09/2007 Bernhard Hollick; Reinhard Gruhl
text typed - structural markup added - spell check partially performed - no orthographical standardization
03/2008; 03/2010; 02/2011 Reinhard Gruhl
some corrections inserted
image: s006
[gap: frontispiz]
image: s007JOH. MICRAELII LEXICON PHILOSOPHICUM TERMINORUM PHILOSOPHIS USITATORUM ORDINE ALPHABETICO SIC DIGESTORUM, UT INDE FACILE LICEAT COGNOSSE, PRAESERTIM SI TAM LATINUS, QVAM GRAECUS INDEX PRAEMISSUS NON NEGLIGATUR, QVID IN SINGULIS DISCIPLINIS QVOMODO SIT DISTINGVENDUM ET DEFINIENDUM. Editio Secunda ab ipso Authore Correcta et Aucta cum novis novorum Terminorum et Vocabulorum Indicibus. [gap: illustration] STETINI, impensis JEREMIAE MAMPHRASII, Bibliop. Typis MICHAELIS HÖPFNERI, anno CIC ICC LXI.
image: s008
[gap: praeliminaria]
page 309, image: s172Complexa sunt vel integrae propositiones, vel etiam duo termini conjuncti ex duobus praedicamentis, extra propositionem, constituentes unum per accidens, ut homo justus. Opponuntur illis incomplexa, terminisimplices, unam rem significantes, ut homo; justitia.
Complexio Physicis dicitur remperamentum. Unde alia complexio dieitur temperata, alia intemperata. item alia calida, alia humida.
COMPOSSIBILITAS est non repugnantium.
Compossibilia sunt sundu/nata, qvae simul esse possunt.
COMPREHENSIO, notitia distincta et perfectissima, kata/lhyis2, qva tota rei essentia adaeqvate et perfecte cognoscitur.
Comprehensio, perioxh\, peri/lhyis2, geometris est terminatio rei.
COMPRESSILIA, qlasta\, sunt terrea, rara et qvae flecti possunt: sicuti
Pressatilia, piesta\, qvae pulsa propter humiditatem seu poros amplos facile sese colligunt, intro recedente superficie non distracta.
COMPUTUS, qvo tempus Christianorum civile ex solis et lunae motibus computate discimus in horis, diebus, septimanis, mensibus et annis. Vid. Calendarium.
Computus est vel astronomicus, ad motus coelestes simpliciter factus, vel ecclesiasticus, qvi maxime occupatur in inventione paschatos et aliorum festorum.
CONCEPTUS est assimilatio rei conceptae in intellectu.
In omni conceptis est proportio ad rem conceptam, sive illa proportio sit summetri/as2 seu paritatis, sive a)nalogi/as2 seu similitudinis.
Conceptus est (1.) aut archetypus. causa exemplaris in mente artisicis, ad qvam res producitur: aut eclypus, qvi est adprchensio mentalis rei existentis (2.) aut verus, qvi repraesentat rem extra intellectum, ut illi respondeat: aut falsus, cui nihil respondet in intellectu (3) aut adaqvatus, qvi rem perfecte [orig: perfectè] posteriore, cum causa cognoscitur ex effectu (8) aut conceptus distinctus seu perfectus, cum
page 311, image: s173plene res cognoscitur secundum omnes affectiones: aut confusus seu imperfectus, qvo totum cognoscitur, non cognitis simul partibus: aut denique [secundum Fonsecam] medius, qvi est pro modulo intellectus nostri.
Conceptus item alius est formalis, alius objectivus, alius objectivus conseqventer. Vid. Intentio.
Conceptus formalis est actualis similitudo rei, producta in intellectu per lo/gon seu verbum qvoddam mentis, ut canis species in mea mente, species nempe intelligibilis, per qvam aliqvid intellectui praesens est, ut idealiter cognoscatur.
Conceptus objectivus seu materialis est res, qvae intelligitur secundum illam formam, qvae per formalem conceptum coneipitur.
Conceptus objectivus conseqventer est notio notionis, i. e. notio secunda, qvales sunt in Logicis, Grammaticis, Rhetoricis.
Conceptus item alius est realis. alius intentionalis. alius nominalisseu verbalis.
Conceptus realis est rerum; verbalis verborum: intentionalis notionum secundarum. Et hinc apud Scholasticos alii Doctores dicti sunt reales, ut Thomistae et Scotistae, qvi docent, Universalia habere aliqvid realitatis; alii nominales, ut Occamistae, qvi docent, universalia mere esse nomina; alii tandem com eptuales, qvi docent, universalia meros esse conceptus, qvi nihil sint extra cogitationem.
Conceptus praeterea alius est simplex, incomplexus, apprehensivus rerum existentium: alius complexus seu compositus et indicativus nempe propositionum et syllogismorum
Conceptus entis Metaphysicis alius est indifferentiae, qvo ens consideratur sine respectu ad substantiam et accidens, aut ad materiam et formam: alius restrictionis, qvo ens consideratur, qvatenus est restrictum sive ad substantiam aut accidens, sive ad materiam et formam. Ille consideratur in parte generali metaphysicae, hic in speciali.
Conceptus in Logicis alius est convenientiae, ut genus: alius distinctionis, ut differentiae: et ex his duobus conficitur definitio omnis.
Conceptus convenientiae etiam dicitur conceptus determinabilis seu determinatus; distinctionis dicitur determinans seu determinativus.
Conceptio est nativitas in utero: sed in animo et intellectu est apprehensio alicujus rei.
CONCILIUM, dictum a [orig: â] concalando seu convocando, est conventus theologorum et episcoporum in negotio religionis. Dicuntur etjam synodi et conventus ecclesiastici.
Concilium est vel universale, generale et oecumenicum [Vid. Oecumenicum ]
page 313, image: s174vel nationale et provinciale, convocatum ex provincia aut regno ali qvo: vel particulare et dioecesiaenum.
CONCLUSIO in Logicis est propositio illata, qvae ex praemissis colligitur, et constat ex termino majori et minori.
Conclusio, si consideratur ante medii dispositionem, vocatur qvaestio, problema, status controversiae. sin post dispositionem medii in ipso syllogismo consideratur, dicitur Aristoteli sumpe/rasma; Ciceroni complexio. si autem scriptum aliqvod autoris resolvitur per analysin, dicitur propositio seu pro/tasis2.
Conclusio est 1. vel directa in tribus figuris, vel indirecta, ut in qvarta figura Galenica, et in aliis figuris, si praedicatum ponitur loco subjecti. 2. vel universalis, qvae concludit per A. et E. vel particularis, qvae concludit per I et O. 3. vel affirmativa, qvae per A et I concludit: vel negativa per E et O. 4. vel vera, qvando propositio consentir cum re, vel falsa. 5. vel principalis, qvae dicitur Aristoteli ku/rion sumpe/rasma, vel minus principalis. 7. vel mediate facta, qvae dicitur o(/ti; vel immediate factae, qvae dicitur conclusio dio/ti.
Conclusio semper seqvitur partem debiliorem.
Conclusio oratoribus est vel totius rationis, et dicitur peroratio, constans anakephalaoss seu recapitulatione et paqopoii/a seu affectuum concitatione per indignationem et misericordiam; vel exordij, et dicitur a)ci/wsis2 seu benevolentiae petitio: vel cujuscunque argumentationis, et dicitur complexio seu sumpe/rasma.
CONCOMITANTIA Vid. Connexa.
CONCOCTIO Vid. Coctio et Digestio.
CONCORDIA Vid. Amicitiae.
Concordantia, consonantia, sumfw/nhsis2 Vid. Musica.
CONCORPORARE est in unum corpus redigere: sicuti Incorporare est alteri corpori inserere Vid. Incorporatum.
CONCRETILIA, phkta\, qvorum humiditas vel frigore extruditur, ut aqva congelata; vel calore exsiccatur ut alumen et sal.
CONCRETUM, sundeduasme/non, qvod plures res conjunctim significat, adeoque illud notat, qvod potest in duobus praedicamentis poni, licet ponatur principaliter in illo, in qvo [correction of the printer; in the print illo in, qvo] est secundum principaliorem respectum.
Concreta sunt vel substantialia vel accidentalia.
Concreta substantialia concrescunt vel ex inferioribus, ut homo et animal: vel ex essentia et subsistentia, ut Johannes.
Concretum accidentale vel
page 315, image: s175concrescit ex subjecto et accidente, et semper est adjunctum, ut justus, ocreatus, vel ex essentia et subjecte essentiae ut color.
Concretum theologis aliud est personae, ut Christus, rex, pastor: aliud naturae, qvod distincte notat unam naturam in Christo, sed cum connotatione u(posta/sews2, ut Deus, homo. Vid. Abstractum.
CONCUBINA est viceconjux non materfamilias, non domina in familia. h(mi/gamos2 i. e. semiuxor.
CONCUBITUS Vid. Fornicatio.
CONCUPISCENTIA Vid. Appetitus.
Concupiscentia est vel bona vel mala.
Concupiscentia bona est vel naturalis, sive in duna/mei et facultate appetente, sive in e)nergei/a et ipso actu: vel spiritualis, qvae est propria renatorum, ut qvando spiritus concupiscit adversus carnem Gal. III. 7.
Concupiscentia mala qva appetuntur illicita, est vel originalis, qvae est ipsum naturae vitium ex parentibus tractum et foedissima corruptio omnium virium: vel actualis. sive ca sit mortalis, conjuncta cum consensu [correction of the printer; in the print ad consensu] et delectatione; sive venialis, primi nempe motus animi ad vitia solicitantes, sed per spiritum suppressi et in actum non deducti: sive, ut Jacobus distingvit, concipiens, sive patiens [correction of the printer; in the print paviens].
Concupiscentia plerumque et imprimis apud theologos sumitur pro concupiscentia prava, sanae rationi et legi repugnante. Et hanc subdividunt in originalem et in actualem. item ex Jacobo in concipientem et parientem. Vid. Appetitus.
Concupiscibilitas philosophis est to\ e)piqumiko\n, qvo in affectus erumpimus.
CONDENSATIO [note of the transcriber: in the print: CONDNSATIO] , cum humore exeunte partes siccatae coeunt.
CONDESCENTIA, sugkata/basis2, attemperatio, cum Deus se assimilat creaturis Vid. Anthropopathia.
CONDICTIO Vid. Actio Juris.
CONDITIO est certa determinatio propositioni adjecta, qva stante, ipsa stat; non stante, non stat: seu. est lex negotio addita, unde negotium pendet.
Conditio nihil ponit in esse.
Conditionalis necessitas, necessitas hypothetica seu ex suppositione est, qvando conseqvens est necessarium propter antecedentis positionem: opponitur illi nocessitas immutabilitatis seu absoluta Vid. Necessitas.
Conditionalis necessitas vocatur necessitas conseqventiae. sed absoluta vocatur conseqventis.
Conditionalis syllogismus est, cujus prima propositio est hypothetica, constans ex antecedente et conseseqvente.