CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. MICRAELII LEXICON PHILOSOPHICUM TERMINORUM PHILOSOPHIS USITATORUM ORDINE ALPHABETICO SIC DIGESTORUM, UT INDE FACILE LICEAT COGNOSSE, PRAESERTIM SI TAM LATINUS, QVAM GRAECUS INDEX PRAEMISSUS NON NEGLIGATUR, QVID IN SINGULIS DISCIPLINIS QVOMODO SIT DISTINGVENDUM ET DEFINIENDUM. Editio Secunda ab ipso Authore Correcta et Aucta cum novis novorum Terminorum et Vocabulorum Indicibus. [gap: illustration] STETINI, impensis JEREMIAE MAMPHRASII, Bibliop. Typis MICHAELIS HÖPFNERI, anno CIC ICC LXI.

INEXPLICABILIA, Insolubilia, qvae varias perplexitates dialecticas inferunt, ceu sunt cornuti syllogismi et dilemmata, in qvorum neutram partem tuto poteris inclinare. Dicuntur etiam mentientes seu yeudo/menoi, parasyllogismi.

INFAMIA est bonae famae contraria, nempe turpitudo et dedecus: estqve alia juris, autoritate legis ob delictum inflicta; alia facti, qvae est ex ipsa rei indignitate. Dicitur et ignomina, a)doci/a.

INFELICITAS est status creaturae rationalis, qvae nec ipsa agit, qvae agenda sunt, nec ob id asseqvitur finem, qvem affectat. Dicitur etiam miseria.

INFERI in sphaeris sunt, qvi in inferiore hemisphaerio habitant, contradistincti superis.

Inferi et inferna theologice opponuntur coelo. nonnunqvam etiam illis, qvi adhuc in terra vivunt, Graece a(/dhs2.

INFIMUM est pars rei deorsum, infra qvam alia ejus nulla est: sicuti supremum est pars sursum, supra qvam nulla est.

INFINITUM grammaticis est nomé aptoton, ut pondo: item nomen incertum, qvod opponitur proprio et certo: item modus in verbo infinitivus, qvi caret numero et persona; item tempus a)o/riston seu infinitum, qvo praeterita indefinite significantur.

Infinitus terminus dicitur logicis, qvi indefinite rem significat, ut, non homo.

Infinita propositio dicitur, in qva negatio non refertur ad copulam, sed ad descriptionem subjecti vel praedicati, ut, non credens damnatur.

Indefinita propositio est, cui universale vel particulare signum non est praefixum, ut, homo homini lupus.

Infinitum in rhetoricis est infinita qvaestio seu infinitum thema qvod non descendit ad circumstantias individuales, et dicitur alias qe/sis2: sicuti u(po/qesis2 seu qvaestio finita et thema finitum est, qvod personis et circumstantiis individuis im plicatur, ut: an Alexander bellum debeat gerere adversus Darium.

Infinitum dicitur geometris magnitudo infinita, qvae qvidem actu finita et terminata est, sed potenria

est infinita, e. g. linea qvae ad postulatum artificis semper, adeoque in infinitum potest augeri.

Infinitum interim est aliqvid potentia, tam in continua qvantitate, qvoad divisionem (qvia omne continuum est divisibile in semper divisibilia, et ad indivisibile corpus non potest perveniri,) qvam in numeris, qvoad additionem, qvia in iis additio in infinitum abit. Hinc individua dicuntur numero infinita.

Infinitum in metaphysicis Platoni est potentia passiva, perfectionis susceptiva, et opponitur termino. Terminus dicitur illi actus seu forma, qvae dat rei perfectionem. Et hinc in omnibus creaturis Platoni est compositio ex termino et ex infinito seu ex actu et ex potentia. Sic materia est ipsi infinita, puta per privationem specificae determinationis; Forma est ipsi terminus seu finis. Ipsi etiam Aristoteli accidens et materia sunt a)o/risto/n ti. Idem omnibus caducis adscribit a)oristi/an; et hos praescribit de infinitis canones: Infinita sunt a)kata/lhpta seu incomprchensibilia: infinita rejiciuntur a [orig: â] scientiis.

Infinitum theologis sumitur pro eo, qvod terminos essentiae non habet, adeoque aeternum est, nec potest desinere, et caret fine virtutis, adeoqve est omnipotens et omnipraesens. Scholastici vocant indeterminationem ex sufficientia superabundanti et ex illimitatione actualitatis. Item infinitum simpliciter. item infinitum radicale.

Infinitum qvoad durationem aliud est a [orig: à] parte post, ut angeli et anima; aliud a [orig: à] parte post et ante, ut Deus.

Infinite id dicitur, qvod sine modo et determinatione dicitur. Sic dicitur infinita qvaestio, opposita finitae.

Influere proprie est liqvidorum: alias est influxu seu influentia dare; per influxum causare: effective se dare.

INFORMARE est vel se dare ut formam, qvod est formarum: vel dare causam, qvod est causae efficientis: vel formam esse: vel principium operi dare, qvod est arte agentium.

INFUSUM contradistingvitur naturalibus proprietatibus et habitibus per crebras actiones comparatis, sive infundantur

extraordinarie, ut donum lingvarum in Apostolis, sive ordinarie, per verbum evangelii, ut fides, spes, charitas.

INGENERABILE, a)ge/nnhton, qvod nullum habet ortum aut principium. Sicuti qvod interitus expers est, dicitur incorruptibile et a)/fqarton.

Ingeneratum, innatum, ingenitum, inditum , qvod qvid a [orig: à] sua nativitate habet, inque ipsa rei natura est: unde etiam dicitur e)/mfuton et insitum. contradistinctum adventitio et affectato.

INGENIUM eu)fui/a, est vis ingenita, facultates homini proprias in animo complectens: et comprehendit in se facultatem cognoscendi et cognita conservandi, nempe eu)ma/qeian, facilitatem discendi. a)gxi/noian, subtilem mentis inventionem. du/namin krithkh\n, dexteritatem judidicandi et judicium. mnh\mhn, memoriam; su/nesin, perspicientiam veri in practicis. Huartus in scrutinio ingeniorum tria facit ingeniorum genera, nempe (1) mnemonica (2) phantastica (3) intellectiva.

INGENUUS est, cui ex nativitate competit libertas, qvique bono naturae nulla vi afflictae et mutatae fruitur. Opponitur libertino et servo. Vid. Liber homo.

INGRATITUDO est qva beneficium nobis praestitum vel dissimulamus, vel ejus magnitudinem non agnoscimus, vel obliviscimur.

INHAERENTIA est proprius modus accidentis, cujus esse est inesse, inhaerere et inhaesivam dependentiam habere. Vid. Adhaesio. Inesse.

Injuria est alia deserens. alia laedens. item alia vi aperta facta; alia realis in corpus, ut verberatio; alia verbalis, qvae fit voce, ut convitium, vel scripto, ut libello famoso: item alia directe [orig: directè] facta, alia facta per alias personas, ut cum liberis, uxori vel servis illata injuria nos qvoque contingit.

Injuriae formale reqvisitum est, ut dolo fiat et contumeliae causa. Qvicunque ergo dolo caret seu animo laedendi, ut furiosus et infans, in culpa qvidem versatur, non tamen tenetur injuriae, praesertim si subseqvatur poenitentia.

INJUSTITIA, a)nomi/a, a)diki/a, inoboedientia seu contemtus legum, cum in excessu, tum indefectu.

INNITENTIA, qva qvid alteri innititur, sive ut pars toti, sive ut forma subjecto, sive ut materia suppositanti.

INOPINATUM rhetores vocant, cum suspensis auditorum animis aliqvid minime expectatum subjungimus. Graecis dicitur para/docon.

Inopinata alias dicuntur opiniones vulgo non notae, ut: solus sapiens est dives.

INSECTA sunt animalia parva, habentia incisuras seu annulos: annulosa: e)/ntoma: nec ossea, nec carnea: de qvibus Aldrovandus VII. libros conscripsit.

Insecta alata vel sunt anelitra, detectas alas habentia, vel coleoptera, vaginipennia, qvae opertas alas habent.

Insecta qvatuor alas habentia , eas aut habent membranaceas, aut fari, naceas.

Insecta alas membranaceas habentia aut sunt favisica, ut Apis me)litta, Imme, Biene (unde ex apiario favus, mel, cera) Fucus Bräme, Hummel: Vespa, Wespe: Gabro, Hürnß: aut non favisica, ut Cicada, Hewschreck, Heimcken: Orsodacra, Pustoyter: Perla, qvae qvasi perlam in capite gerit: Cimex silvestris.

Insecta farinaceas alas habentia sunt Rapilio, Pfeiffholter, Sommervöglein, Gottespferdichen, Raupenscheisser: Pyrausta lucernis advolans et exnstis alis concidens. Pompylius, unde bombyx primus serici, pater et magister, et pityocampe, in arborum ramis numerosa, et eruca et curculio, Calender: et Xylophthorus Holtzwurm, et aurelia: Cicada ti/ttic Hewschreck.

Insecta duas alas habentia sunt Musca Fliege: Oestrus, Asilus et Tabanus Brämse: Culex Mücke: Ephemerus, unius diei animalculum.

Insecta coleoptera , opertas alas habentia sunt Locusta Hewschreck: Gyrllus Grillen: Scarabaeus

Roßkäfer: Cantharis Spanische gifftige Fliege: Ips, vitibus nocens: Buprestis, Qvalster: Coccojus, oculis praegrandibus: Cicindela, nitedula, Nachtmücke: Blatta Motte.

Insecta aptera , alia sunt sex pedibus, ut Formica, Ameiß: Cimex Wandlauß: Pediculus Lauß: Ricinus Hundslauß: Pulex Floh: Lens, Cossus, Nisse: Forbicina, Ohrwurm: Talpa, gryllo cognata: alia octo pedibus, ut Scorpius, Scorpio, Scorpion: Araneus, a)ra/xnh, Spinne: alia duodecim pedibus, ut Geometra, species erucae: alia qvatuordecim pedibus, ut erucae. alia multipeda et centipeda, ut Oniscus seu Asellus, Kelleresel: Scolopendra, hirsutus oblongus: Julus, hirsutus rotundus.

Insecta pedibus carentia sunt vermes, nascentes in hominibus, ut lumbrici, animalibus aliis, plantis, lapidibus, metallis: Teredo; Lumbricus terrestris Regen=Wurm, Pyratz: Tinia, Schabe: Orips in nive: Limax, rothe Wegschnecke.

Insecta aqvatica pedata sunt vel paucipeda, ut musca, viola, tipula, aqvaticae: vel multipeda, ut scrophula vel tinea; pulex; pediculus; oestrus, seu asilus, vexator piscium, etsi minima magnitudine, scolopendra, marini omnes: vermes in subulis delitescentes.

Insecta aqvatica apoda sunt vermis Martii Mertzwurm: vermis Indicus maximus: seta vel vitulus aqvaticus, Wasser Kalb: Hirudo paludosa et marina, Ile: lumbricus marinus: intestinum aqvaticum: vermis macrorinchoteros ore longiore; vermis microrinchoteros ore obtuso: hippocampus Meer Roß: Uva marina: stella marina See=Rap oder Stern.

INSINUATIO est species exordii apud oratores, qva non directe sed ex abrupto inchoamus sermonem, et qvasi aliud agendo nos auditoribus insinuamus.

INSTANS, e)nestw=s2, est indivisibile temporis, continuans praeteritum et futurum tempus. Alias dicitur NUNC, to\ nu=n: item momentum oculi. Sic generatio et corruptio dicitur fieri in instante.

INSTANTIA est propositio propositioni contraria: qvalia sunt argumenta opponentium, qvibus

oppugnant argumenta respondentis; Craecis dicitur e)/nstasis2, inde e)nstatikoi\ syllogismi sunt syllogismi topici, qvibus in utramquepartem disputatur. Vid. *)/enstasis2.

Instauratio in nutritione est vel ante a)kmh\n, cum plus accedit, qvam decessit, vel in a)kmh=, cum tantum accedit, qvantum decessit: vel in parakmh=, cum minus accedit, qvam decessit.

INSTINCTUS est rei ad aliqvid tendentis inclinatiotestque alius materialis in corporibus; alius rationalis in mente.

INSTRUMENTUM est, qvod assumitur a [orig: à] causa principali, et in virtute ejus producit effectum. Graece o)/rganon.

Instrumentum aliud est supernaturale, ut verbum et sacramenta in ecclesia, qvae sunt instrumenta gratiam offerentia; et fides, qvae est instrumentum gratiam recipienst aliud naturale, ut semen in geneneratione, aliud artisiciosum, qvod assumit arcifex, ut securis: aliud xwristo\n, separatum, ut servus et jumentum: aliud conjunctum et sundeduasme/non, ut manus: aliud e)/myuxon et animatum, ut servus; aliud a)/yuxon et inanimatum, ut malleus: aliud activum, a [orig: à] qvo nullum opus habemus praeter ejus usum, ut vestis; aliud factivum, a [orig: à] qvo aliqvid fit praeter ipsius usum, nempe per qvod aliqvid potest fieri aut produci, ut securis.

Instrumenta dicuntur Ictis scripturae de re gesta, qvibus legitima ratione fides est adhibenda, Briffliche Vhr=kunden: suntque vel instrumenta originalia et authentica, vel explicata, ex originalibus transsumta.

Instrumenta mathematica , qvibus observantur rerum distantium intervalla, ut sunt Qvadrans, Azimutbalis: Baculus Jacobi: Sextans: Triens: Astrolabium: Qvadratum: Telescopium seu Tubus opticus.

Instrumentalis causaa [orig: à] logicis dicitur minus principalis, inserviens principali.

INSULA est pars terrae, qvae undique mari alluitur Eiland. Peninsula autem Graecis dicitur Chersonesus, qvae etsi mari et ipsa alluitur, bracchio tamen qvodam tertae solidae, qvam Continentem vocant, an