CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. MICRAELII LEXICON PHILOSOPHICUM TERMINORUM PHILOSOPHIS USITATORUM ORDINE ALPHABETICO SIC DIGESTORUM, UT INDE FACILE LICEAT COGNOSSE, PRAESERTIM SI TAM LATINUS, QVAM GRAECUS INDEX PRAEMISSUS NON NEGLIGATUR, QVID IN SINGULIS DISCIPLINIS QVOMODO SIT DISTINGVENDUM ET DEFINIENDUM. Editio Secunda ab ipso Authore Correcta et Aucta cum novis novorum Terminorum et Vocabulorum Indicibus. [gap: illustration] STETINI, impensis JEREMIAE MAMPHRASII, Bibliop. Typis MICHAELIS HÖPFNERI, anno CIC ICC LXI.

INCISUM oratoribus est sensus non expleto numero conclusus. Graecis dicitur comma, alias etiam dicitur membrum orationis minus. Hinc incise et membratim loqvi dicimur cum concisioribus membris utimur.

Inclinatio naturae fit sine proaeresi et electione, et est in omnibus rebus naturalibus, suum locum et sua commoda appetentibus, adeo ut adscribatur etiam materiae ad formam inclinantis.

Inclinatio voluntaria est tantum in istis, qvae deliberatione praevia aliqvid eligunt, qvod bonum judicant.

Inclinationes astronomis sunt kli/mata segmentorum seu parallelorum certi tractus a [orig: à] vertice coeli vel a [orig: à] polo ad medium circulum.

INCOLA, pa/roikos2, inqvilinus est, cui datum est in repub. domicilium, licet poli/teuma non habeat, ut tamen teneatur praestare munera et onera reip: qvia qvi sentit lucrum, merito etiam fert incommodum.

Incolatus jus alias est in civitate ipsum jus, qvo permittitur alicui honores civitatis et regna adire.

INCOMMUNICABILE, qvod communicationem non admittit, estque ineptum, ut sit alterius. Sic persona definitur, qvod fit substantiae incommunicabilis ad plura inferiora. Nec enim, ut genera et species, communicatur inferioribus; sic etiam persona et qvaevis existentia communicari potest. Sola igitur universalia hac ratione communicabilia sunt, qvae pluribus inesse possunt, et divisim in illis multiplicari, Recte igitur dicitur, qvod humanitas seu natura humana sit communicabilis; Petri autem natura non sit communicabilis; Interim personae et individua, etsi non sunt communicabilia kata me/qecin, sicuti genera et species, possunt tamen sibi invicem propter unionem intervenientem communicari. Vid. Communicatio.

INCOMPLETUM sumitur (1) pro imperfecto et consummato. (2) pro eo, qvod complet alterius essentiam, et essentialiter ad ejus perfectionem terminatur, adeoque seorsim subsistere neqvit, qvia est ad aliud ordinatum, et est ejus pars essentialis vel integralis, ut materia, forma, differentia, pars seu membrum.

INCOMPLEXUM est, qvod unam rem significat uno nomine: qvanqvam aliqvando plura nomina, ut animal rationale, notant unam rem incomplexam.

Incomplexum opponitur complexo, seu illis, qvae sunt concreta, aggregativa, collectiva, propositiones.

INCOMPREHENSIBILE, a)kata/lhpton, qvod cogitatione non potest comptehendi, nec satis intelligi. Est terminus de DEO usitatissionus. Inde a)katalhfi(a est ipsa incomprehensibilitas Dei. Notitiae Dei comprebensiva negatur hominibus.

Incompossibilia [2], incompatibilia, incomponibila, a)su/stata, a)sundu/nata, qvae una stare non possunt. Sic color et sapor sunt incompossibilia, qvia etsi idem possit esse coloratum et sapidum, color tamen non potest esse sapor.

Incompossibilitas est vel physica, ut virginem parere: vel absolum, ut Deum mentiri.

INCONSTANTIA est, qva sine causa mutatur sententia, a)qesi/a mobilitas in pactis et conventis.

INCONSULTO seu a)bou/lws2 fit, qvod temere et inconsiderate nullo consilio suscipitur: a)bouli/a enim est, cum voluntas non intendit nec investigat, qvod erat investigandum.

INCONTINENTIA est, qva affectus circa voluptatates corporis vincunt rationem, usu rationis manente. Vid. Aristoteles toto septimo libro ethicorum.

Incontinens scit qvidem, qvod prava agat, et nihilo tamen minus agit propter aliqvem affectum. Mala igitur sciens agit, qvi est incontinens: sed scientiam habet non in usu, sed in habitu, et qvidem impedito: scientiam qvidem habet propositionum universalium in theoria, sed non singularium in praxi.

Incontinens igitur partim scien s est, partim ignorans: et proptera non potest prudens dici: nec tamen incontinens potest dici pravus et improbus, sicuti intemperans, qvia deest plena proaeresis.

Incontinentiae autem alia est ex temeritate; alia ex imbecillitate: alia simpliciter circa voluptates; aliae secundum qvid circa honores et lucrum: aliae kat' a)/nqrwpon et humana; alia qhriw/dhs2 seu bestialis: alia noshmatw/dhs2 morbosa in aegris; alia deniqve e)qisth\ et consvetudinaria.

INCONVENIENS idem est qvod absurdum et incommodum. Hinc dicunt: Non inconvenit cuidam simul agere et pati.

INCORPOREUM, a)sw/maton est, qvod non est compositum ex materia et forma, qvales sunt spiritus et substantiae incorporeae.

Incorporatum, qvod corpori vel corpore unitur, ut anima corpori, planeta soli, lux colori.

Incorporatio physicis dicitur e)mfu/teusis2: theologis sumitur pro incarnatione seu e)nsarkw/sei filii Dei, qvae etiam dicitur e)nswmatwsis2.

INCORRUPTIBILE, qvod sic perpes est, ut corrumpi neqveat. Sic qvod non habet materiam, ut angeli, aut habet materiam, qvae non est in potentia, nisi ad unam formam, ut coelum, est incorruptibile. Sic species, individuis intereuntibus, sunt incorruptibilia. Graece a)/fqarton.

INCREATUM, a)/ktiston, est, qvod per se est non dependens ex productione superioris ex nihilo.

INCREDIBILE, para/docon, est, qvod est praeter rationem, nec meretur assensum, qvum ratio non inveniatur, qvare credi debeat.

INCREMENTUM, au)/chsis2, (1) in physicis est accretio seu augmentatio minoris qvantitatis in majorem (2) oratoribus est orationis in majus intensio, cum per gradus ab infimis ad summa imus, Vid. *)ana/basis2 (3) logicis est demonstratio per plura media aucta.

INCUBUS, Ephialtes, est morbus dormientes infestans, cum qvaedam vis externa cor videtur invadere, et pondere aliqvo pectus premere. Oritur ex copia vaporum in caput ex cruditate redundantium.

Indebiti actio est Jctis contractus, qvo unus per errorem qvippiam, qvod non debet, sui liberandi causa, dedit alteri et eundem ad id reddendum obligavit.

INDEPENDENS est, qvod non indiget priori ad suum esse. Estque vel absolute independens, ut Deus, qvi nec a [orig: à] causa, nec a [orig: â] subjecto, nec a [orig: â] termino, dependet: vel secundum qvid independens. Sic substantia creata est qvidem independens a [orig: à] subjecto et a [orig: à] termino; non autem a [orig: à] causa. Accidentia absoluta sunt qvidem independentia a [orig: à] termino; non autem a [orig: â] causa. Relata autem nullo modo sunt independentia. Notetur, qvod omniae creata haebent dependentiam effectivam seu causalem a [orig: à] Deo; omnia accidentia habeant dependentiam subjectivam seu inhaesivam a [orig: à] suo subjecto; omnia

relata habeant dependentiam objectivam seu fundamentalem, qva pen dent ab alio termino correlato, terminative.

Indeterminatio est vel passiva, ut in materia, vel activa, ut in agente libero.

INDICATIO, e)/ndeicis2, insinuatio rei agendae apud medicos, ex ipsa natura indicantis et indicati resultans.

Indicans est iisdem agens aliqvod in corpore vivente permanens, qvod ex natura sua remedium indicat, et ad sese auxilium sive indicatum dirigendum esse monstrat.

Indicatum est illud juvans, qvod ab indicante monstratur: dictum etiam medicis auxilium.

INDICTIO der Römer Zinß Zahl, est systema qvindecim annorum: qvibus evolutis, emeriti milites honesta missione et capitationis immunitate impetrata, soluti militia abire poterant.

Indictio dicta est, qvod qvindecim annorum stipendia per XV. indictiones annonae militibus erogandae numerarentur.

Indictionis nota principio sola militaria stipendia consignabantur: postea vero eadem etiam in tabulis censualibus adhiberi caepit.

Indictio alia est pontificia in Calendis Januariis incipiens; alia Caesarea, cujus initium debetur Constantino M. ab anno Christi CCCXII. ab VIII. Kal. Octob. vel XXIV. Sept. incipiens, qvam nostri Notarii observant.

Indictionem inveniendi modus bie est. Proposito anno adde 13. Productum divide per 15. Qvod est residuum, est annus indictionis.

INDIFFERENTIA, a)diafori/a, est rei inter plura interjectae status, omnia simul respiciens, ad qvae est applicabilis.

Indifferentia communitatis, qvam habent superiora ad inferiora; receptionis, qvam habet materia respectu formarum; causae et actionis, qvam agens habet indifferens ad hoc vel illud agendum; disjunctionis, qvam habent propositiones disjunctivae. Sic bona fortunae et corporis sunt adiaphora, qvia bonis et malis sunt communia; eu)/xrhsta bene utentibus; a)/xrhsta mase utentibus. Sic et coelibatus est indifferens vitae genus.

INDIGENTIA est reqvisitio ejus rei, qvae ad aliqvem finem conseqvendum opus est.

Indignatio oratoribus est pars conclusionis, qva auditorem concitant ad odium in adversarios.

Indirecta praedicatio, cum qvid minus principaliter praedicatur de suo subjecto, ut species de genere.

INDIVIDUUM est, qvod (1) sub generibus et speciebus ad certas existentiae circumstantias est determinatum (2) adeoqve HIC et NUNC est (3) cujus proprietates omnes simul non conveniunt alteri (4) Nec potest individuum dividi in multa ejusdem rationis: seu non est communicabile pluribus inferioribus (5) de uno solo praedicari potest.

Individuum, a)/tomon, dicitur qvasi insectile, qvia in inferiora non secatur, licetsecetur in partes. Dicitur etiam a)riqmw=| e(/n, HOC ALIQVID, et kaq' e(/kaston, res singularis ita determinata, ut amplius per differentias dividi neqveat. Vid. kaq' e(/kaston et Singulare.

Individua primario et per se existunt, agunt et sentiuntur, juxta illud: Omne, qvod est, singulare est. Item: Demtis primis substantijs, nibil est reliqvum. Item Actiones et passiones sunt suppositorum.

Individua vocantur etiam supposita: individua scilicet substantialia, qvae sunt in ordine substantiae, et dicuntur primae substantiaeitem Hoc aliqvid. Vid. Suppositio.

Individuum idem jam vocatur signatum et proprium, ut Petrus; jam periphrasticum, ut apostolus, qvi Christum abnegavit: jam deiktiko\n seu demonstrativum, qvod pronomine demonstrativo effertur ut, hic apostolus: jam Hypotheticum seu suppositum, ut ille cum calvitie, si praesuppono unum tantum esse calvum: jam vagum, qvando incerta appellatione exprimitur, ut, Est qvidam, qvi dixit.

Individuatum est, qvod est contractum ad singulare. Sic universalia dicuntur individuari in singularibus, et forma ex sua materia.

Individuationis principium est id, qvod rem singularem interne constituit.

Indivisibile a)diai/reton, qvod partibus caret, adeoque deficit a [orig: à] corpore. Hinc spiritualis substantia dicitur indivisibilis, ut anima. Rerum etiam essentiae

dicuntur indivisibiles, qvia iis non potest fieri additio aut detractio absque ipsarum essentiarum mutatione, qvale est punctum in permanentibus, et momentum in successivis. Omnis autem qvantitas, etiam longe minima, in atomis vulgo dictis, est divisibilis in infinitum potentia, licet actu non dividatur. Et propterca in qvantitate ad indivisibile qvoddam non potest perveniri secundum Aristotelem, qvicqvid alii dieant.

Indivisae dicuntur opera Trinitatis ad extra; illa, qvae ad intra sunt, divisa.

INDUCIAE sunt belli feriae ad certum tempus. Vulgo dicuntur Treugae. Transfertur vocabulum etiam ad judicia, ubi induciae qvandoqve indulgentur.

INDUCTIO est syllogismus a [orig: à] pluribus singularibus universale aliqvid concludens: seu. qvo omnes enumerantur partes, ut concludatur totum, ut definiunt oratores.

Inesse, inhaerere, inexistentia, inhaerentia, est omnium absolutorum accidentium proprium, adeoqve de eorum essentia seu de formali ratione.

Inessendi octo modos statuit Aristoteles in postpraedicamentis. Sic inest (1) causa in causato, ut Deus in mundo; materia et forma in corpore; beatitudo tanqvam finis in beato (2) effectum in causa, ut mundus in Deo (3) genus in specie, ut animal in homine per me/qecin, (4) species in genere, non tamen reciproce, ut homo in animali (5) totum in partibus, ut corpus in membris omnibus (6) partes in toto, ut manus in corpore (7) signatum in signo, ut homo in termino vocis, qva ille signatur (8) adjunctum in subjecto, ut calor in sole. Et hic est proprius modus inessendi. Nota illud vulgatum: Dici rcqvirit inesse. Vid. e)nupa/rxein.

Inest aliqvid aut per veram inhaerentiam, ut actio transiens in patiente; aut per denotationem. Sic actio transiens est in agente item aut prw/tws2 proprio subjecto, aut deute/rws2: propter aliud: item aut actu realiter; aut imputatione seu reatu i. e. obligatione ad poenam.

Inexistens e)nupa/rxon, qvod alicui actu inest, five necessario, sive contingens. Dicitur etiam Insistens.