Regeln fuer die Texterfassung 03/2001
not necessary
Grando igitur nihil aliud est, qvam guttae pluviales congelatae.
Granum qvid sit in mensuris et in plantis, Vid. Mensura et Planta.
pictoria, lorentica, statuaria, geographica delineationes. Reliqvae tres sunt Grammatica, Musica, Gymnastica. Vid. Gymnastica.
Partes Graphidos sunt tres (1) Ichnographia, areae jacentis descriptio (2) Orthographia, frontis erectio, externam aedificii dispositionem oculis subjiciens (3) Sciagraphia seu scenographia, adumbratio frontis et laterum abscedentium per modulum, ceu vocant, aut modellum, profilum, protypum, proplafma. Vid Architectura.
Gratia theologis est gratuitus Dei favor et misericordia, qva nos per filium salvare constituit. Aliqvando gratia significat donum Dei ut 2. Cor. 1. 12.
Gratia a scholasticis distingvitur minus accurate
Gratiae Augustino alia est praeveniens, alia subseqvens. item alia excimns, alia adjuvans. item alia operans, alia cooperuns.
Per gratiam in qvaestione de justificatione pontificii intelligunt infusam et inhaerentem nobis charitatem, sed falso.
Gratitudo constat ex veritate et justitia: et reqvirit in memoria agnitionem; in verbis gratiarum actionem; in re ipsa gratiarum relationem.
moralisseu ethica est virtus, in conversatione dignitatem personae servans, et externum corporis habitum ad decoros mores componens.
Gravitas physicaeLevitas.
Graveest, qvod natum est ferri ad medium.
Gravedo
Gravissimumest, qvod omnibus substat.
seu logogriphus est, qvo vocis multiplex faecunditas ostenditur, ut illud:
Dum caput est, currit; ventrem conjunge, volabit;Adde pedes, comedes; et sine ventre, bibes i. e. Muscaetum.
GvardianusGvardio, cui talis custodia, ut castri vel territorij, est commissa.
GvarentareGvarent ille qvi evctionem praestat. Gvaerenda, evictio ipsa Gvastaldus, praefectus seu custos curiae vel praetorii, gubernator domus.
Oesophagus. Ethicis gula est vitium, in usu cibi et
resina olcosa et fragrans.
Fauces.
Gustus objectum est gustabile, nempe sapor; organum est lingua et nervi spiritusque in lingva; medium, pellicula lingvae spongiosa et humiditas salivalis
Schola.
GymnasticaGrammatica in legendo et scribendo (2) Gymnastica ad sanitatem et bonum corporis habitum, atque ad actiones fortitudinis (3) Graphica seu pictoria ad delineandas rerum formas et opera artificum dijudicanda (4) Musicae ad bonum animi habitum et honestam recreationem.
Gymnastica Aristoteli alia est vemißa et langvida, unde homines fiunt molliores; alia moderata ad robur et sanitatem; alia atbletica, publicis certaminibus accommodata.
Gymnastica est (1) religiosa, qvam
bellica (3) scbolastica (4) medica.
Gymnasiasaltatoria, sive illa sit cubistica, qva pedes et manus in caput retorqventur; sive sphaeristica, qva ad pilae lusum saltatio instituitur; sive orchestica, qva moribus et gestibus corporis aliorum actiones et mores exprimuntur. 2. luctatoria. 3. pugilatoria. 4. cestu 5. cursu 6. saltu 7. disco 8, jaculatione 9 acrochirismo, eum summis tantum manibus certabatur in lucta 10. eqvitatione 11. piscatione. 12. natatione 13. venatione.
Gymnastapaneratista: qvicursu, saltu, lucta, cestu et disco vicerat, dicebatur pentathlus.
Philosophi.
vel qvantitatem, ut cubitum; vel vestimentum; vel partes; vel contentum, ut vas aqvam; vel possessionem; vel uxorem.
Habitusprivationi, juxta illud: Privatio praesupponit habitum; Aprivatione totali non datur regreßus ad habitum. 2. pro vestitu. 3. pro corporis constitutione, ceu est sanitas et morbus. 4. pro qvavis potentia in genere, unde aliqvis dicitur habilis i. e. idoneus vel aptus. 5. pro prima specie qvalitatis. 6. pro decimo praedicamento.
Habitus est qvalitas difficulter mobilis, qva qvis potentiam naturalem magis reddit aptam ad agendum.
Habitus est dispositio qvaedam ejus, qvod est secundum naturam, ad optimum, et semper superadditur potentiae alicui naturali, eamqve juvat, perficit et facilitat ad actiones potentiarum naturalium.
Habitus est completus respectu illius dispositionis, qvae est gradus qvidam ad habitum, et illum praecedit.
Habitus proxime recipitur in potentiis intellectualibus: et propterea proprie loqvendo habitus non sunt in brutis et in corpore.
Habitus in intellectu parit virtutes intellectuales qvinque.
Habitus in voluntate parit virtutes morales.
Habitus (1) alii sunt boni, ut virtutes; alii mali, ut vitia. (2) alii intellectuales. alii morales: qvorum illi
innati, insiti, adventitii: et hi aut acqvisiti et infusi. aut divinitus dati et supranaturales: sive ordinarij ut fides, spes, charitas: sive extraordinarij, ut donum lingvarum (4) alii theoretici. alii practici. alii poe. tici, ut artes (5) alii
Habitus scholasticis alius est divinae notionis, specierum concreatarum, qvalem censent esse in angelis; alius specierum singularibus acceptarum et impressarum.
Habitudo
Habilitas
Habilitas infert convenientian ad aliud; sicuti inhabile est, qvod alteri non convenit.
Habituatavitia habituata.
haec i. e. individua et singularis. Dicitur etiam Ecceitas, eo modo qvo qvid dicitur Ipseitas, Perseitas, Intraneitas, Igneitas, Simultaneitas, Suitas, Tuitas, Surseitas, Synonymeitas.
sangvificatio.
Haematites
Haemorrhagia [1]
Haemorrhoides
Hereditas.
Haereticussectarius, qvi in
Haeresisschisma est dissensio in praxi contra charitatem Christianam.
Haereticus discedit schismaticus,
Haeretici in syntagmate nostro ecclesiasticarum historiarum sunt divisi 1. in pseudo Christos; seu Christos personatos, qvi se pro Christo venditarunt: qvales erant Simon Magus, Menander, Saturninus, Manes, unde Manichaei: Montanus, qvi se paracletum nominavit: et sunt hodienum duo Antichristi, alterin oriente; alter in occidente. 2. in Gnosticos, qvi dum insignem de Deo scientiam sibi vindicarent, horrendum in modum tam in fide errarunt, qvam turpissimis libidinibus se inqvinaverunt, qvales erant Nicolaitae, Basilides, Carpoeras, Valentinus, Priscillianistae. 3. in Alogos seu Alogianos, qvi Christi deitatem negarunt, ut Ebion, Cerinthus, Paulus Samosathenus, Arius, Photinus. qvo pertinet Nestorius, qvi personam Christi dividebat; et Eutyches, qvi naturas ejusdem confundebat. 4. in Polytheitas et Antitrinitarios, qvales erant Cerdon et Marcion, qvi duos contrarios Deos introducebant: et Praxeas, Noetus et Sabellius, qvi trinitatem non personis,
Halcyonia dies, videlicet in bruma media, qvibus hae aves ova
salpetrae, factum ex tenui materia, qvam saxa et parietes exsudant. Unde additis carbonibus et sulphure componitur pulvis pyreus seu tormentarius, qvi accensus extorqvet globos missiles ex tormentis.
Harmonia imprimis in qvantitatibus et numeris sonantibus consideratur, et Latinis dicitur Concentus. Vid. Cantus, Musica.
Harmonia mundana
est ordo proportionatus inter coelestia et subcoelestia, interque omnia creata inter se collata.
Harmonia
in Anatomicis est species suturae vel combinationis in ossibus, praesertim cranii.
Harmonia musicis
est multitudo sonorum congrua secundum artem disposita: cui opponitur anarmonia et Musica.
Harmonia etiam dicitur esse legum, cum concordant, aliarumque scripturarum, si congruunt.
Harmonia orationis
dicitur apud Rhetores congrua totius orationis consonantia, et pertinet ad
Septimana, est systema septem dierum seu feriarum in orbem recurrens.
Hebdomados prima feria seu primus dies est Judaeis dies, Sabbatum; Christianis dies seqvens Sabbatum, dies dies dominicus. Turcis est dies Veneris
Hebdomades in anno sunt 52. et insuper unus dies. Vid. Festa.
Non hebdomades Romanis, sed Nonae, Idus et Calendae in usu fuerunt.
Hebdomas annalis remissionis est systema VII. annorum.
hecticus pulsus, spiritus etc.
pentaedra, qvae qvinque constant he dris, ceu est prisma;
Hedra est etiam species fracturae cranij.
Hegemonicae virtutes
Philosophia.
Hegumenon. Vid. An. tecedentia.
peripheriae, qvae aeqvaliter pistat
Helix est etiam ambitus auris exterior, ob tortuositatem. Sic etiam hedera in botanicis helix dicitur, qvia obliqve per muros repit, illisque adhaeret.
Helices sunt omnes lineae spirales, conchales, involutae, lenticulares, ovales, flexuosae.
Helica linea
Hendiadis, est, cum una res in duo dividitur, ut, pateris libamus et auro, i. e. pateris aureis.
Epar.
Herbae considerantur in illa parte physicae, qvae dicitur botanologia et botanica Vid. Plantae.
Herbae dividuntur in sponte provenientes, et in eas, qvae proveniunt vel exsemine vel ex taleis, ut olea, vel ex oculis, ut asparagi, vel exbullis vel ex insitione: in aqvatiles et terrestres. in perennes et non peronnes: in masculas et foeminas; in semper viremes et perdifolia. in alimentosas seu edulas seu vescas, ceu sunt oleta seu coronarias, unde coronae seu serta fiunt, et medicamentosas. in calidas frigidas, humidas, siccas: in tubera, muscos, gramina, arundinacea, junceas, bulbosas, frumenta: in ophthalmicas, thoratias, cardiacas, stomachicas, hepaticas, spleneticas, scorbuticas, nephriticas, historicas, arthriticas. in digerentes, purgantes, indurantes, condensantes, extergentes, narcoticas, diaphoreticas diureticas etc: Haec omnia vidaentur in libros
Herbae medicis in specie dicuntur latiores herbae partes, ut folia.
Heres [1]
Heres est vel necessarius, qvi non habet arbitrium repudiandae hereditatis, ut servus ab hero heres institutus: vel suus et necessarius, alias naturalis, ut filius in potestate patris morientis: vel extraneus, qvi non est subjectus potestati testatoris.
Hereditasex testamento defertur, vel ab intestato.
Hereditas testamentaria
est vel directa, qvae fit verbis expressis: vel fidei commissaria, qvae fit per verba precaria. Fidei commissum enim est donatio qvaedam
Hereditas ab intestato
dicitur etiam legitima, et est, qvae proximioribus heredibus sola lege disponente defertur: pertinetque vel ad descendentes, ut liberos in bonis parentum succedentes: vel ad adscendentes ut parentes in bonis liberorum succedentes: vel ad collaterales seu transversales, ut fratres et agnatos: vel etiam ad patronos.
Heres [2]institutus vel substitutus.
Heres institutus
est vel ex asse, i. e. in tota hereditate, vel ex sextante, qvadrante etc.
Heredis institutio
est legitima successoris in universum jus necessaria, qva testator necessario heredes qvosdam cogitur instituere: vel voluntaria, qvae fit pro arbitrio testatoris.
Heres substitutus
est, qvi aliis heredibus est substitutus, si pupillaris substitutio dicitur, cum pater silio impuberi heredem constituit, si impubes decesserit. Vid. Substitutio.
Valvasor.
virtus heroica.
HerusDominus.
Diversa.
Heteroclita
Heterogeneaeheterogeneae seu partes sunt dissimilares, qvae non idem retinent nomen cum toto, sed sunt
HeterosisEnallages, qva permutantur vocum accidentia, ut si ponitur substantivum pro appellativo; genus pro genere; numerus pro numero.
fallacia plurium interrogationum, qvando non distingvuntur qvaesita apodictica, aut qvando plures qvaestiones pro una ponuntur.
Habitus.
NuncIndividuum.
Hiera piera Galeni; Hiera Pachii, qvae et Diacolocynthidos; Hiera Logadii.
evangelistae, apostolis tanqvam operarii additi, qvales erant LXX. discipuli: prophetae, terum futurarum cognitione
pastores et doctores. qvorum illi sunt episcopi et presbyteri. hi sacrarum liter arum interpretes. Et apostoli qvidem evangelistarum simul munia obibant; evangelistae prophetarum; prophetae pastorum; pastores doctorum: sed non vice versa doctores sunt statim pastores; nec pastores prophetae; nec prophetae evangelistae; nec evangelistae apostoli. Illis omnibus diaconi ad juncti, qvi curam pauperum et bonorum atque redituum sacrorum curam habent: dicti et ipsi qvandoque presbyteri, et presbyterorum munia obeuntes.
Hierarchia in specie pro variis angelorum ordinibus sumitur, in qva Dionysius, qvem putant fuisse Areopagitam, sed non satis firma fide, 1. ponit Hyperarchiam, in Mesarchiam, in qva ponit Dominationes, Potestates et Virtutes 3. Hyparchiam in inferiori ordine, in qva ponit Principatus, Archangelos et Angelos. De hac bierarchia
Hieroglyphicae notae seu literae sunt signa arcana apud Aegyptios et Chaldaeos, aliosque orientales populos, per qvae
Hieroglyphicae literae sunt contradistinctae literis vulgaribus; deque illis videatur integrum volumen Valerii Pierii.
Hieroglyphicis literis emblemata et mythologiae sunt vicina.
Prorogator vitae. Graecis Aphetes.
Hilech dicitur Arabibus qvasi ambulator: qvalis est in nativitate diurna
Eqvus inter Qvadrupedes.
Histriodomialoxodromica, qvi fit linea obliqva, helicis instar. Loxodromia enim in terra et maris superficie est linea
Historia in specie est narratio rerum gestarum.
Historia est disciplina ex rebus gestis docens, qvomodo aliorum exemplo sapere possimus.
Historia alia est ecclesiastica. alia prophana. item alia theologica, juridica, medica, philosophica: item alia epitomica seu synopticae seu syntagmatica, qvae summatim recenset res gestas; alia diexodica, qvae plenam omnium rerum gestarum synchronismum et collationem tradit, omnesque circumstantias evolvit: item alia universalis. alia particula is.
Historica observatiovel per vel per veleper