CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. MICRAELII LEXICON PHILOSOPHICUM TERMINORUM PHILOSOPHIS USITATORUM ORDINE ALPHABETICO SIC DIGESTORUM, UT INDE FACILE LICEAT COGNOSSE, PRAESERTIM SI TAM LATINUS, QVAM GRAECUS INDEX PRAEMISSUS NON NEGLIGATUR, QVID IN SINGULIS DISCIPLINIS QVOMODO SIT DISTINGVENDUM ET DEFINIENDUM. Editio Secunda ab ipso Authore Correcta et Aucta cum novis novorum Terminorum et Vocabulorum Indicibus. [gap: illustration] STETINI, impensis JEREMIAE MAMPHRASII, Bibliop. Typis MICHAELIS HÖPFNERI, anno CIC ICC LXI.

ALBINAGII jus in aliqvibus locis est, qvo peregrinorum hereditates et legata fiunt caduca et in fiscum rediguntur, dictum, qvasi jus alibi natorum, in imperio Germanico abrogatum.

ALBUM erat matricula praetorum, tabula nempe dealbata, qvonam edicto essent judicaturi. Graece leu/kwma Hinc adhuc Album dicitur, in qvo aliqvid consignatur, ut Album amicorum: Album senatorium: Album apostolorum.

ALCOCHODON est nomen astrologicum in themate natalitio, et notat illum planetam, qvi est primarius seu princeps judex vitae. Dicitur etiam annorum dator. unde indicatur tempus, qvod natus vivere debet: qvalis est sol et luna, si sunt in domo propria aut exaltatione. Tunc enim sunt simul Hilech et Alcochodon. Alcochodei abscissores dicuntur adspectus planetarum, qvi annos ab Alcochodon promissos minuunt. Vid. Almuten.

ALCOHOL est, qvod in qvaque re est purissimum. Sic Alcohol vini est spiritus vini purissimus. Vid. Chymia.

ALCORANUS et sine articulo Coran, est codex Saracenorum et Machometanorum sacer, dictus qvasi confessio. Dicitur etiam Alsurcan a dividendo, qvia discretae sunt ejus sententiae per capita, qvae vocantur Surae, vulgo Azoarae. Et hae Surae aliae sunt Meccanae Machometo Meccae revelatae; aliae Medinenses Medinae.

Alcoranus est ex variis rythmis Machometi in chartulis descriptis, et postea aliter a Persis et sectatoribus Halis; aliter a Turcis et sectatoribus Omaris collectis et explicatis compilatus. Unde ingens illud inter Sosinos seu Persas, et inter Osmanaeos seu Turcos dissidium. Utrique interim se vocant Musulmannos, Moslemim, qvasi salvatos, et Islamos qvasi concordes; Christianos autem Gauros, qvasi paganos et gentiles, item Giasiros. proselytos Mamlucos. haereticos Jezidaeos. Dicuntur etiam Ismaelitae ab Ismael; Agareni, qvasi religionis causa exulantes, ut contigit Machometo, ceu putant: Samceni qvasi lhstrikoi\ praeda viventes.

ALEXIPHARMACUM, proprie dicitur medicamentum, qvod deleteriis pharmacis medetur [correction of the printer; in the print medeburg] alias Antidotus, et veneni cujuscunque medicina.

*)a*l*eci/kakos2 est depulsor malorum, alias dictus a)potro/paios2 et a)popompai=os2.

ALFRIDARII dicuntur in astrologia domini septennii. Nam nativitatis anno primo praeest Luna [note of the transcriber: in the print: the planetary sign] secundo

Mercurius [note of the transcriber: in the print: the planetary sign]. tertio Venus [note of the transcriber: in the print: the planetary sign]. qvarto Sol [note of the transcriber: in the print: the planetary sign]. qvinto Mars [note of the transcriber: in the print: the planetary sign]. sexto Jupiter [note of the transcriber: in the print: the planetary sign]. septimo Saturnus [note of the transcriber: in the print: the planetary sign]. octavo Luna [note of the transcriber: in the print: the planetary sign]. et sic conseqventer. In qvolibet themate natalitio astrologi solent condere peculiarem tabulam Alfridariorum.

ALGEBRA, qvasi ars Gebri, alias Cossa vel ars cossica, est subtilis calculatio per progressiones Geometricas, variasque de illis regulas, qvas vocant Algebraicas vel Cossicas, qvibus per numeros fictos, collativis rationibus pervenimus ad veros.

ALGORITHMUS, vox Arabica Al, et Graeca a)riqmo\s2, nihil aliud, qvam ipsa Arithmetica: et operatio per IV. species arithmeticas.

Alicubi esse non est ipsum spacium, sed modus, secundum qvem res est in spatio: nec consistit formaliter in denominatione extrinseca seu coexistentia alterius rei; nec in operatione transeunte: qvia, remoto omni extrinseco, res adhuc relinqvitur esse alicubi, et qvia operatio non est comes entium necessarius.

Alicubi esse dividitur in tres modos. Nam est aliqvid 1. repletive in ubietate indefinita et interminata, ut Deus. 2. definitive, ut totum sit in toto spacio et qvaliber parte totius, ut anima vel intelligentia aliqva in corpore. 3. circumscriptive in loco circumscripto, ut corpora naturalia.

Alicubi est, qvod revera datur in rerum natum. Spacia autem imaginaria et fictitia, qvae concipiuntur extra mundum, non sunt aliqvid reale.

ALICUBIETAS seu ubietas est praesentia in spacio: modus, secundum qvem res est in spatio: et notat adessentiam seu existentiam rei in UBI vel in spacio.

Alienatio termini Logicis est, cum vox alienatur vel mutatur a nativa significatione.

ALIENUM, a)llo/trion, est, qvod non est meum, nec mihi junctum. Scholasticis alienum est adventitium, ab extra receptum, cui opponitur essentiale.

ALIETAS, a)llo/ths2, innuit semper aliqvam relationem ad rem diversam. Et est vel oppositionis inter

conceptus oppositos, ut duarum differentiarum specificarum oppositarum: vel disparationis inter disparatos, ut duarum specierum sub eodem genere: vel determinationis inter conceptus generis et differentiae; vel inclusionis in conceptibus inferiorum et superiorum.

ALIQVID est illud, qvod non est nihil, sed habet aliqvam qvidditatem, seu essentiam.

Aliqvid igitur aeqvipollet enti. Et propterea Ens, Res et Aliqvid sunt synonyma.

Aliud et Alius differunt: Nam Alius significat diversitatem personae; Aliud, diversitatem essentiae, Ideoque recte dicunt Theologi; In Christo est a)/llo kai\ a)/llo: sed non a)/llos2 kai\ a)/llos2: Econtra in Deitate est a)/llos2 kai\ a)/llos2, sed non a)/llo kai\ a)/llo.

ALLAUDIUM seu Allodium seu Alodium est praedium mancipi seu fundus ab omni clientela liber, ad possessorem pleno jure pertinens, cujus nomine nullam fidem, obseqvium, laudimiam seu laudativum, i. e. praemium pro renovatione emphyteutica pendit. Contradistingvitur Feudo. sicuti bona allodialiae feudalibus.

ALLEGORIA est continuatio troporum, inde dicta, qvod aliud dicit, aliud intelligit: ceu sunt omnes apologi, fabulae, aenigmata, qvibus aliqvid latenter significatur.

Allegoriae vocabulo ipse utitur Apostolus Gal. IV, 4. et illud accipit pro typo.

*)allhgori/a igitur nihil aliud est, qvam oratio obscurior, plurimis Metaphoris constans.

merces variorum preciorum miscentur, ut statuto qvodam precio medio omnes eo emantur.

ALLITERATIO, paronomasi/a, cum dictiones diversum significantes eleganter conjunguntur. Dicitur etiam Agnominatio et Anastrophe.

*)a*l*loi/wsis2 in rhetoricis est, cum subito mutatur persona, aut numerus, aut genus, aut tempus. Exempla passim sunt obvia in sacris.

*)alloi/wsis2 apud theologos est, cum proprietates unius in Christo naturae in concreto dicuntur de altera; ut: Filius hominis descendit de coelo. i. e. Christus, qvi est filius hominis, descendit de coelo.

*)alloi/wsis2 Calvino est, qvando in propositionibus personalibus de Christo, et in iis propositionibus, qvae pertinent ad tertium genus communicationis, proprietates unius naturae dicuntur de altera per nudam praedicationem nominalem. E. g. Homo est Deus. idem est Calvino, ac si dicerem: Deus est Deus, ac si per a)lloi/wsin homo positus sit pro Deo, qvi est in homine. Item: Filius hominis est omnipotens. idem est illis, ac si dicerem: Deus in filio hominis est omnipotens. Hanc a)lloi/wsin Lutherus non sine causa improbavit, qvia tollit mysterium unionis etcommunicationis idiomatum in doctrina de Filio Deo.

*)alloi/wsis2 in physicis dicitur alteratio, Variatio talis scilicet species motus, qva, manente eodem sensili, alia qvalitas acqviritur, et alia abjicitur. Est igitur alteratio motus secundum qvalitatem patibilem, qvo fit non a)/llo, sed a)lloi=on: nempe generatio qvalitatis in subjecto.

Alteratio est vel corruptiva, et dicitur Deterioratio ad pejus, qva qvalitas prior aboletur, ut qvando ex nigro fit album: vel perfectiva et dicitur Melioratio, qva potentiae alicui superinducitur nova qvalitas ut perficiatur, ut qvando qvis fit grammaticus vel musicus, aut qvando tenebrae abjiciuntur: vel naturalis, qvalis praesupponitur in omni generatione, qvae non fit sine alteratione: vel violenta, qvae fit praeter naturam, ut qvando aliqvis sit aeger, vel vulneratur: vel sensilis, ut calefactio: vel insensilis, ut habitus intellectualis acqvisitus.

Alterans reqvirit convenientem cum re alteranda proportionem et dispositionem, et alteratum convertit in suam naturam,

qvantum potest; semperque simul est [reading uncertain: print faded] cum alterato.

Alterationibus perpetuis propter qvalitates patibiles corpora sunt obnoxia, nec ullae fiunt alterationes sine qvalitatibus contrariis.

*)a*l*lopoi/wsis2 est communicatio effectiva, qva animae sese per traducem generando propagant. Vid. Anima et Communicatio.

ALLUSIO obscuriora similitudinis vestigia exprimit. In rhetoricis verbi vocem, non etiam rei veritatem respicit, ut: Aqva q. a qva sint omnia. Frater q. fere alter. Vid. Etymologia ficta.

ALMUCANTARATH. est distantia stellae ab horizonte. Azimuth est ejusdem distantia a vertice seu Zenith. Inde circuli Almucantarath sunt eirculi longitudinum, per qvos stellarum altitudo supra horizontem agnoscitur. Sed circuli Azimuth sunt circuli verticales per qvos stellarum distantia a puncto verticali deprehenditur.

ALMUTEN, Astronomis est dominus illius gradus signi, qvod incoat domum. Nam dominus signi vocatur dominus domus; dominus gradus istius signi vocatur Almuten. Vid. Alochodon.

*)alogon irrationale dicitur 1. qvod est absurdum seu a)/topon et contra veritatem Vid. Absurdum. 2. qvod est irrationale in natura, et opponitur tw=| logikw=|, illi, qvod est logicum.

*)/alogoi et irrationales facultates sunt etiam in homine, qvae pertinent ad sensum et ad vegetationem. Interim hoc diligenter notandum, qvod facultates vegetabiles in homine ita sunt a)/logoi et irrationales, ut nec audire possint rationem; qvia venter caret auribus; aliqvae autem possint participare de ratione, et vel audire eam, vel repudiare, qvales sunt facultates appetituum et affectuum.

*)/alogoi seu irrationales facultates naturales non possunt non agere in subjecta materia, nec possunt nisi unum in uno subjecto agere. Sed logicae et rationales facultates, ut est intellectus et voluntas, ratione suarum energiarum dicuntur esse oppositorum, sic voluntas fertur vel ad vitium vel ad virtutem pro lubitu. Scientia est contrariorum. Potest enim et sanitatis et aegritudinis rationem inqvirere.

qvantitates, qvae nulla specie numerorum definite exprimi possunt, de qvibus videatur liber Euclidis decimus.

*)/alogoi Theologis dicuntur Haeretici, qvi negant divinitatem lo/gou seu Filii Dei, ceu sunt Ariani et Photiniani.

ALTERITAS, e(tero/ths2, qva qvid alterum est: diversitas rerum, Vid. Diversitas.

ALTITUDO est tertia dimensio, qvae linea perpendiculari a vertice ad basin demissa mensuratur. Prima dimensio est longitudo; altera latitudo, tertia altitudo, seu profunditas.

Altitudo solis et stellae est distantia ab Horizonte, numerata in circulo Almucantarath, per solis aut stellae corpus et per Zenith transeunte.

Altitudo aeqvinoctialis est arcus meridiani inter Aeqvinoctialem et Horizontem interceptus.

AMABILIA, Graece filhta\, sunt amoris objectum qvaecunque sunt honesta, utilia et jucunda: bona videlicet omnia, qvae amore digna sunt; honesta qvidem digna per se, ut finis; utilia autem et jucunda, ut media ad finem ducentia. Vid. Amor.

AMALGAMA, qvasi malagma est mixtura seu impastatio, ceu loqvuntur, metalli cum hydrargyro seu argento vivo, ut illi incorporatum instar butyri extendi possit.

Amalgamatio est ipsa calcinatio seu solutio metalli in minimas partes: potestque fieri in omnibus metallis, excepto ferro. Vid. Chymia.

AMARULENTIA pikro/ths2, cum tarde qvidem irascimur, sed iram semel conceptam fovemus occulte, neque facile eam deponimus.

publicos per largitionem pecuniariam ad emerendum favorem emercamur, filotimi/a. In dignitatibus ecclesiasticis dicitur Simonia.

AMICITIA triplex est, sicut triplex est amabile: honesta, utilis, jucunda. ex qvibus utilis et jucunda amicitia non est vera, sed tantum fucata et fortuita: (jucunda tamen similior verae, qvam utilis) honesta autem est perfecta, qvia ea praestat amico, qvae praeter honestatem simul sunt utilia et jucunda.

Amicitia et amor, fi/lhsis2 et fili/a, distingvuntur. Nam amor est qvidam affectus, etiam erga inanimata, repentino interdum motu incitatus. Amicitia autem est qvidam habitus cum proaeresi erga amicum redamantem cum magna animi constantia. Vid. Amor.

Amicitia reqvirit 1. eu)/noian seu benevolentiam, qva qvis bene vult alteri, non propter se, sed propter ipsum cui bene vult. 2. a)ntifi/lhsin redamationem seu mutuum amorem eorum, qvi redamando par parireferunt. 3. manifestam benevolentiae contestationem.

Amicitia igitur non est idem cum benevolentia, qvia benevolentia est etiam in ignotos et qvandoque latet; amicitia non item. Est igitur potius principium amicitiae, qvam ipsa amicitia. Vid. Benevolentia.

Amicitia recte definitur qvod sit eu)/noia seu benevolentia mutua et aperta propter aliqvod amabile.

Amicitia non est idem cum o(monoi/a| seu concordia. qvae nihil est aliud, qvam civilis amicitia erga omnes cives, in iis rebus qvae ad usum pertinent.

Amicitia cum multis, polufili/a, non est sincera: qvia eidem simul vehementer probari multi non possunt, nec inter plures commoda conversatio et officiorum communicatio cum summo amore fieri potest.

Amicitia consistit qvidem in i)so/thti seu aeqvalitate. non tamen personae semper sunt aeqvales, inter qvas coalescit amicitia. Hinc vel qvatuor species amicitiae constituuntur, qvae dicuntur amicitiae kaq' u(peroxh\n, secundum excellentiam, ut patris cum filio, senioris cum juniore, viri cum uxore, principis cum subdito. Ubi notetur, qvod patris erga filios amor habeat formam monarchiae seu regni; viri erga

uxorem prae se ferat societatem aristocraticam; fratrum societas sit qvasi democratia; domini erga servum societas sit dominica seu tyrannica.

Amicitia magis elucet in amante, qvam in amate. qvia melius amare, qvam amari.

Amicitia et justitia versantur in iisdem rebus. et omnis amicitia reducitur ad societatem civilem et eundem cum ea finem respicit. Est igitur eadem proportio tam geometrica qvam arithmetica servanda in amicitia, qvae in justitia.

*)a*m*nhsti/a, oblivionis injuriarum lex. qvalem olim Graeci sanxerunt post Peloponnesiaeum bellum, et Romani post interfectum J. Caesarem; hodie etiam post pragmaticas sanctiones.

AMOR, affectus incitans ad jungendum se cum objectis amicabilibus: principium amicitiae. Vid. Amicitia.

Amor concupiscentiae est, qva rem amabilem propter nos etnostrum commodum concupiscimus.

*)a*m*fi/bia, e)pamfoteri/zonta sunt animalia, qvae in terra et aqva simul vivere possunt, et ex censura Aldrovandi vel ad qvadrupedes debent referri, ut lutra, fiber, crocodilus; vel ad serpentes, ut natrix. Dicuntur alias corpora ambigua. ad qvae pertinent androgyni et hermaphroditae, qvae de utroque sexu participant: item noctuae, qvae mammas et qvatuor pedes habent, ut animalia terrestria; pennas, ut aves.

AMPHIBOLIA, vulgo Amphibologia, proprie est anceps incertitudo sensus in sententia, sive illa oriatur ex syntaxi dubia, ut: Croesus Halym penetrans, magnam pervertet opum vim. sive ex phrasi, cum ipsum genus loqvendi parit incertitudinem, ut: Civitas Attica salva erit in muris ligneis. sive tandem ex compositione, ut; Duo et tria sunt paria et imparia. Vid. Aeqvivocatio.