CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. MICRAELII LEXICON PHILOSOPHICUM TERMINORUM PHILOSOPHIS USITATORUM ORDINE ALPHABETICO SIC DIGESTORUM, UT INDE FACILE LICEAT COGNOSSE, PRAESERTIM SI TAM LATINUS, QVAM GRAECUS INDEX PRAEMISSUS NON NEGLIGATUR, QVID IN SINGULIS DISCIPLINIS QVOMODO SIT DISTINGVENDUM ET DEFINIENDUM. Editio Secunda ab ipso Authore Correcta et Aucta cum novis novorum Terminorum et Vocabulorum Indicibus. [gap: illustration] STETINI, impensis JEREMIAE MAMPHRASII, Bibliop. Typis MICHAELIS HÖPFNERI, anno CIC ICC LXI.

CONFESSIO, paromologi/a, est oratoribus, cum reus factum confitetur in genere judiciali.

CONFIRMATIO, kataskeuh\ est apud oratores praecipua pars orationis, dicta pi/stis2, fides, firmamentum, a)po/deicis2, fundamentum, e)pixei/rhma, to\ piqano\n. In illa est tota spes vincendi, qvia est anima et cor orationis [correction of the transcriber; in the print oratinis], in qva afferuntur et demonstrantur argumenta, qvibus propositio confirmatur.

Confuse dicitur, qvod inordinate dicitur: opponitur ei, qvod est determinatum et distinctum.

CONFUTATIO, a)naskeuh\, oratoribus est pars orationis, qva argumenta sibi opposita diluunt. Dicitur etiam Contentio.

Congruum, congruens, 1. qvod alteri aptum est conjungi 2. qvod deeens et eu)prepe\s2 [note of the transcriber: in the print: eu)prpe\s2 ] est.

CONJECTURA est media inter scientiam et ignorantiam: habitus intellectualis imperfectus, qvo non certo causam novimus, sed tamen praesumimus ex medio aliqvo probabili de facto incerto. Graecis dicitur stoxasmo/s2.

Conjecturalis status apud oratores est, qvando qvaeritur de re dubia, an facta sit, nec ne.

Conjecturales seu stoxastikai\ artes sunt, qvae saepe fine destituuntur, qvanqvam artifex secundum artem agit, ceu sunt, Piscatoria, Venatoria, Oratoria.

CONJUGATA, su/stoixa et su/zuga, sunt voces qvaedam, flexu inter se copulatae.

Conjugatio vocum suzugi/a, est dependentia conjugatorum a [orig: à] sese.

Conjugam vox alia est primitivae, unde allae voces dependent: alia derivativa paronymae seu denominatu, qvae pendet a [orig: à] primitiva, ab illa denominationem accipit cum diversitate terminationis. Ubi tamen notetur, qvod voces primitivae a [orig: à] gram maticis judicantur ex syllabis: logicis ex natura rei, ideoque justitia est grammaticis derivativum a [orig: à] justo, sed non logicis.

CONJUNCTA, qvae simul sunt vel agunt, opponuntur diversis vel divisis. Inde in sensa conjuncto ali qvid verum ell, qvod fallum est in

fensu diviso: et contra. Inde etiam a [orig: à] divisis ad conjuncta non valet conseqventia.

CONNEXA sunt, qvorum unum est simul cum altero. Vulgo vocant Simultatem, qvia, qvae simul sunt, dici solent connexa, talem habentia inter se relationem, qvae neque ad causam et effectum, neque ad subjectum et accidens referri potest. Nuda enim conoexio plurium rerum tantum spectatur.

Connexa sunt res, qvae simul sunt: et dicuntur tot modis, qvot priora et posteriora: nempe aut natura, aut loco, aut tempore, aut dignitate aliqva.

Connexum axioma Ramistis dicitur conditionalis propositio: sicuti connexus syllogismus illis est, qvi nobis hypotheticus sive conditionalis.

Connexiones rerum pariunt eopulationes praedicatorum cum subjectis, sive sint necessariae, sive conditionatae, sive per se, sive per accidens.

Consangvineus, qvi ducit sangvinem ex eodem stipite per marem dicitur agnatus, Vetter, Schwertman oder Schwertmagen; qvi per feminam, cognatus, Ohm, Spillmagen, eui debetur die Gerade, qvam habet praecipuam.

Consangvinitas distiogvitur lineit et gradibus. Linea est series graduum seu collectio, personarum ejusdem stipitis: estque vel recta inter ascendentes et descendentes, qvae est parentum, avorum, majorum, liberorum, nepotum, posteriorum; vel collateralis seu transversa, qvae a [orig: à] stipite ad duo lateta aeqvaliter aut inaeqvaliter sese diffundit: aeqvaliter, ut duo fratres, qvi sunt fn prima linea aeqvali; patrueles, qvi sunt in secunda linea aeqvali; inaeqvaliter, ut patruus, et nepos ex fratre, qvi sunt in secunda linea inaeqvali. Gradus est feries generationum seu distantia personarum, singulis generationibus propagatarum, qvos gradus aliter supputat jus civile, et aliter jus Canonicum. In jure civili qvot sunt generationes, tot sunt gradus: et tot sunt gradus, qvot sunt personae, stipite demto. In jure Canonico non consideratur, qvantum distet una persona ab alteta, sed qvancum a [orig: à] communi stipite. Ideoque Isaac et Bethuel. qvi sunt in secunda linea aeqvali, secundum jus civile sunt in gradu

qvarto; secundum jus canonicum in secundo: Isaac et Rebecca secundum jus civile sunt in qvinto gradu; secundum jus canonicum, in tertio gradu lineae inaeqvalis, qvod patet ex schemate subseqvente.

Ubi notetur regula: In linea relia in insinitum prohibentur matrimonia. In linea collaterali probibentur, qvoties alter consangvineorum uno tantum gradu a [orig: à] stipite distat. Qvote gradu consangvinitatic prohibetur matrimonium, toto gradu affinitatis etiam probibetur. Ideoque Isaac Nachoris viduam non potuisset ducere.

CONSCIENTIA, sunei/dhsis2 est intellectus practici, qvo principia actionum prima applicamus ad aliqvod factum.

Conscientia est syllogismus practicus, in qvo ipsa natura et sana ratio per synteresin nobis suppedicat Majorem propositionem, qvid agendum sit vel fuerit; factum autem et opus nostrum, sive rectum sive iniqvum per testimonium conscientiae notum, subsumit Minor [correction of the printer; in the print Minorem]. et tandem Conclusio ultro se ingerit, damnans in conscientia mala; absolvens in bona, et tunc dicitur sunth/rhsis2.

Conscientia dubia, opinabilis et scrupnlosa, etsi in thesi est indifferens, in hypothesi tamen est erronea.

CONSECTARIA e)panakolouqh/mata, e)pakolouqhka\, consectanea, qvae ex aliis conseqvuntur.

Consecutio, a)kolou/ghsis2, est cum una propositio sine dispositione medii termini seqvitur ad alteram, sive ex conversione, sive ex alijs sententiarum ad seinvicem relationibus. Sic si dico: Omnis homo est animal: inde per consecutionem multa possumus concludere; nempe: E. qvoddam animal est homo. E. nullus homo non est animal. E. Petrus est animal.

CONSENSUS est vel in eandem sententiam et opinionem, et potest dici theorecicus; vel in eandem rem agendam, qvalis est in contractibus.

Consensus est vel directus et purus. vel conditionalis. item vel liber, vel coactus. vel verus, vel simulatus. vel inter praesentes, vel inter absentes. vel in scriptis, vel fine scriptura. Vid. Conventio.

Consentire neqveunt per natumm, furiosi, mente capti, summe ebriosi, infantes; per jura et leges pupilli sine tutore, prodigi, mulieres sine marito vei litis curatore.

qvae a [orig: â] multis, vel ab eruditis, in reb, contingentibus habentur vera. Opponuntur illis Absurda.

Consentaneae etiam dicuntur, qvae qvandam inter se convenientiam habent, ut similia et eomparata.

Conseqvens opponitur vel antecedenti, et est posterior pars in argumentando; vel inconseqventi, sive illi qvod est a)sullo/giston, seu qvod non est syllogismus.

Conseqventia est vel materialis, qvae inest syllogismo vi solius materiae; vel formalis, qvae fit vi formae.

Conseqventiae formalis sunt tria illa fundamenta trium figurarum: qvorum primum est pro prima figura, et dicitur Dictum de omni, et Dictum de nullo: alterum pro altera. si idem praedicatum de uno subjecto affirmatur, et de altero negatur, tune etiam duo illa subjecta de se invicem negantur: tertium pro tertia. Qvae in uno tertio conveniunt, ea etiam inter se conveniunt.

Conseqventiae fallacia, a)sullogisti/a, est, a [orig: à] posse ad [correction of the printer; in the print cum posse ad] esse; a [orig: à] non distributo, ad distributum; a [orig: à] dicto secundum qvid, ad dictum simpliciter; a [orig: â] modo, ad rem etc. concluditur.

Conseqventis et conseqventiae necessitas differt apud metaphysicos, sicuti necessitas absoluta et hypothetica.

CONSILIUM est deliberatio de rebus agendis aut non agendis, ut expedit, sumboulh\: cui opponitur a)bouli/a et dusbouli/a Vid. *bou/leusis2.

Consiliarius est, a [orig: à] qvo princeps salutaria mutuatur consilia. Dicebatur olim Comes Palatinus.

Consiliarius est vel provincialis, qvi consulitur de provincia recte administranda, vel aulicus qvi consulit in judiciis, camera, oeconomia.

CONSONANTIA est dissimilium inter se sonorum in unum redacta proportio seu concordia.

CONSTANTIA, recta animi firmitudo et aeqvalitas in omni vita cui opponitur animi elatio, abjectio, pervicaciae, pertinacia in vitiosis.

CONSTITUTIO, qva rei sua natura et temperamentum datur per causas. Oratoribus est status causae. Politicis est desinitio legis et per legem jussio.

CONSVETUDO est jus, qvod usu diuturno et majorum moribus sine scripta lege constitutum est, licet deinde in scripturam redigatur: usitatus agendi modus Vid. Jus.

Consvetudo medicis est dispositio naturali constitutioni accedens, a [orig: à] freqventi exercitio agentis et

CONTACTUS est, cum mutuo se contingunt duo corpora, vel superficies, vel lineae.

Contactus Physicus qvantitativus est, cum agentia et patientia se mutuo contingunt. Nam ut actio fieri et passio recipi possit, contactum intervenire necesse est, ut agens promoveatur ad patiens.

Contactus mathematicus est, cum extrema ita sunt simul, ut mutuo inter se non agant.

Contactus virtualis est inter res distantes, qvae inter se virtute agunt: ut, cum sol contingit haec inferiora, inque his agit per virtutem influentiae: item inter rem corpoream et incorpoream.

Contingere, tangere , a(/pteqai dicuntur [correction of the printer; in the print ditituer], qvorum extrema simul sunt, neu sunt contigua.

Continentia Physicis est, cum unum continet alia; sive localiter, ut coelum elementa, sive potentialiter, ut animal hominem, sive virtualiter, ut causa causatum, sive essentialiter, ut homo animal, sive eminenter, ut Deus virtutes creaturarum.

Continentia oratoribus est peri/exon, cum posito uno aut sublato ponitur etiam aut tollitur alterum, ut: Vicit Christus Diabolum. Non igitur vincetur a [orig: à] mundo.

Continens geographis est epirus seu terra alii continua, contradistincta insulae.

CONTINGENS, e)ndexo/menon, est, qvod potest se aliter habere, et includit du/namin a)ntifa/sews2, potentiam contradictionis, in eo qvod esse vel non esse potest.

Contingentia est vel in essendo, ut qvando qvid esse poterat aliud, ceu sunt omnia mutabilia; vel in operando, ceu sunt omnes hominum actiones contingentes, et ipsa libere agentia.

Contingentia est vel aqvalis ad utrumlibet, e)p' i)/sws2, et indefinita in illis, qvae se libere habent, ceu sunt actiones voluntariae: vel inaeqvalis et definita in iis, qvae contingunt e)pi\ to\ polu\ aut e)pi\ to\ plei=ston, ut plurimum aut raro [orig: rarò]. Et de his recte dicirur, qvod contingentium nulla sit seientia. Subjacent enim casui, et fiunt ex causis per accidens.

Contingentia est vel intrinseca et volunmria, qvae libera voluntatis electione constituitur; vel extrinsera, ratione principii externi, a [orig: à] qvo aliqvid mutari potest. Sic in omnibus creaturis respectu Dei est aliqvid contingens.

Contingens est vel praesens, qvod qvidem est ex causis contingentibus, sed tamen, dum est, necesse est esse; vel praeteritum, de qvo illud: Factum infectum fieri neqvit; vel futurum.

Contingentia futum Graece dicuntur me/llonta, ut: cras pluet. Necessaria futum dicuntur e)so/mena, ut Erit resurrectio mortuorum.

Continuum sunexe\s2, cum extrema seu termini, qvibus aliqvid cohaeret, sunt unum et idem.

CONTIGUITAS, suna/feia, cum duo corpora vel due figurae seu qvantitates se invicem contingunt in extremitatibus: ut, cum lapis lapidi superimponitur. Vid. Contactus.

CONTRAdictio a)nti/fasis2, est inter ens et non ens: omnium oppositionum prima et maxima, carens omni medio: sive sit contradictio expressa ut, homo, non homo; five implicisa seu contradictio in adjecto et in apposito, ut sidhro/culon, homo irrationalis.

Contradictionem Oratores vocant antinomiam, cum una lex videtur ab altera dissentire.

Contradicentia, a)ntilego/mena, a)nti/lekta, controversa, qvibus opponuntur o(mologou/mena, confessa.

Contra naturam [1] fieri dicitur, cum unum cedere cogitur alteri, licet repugnet cum suo damno et interitu, ut cum ignis extingvitur per aqvam. Vid. Natura.

Contrapassum, aeqvalis recompensatio passionis ad actionem praecedentem per legem talionis.

Contraria proprie sunt qvalitates duae pugnantes positivae. Alias privative et relative et contradictorie opposita dicuntur etiam contraria. Vid. a)nti/qesis2.

Contrarietas est vel physica vel logica. Physica inter duas qvalitates pugnantes, ceu diximus; logica inter duas propositiones universales, qvarum una affirmat; altera negat.

mutuum, depositum, locatio: aut involunturij, ijque aut clandestini, ut furtum, adulterium, veneficium: aut violenti, ut verbera, vincula, mors.

Contractus ICtis est conventio, seu consensus, qvo inter se aliqvi paciscuntur de re certa: unde paritur obligatio civilis. Vid. Oblig atio, Conventio.

Contractus est vel ultro citroque obligatorius, ut emtio, venditio: vel ex uno tantum latere obligatorius, ut mutuum depositum.

Contractus substantia vel res est, us in obligationibus, qvae re contrahuntur, ceu sunt mutuum, commodatum, depositum, pignus: vel verba stipulatoria, ut in verborum obligationibus, qvando contractus fit per congruam interrogationem et responsionem: sive stipulatio sit pura, sive cum conditione et in diem. sive per chirographum, sive sine eo.

Qvasi contractus est qvi nascitur ex negotio, qvalis est in tutelae administratione, negotiorum gestione, rerum communione.

Contractus nominatus alias certus dictus, qvi speciale habet nomen ipsi a [orig: à] jure civili inditum, vel re initur, et dicitur realis, cum praeter consensum etiam res intervenit, ut est, obligatio in mutuo commodato, deposito, vel pignore: vel initur verbis, ut in stipulationibus. vel initur consensu absque re interveniente, ut est obligatio in emtionibus, locationibus et sociotatibus. Ex qvibus emtio et venditio est de re certo pretio habenda; locatio et conductio de re certo pretio facienda vel fruenda: societas de rebus communi damno aut lucro communicandis. Talis contractus si constituitur literis, dicitur obligatio literarum. si verbis, verborum obligatio.

Contractus innominatus seu incertus est, qvi causam qvidem habet, sed nomine certo in jure civili non designatam, idque propter negotiorum varietatem, cum res infinitae sint. voces vero finitae, e. g. Do at Des: Do ut sacias: Facio ut des: Facio us facias.

Contractus libellarius est Feudistis conventio de re utenda, data in perpetuum sub annua pensione denariorum paucorum.

Contractus stricti iuris, in cujus actione condemnatio fit stricte de iis tantum, de qvibus in ipsa conventione nominatim dictum fuit.

Contractus bonae fidei, in cujus actione seu judicio condemnatio fit ex bono et aeqvo, etiam ultra id, de

CONTUMACIA Jctis est, cum jussui judicis competentis non obtemperatur, Vngehorsam.

Contumacia alia est vera, cum qvis tribus edictis vel uno peremtorio citatus, non comparet; alia praesumta, cum sufficienter citatus, emanere creditur absque malitia, qvia forte eitatio ad notitiam ejus non pervenerit.

CONVENTIO est plurium in idem consensus, dandi vel faciendi causa. Ille consensus si est solus dicitur Pactim vel Pollicitatio. Si praeter consensum causa subest, nempe ratio vel factum, dicitur peculiari nomine Contractus, qvi est conventio cum causa. Vid. Contractus.

CONVERSIO metabolh\ Logicis dicitur permutatio subjecti et praedicati: et est triplex (1) simplex (2) per accidens (3) per contrapositionem. Qvod intelligitur in Logicis ex vulgatis versiculis: fEcI simpliciter convertitur, Ev A per accid. fAlcO per contrap. Sic fit conversio tota.

Conversionis una propositio dicitur convertens, qvae convertenda est; al tsr a conversa.

Convertibilitas est 1. definitionis cum definito 2. propriae affectionis cum subjecto. 3. differentiae specificae cum specie.

CONUS est corpus mathematicum a [orig: à] conica superficie et basi comprehensum: sicuti cylindrus comprehenditur a [orig: à] superficie cylindracea et duabus basibus oppositis. Sic in figura XXX. A. est vertex: A. C. axis B. E. D. F. basis. Vid. Corpus.

Conicae lineae qvae ex sectione transversa coni fiunt curvae sunt tres: nempe Ellipsis, ut in figura XXX. est G. H. Hyperbole, ut I. L. Parabole, ut I. K. Ellipsis nec basin nec verticem tangit, nec illis parallela; est circulus nempe oblongus, vel cycloeides, qvi circuli similitudinem habet: est etiam Ellipsis ipsa communis intersectio superficiei conicae et superficiei planae, secantis conum ex omni parte. Hyperbole est sectio parallela axi. Parabole sub vertice fit per basin et est parallela lineae A. B. in opposito latere.

COPULA si rem recte aestimes, non est pars propositionis, sed necessarium reqvisitum praedicati, qvod

in se debet habere significationem temporis sive praesentis sive praeteriti sive futuri per EST, FUIT, ERIT Vid. Enunciatio et Praedicatio.

Copula (EST) pertinet ad praedicatum, qvod subjecto conjungitur. Sod particula EST in propositionibus secundi adjecti est ipsum praedicatum, ut: Deus est: idem est, ac si dicam: Deus ens est.

Copulatum axioma Ramaeis dicitur qvod aliis vocatur propositio copulativa, facta per conjunctionem copulativam.

COR, kardi/a, spirituum vitalium officina, in medio corporis, caro substantiae crassioris, figurae conoidalis, cujus basis est superius, mucro inferius.

Cordis sunt duo ventriculi, cavitates, sinus, seu thalami, qvorum dexter recipit ex vena cava sangvinem, sinister spiritum vitalem elaborat.

In corde sunt qvatuor vasa, tanqvam naturae vitalis fontes; vena cava: vena arteriosa: arteria venosa: et arteria magna. Vid. Vena et Arteria.

CORNUA sunt certis animalibus in auxilium loco armorum data, superfluitate alimenti terrestris in capite enata. Inde metaphorice cornua lunae fluminum, exercit syllogisimi, matricis.

Cornua etiam dicuntur processus uteri in qvibusdam brutis, ut vaccis, cervis, ovibus. In muliebri humano corpore sunt protuberantiae qvaedam uteri.

Corpus physicum in praedicamento substantiae est naturalis substantia habens naturam tam activam qvam passivam, i. e. formam et materiam.

Corpus physicum est aliud simplex aliud mixtum. Et mixtum vel animatum vel inanimatum.

Corpus mathematicum est trina dimensio, nempe longitudo, latitudo et profunditas.

Corpus mathematicum dicitur alias solidum, cujus extremum est superficies: a [orig: â] qvo distinguitur corpus in planum et gibbus.

Corpus planum comprehenditur a [orig: â] superficiebus planis estque pyramis, prisma, et qvinque illa corpora regularia seu ordinata, qvae vocant Platonica, qvaeque componuntur e [orig: è] piramidibus aeqvalibus et aeqvialtis qvarum bases extra apparent; vertices autem intus in centro concurrunt, qvarumque altitudines aeqvantur

perpendicularibus a [orig: à] centro corporis in centro basis, vel radio sphaerae ejusdem corpori inscriptae. Et ex his qvinque corporibus ordinatis Plato qvinque mundi corpora simplicia (coelum, ignem, aerem, aqvam et terram) assimilavit; et sunt Tetraedrum, Octaedrum, Cubus, Dodecaedrum, Icosaedrum.

Corpus gibbum comprehenditur superficie gibba [orig: gibbâ], et est sphaera, conus, cylindrus.

Pyramis est figura solida, qvae planis continetur, constituta ab uno plano ad unum punctum. Sic in Figura XIII. ABC ad punctum D. constituta, pyramis triangula. In Figura XIV. EFGH. ad punctum I. constituta est pyramis qvadrangula. Sunt et pyramides pentagonae, bexagonae etc.

Prisma est figura solida, qvae planis continetur, qvorum adversa duo sunt et aeqvalia et similia et parallela; alia vero [orig: verò] parallelogramma. Sic in Figura XV. KLM, et NOP item in Figura XVI. QRST. et VX YZ sunt figurae solidae, qvarum adversa aeqvalia et similia et parallela sunt illic triangula; bic qvadrangula: sed parallelogramma KNPM, KLON, MLOP: item QRXV, QTZU, STZY, SRXY, dicuntur prismata, seu columnae qvaedam lateratae, aeqvalis crassitudinis, qvarum bases oppositae sunt aeqvales, similes et parallelae, sive illae sint triangulae, sive qvadrangulae, sive pentagonae, sive hexagonae etc.

Tetraëdrum est figura solida, sub qvatuor triangulis aeqvalibus et aeqvilateris contenta: ut si ex qvatuor triangulis, ceu sunt in Figura XX. ikl, lkm, mkn, nmc, rite [orig: ritè] inter se complicatis componatur tetraedrum secundum totam sollditatem.

Octaëdrum est figura solida, sub octo triangulis aeqvalibus et aeqvilateris contenta: adeoque habet latera XII. angulos planos XXIV; solidos VIII. qvi in vertice coeunt, et sola [orig: solâ] basi eminent: ut, si in Figura XXI. ex octo his triangulis abgdezhq rite [orig: ritè] inter se complicatis componatur octaedrum secundum totam soliditatem, ut est in Figura XXII, abgd in se acuminata.

Cubus est figura solida, sub sex qvadratis aeqvalibus contenta: Hexaedrum [orig: Hexaëdrum] nempe parallelipedum, rectangulum, Isoedrum [orig: Isoëdrum] seu aeqvalium hedrarum, unde et vocatur Isoedrum [orig: Isoëdrum]. Qvalis est Figura XVII. abgd et Figura XVIII. ezhq. Cubus in materia solida constitui potest, si sex qvadrata, ut sunt in Figura XIX. *abgdez. rite [orig: ritè] disponantur secundum totam soliditatem.

	Thara.
Abraham		Nachor
Isaac		Bethuel
Jacob		Rebecca.