOECHVS. FR. nomen graecum, latine adulter dicitur. can. qui vident. 32. quaest. 5.

MOECHOSYNODVS. *moixosu/nodos2, id est, adultera Synodus, coacta pro adulterio Constantini Copronymi Imperatoris Leonis IV. filii cum Teudote eius famula, quam, vera vxore repudiata, imperatricem declarare inrendebat. Ba ron. an. 795. num. 42. et 43. propter quod ob orta est Moechiana heresis, id est, defensorum impetialis adulterii. Idem Baron. an. 809. n. 28 et seqq.

MOESTIFICO. moestitiam affero. [Accepimus itaque vestrae charitatis epistolam, quae nostrum ex parte releuauit, ex parte vero moestificauit exilium. Verba Synodi in operibus Sancti Fulgentii inserta in tit. de veritate praedestinat.

MOGILALVS. mutus, ex greco mogila/los2, quod proprie balbutientem significat; sed D. Cyprianus pro muto vsurpauit; sic enim ad Fort. de erhortat. Mart. cap. 10. inquit: [Qui fecit mogi lalum, et surdum] quare eiusdem peruetusti Codices Veronensis, scilicet, et Beneuentanus habent. [Qui fecit mutum, et surdum.

MOGOG. FR. de Gog, et Mogog regionibus in Scythia non raro in sac. Pagina. Iosephus Hebr. lib. 1. antiq. cap. 7. ait, quod a Mogog, qui fuit mus ex Iapheti filiis, Mogogae ita denominati fuere. S. Hieronymus inquit: [Indaei, et nostri indaizantes putant Gog gentes esse scythicas, immanes, et innumerabiles, quae trans Caucasum montem, et Maeotidem plaudem, et prope Caspium mare ad Indiam vsque rendantur.] Et Chronicon Alex. [Sunt qui dicant ex Mogog gothos, Sarmatas et Scythas esse oriundos] Ego tamen putarem Mogog esse Moschos Asiae populos: nam in Ezechiel cap. 39. 1. habetur: [Ecce ego super te Gog principis capitis Moloch] At cum Propheta hic loquatur vnite Gog cum Mosoch, signum est ergo, quod inter Hebraeos idem erat dicere Mogog, ac Mosoch. Montanus etiam ait in Appar. Biblico, quod Mosochi in sacr. literis sunt, qui hodie Moschouitae appellantur.

MOLLITIES. FR. delitiae: [Mollitiis, et saecularibus rebus obligari non debent.] De Clericis loquitur ex Cypriani textu can. Mollitiis. 21. quaest. 3. Vbi Glossa [Mollitiis, id est, delitiis] declarat; sed textus mendose, et Glossa inconsulte habent: nam in canone sequenti ex eodem Cypriano habetur Molestii, non Mollitiis. [Nec molestiis, et saecularibus negoriis alligentur. can. Ii. qui. ibidem.] Item ex eodem Cypriano clarius. [Ne quis Sacerdotes, et Ministros Dei Altari eius, et Ecclesiae vacantes, ad saeculares molestias deuocet. can. Sacerdotium. loc. cit.

MOMENTALITER. statim, repente. [Vt vtriusque officii momentaliter perciperet plenitudinem. S. Vrsus Abbas in vita Sancti Marcelli. lib. 2. cap. 3. §. 9.

MONACHA. FR. Monialis. [In nuilo loco Monachos, et Monachas permittimus in vnum Monasterium; sed nec ea, quae duplicia Monasteria vocantur. can. in nullo 18. quaest. 2.] Vide Monastica. Monialis.

MONACHILIS. monachalis, quod ad Monachos spectat. [Religiosissimi Patris Hildebrandi Cluniacensis Monasterii Prioris monachilis didistrictionis nobile monasterium expetiuit. In Vita Sancti Maioli] Monachales vestes. Vide Religiosus.

MONACHIVM. monachatus, monachi status, [Ecclesiae, vel martyrio, vel Clero, vel Monachio, vel pauperibus. l. Generali Cod. de Sacrosanct. Eccles.] Vide Singularitas.

MONACHVS. graeca vox *monaxo/s2, id est, solitatius, seu, vt aliis placet, a graeca dictione mo/nos2, id est, solus, et a)xos2, moestus, ad denotandum saeculi secessum Religiosi proprium. FR. singularis etiam interpretatur in can. placuit omnibus. 16. quaest. 1. [Monachus, id est, solus, quid facis in Vrbibus, quae vtique non sunt solorum habitacula; sed multorum? can. si cupis. ead. 16. quaest. 1. Quia sicut piscis sine aqua caret vita, ita sine Monasterio Monachus. can. Placuit communi. ibidem. Agnoscat nomen suum; monos enim graece, latine est vnus; Achos, graece, latine tristis sonat. Ibidem.] An Monachus possit esse Iudex, vel Aduocatus. Vide Glossam. In can. de praesentium. 16. quaest. 1. an possit esse tutor, vel curator. Eadem Glossa in can. Generaliter. ibidem. Quam indecens sit Monacho forensibus negotiis se implicare. Vide Foralis. In quo non debet Monachus se immiscee. Vide Disciplinatus. Antiquitus titulum Fratris habebat. Vide Frater. Monachus tenetur potius obedire Episcopo, quam Abbati, can. Qui resistit. 11. quaest. 3. et ibi Glossa, Monachis quare pax in Missa non dabatur. Vide Pax. Monachi Longi, qui dicti sunt. Vide Longi Monachi. Inepta quidem est etymologia in Glossa ad l. 4. Cod. de Summa Trinit. Vbi inquit [Monachus graece, latine dicitur Auriga.] Monachi Synonima et species. Vide Asceta Cucullatus in dict Cuculla. Celliota. Claustrum, Conradium. Dupla. Ecete. Enclistus. Griseus. Gyrouagus. Hesycasta. Hieromonachus. Inclitus. Lucifugae. Mandrita Monazontes. Nazaraeus. Nonnus. Seruitor. Monachorum officia. Vide Abbas. Archimandrita. Canonarcha. Circumitor. Deuteriarius. Grangiarius. Pantocratorenus.

Paramonarius. Sympaectes. Synodica. Item Monachus in S. Gregorii Registro lib. 1. epist. 42. est cognomen illius Ioannis saecularis, nempe, de quo ibi dicitur testamentum condidisse, ex eo quia, vt bene aduertit Latinus Latinius in eo loco, Monachi testamenta condere non possunt. Monachi orientales S. Pauli. Vide Tonsura. Monachorum vestes. Vide Religiosus.

MONARCHICI. Haereticorum secta, quia vnum caput in diuinis personis asserebant, quos Sanctus Cyprianus Monarchianos vocat.

MONAS. mono/s2, vnitas. [Quia monas decies multiplicata in denarium dueitur, S. Greg. lib. 9. moral cap. 2.

MONASTERIVM. Vide Asceterium. Claustrum. Clausura. Caenobium. Dupla. Ergasterium. Hegumernachium: Irenaeus. Laura. Locutorium. Mandra. Metaenoea. Panetaria. Paraclitense. Phrontisterium. Refectorium. Sacella. Semnium Scriptorium. Xenodochium.

MONASTICA. monastikh/, monialis. [Ancillis Dei, quas vos graeca lingua Monasticas dicitis. S. Greg in Regist. lib. 6. cap. 187.] Vide Monacha. Monialis.

MONAZONTES. monazo/ntes2, Monachi solitarii. Caffianus collat. 18. cap. 5. in aliquibus codicibus Monzontes mendose legitur.

MONILA. admonitio, monitum. [Si mann quis tentauerit prouocare, praesto est dominica monela: Verberanti te, inquit, in faciem, etiam alteram genam obuerte. Tertull. de pallio cap. 8.] FR. Monella mendose pro Monela legitur apud Luciferum Caralitanum lib. 2. pro S. Athanasio, hoc pacto: [Tamquam fugisset nos Domini monella, dicentis: Attendite vobis a falsis Prophetis.

MONETA. eius species. Vide Asprum. Bisantinus. Dipondium. Drachma. Fartus. Ferdoni. folleralis. Geldus. Gerulus. Granaticus in dict. Siliqua. Hyperpyron. Libra. Malachinus. Marabotinus. Marca. Marmortinus. Michelatus. Minutalis. Minutum. Mna. Obulus. Obryziati. Papaletra. Popiensis. Peculium. Prouisinus. Pulueraticum. Romaninus. Saracenus. Siclus. Siliqua. Solidus. Stater. Talentum. Tarenus. Teruntianus. Tremissis. Trimesium. Turonis. Vncia. Vsus antiquus spargendi monetas in coronatione Sum. Pontificis. Vide Papa. In coronatione Imperatoris graeci. Vide Epicombia. Ac in aliis occasionibus. Vide Roga. Strena. Qui falsas monetas cudit. Vide Paracharacta. De monetis. Vide lib. 3. decretal. tit. 39. cap. 20. Monetae aureae caeremonia, quam Papa in ore Primicerii imponebat. Vide Antiphona.

MONIALIS. Vide Agapetae sorores. Ascetria. Begina. Castimonialis. Deucat. Discophora. Formaria. Laenipendia. Monacha. Monastica. Nonna. Praebendaria. Regisioria. Earum velum. Vide Velum professionis. FR. Ad moniales accedere praeter poenas, et prohibitiones recentes, inuenitur antiqua prohibitio in Concil. Lateran- sub poena suspensionis, quoad Clericos, et excommunicationis, quoad laicos. In Decretal. de vita, et honestate Clericor. cap. 8. Vbi Glsta exponit, quod Frequentia pro duobus vicibus intelligatur. Monialis in prolatione Confiteor non debet dicere et vobis Sorores. Vide Confessio in fine. Possunt Moniales respondere Missae cantatae. Vide Missa. Moniales quare comam tondunt in professione. Vide tonsura. De velatione Monialium. Vide Velum professionis.

MONOBAMBYLVM. vox graeco-latina, significat candelabrum vnius candelae, quae ferebatur ante Patriarcham Constantinop. at in die illius creationis honorabatur ab Imperatote cum candelabro habenti duas candelas, quod Diabambylum dicebatur. [At ille recepto pastorali baculo ab Imperatore, vt fieri solet, honoratur diabambylo. Pachimeres histor. tom. 2. lib. 2. cap. 28. a Petro Possino latine translatus,] et ibidem in eruditis ad hunc locum eiusdem Possini notationibus satis ostenditur Meursii error, qui credidit Monobambylum conclaue significare, et Diabambylum atrium esse, deceptus ex falso textu [correction of the printer; in the print sextu] Pharanzes, qui lib. 3. cap. 19. haec habet. [Secundum haec Patriarcha cum lampadibus ad diabambylum, siue atrium descendebat, paratumque inuenicns equum, ascendebat.] Sed verba Siue atrium ab interprete addita sunt. Quare Codinus Ioquens de caeremoniis ecclesiasticis Graecorum, ait, quod Episcopo praeibat [Diaconus manu tenens monobambylum] esset quidem non parua ineptia asserere, Diaconnm deferre in manu machinam conclauis, si iuxta Meursium, et Pharanzes interpretem his duobus dictionibus conclauis, et atrii interpretationem daremus. Igitur sicut Monobambylum erat candelabrum vnius luminis, sic Diabambylum candelabrum dicitur cum duobus luminibus, quod Imperatori tantum deferebatur. Balsmon enim testatur, quod Imperatori duo lumina praeferebantur; Patriarchae vero vnum, vt in dict. Candelae. Corona. diximus; sed in die creationis Patriarcha Diabambylo honorabatur, vt supra ex Pharanzes visum est. Etymon igitur horum nominum ex dictionibus graecis Monos, et dia, id est, vnum, et duo, et latina Obambulum, id est, circum progressiuum prouenit: Obambulus enim a Iatinis dicebatur, a verbo Obambulo.

Sic etiam male interpretatus est Robertus Greygton Anglus in suis impostoribus notis ad Concilium florentinum, vbi Monobambylon ampullam esse aic cum vnico canaliculo, et Diabambylon ampullam cum duobus canaliculis. Fatetur idem insuper Robertus, quod (ripidion sit difficillimae intelligentiae, et tamen praxis Ecclesiasticorum orientalium Rituum docet esse

flabellum, vt in dict. Flabellum dictum est. FR. In aliquibus tamen graecis Codicibus legitur mha/mpoulon, et diba/mpoulon, in quo sensu posset ampullam oleariam significare, et sic intelligeretur vnica ampulla, vel binae ampullae.

MONOCRATOR. vnicus potens, siue plenipotens. [In seniori Roma monocratore constituunt, vnico imperante. Chron. Casinen. lib. 4. cap. 127.] de Conrado loquitur.

MONOGAMVS. mono/gamos2 id est, vnius solius coniunctionis, vel matrimonii, qui semel durerat vxorem. [Vt igitur in Domino nubas, secundum legem, et Apostolum (si tamen id curas) qualis es, id matrimonium postulans, quod cis, a quibus id postulas, non licet habere ab Episcopo monogamo, a Presbyteris, ac Diaconis eiusdem Sacramenti, a viduis, quarum in te sectam recusasti. Tertull. lib. de Mono gam.] Qui non habet notitiam tertullianicorum temporum, difficiliter sensum praedicti textus pericpere posset. Feminae enim tunc antequam nubebant, consilium, et informationem petebant ab Episcopo vna cum aliis Ecclesiasticis, viduisque Diaconissis, inquirentes viri condiriones, et hoc dicebatur, Petere matrimonium ab Episcopo a vidua etc. quare perperam aliqui hunc locum de nuptiali benedictione loqui mtellexerunt. Nam sensus quidem improprius esset; non enim viduae hanc benedictionem dare poterant. Idem Tertullianus in hunc locum appellauit Christum Monogamum propter vnicum, spiritualeque matrimonium ab eodem tum Ecclesia eius sponsa contractum, sic inquieus [Si vero non sufficis, monogamus occurrit in spiritu vnam habens Ecclesiam sponsam] Hinc Monogamia vnius vxoris matrimonium dicitur - Vide Agamus. Bigamus. Digamus.

MONOGRAMMA. monogra/mma vnica scriptura, seu subscriptio; nam semel subscribitur in siguum confirmationis in id, quod in scriptura antecedenti continetur; itaque haec dictio pro subscriptione, et confirmatione vsurpatur. [Facto itaque testamento, monogrammate firmatur. Oddo in vita S Burchardi.] Et metaphorice Monogrammus ingenue loquentem denotat. [Nam nudi sermones eorum, et monogrammi videntur. in vita S. Syncleticae Virg.

MONOMACHIA. singulare certamen, duellum, graece enim monomaxi/a singulare certamen significat. Duellum est prohibitum in natur alibus, ciuilibus legibus, ecclesiasticisque constitutio nibus, praesertim Tridentinae Synodi. FR. [Saluis nihilominus prohibitionibus de monomachiis, siue duellis antea promulgatis. Innocent. III. in lib. 3. decretal. tit. 50. cap. 9.] ibi Glossa. [Dicitur Monomachia a monos, quod est vnum, et machia pugna, quasi pugna vnius contra alterum]:||: Quando in duello inciditur in illis circumstantiis in bul. Greg. XIII. contentis; tunc intra Italiam erit casus Pontifici reseruatus, nempe, quando intimatur tempus, et locus ad duellum, et acceditur, licet duellum non fuerit subsequutum, et hoc secundum probabiliorem opinionem dicitur.

MONOPHYSITAE. *monofusi/tai Heretici, qui in Christo vnam tantum naturam asserebant, quam opinionem amplexus est quidam Iacobus, pro qua cum esset acerrimus defensor, ideo hi sectarii vsque ad praesens Iacobitae dicuntur; haec heresis praecipue viget in Aethiopia. FR. De Monophysitis mentionem facit Gregor. in Regist. lib 11. epist. 55. et lib. 9. epist. 61.

MONOTESSARON. *monote/ssaron sic ab Ammiano Alexandrino appellata est historia ex quatuor Euangeliis in vnum contexta, et concatenata, ex dictionibus graecis mo/non id est, vnum, et te/ssaron quaternarium.

MONOTHELITAE. hereticorum secta, ex graeco vocabulo *monosseli/ths2 id est, vnica voluntas; asserebant enim vnicam tantum in Christo voluntatem, licet duas naturas admitterent in eodem Christo, vnam solam voluntatem, ac vnicam operationem in eo fuisse fatebantur, quam Theandricam, latine Deiuirilem appellabant; licet enim hoc vocabulo etiam catholici, ex S. Dionysii doctrina, vtebantur; tamen diuersum significatum importabat in sensu catholico; hi enim Deiuirilem in Christo profitentur fuisse distinctam, vt in dict. Deiuiri is dictum fuit; sed Monothelitae asserebant hanc Deiuirilitatem fuisse in vnum confusa. Vide Theandricus. FR. Vide hanc quaestionem apud Baron. an. 563. n. 3. et seqq. an 628. n. 4. et 5. et alibi passim. Item can. habeo. dist. 16. et ibi Glossa in can. ab antiqua. de consecrat. dist. 4. Vide Aquarii.

MONTANI. siue Montenses, FR. sic ab Optato Mileuitano appellati sunt Donatistae Romam incolentes, quia pro eorum exercitiis extra Vrbem in montibus se conferebant: [Sic speluncam quandam foris a Ciuitate gradibus sepserunt, vbi ipso tempore conuenticulum haber e potuissent: Vnde Montenses appellati sunt. Optat. Mileuit. lib. 2.] Ob id eodem nomine a D. Hieronymo Campates, et Campenses appellati sunt in chronicon. Itaque manifestus Erasmi Roterdami error fuit, asserendo Donatistas Montanos appellatos fuisse a Montano Haere siarcha, quia Montanus fuerat Cataphrygiorum haeresiarcha, vt in dict. Cathari visum est, ex can. Hi vero. de consecr. dist. 4. Ita etiam Librariorum incuria in Epiphanii Anachoretae textu habetur, quod Montanenses dicti sunt Nouatiani, dum Donatiani deberet dici. Hos etiam ex contemptu a rupibus Rupitanos, siue Rupitas D. Augustinus appellauit in lib. de vnit. cap. 9. et in epist. 165. de quodam Donatista Episcopo ita scribens [Praesidens paucis Afris in Vrbe Roma, Montensium, siue Rupitarum

vocabulum propugnauit.] Vbi aduertendum, quod in aliquibus Codicibus mendose Cuzupiarum legitur. In 24. quaest. 3. can. 39. habentur haec verba: [Montani haeretici dicti, quod tempore persecutionis in montibus latuerunt, qua occasione se a Catholicae Ecclesiae corpore diuiserunt.] Hi inter alia negabant poenitentiam. D. Hieronymus in Epitaph. Fabiolae ad Oceanum. Vide Agonistici. Montanus haeresiarcha, quare dictus fuit Paracletus. Vide Psychicus.

MORATA. mora, temporis spatium. [His autem propositis Dominus Papa aliquantulum haesitans post moratam coepit loqui. In Translat. S. Thomas Aquin.

MORBI GENERA. Vide Besentericus. Cephalagia. Dipsas. Blephantinus. Exoche. Fanaticus. Ficta. Ficus. Frigoriticus. Glaucoma. Gutternosus. Gutteria. Helucus. Hemitritaeus. Hydrophobus. Inaegualitas. Incubo. Nyctages. Ophtalmicus. Opisthotonus. Otalgicus. Pannucula. Paralyticus. Phagedaena. Ramex. Rbagas. Scotoma. Typus.

MORGANEGIBA. maritale donum. [In dote quam morganegibae, hoc est, maritali dono, in Franciam venientem certum est adaequasse. Greg. Turonen. lib. 9. cap. 20.] Ex dictionibus germanicis Morgen, id est, mane, et Gab; id est, donum: sic idem Gregor. Turonen. [Tam in dote, quam in morgengabe, hoc est, matutinali dono, certum est adaequasse] hinc inter Iuristas adhuc italice dicitur matrimonium Alla morgana.

MORGANITICVM. maritale donum, vt supra. [Ioannes asserens Dominicam ad se spectare, tamquam matri suae per Rodolphum Regem olim morganitico iure donatam, libenter habuisset. Albert. Argentin. in Chron.

MORGINCAP. FR. donatio, seu donum maritale, vt supra, quod fit in sponsalibus, illudque esse non poterat vltra quartam partem eius substantiae. I. si pater. de sponsalibus, et I. si quis Longobardus. de his, quae a viro.

MORIOC. FR. Brachii pars super cubitum. 1. si quis homini libero. de Conuitiis. In lege Longobard.

MORS. Vide Discidium. Excessus. Exsequiae. Missa defunctorum. Pausatio. Reditio. Spatium humanitatis. Mortui dicuntur inferi. Vide Superi.

MORTICINVM. FR. animal naturaliter mortuum, cuius carne vesci prohibuit Deus in veter. testam. [Morticina vitabitis. Leuit. cap. 11.] Vide Suffocatus.

MORTIFICATVS. morti damnatus. [Quoniam filii mortificationis estis, id est, mortipunitionis. Lucifer Caralit.

MORTIFICO. morte punio. [Et mortificauit ipse Sacerdotes Domini. Lucifer. Caralit. lib. 1. ad Constant. Imp. Venerunt duo Presbyteri pleni iniquae mentis aduersus Susannam, vt mortificarent eam. Idem lib. 2.

MORTRIDVM. homicidium. [Qui sponte per fraudem, et auaritiam hominem innoxium occiderit, quod mortridum vocant. Concil. Aurelian.] Alii tamen Morchidum legere malunt. Hinc occisor Murdrator, et occisus Murdratus dictus fuit. Item Mordrum, et Murdrum occisio, quae omnia exgermanico Moorden. belgico, Moord, atque gallico Meurtre, quae homicidium significant, deriuantur: quin et Galli homicidam Meurtrier vocant.

MORTVORIVM. in statutis Melitensium Equitum dicuntur fructus Commendae currentes a die obitus Commendatarii vsque ad futurum proximum Maii mensem, qui ad commune Aerarium spectant, ad quod etiam pertinet subsequens, ac integra annata a Maio, nempe, praedicto, vsque ad alium Maium, quod Vacans dicitur. Sed Mortuarium in iure canonico significat quandoque tertiam, quandoque quartam, quandoque medietatem funeralem. Glossa in cap. 16. tit. 31. lib. 1. decretal. et cap. 14. lib. 3. decretal. tit. 16. de quo etiam agitur in extrau. comm. lib. 5. cap. 4.

MORTVVS. FR. aliquando Idolum intelligitur. Gloss. in can. et iurabunt. 22. quaest. 1. Vide Necrothyta.

MOS. et Mores FR. differunt inter se. Vide Glossam in can. Mos est longa. dist. 1.

MOSCHORVM RITVS. Vide Baptismus. Cherubim. Contionator. Crux. Euangelium. Icona. Mitra. Eorum Patriarcham Archipopo appellant. Vide Patriarcha. Eorum etymon. Vide Mogog.

MOTITIO. in statutis Equitum Melitensium idem est ac Optio, quando, scilicet, Commendatarius habens necessaria requisita relinquit commendam, quam possidet, et meliorem optat, vulgariter Smutire dicitur a gallica voce Maeire, id est, nominare. Vide Optio.

MOZARABICVS. ritus sacer quidam, qui in aliquibus Hispaniarum Ecclesiis obseruatur, qui et Gothicus dicitur, a D. Isidoro Hispalensi Archiepiscopo institutus, cuius obseruantia a

Concilio Toletano IV. vniuersae Hispaniae commendatus fuit; sed cum esset multis erroribus per introductionem dominantium Barbarorum deprauatus, iussu Greg. VII. regnante Alphonso VI. dimissus fuerat, vt ex epistolis 64. et 83. lib. 1. praefati Pontificis ad eundem REgem datis liquet. Tandem tempore Francisci Xuneuz Toletani Archiepiscopi Missale, ac Breuiarium, iuxta catholicos sensus correcta sunt, ac latmis characteribus impressa, et instituti sunt aliqui Sacerdotes, qui tenerentur iuxta mozarabicum ritum offitiare, et in praesenti in quinque Toletanae dioecesis parochialibus Ecclesiis obseruatur, ac etiam in Cappella ab eodem Archiepiscopo erecta fit idem. Item in Cappella Doctoris Talabricensis Salmanticensis dioecesis. Hic igitur ritus ab omnibus aliis Ecclesiasticis Mozarabicus, id est, mixtarabicus appellatus est, quia Christiani tunc cum Arabibus, seu Agarenis mixtierant, siue Mos-arabicus dicebatur, quia inter cosdem infideles, tunc ibi regnantes, morabantur fideles; sed ante horum tyrannicum aduentum Gothicus appellabatur. Pertinentia. Vide Hostia. Inuitatorium. Missa mozarabica.

MVCCINIVM. sudariolum, sumpto vocabulo a nasi muccositate tergenda in Thusciae quibusdam locis Moccichino: [Mitra strophium, fascia, puluinus, muccinium. Arnobius lib. 1. aduerfus gentes.

MVFFVLA. cylindracea, semimanica hiemalis ad manus calefaciendas, italice Manizza, seu Manicotto dicitur. [Abbas prouideat, vt vnusquisque Monachorum habeat vuantos in aestate, et muffulas in hyme veruecinas. in Addit, cap. 12. Constit. Caroli Magni.

MVLCEDO. melodia, harmonia. [Culto peracto vigiliarum, quas alternantes mulcedine, Monachi, Clericique psalmicines concelebrauerunt Sidon. lib. 5. epist-17.

MVLIERITAS. muliebritas: [Vertunt capillum, in acu lasciuiore, comam sibi inferunt, crinibus a fronte diuisis, apertam proferre mulieritatem. TErtull. de Virg. Velan. cap. 12.

MVLTINVBA. FR. Mulier, quae multis viris nupserat, refert D. Hieronymus in epist. 11. ad Ageruch. Quod cum ipse Romae moraretur, Papae Damaso in officio Subdiaconi inseruiens, reperiebatur ibi quidam vir, qui viginti mulicres sepelierat, ac etiam quaedam mulier, quae viginti duos maritos plorauerat, qui simul in matrmonio coniuncti sunt, quapropter romanus populus impatienti curiositate, quinam in hoc coniugio primus morte dissociaretur, attendebat. Mors tandem pro mariti victoria inclinauit; quare idem Sanctus Doctor ibidem prosequitur, inquiens: [Vicit Maritus, et totius Vrbis populo conssuente coronatus, et palmam tenens, adoreamque per singulos sibi acclamantes, vxoris multinubae feretrum praecedebat Quid dicemus tali mulieri? nempe, illud quod Dominus Samaritanae viginti duos habuisti maritos, et ille, a quo sepelieris, non esttuus.

MVNA. oblatio, munus. [Apportabant ad sepulturam suam vnam munam. In vita B. Ambrosii Senen.

MVNDALITER. tute. [Adnocate Angelos ad custodiam puritatis vestrae, quia ipsa in tenera sorte mundaliter posita cum Regina ipsorum etiam futura secum eorum suffragia sedula oratione contrahebat. Fulbert. serm. de Ort. B. Virg.

MVNDIALIS. mundanus. [Sed tu flos Sacerdotum, gemma Pontificum, scientia fortis, fortior conscientia, minas, vndasque mundialium sperne nimborum. Sidon. lib. 9. epist. 4. sub quo Baguam fuisse mundiales historici prodiderunt. Sulpit in hist. sac. lib. 2. cap. 21.

MVNDIBVRDIVM. FR Mundburdum. Mundeburdium, et Mundeburdis, defensio, priuilegium, seu tutelaris potestas. Bullar. Casin. tom. 1. consitit. 48. 63. 84. et tom. 1. 38. 80. 84. 89. 90. 96. 120. et passim ibidem. Vide Mamburgium.

MVNDIVM. FR. ius quod habet Curator, vel Tutor in personam, et bona illius, qui sub eius cura, vel tutela positus est. l. si vir. de raptu mulieris. et l. si pater. de sponsalibus.

MVNDVALDVS. FR. Tutor, Curator, Fideiussor. l. si Vir. de raptu mulier. Bullarium Casinen. tom. 2. const. 83. et 115.

MVNERA. Vide Epicombia. Roga. Stena. Quare prohibita in circumcisione Domini. Vide Circumcisio Domini.

MVNERATOR. FR. Tyrannus, qui Martyres morti tradi iubet: [Igitur vrgente muneratorum decreto S. Martyres in Circi spectaculo terdenis cuparum gremiis traduntur. Aldelmus. de Virg. cap. 19.] Vide Munus.

MVNIBILIS. FR. adornabilis. [Porticus colunis inuidiosa munibilibus. Sidon. lib. 2. cpist. 2.

MVNIMEN. siue Monimen. FR. priuilegium, seu attestatio. Bullar. Casinen. tom. 2. const. 61.

MVNIMENTA. FR. cumulum probationum significat, in quo fundatur litigantis intentio. [Comparauerunt procuratores vestri; sed quia

non attulerunt depositiones testium, et alia munimenta, dilationem cum instantia postularunt. lib. 1. decretal. de in integr. restit. cap. coram felicis.] Vbi Glossa: [Munimenta dicuntur, quibus causa munitur, et instruitur, vt testes, instrumenta, confessiones, et quidquid aliud, quod adiuuet causam.

MVNVS. FR. pro martyrio. [Coniuncto itaque vnito gemitu ad Dominum orationem fuderunt, ante tertium diem muneris. In pass. S. Perpe. tuae, et Felicitatis per Lucam Holstenium edita. Quoniam ergo permisit, et permittendo voluit Spiritus Sauctus ordinem ipsius muneris conscribi, Ibidem. Ipsius muneris actum si quis voluerit, scribat. Ibidem.] Et inferius. [Venator potius, qui illum apro subligauerat, subfossus ab eadem bestia post dies muneris obiit.] Vide Munerator.

MVRAGIVM. FR. impositio pro resarciendis muris publicis. [Si Rex concesserit Ciuitati, vel Burgo, quod possit accipere muragium. Matth. Paris. in Additam.

MVRATIO. FR. Pagus, siue alia domorum copulatio. [Murationes, et Castra insuper, quae semper consueuerunt per Monachos custodiri etc. Laicorum custodiae commissisti. Bullar. Casin. tom. 2. const. 230.

MVRENAE. ornamenta pensilia in Ecclesia ad instar murenae, [Murenas prasinales praetiosissimas duas. Anast. in Leone III.

MVRENVLAE. FR. Inaures, [Murenulas aureas faciemus tibi etc. Cantica cap. 1. Dextralia, ac murenulas. Num. 31.

MVRILEGVLVS. Fr. Conchuliarum piscator, in quibus reperitur murex, siue purpura. Cod. Theodos. lib. 9. cap. 45.

MVRILIGVS. felis, ex eo, quia mures capit. [Quia murilegi, seu cati nil ad hoc valent. B. Odericus in sua peregrin. cap. 2. Vide Musius.

MVRIO. fatuus, furiosus; sed Morio scribendum a graeco vocabulo mwro/s2 vnde Morari pro insa nire apud Tranquillum. [Exurgens turba murionum praefatorum tanta cos in ipsa S. Hilarii Basilica caede mactauit, vt currentibus in pauimento Episcopis vix consurgere possent. Greg. Turon. lib. 9. cap. 41.

MVRMVROSVS. murmurans. [Quid est inanis gloria, quam venantur, nisi musca vilissima murmurosa, sordida, pungitiua. Petr. Blesenepist. 14.

MVSACH. hebraica vox: [Musach quoque sabbati, quod edificauerunt in templo. 4. Reg. 16.] Templi aerarium erat, in quo Reges die sabbati in Templum ingredientes, ad adorandum oblationes ponebat. Vide Corbona.

MVSARDVS. FR. Ita Gulielmus Diuionensis Abbas denominatus fuerat, ex eo quia Musarum studio incumbebat; quin et musarum studiosi Musardi ab Adelberono appellati sunt.

MVSIVS. et Musio ab Isidoro dicitur felis. [Musio appellatur. quia muribus infestus sit. lib. 12. c. 2.] Vide Murilegus.

MVSIVVM. opus ex variis coloratis lapillis contessellatum. [Apsidam quoque ipsius aureis musiuo perfuso coloribus ingenti amore depinxit. Anastas. in Sergio II. Apsidam, quae eius ex musiuo aureo superinducto colore glorifice decorauit. Idem in Leone IV.] Reperitur etiam Mosibum, id est, B. pro V. iuxta stylum illius aeui. [Erectus arcus optimo mosibo depictus Romanus Basilicae Vaticanae Canonicus, qui vixrat Calisti III. temporibus in trcctatu de eadem Basilica cap. 7.] Vide Illusus. Lithostratos. Sarsortum.

MVSSVLA. languinosa herba, quae in aquosis locis adnascitur, ex gallico vocabulo Mousse, quam Itali Musco, et Latini Muscum vocant. [Nam de mussulis superanatis medicamina populi promerentur. Greg. Turon. de Gloria Confess. cap. 44.

MVSSVS. stramentum, uirgultum, sarmentum, ex Germanica voce Mutsaert proueniens: [Cum pauperes musso, quem de nemore colligerant, oneratos praeterire cerneret, emit ipse. Caesar. lib. 6. miraculor. cap. 5.

MVTA. auiarium: [Quaedam in conseruando sanas etiam quando iam mutant pennas, vt domuncula, quae dicitur muta. Frider. II. de Venat. lib. 2.] hinc adagium In mutam includere, de deceptis dicitur. Aliquando campanulam tenuisfimi sonus denotat: [Tacta nola, cui muta, vel scilla est nomen. Matth. Paris. in vita Abb.

MYCAVLA. FR. Sabae Reginae nomen, vt Ioseph. hebr. lib. 8. antiq. cap. 6. asserit.

MYGALE. mus araneus, de quo mentionem facit Aelianus ex graeco vocabulo muga/lh est inter immunda animalia in Leuit. cap. 11. computatus.

MYRMECIVM. copiositas, multitudo, ex graeco vocabulo murmh/aion quod formicarum copiam significat; translatiue vero pro caterua vilissimorum hominum sumitur. [Variae enim, multi plicesque negotiorum circumstantiae, dum vbique publica exhauriuntur aeraria, passimque hostium incursionibus patet aditus, tranquillum imperii nostri statum represserunt; cum primumque adeo imperatoriae Maiestatis fastigium conscendimus; Nos a tergo illa malorum myrmecia insecuta est. Alexius Imp. in ea Bulla, quae aurea appellatur.

MYROBLITA. FR. ita cognominatus est S. Dominicus Martyr a Graecis, quia ex eius sepulcro liquor scaturiebatur pro infirmitatib. mirabilis,

MYROPHORI. sic appellatae sunt tres mulieres, quae ad dominicum sepulcrum ferentes vnguentum, vt vngerent Saluatorem, ierant, graeca vox murofo/rei vnguenti latrices. Graeci itaque Dominicam tertiam post Pascha Dominicam Sanctorum Myrophororum appellant; sic enim in Typico S. Sabae legitur.

MYRVM. vnguentum, graecum vocab. mu/ron [Lauit corpus suum, et vnxit se myro optimo. Iudith. cap. 10.] Graeci deinde Sanctum Chrisma Myron vocant, et Melitenses Myris idem Sacramentum appellant.

MYSTAGOGVS. rerum sacrarum director. [Deum Abraham, protectorem Isach, sanctum Israel, Moysae Mystagogum. S. Method. de Simeone, et Anna.] FR. dicitur Deus Mystagogus, quia Moysen sacros ritus docuerat, sic etiam S. Polyectus Martyr profani ritus ministrum arguerat, inquiens: [O scelerate, et profanorum mysiagoge simulacrorum; cur me insidiosis tuis, et vxoris lacrimis studes abducere a confessione in Christum? Ex Metaphrast. Lipomanus tom. 5. et Sur. tom. 1.

MYSTERIVM FIDEI. FR. verba apposita in forma consecrationis sanguinis. Vnde orta est quaestio, eius resolutio habetur in cap. 6. lib. 3. decretal. tit. 41.

MYSTES. graece *musth/s2 id est, peritus, etiam pro Sacerdote vsurpatur, vnde Protomystes aliquando Episcopum significat.

MYSTARCHVS. Sacerdotum praepositus, quo titulo Archiepiscopus Toletanus fruebatur.

MYXVM. ellychnium, ex graeca dictione mu/ca, quae proprie muccum nasi denotat. Latini enim. Y in V lene semper transferentes Mucum dixere, vnde Catullus.

Et translatiue ad ellychnium, ex eo quod trahit humorem ex lucerna, quod Itali ex graeco corrupte Miccio appellarunt: [Myxum ex stuppa amianti. Anast. Biblioth. Lucernam ex auro purissimo myxorum duodecim Idem.] In aliquibus tamen Codicibus Mixum mendose legitur. Vide Bimyxion.

NAAS. FR. nomen proprium viri, et Vrbis in Sac. Script. serpentem significat. [Quis est ergo Naas Ammonites, quae est Iabes Galaad. Sed Naas interpretatur serpens, Iabes exsiccata. D. Greg. lib. 5. cap. 1. in primum Regum cap. 10.

NABAL. FR. dementem hebraice significat. 10. seph. Iud. lib. 6. antiq. cap. 16. Alii tamen Naphal legunt.

NABLVM. ex hebraica voce Nabel, quae multa significata in se continet, in primo enim significatu Vter denotat: hinc aliquando pro vase vacuo accipitur, rursus ad hominem fatuum transfertur, ex eo quod intelligentiae sit vacuus. Item significat fistulam pastoralem diaulium, monaulium, siue tibiam musicum, ac rusticale instrumentum, cui vter pendet, ac ore inflatur, sonum reddat. [Dixit Dauid principibus Leuitarum, vt constituerent de fratribus suis cantores in organis musicis, nablis, videlicet, luris, et cymbalis, vt resonaret in excelsis sonitus laetitiae. lib. 1. Paralip. cap. 15. In Nablis arcana cantabant. Ibidem. Vnusquisque Israel deducebant Arcam foederis Domini in inbilo, et sonitu buccinae, et tubis, et in cymbalis, et nablis, et cutharis concrepantes. Ibidem. Et nablis, et hymnia etc. 1. Macab. cap. 13.] Errant siquidem, qui putant hoc musicale instrumentum psalterium fuisse decem chordarum.

NACVS. lanae pannus, ex graeco na/kos2 id est, lana, siue res pilosa. [Albus parafrenus cum naco scarlati supraposito, et argenteo freno praeparatus a Mareschalco.] Loquitur de equo, in quo Papa equitare solebat in die Paschae, Benedictus Basilicae Vaticanae Canonicus in eius M. S. Caeremoniali, quod in Bibliotheca Angelica de Vrbe asseruatur. Innocentius III. in eius decretalibus epistolis lib. 1. inter alias praerogatiuas, quas in fauorem Archiep. Pisani recenset, haec etiam reperitur, nempe. [Equo albo cum naco albo in processionibus vtendi.] FR. Honuph. Panuin. et Laurentius in eius Amalthea Nachus scribunt; Nacce vero, et Nacta habet Turnebus, de quibus fuse in eius Aduers, lib. 23. cap. 23.

marinis in litore proiecta. In lib. de mirabil. Sac. Scripturae cap. 24. qui inter opera D. Aug. tom. 3. inseritur. Alii Gerbana legunt, quae mihi videtur esse aequoris aqua indurata in litore. Vide Gerba.

NAMA. nei/ma id est, riuus decurrens, sic appellauit oleum Prudentius. In hym. ad incen. quod in luminibus Eccelesiarum ardet.

NARIO. FR. qui nares habet latas, [Nario subsannans. Isidorus in eius Glossa] nonnulli Subsannator legunt. Aliis placuit interpretari loquacem a verbo Narro etymon trahentes.

NARTHEX. ex graeco na/rqhc quod ferulam proprie significat. Vide Deputatus, Hinc Plinius inquit: [Ferula calidis nascitur locis, atque transmaria, geniculatis nodata scapis. Duo eius genera. Nartheca Graeci vocant asurgentem in altitudinem, Nartheciam vero semper humilem. lib. 13. cap. 22.] Et quia prima medicamentorum vascula ex natthece efficiebantur, hinc deinde quaelibet vascula ex quacumque materia in quibus medicamenta reponebantur Naribecia dicta sunt: vnde Cic. 2. de finib. ait: [Iam doloris medicamenta illa epicurea tamquam de narthecio promant.' Et Martial. lib. 14 Epigr. 68.

Sed apud Ecclesiasticos Narthex in Ecclesia locum pro publicis poenitentibus assignatum denotat, sumpta fortasse metaphora ex Plinio supra ex humili Narthecia, quia poenitentes humiliari debent, vel ex vasculo medicamentorum, quia poenitentia est medicamentum delens peccata. Est tamen maxima controuersia inter Auctores; vbi precise in Ecclesia Nathecis locus fuisset Aliqui existimarunt esse in porticu, quam opinionem erudite refellitur a Leone Allatio in eo tractatu, quem de Narthece composuit, in quo manifeste demonstrat, hunc locum fuisse, prope portam Ecclesiae; sed ex interiori parte, vbi Catechumeni, Energumeni, et Poenitentes simul manebant. A Thaumaturgo Auditio dicitur, qui etiam ait fuisse in eodem loco, scilicet, prope ianuam Ecclesiae ex parte interiori, et ab Areopagita Sacrum dicitur, ex quo loco tempore consecrationis excludebantur praedicti Poenitentes, Catechumeni, et Energumeni; nam, vt idem Dionysius cap. 3 de Eccles. hierarch. ait: [Ea recitata, extra templiambitum collocantur Catechumeni, et posteos Energumeni, atque ii, quos anteactae vitae poenitet. Manent antem ii, qui diuinarum rerum, et aspectu digni sunt et communione.] Ex quibus satis colligitur contra Iosephum Vicecomitem, qui in eius tract. de Sac. Ritib. Catechumenos locum extra Ecclesiam habuisse asseruit; licet enim reperiatur apud nonnullos antiquos scriptores, quod Catechumeni ab Ecclesia eliminabantur, tunc tamen erat locus ille, qui Fletus appellabatur, vt dictum est in dictione Ecclesia, et dict. Hiemantes. Igitur si extra Ecclesiam in poenam delicti patrati extrudebantur, vt signanter in dict. Fletus demonstratum fuit, sequitur proinde manifeste, quod inculpabiles locum intra Eeclesiam habebant. Hodie tamen inter Graecos, cum ampius Catechumenos non habeant, Narthex in Monachorum Ecclesiis pro Monachis laicis inseruit, et in Eeclesiis saecularium pro mulieribus assignatur cancellis, transennis, et cratibus obseptus, sie per totum orientem egomet obseruari. Imperatoris narthex. Vide Prothesis.

NATALIS [1]. FR. dicitur dies obitus licuius Sancti. Origen. lib. 3. in Iob. Rabanus cap. 43. Alcuin. de diuin. off. cap. de sexta feria. S. Cyprianepist. 37. et 33. quaest 4. can. 9. habetur. [Non licet in quadragesima natales martyrum clebrare; sed tantum in Sabbato, et Dominica per commemorationem eorum oblationes offerre: sed nec natalitia, nec nuptias liceat in quadragesima celebrare. Vbi Glossa colligit, quod Natalis, et Natalitium habeant diuersum significatum; Natalis nempe significare diem alicuius Sancti, Natalitium vero hominis.

Iam cum se reuocat decursis mensibus annus,
Natalemque diem passio festa referr:
Prudentius.

NATALIS [2]. FR. adiectiuum, natans, et in aquis degens. [Reformidant enim vniuersa animalia, etiam ipsam Coeli vmbram, siue natalia, siue terrestria, siue volatilia. Theodoret. quaest. 53. in cap. 8. Genesis. Post diluuium autem pretiosiorem cibum illi confert: (id est, homini Deus) iubens occidere, et comedere volatilia, natalia, et terrestria animalia. Ibid. quaest. 55.

NATALIS CALICIS. dicitur feria quinta in Cena Domini. Ex eo quia in eo die Eucharistiae Sacramentum fuerat institutum. [Vocatur hac dies Cena Domini, vocatur et Natalis Calicis S. Elig.] Ac aliis nominibus. nempe, Dies panis, et Dies lucis a Chrysostom. Dies Indulgen. tiae a S. Maurino Abb. quia tunc reconciliabantur publici poenitentes. Dies secretorum a Syris. Dies Natalis Eucharistiae a Landulpho. Vide Feria V. in Cena Domini.

NATIVITAS. messis [Frumenta colligentur, quia tantum hic parua natiuitas fuit, vt nisi auxiliante Deo frumenta de Sicilia congregentur, fames vehementer immineat. S. Greg. in Regist. lib. 1. cap. 70.] sed hic potius fructificationem significat.