CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. MICRAELII LEXICON PHILOSOPHICUM TERMINORUM PHILOSOPHIS USITATORUM ORDINE ALPHABETICO SIC DIGESTORUM, UT INDE FACILE LICEAT COGNOSSE, PRAESERTIM SI TAM LATINUS, QVAM GRAECUS INDEX PRAEMISSUS NON NEGLIGATUR, QVID IN SINGULIS DISCIPLINIS QVOMODO SIT DISTINGVENDUM ET DEFINIENDUM. Editio Secunda ab ipso Authore Correcta et Aucta cum novis novorum Terminorum et Vocabulorum Indicibus. [gap: illustration] STETINI, impensis JEREMIAE MAMPHRASII, Bibliop. Typis MICHAELIS HÖPFNERI, anno CIC ICC LXI.

GENERATIO, ge/nesis2, qvatenus opponitur analysi, est constitutio rei tam in grammaticis et oratoriis, qvam in physicis: qvia genesi res ex principiis componitur; analysi dissolvitur in principia.

Generatio physicis est naturae adeptio, ut Plato ait, aut, ut Aristoteles, mutatio a [orig: à] non ente ad ens.

Generationem aliqvam norunt theologi, nempe Filii DEl aete??nam, qva qvi semper aeternus cum Deo Patre est et fuit, perpetuo generatur: qvae generatio aeterna omnino temporariae est contradistingvenda.

Generatio essentialis est, qva res incipit esse: cui opponitur corruptio, qva res desinit esse. Qvando autem res tantum mutatur secundum accidens, aut novum accidens acqviritur, dicitur mumtio accidentalis et genemtio secundum qvid, qvalis est augmentatio, diminutio, alteratio.

Generatio simplex est novae substantiae productio, qvando id, qvod non fuit, incipit esse, et nova generatur substantia.

Generatio simplex est mutatio totius, remanente sensibili qvodam, ut subjecto eodem, ceu definit Aristoteles.

In generatione sunt necessaria 1. subjectum seu praecedens materia 2. Forma substantialis abolenda, qvae dicitur non ens, ob formam introducendam. 3. forma substantialis introducenda: unde tota substantia dicitur immutata. 4. causa generans, qvia nihil generat seipsum. 5. instans temporis, qvia omnis generatio fit in instanti.

Generatio est naturae, qvia per naturalium causarum concursum corpus naturale generatur: Creatio, qva res vel ex nihilo, vel ex materia indisposita producitur, est solius Dei: Fabricatio est artis, qva animus et manus artificis activa conjungit passivis ad aliqvid efficiendum.

Generatio alia est simplicium corporum, ut cum elementa ex se invicem generantur; alia mixtorum, ut cum pullus nascitur ex ovo: item alia univota, qva generatum fit generanti simile qvoad speciem, ut cum ex leone nascitur leo; alia aeqvivoca, cum generans et generatum sunt diversae speciei, ut cum ex putrefacto corpore nascuntur vermes.

Generatio unius est corruptio alterius. to\ gennhto\n kai\ fqarto\n a)kolouqou=sin a)llh/lois2. Generabile et corruptibile se mutuo seqvuntur.

Generatio circularis, reciproca et no rbem est, cum qvaedam ex se mutuo oriuntur, ut pluvia ex

Genethliacum carmen est natalitium, qvo gratulamur alicui de die illo anni, qvo natus est.

Genethliacus dicitur astrologus, qvi praedicationes facit ex inspectione figurae coeli tempore natali, qvae vocantur genethliaca prognostica.

GENIUS, dai/mwn, spiritus pa/redros2 seu assessor et custos, qvi putatur genitis statim adesse, sive honus sit et a)leci/kakos2 atque a)gaqopoio\s2, sive malus a)lth/rios2, a)la/twr. Aliqvando tamen genius sumitur pro natura et indole.

GEOdaesia, qvasi dicas terrae divisoria, est scientia, qvamlibet magnitudinem metiendi et partiédi: pars nempe geometriae specialis, qvae qvantitates rerum in concreto considerat. Viesierkunst.

Geodaesia si metitur figuras, dicitur Schematometria: et qvidem si metitur longitudine [orig: longitudinë] sursum vel deorsum, dicitur eu)qumetri/a seu Longimetriae. si meritur areas seu superficies, dicitur Epipedometria, qvasi dimensio e)pipo/dou i. e. superficiei, seu Embadometria, seu Planimensoria. si explorat internas soliditates, dicitur Solidimensoria seu Stereometria, qvasi dimensio sterew=n i. e. solidorum.

Geometria est scientia bene metiendi omnem Qvantitatem mensurabilem. Vocatur etiam Metrica, Pantometria, Mensurativa, perque certa principia affectiones magnitudinis inqvirit.

Geometrica principia sunt vel axiomata, vel postulata seu ai)th/mata. Vid. Principia.

*g*ewme/trhs2 [note of the transcriber: in the print: ewme/trhs2 ], geometra, decempedator, gewno/ mos2, Land=Messer.

Geographia secundum Ptolemaeum est imitatio picturae totius partis terrae cognitae, cum iis, qvae ipsi universaliter sunt annexa. Tradit [correction of the printer; in the print Traditi] enim globi terreni magnitudinem, qvatuor cardines, qvinque Zonas, diversa climata, longitudinem, la, tudinem partes.

Geomantia [note of the transcriber: in the print: Gemantia] est ars ex punctis conjecturandi, qvae in terra per manum exarantis fiunt, inque certas figuras disponuntur. Ut aliae dicantur matres et patres. aliae filii et nepotes. aliae testes, Judex, Exitus: item aliae intrantes, ut [gap: unknown sign] qvae afferuntur his nomininibus Tristitia; Puella; Albus; Acqvisitio; Caput Draconis;

Fortuna major; aliae exeuntes, ut [gap: unknown sign] id est, Amissio; Laetitia; Puer; Canda Draconis; Rubeus. Fortuna minor; aliae tandem mediae, ut [gap: unknown sign] id est, Populus, Carcet, Via, Conjunctio, Qvibus figuris in thema certum inqve XII. domos dispositis, certoq planetae singulis attributis, judicium ad qvaestiones propo tas in modum pene judicii astrologici formant. Qvia autem Geomanticae hae conjecturae qvandam sapiunt superstitionem, sapiens illas noncurat.

Georgica docet soli seu agri anationem: alterationem [correction of the printer; in the print altentionem] arationis ad novatia facienda: foecundationem per fimum: cineres et stipularum incensionem; iterationem, secundam arationem: seminum praepamtionem et sationem: occationem: lirationem: remotionem vitiorum in frugibus, ut luxuri ei, rubiginis, tr bulorum: frumentorum in messe collectionem.

GERUNDIUM est, qvod significat aliqvid geri; sicuti supinum, qvod ante se non gerit casum. Utrumque refertur ad infinitivum modum, qvia in determinate fignificat, et omnes modos se qvitur, cumque illis coalescit ad significandum.

GERONTOTROPHEION [note of the transcriber: in the print: GETROPHEION], locus ubi Senes [correction of the printer; in the print Penes] nutriuntur.

GESTUUM doctrina rhetorica monstrat habitum totius corporis et partium in oratione pronuncianda.

Gestuum doctrina ethica vocatur civilitas morum, et pertinet ad virtutes homileticas.

GIBBUM est, qvod inaeqvaliter inter suos terminos interjacet, ut (1) Sphaericum qvod aeqve distat a [orig: à] centro comprehensi spatii (2) Conicum, qvod a [orig: à] subjecta peripheria aeqvaliter fastigiatur (3) Cilyndricum seu Cilyndraceum, qvod a [orig: à] subjecta peripheria ad sublimen peripheriam [correction of the printer; in the print meripheriam] aeqvaliter erigitur.

GIBELLINI [note of the transcriber: in the print: GIBBELLINI] in historia sunt, qvi partes Caesaris defendebant adversus pontificem. Gvelphi contra, qvi partes pontificis seqvebantur in bellis.

GLACIES est congelatio humidi et sicci, qva, qvae ex aqvea et terrestri concretione constant, per hibernum frigus constipantur.

GLANDULA a(dh\n, Drüse, est corpus carneum albicans, spongiosum, pro humoribus superfluis imbibendis, aut pro partibus ad motum humectandis: qvales glandulae sunt in oculorum angulis, in

larynge, ad lingvae radices, sub maxillis [correction of the printer; in the print axillis] etiam et ingvinibus [correction of the printer; in the print igvinibus].

GLAREA est lapillus in rivis mari et terra freqvens, dictus alias scrupulus seu calculus.

GLOBUS est analogica coeli et terrae imago, in qva constituti sunt omnes circuli coelestes et terrestrec cum suis dimensionibus.

Globus est sphaera repraesentatitia mundi per artificium sphaerographias, sive sit globus coeli sive terrae.

Globus est vel armillaris et pertusa, qvae constat tantum armillis seu circulis, et dicitur sphaera, in qva sunt inania circulorum interstitia: vel solida, in qva, qvae in sphaera sunt inania, sunt oppleta et contornata; qvae praeter circulos etiam habet stellas inscriptas aut in terra regiones aut urbes. Vid. Corpus.

GLORIA est clara cum laude notitia; cum nempe res sua eminentia est magna, augusta et conspicua, suaque dignitate et nobilitate illustri meretur honorem. Opponitur ei Vilitas, rei nempe exilitas, ignobilitas et obscuritas, unde aestimatur abjecta et parvi habetur.

GLOSSOCOMIUM glwssoko/mion, arcula, in qvares pretiosae conduntur. item instrumentum chirurgicum ad femoris fracti repositionem accommodatum, a [orig: à] similitudine arculae illius dictum.

GNOME, gnw/mh, est sententia citra personae dicentis respectum de rebus agendis: qvam in progymnasmatibus qvarto loco ponit Aphthonius; sicuti Chreia est, qva autor gnomae adjicitur, et Notma, sententia certae materiae et personae accommodata, ut: Teucro Patria est ubicunque bene est. Vid. Chreia.

Gnome ethicis est habitus recte judicandi et eligendi. Inde prudentes viri dicuntur eugnw/mones2, qvi benigne de aliis sentiunt: et sugnw/mones2, promti ad ignoscendum: suggnw/mh enim est, qva veniam damus: aliqvid item concedimus ex aeqvo et bono. *agnw/mones2 morosi, insulsi, imprudentes, inconsulti.

Gnomologi sen Gnemici sunt, qvi sententiis illustcibus tanqvam regulis vitae informant homines: qvales gnomici poetae [orig: poëtae] fuerunt Pythagoras, Theogoides, Phocylides.

GNOMON in arithmeticis est pars, similis toti cum complementis ad alteram usque partem: ut inter 1. et 4. qvadratos ternarius est Gnomon: inter 4. et 9. qvinarius; inter 9. et 16. septenarius. Vid. Parallelogrammum.

Gnomonica est ars de ratione conficiendi solarium, seu sciatericum horologium, indicans horam per umbram.

Gradatio dicitur, qvoties a [orig: à] rebus, qvae suam qvandam latitudinem habent, intra qvam nonsistunt, ab infimo ascenditur per media ad summum. Vid. Climax et *epiplokh/.

Gradus in qvantitate est determinata ejus pars vel distantia, ad antecedens vel conseqvens aliqvem respectum habens, ut patet ex gradibus scalae.

Gradus metaphysicis est attributum essentiale, sive specificum, sive genericum. Et sic vocantur gradus entium, animal vivens, corpus.

Gradus mathematicis est una ex 360. circuli partibus. Sic etiam in Logistica sexagenaria gradus est pars 360. opposita sexagenis et sexagesimis.

Gradus medicis est primarum qvalitatum temperies, qvae potest sensibiliter tactum alterare. Hinc aliud dicitur calidum vel frigidum in primo, secundo, tertio et qvarto gradu. In 1. gradu res operatur obscure; in 2. sensibiliter; in 3. laedit [correction of the printer; in the print laedi] sensum; in 4. destruit, et est dhlhth/ eion seu venenum.

Gradus physicis est pars qvalitatis, qvae octies repetita totam ejus intensionem adaeqvat. Inde gradualis intensio vel remissio.

Gradus etiam sunt in grammatica comparationis; in rhetorica climacis; in theologia beatitudinis; in academiis honorum; in arbore consangvinitatis alii liciti, alii prohibiti.

*g*r*a/mma est litera: gra/mmh, linea: grammatei=on ludus literarius: grammateu\s2, scriba publicus, cancellarius: grammatisth\s2, literator: literarum magister: grafh\, scripturae: grafei=on, stylus scriptorius, grammatofula/kion, Archivum.

Grammatica, ars bene loqvendi, per etymologiam respicit singulas voces; per orthographiam vocis literas rite scribendas; per orthoepiam vocis literas recte proferendas; per prosodiam syllabarum qvantitates; per syntaxin vocum conjunctiones.

Ad Grammaticam pertinet Cryptographia, occulta scribendi ratio: Rabbinorum Cabbala: Calligraphia, eleganter literas pingend: Tachygraphia, ars celeriter scribendi.