CAMENA Early Modern Latin Texts

HIEROLEXICON SIVE SACRVM DICTIONARIVM AVCTORIBVS DOMINICO MACRO MELITENSI ET CAROLO EIVS FRATRE ROMAE Ex Off. Bernardoniana Sub Signo Virtutis Anno 1677 Superior [abbr.: Superiorum] permissu Et privilegiis

HIEROLEXICON, SIVE SACRVM DICTIONARIVM, IN QVO Ecclesiasticae voces, earumque Etymologiae, Origines, Symbola, Caeremoniae, Dubia, Barbara Vocabula, atque Sac. Scripturae et SS. PP. Phrases Obscurae elucidantur. AVCTORIBVS DOMINICO MACRO MELITENSI, Olim Cath. Eccl. Viterb. Canonico Theol. Sac. Indicis Congregationis Consultore, Proton. Apost. Eq. Aurato, Com. Palat. ET CAROLO EIVS FRATRE Biblioth. Alexandrinae in Archigym. Vrbis Praefecto. OPVS Figuris ornatum, quod praecedit Index Criticus, ac subsequuntur SYLLABVS graecarum vocum exoticarum, de quibus in eo agitur, et CONTRADICTIONES APPARENTES Sac. Script. ab eodem DOMINICO conciliatae, et ex eius Schedis in hac tertia, et postuma impressione auctae. PARS SECVNDA. [gap: illustration] ROMAE, Sumptibus PONTII BERNARDON Via Parionis, sub signo Virtutis. M. DC. LXXVII. SVPERIORVM PERMISSV, ET PRIVILEGIIS.

ORNATVRA. FR. ornatus. can. omnis iactantia, et ornatura corporalis a sacrato ordine aliena est. 21. quaest. 4.

ORDO. gradus ecclesiasticus ab Episcopo collatus tempore ieiuniorum ex apostohca traditione. [Tunc ieiunantes, et orantes, imposuerunt eis manus. Act. 13.] Minores tamen ordines in quocumque die a ieiunio feriato conferri possunt. [A tempore S. Petri. vsque ad Felicem III. ex vitis Pontificum inter praedictos intermediatorum semper ordinationem in mense Decembris ordinatam fuisse colligitur, vt cum Christo nouelli Ministri nascerentur. Amal. lib. 2. cap. 1.] Gelasius autem Papa sacras ordinatioes dialatauit ad reliqua annitempora; sed semper in sabbato ieiuniorum, de quo in eius vita primum dicitur fuisse, qui ordinationem habuerit in mense Februarii. Episcopus in die dominica ex legitimo impedimento, continuante tamen sabbati ieiunio, tam in ipso, quam in sequenti ordinationem continuare posset. can. literas. dist. 63. et in decretal habetur titulus De temporibus ordinationum; atque clarius D Leo Papa epist. 81. cap. 1. de tali ordinatione scribens, inquit: [Quod eiusdem obseruantiae erit, si mane ipso dominico die, continuato sabbati ieiunio, clebretur,] quod etiam hodie fieri posse communiter tenent Theologi, et Canonistae. Sed in Sabbato est initianda ordinatio, vt idem leo ad Dioscorum Alexandrinum Patriarcham scripserat, nempe: [Vt non passim diebus omnibus sacerdotalis, vel leuitica ordinatio celebretur; sed post diem sabbari eius noctis, quae in prima sabbati lucescit, exordia deligantur.] Vide Dominica mediana. At quia continuabatur vsque ad Dominicam in ordinando; illa ideo Dominica dicebatur Vacans, vt in dict. Aduentus, videre est. Dicuntur septem lectiones, Euangelio incluso, quae septem ordines denotant, ac in quocumque ordinationis tempore legitur illa trium puerorum in ardore babylonicae fornacis positorum; ad denotandum, quod Ordinandi eodem modo per huius saeculi ardores intacti transire debeant. Alcuin. In feria IV. antecedente leguntur in Missa duae lectiones, ad instruendos eosdem in Sacrae Scripturae lectionibus; nam in hoc die examinati solent. Durand. lib. 6. cap. 8. Antiquitus publicabantur populo, vt ille de moribus, ac vita ordinandorum testificaretur, idemque in consecratione Episcoporum obseruabatur; ac Pontifex solebat in eadem feria IV. ante ordinationes ad S. Mariae Maioris Basilicam celebrare, vbi post primam Missae lectionem populo ordinandos proponebat, vt deponerent hi, qui aliquid impedimenti contra eosdam, si scirent. [Ibi Dominus Papa praeparatus cantat Missam more quadragesimali, et ibi nuntiat, quem ordinare disponit, hoc modo: Auxiliante Domino, et Saluatore nostro Iesu Christo, eligimus hunc Diaconum in Presbyterum: siquis habet aliquid contra eum, pro Deo exeat, et dicat, veruntamen memor sit conditionis suae. In caeremon. M. S. Benedicti S. Petri Canonici, quod in Biblioth S. Aug de Vrbe asseruatur.] Quam laudabilem consuetudinem antiquissimam inter Christianos fuisse ex eo colligitur, quod Imperator Alexander Seuerus, (ut Lamprid. auctor est c. 45.) id imitari ostentauerit in electione prouincialium Gubernatorum; sic enim praefatus hiftoricus in hac Imperatotis publicatione concludit. [Cum Christiani in praedicandis Sacerdotibus, qui ordinandi sunt, id facerent.] Vbi Praedicare publicare denotat. Cui publicationi populus respondere solebat: [Dignus est, et iustus est.] Ad quod de dignit. Sacerdot. cap. 5. D. Ambrosius alludens, inquit: [Nescii homines, et indocti in ordinationibus corum clamant, et dicunt. Dignus es, iussus es, et conscientia misera indignus es, indignus es dicit.] D. August. in epist 110. de hisce popularibus acclamationibus in ordinatione Eradii electi Episcopi mentionem facit, quod nempe populus iteratis plausibus dixisset. [Deo gratias, Christo laudes, Augustino vita, te Patrem, te Episcopum.] Idem S. Doctor notarium iusserat has acclamationes registrare, ac iterum de praedictae electionis opinione populum interrogare voluit; tunc populus iterum clamans, respondit. [fiat, Fiat, dignum, et iustum est, iudicio tuo gratias agimus. Exaudi Christe, Etadium conserua.] Graeci adhuc hunc vsum retinent, in ordinationibus enim Populus crebris vicibus clamat: a)/cios2, id est, dignus. Latina vero Ecclesia variis inconuenientibus edocta, hanc popularem, et publicam opinionem non amplius exigit; sed cautius per trinam Parochorum, vbi ordinandt degunt, denuntiationem in conuentuali Missa diei de praecepto factam, ad curiam episcopalem recursum praebet eis, qui morum vitae, vel alterius ordinandorum illegitimitatis impedimenta deducere cupiunt in notitiam. Atque recenter iussu Gregorii XV. Congregatio EE. Cardinalium super Regno Neapolit. sub die 22. iunii 1623. decreuit, quod nullus Praesul eiusdem Regni posset primam tonsuram conferre absque tonsurandi denuntiatione in eius Parochia sub poena Clerico suspensionis, aliorumque in eodem decreto contentorum. Quantum autem episcopalis conscientia in hoc inuigilare teneatur. D. Paul. Apost. epist. 1. cap. 5. ad Timoth. sic monet: [Manus cito ne imposueris, neque communicaueris peccatis alienis.] Particeps enim peccatorum ordinati Episcopus efficitur, dum indignum ad ordines promouet: quare de Sancto, Magnoque Papa Leone in Prat. spiritual cap. 149. dicitur, quod cum per quadraginta dies ad confessionem Sancti petri pro eius peccatorum remissione preces fudisset, tandem hanc coelestem vocem audire meruit:

[Oraui pro te, dimissa sunt tibi peccata tua, praeter impositiones manuum, hoc enim abs te requiretur siue bene, siue fortasse aliter egeris.] Nihilominus oculatissimus in hoc ille Sanctus Doctor internoscitur exstitisse, praesertim ex eius epist. 5. Vbi quendam Episcopum de hac negligentia sic acriter reprehendit: [Apud te nouo ambitu, foedoque colluuio Presbyterii ordinem fuisse turbatum, ita vt vnius festina, et immatura prouectio, quaedam eorum deiectio facta sit.] Atque calamitosam nonnullorum recentiorum Episcoporum ostentationem tangit, qui non dignum, sed humano fauore commendatum curant pormouere; vnde ibidem Sanctus Papa prosequitur: [Tuae fuerat industriae, atque doctrinae, vt iuste petentium desideria rationabili auctoritate cohiberes, ne quem in sacerdotali propere prouehebas honore, ad iniuriam eorum, qui sociabatur inciperet.] Ac etiam promouendus non debet neglectis interstitiis, palliatoque praetextu sacrorum ordinum consequutiones extra tempora per Breue Apostolicum sine scrupulo tentate; sufficerent enim Pontificum exempla Gregorii VII. nimirum et innocentii III. qui ad Pontificatum, dum Diaconi fuerant electi; exspectare tamen voluerunt ordinationum tempus, vt Sacerdotium sumerent. Matth. Paris. in hist. Angliae apud Odoricum Raynaldum in An. 1198. FR. Idem de Pascali II. legitur: [Erat, quippe, vt retulimus, cum electus fuit Diaconus, et Cancellarius, qui quidem nonnisi in canonico ieiunii tempore constituto consecrari poterat. Falco Beneuent. in Chron. ann. 1118.]:||: Licet pro cessu tempori Clemens VI. ad instantiam Philippi Galliarum Regis, seu potius Ioannis eius filii Vmbertum Principem, qui Delfinatum Regi renuntiauerat, ne ei daretur spatium se retrahendi a renuntiatione facta, ipsemet Papa omnes tres sacros ordines in vnico die illi contulerat, qui et habitum dominicanum susceperat, de qua re non facit mentionem Odericus Raynaldus in sua Eccles. Hist. de anno 1350. num. 39. dicit tamen, quod propter hunc finem, instante Ioanne Philippi Regis filio, Vmbertum ad sacros ordines promotum fuisse, et Patriarcham Alexandrinum declaratum, ac in commendam Archiepiscopatum Rhemensem habuisse. At ego magis distincte in quodam peruetusto M. S. bilbiothecae Vaticanae posito ad n. 3765. haec legi: [In praedicto festo Natiuitatis Domini (scilicet, de anno 1350.) quod fuit Sabbato; Papa ipsum promouit ad tres sacros ordines. In prima Missa galli cantus ordinat ipsum (nempe, Vmbertum) in Subdiaconum. In secunda Missa ortus diei, ordinat ipsum in Diaconum. In summa Missa in Sacerdotem. Et eodem die ipse Delfinus Missam celebrauit, et post octo dies ipsum episcopum consecrauit.] Legitur etiam, in diariis M. S. Brocardi, quae in rariffima Dom.mei Card. Brancatii Bibliotheca asseruantur, quod Cardinalis Alexandrinus in vnico die, qui fuit feria IV. maioris hebdomadae cadentis 26. Martii 1493. Cardinalibus Valentino, et Ioanni Borgiae, ambobus Alexandri VI. nepotibus, minores ordines Subdiaconatum, et Diaconatum simul contulerat. Antiquitus autem, qui aliquem ordinem suscipiebat per manus Papae, non poterat ab alio Episcopo sine licentia Sedis Apostolicae ad reliquos ordines promoneri, quod tamen Archiepiscopo Mediolanensi ex priuilegio Innocentius III. lib. 1. epist. 2. concesserat. Promoti ab episcopis Sac. Congreg. Propagandae Fidei extra limites iurisdictionis eis affignatae sunt suspensi, non obstante Ordinariorum locorum licentia. Congreg. Episc. 23. Aprilis 1655. Imo ipsi Episcopi conferentes ordines in suspensionem incidunt, vt in eadem Congregat. Episcoporum coram Innocentio X. 18. Martii 1651. habita, decretum fuit. Item Gregorius XI. Dominicanis Armeniae Missionariis facultatem concessit, vt conferre possent sub conditione ordines minores, ac sacros in eodem die Ecclesiasticis Armenis. de quibus dubitabatur, an recte, et rite ab eorum schismaticis Episcopis antea ordinati fuissent. Odericus Raynaldus in hist. Eccles. ann. 1374. Antiquitus etiam simplices Sacerdotes primam tonsuram conferebant, quod colligitur ex Rhemensi historia, vbi de S. Sequano agens, sic habetur: [Erat autem tunc temporis in magnimontensi oppido Presbyter moribus, et aetate, nomine Eustadius vir Deo dignus, atque sanctissimus, quem parentes Beatissimi Sequani ad tondendum eum adduxerunt cum laetitia,m qui cum venisset, et preces Deo profudisset, eius capitis verticem diuino charactere signatum totondit, et post detonsionem, casta oscula cpaiti, atque labiis eius infigens, benedixit eum etc.] Ac clarius ex Emeritano Concilio can. 18. sic habetur: [Omnes Parochiani Presbyteri, iuxta vt in rebus a Deo creditis sentiunt habere virtutem, de Ecclesiae suae familia Clericos sibi faciant.] Sed hodie hoc priuilegium derogatum fuit, seu potius non reperitur concessum ab habenti facultatem. FR. nam Emeritanum Concilium a Baronio impugnatur.:||: Ordinatus a Papa sine licentia Papae non promouetur. lib. 1. decretal. tit. 11. c. 12. FR. haec est propositio postia in titulo, et in rubrica eiusdem cap. 12. quae posita fuit ab aliquo imperito; nam textus hoc non continet, cuius verba talia sunt. [Meminimus fuisse suppliciter postulatum, et clementer indultum, vt quia praefatus. A. Ecclesiae Romanae Subdiaconus erat: mandaremus ipsum per Bononiensem Episcopum promoueri.] Non enim dicit, quod ille talis in Subdiaconum promotus fuerat a Papa: sed quod erat Ecclesiae Romanae Subdiaconus, et consequenter illi Dioecesi subiectus, at si nullus episcopus sine dimissoralibus, litteris Dioecesani potest personam alterius

iurisdictionis ad ordines promouere; quanto magis Subdiaconus Romanae Ecclesiae subiectus nequerat ordinari ab Episcopo bononiensi, sine licentia Romanae Ecclesiae Episcopi. Atque miror Glossam iuxta tituli sensum textum commentantem ponderare, quod potius sit onus, quam honor Subdiacono Ecclesiae romanae; dum haec regula vniuersalis est, vt dixi; omnes siquidem Clerici cunctarum Dioecesium, qui nonisi a proprio episcopo, vel de eius licentia ab alio Episcopo ad alios ordines promoueri possunt. ad hoc onus ietiam subiecti sunt procul dubio, De ecclesiasticis ordinibus agitur singillatim in can. perlectis, dist. 25. et hic in dictionibus Acolutus. Anagnosta. Ceroferarius. Clericus. Diaconus. Exorcista. Lector. Ostiarius. Presbyter. Psalmista. Sacerdos. Subdiaconus. Tonsura. Qui ordinari neqneant, Vide Energumenus. Promotio furtiua. Ratiocinium. Ordines ecclesiastici Hebraeorum. Vide Subdiaconus initio.

OREBITAE. haereticorum secta, ex factione Hussitarum, sic appellati a Castello Oreb, vt ad montem huius nominis, in quo deus Moysi legem tradiderat, alluderent; iactantes se in eodem loco eorum falsa cogmata recepisse, qui implacabiles Catholicorum aduersarii exstitere. Vide Thahoritae.

ORGANVM. [Organum vocabulum est generale vasorum musicium, hoc autem cui folles adhibentur Hydraulum Graeci nominant. Vt autem organum dicatur, magis ea vulgaris consuetudo. Isidor. lib. 3. etym. cap. 28.] de quo cecinit Venant. Fortunatus in descriptione Cleri S. Germani Episcopi.

Hinc puer exiguis attemperat organa cannis.
Inde senex largam ructat ab ore tubam.
Cymbalicae voces calamis miscentur acutis,
Disparibusque tropis fistula dulce sonat.
Tympana rauca senum puerilis fistula mulcet,
Atque hominum reparant verba canora lyram.

Atque D. Augustinus. in Psalm. 98. inquit: [Rogamus pro illis, vt qui delectabiliter audiunt organum, delectabilius audiant couem Dei.] FR. De organo aliisque instrumentis muscialibus, quae in Ecclesia permittuntur, et quando ea introducta fuere, agit Baronius an. 60. num. 36. de organo musicali a Copronymo Imp. Pipino Galliarum Regi misso idem Baron. anno 776. num. 20. refert. Item Cantores Romani docuerunt Gallos organum pulsare Idem Baron. an. 787. n. 69. et 70. Vide Cantus. Faila. Hydraulus.

ORGANVM ARMIGATVM. de quo in 2. Reg. c. 6. habetur: [Et Dauid percutiebat in organis armigatis,] exponit ibi Dionys. Carthus. [Idest, ad armum, humerumue ligatis. vt fieri in organis portatilibus solet. Vel secundum nonnullos genus est organi, quod fit cum aqua, quia non sonat, nisi habeat aquam, itaque aqua ponitur in concauitate, vt sonum reddat.] Sed si organum quodlibet musicale insirumentum significat, vt supra visum fuit, melius (meo iudicio) exponeretur, quod fuissent non organa; sed alia musicalia instrumenta in humeris, seu ab humeis sustentata.

ORGIA. FR. planities. Bullar. Casin. tom. 20 const. 6.Melitenses Olgia, siue Vlgia dicunt.Vide Olca.

ORIGENES. an vnus fuerit. Vide Adamantius FR. duos exstitisse putat Latinius in Obseru. ad Io. Trithemium. Contrarium tamen videtur sensisse Bellarminus de Scriptor. Eccl. Origene. et qui plura de Origene desiderat, legat Philip. Labbe de Script. Ecclesiast. in Origene, de quo fit mentio hic in dict. Exapla. Magister Graecoum. Officium defunctorum, et hic inferius Origeniani. Eius Praeceptor. Vide Sacoas. Oregenes a Methodio Centaureus appellatur apud Photium in eius Biblioth. tit. Methodius. cap. de creatis excerpta.

ORIGENIANI. siue Origenianistae, vt eos. D Greg. lib. 34. in Iob cap. 16. et 41. appellat, Haeretici ab Origene seducti, quorum argumenta adducit, et confutat idem Greorius ibidem, et in can. quidam autem haeretici. 24. quaest. 3. vbi nonnulli eorum errores recensentur, scilicet. [Quod non possit videre Filius Patrem, nec Spiritus Sanctus Filium, animas quoque in mundi principio peccasse dicunt, et pro diuer sitate peccatorum de coelis vsque ad terram diuersa corpora quasi vincula meruisse, eaque causa factum fuisse mundum.] Errat tamen Glossa in can sane profertur. 24. quaest. 2. quae putat duos fuisse Origenes, quod aequiuocum manifestatum fuit in dict. Adamantius. FR. sed aliter in dict. Origenet.

ORIGINIALIA. scriptura, quae de genealogiis, et originibus tractat; hinc Originalia instrumenta appellauit Tertull. lib. 1. de carne Christi attestationes spectantes ad genealogiam Christi secundum eius humanitatem.

ORIGINARIVS. FR. dicitur ille, qui ex adscriptitio natus est in proprio solo. Glossa in can. generalis. dist. 54. sed aliter habet Glossa in cap. quidam vir. 32. quaest. 1. Originarius autem filium in potestatem non habet, Glossa in can. patrem, 32. quaest. 3.

ORIOLVM. ambulacrum, siue porticus. [Vt non in infirmaria; sed seorsum in oriolo Monachi infirmi carnem comederent. Matth. Paris. in vin Abb.] Vide Embolus. Imbulus. Lobium. Macrena. Porticani.