CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. MICRAELII LEXICON PHILOSOPHICUM TERMINORUM PHILOSOPHIS USITATORUM ORDINE ALPHABETICO SIC DIGESTORUM, UT INDE FACILE LICEAT COGNOSSE, PRAESERTIM SI TAM LATINUS, QVAM GRAECUS INDEX PRAEMISSUS NON NEGLIGATUR, QVID IN SINGULIS DISCIPLINIS QVOMODO SIT DISTINGVENDUM ET DEFINIENDUM. Editio Secunda ab ipso Authore Correcta et Aucta cum novis novorum Terminorum et Vocabulorum Indicibus. [gap: illustration] STETINI, impensis JEREMIAE MAMPHRASII, Bibliop. Typis MICHAELIS HÖPFNERI, anno CIC ICC LXI.

LIGIUS homo dicitur vasallus, qvi contra omnes, nullo excepto, fidem et operam promisit domino feudi.

Ligium feudum, a [orig: à] qvo ligius homo dicitur, si illo investitur a [orig: à] domino. Vid. Valvasor.

LIMBUS geographis est in mappis geographicis, in qvibus numerantur loci longitudo vel latitudo.

Limbi illi vel sunt laterales, vel in superiore et inferiore margine positi.

Limbi laterales in margine dextero et sinistro, sunt paralleli latitudinis: et in illis numeratur latitudo loci seu elevatio poli.

Limbi in margine superiori et inferiori positi, sunt paralleli Aeqvatoris, et in illis numeratur latitudo loci.

Limbi graduum laterales singulis gradibus correspondent 15. milliaribus germanicis: adeoque duo in illis gradus aeqvant 30. M. G; decem 150. M. G.

Limbi minutorum laterales gradibus inscripti, ex 60. considerandi sunt, juxta seqventem tabellam:

Linea est vel recta, qvae ex aeqvo sua interjacet puncta: vel curva seu obliqva, qvae inaeqvaliter intra suos terminos interjacet.

Linea curva vel in se redit ad suum principium ut peripheria seu linea circularis, sive aeqvaliter dislet a [orig: â] centro et perfecte [orig: perfectè] reflectatur, ut circulus. sive imperfecte reflectatur, ut ovalis: vel non in se redit, ut belix, linea spiralis, gyrativa, conchalis.

Linea est vel perpendicularis seu normalis, qvae perpendiculariter alii lineae substratae insistit: et vocatur mater et magistra geometriae; vel parallela, qvae ubique aeqvaliter distar ab altera.

Inter curvas seu obliqvas lineas sunt famigeratae tres illae lineae, qvae nascuntur ex sectione coni, et voeantur Ellipsis, qvae nec basin nec verticem tangit: Parabole, cum sectio sub vertice fit per basin: et Hyperbole, cum sectio fit per basin. Vid. Fig. XXX. et Conus.

Lineae ducendae instrumentum est amussis seu regula, vulgo Lineale dictum, Graece kanw/n. Vld. Canon.

Linea incidentiae seu linea fiduciae Opticis dicitur, per qvam qvis ad punctum propositum collimat. Ipseque mdius visivus nihil aliud est, qvam linea luminosa, qva species visibilis diffunditur.

Lineae astronomis in theoria planetarum sunt variae, ut linea diametri, apogei et perigei medij motus planetae, veri seu inaeqvalis motus, mediae longitudinis. Vid. Motus.

LINGVA, glw=ssa, caro spongiosa et laxa, inque medio ore figura oblonga, data ad formandam vocem et sapores percipiendos. Pars ejus prior acutior dicitur pro/glwssis2; posterior latior, u(po/glwssis2. Basis ejus jungitur ossi, qvod vocatur os u/oeides2 seu u(yiloeide\s2, super qvo lingva movetur.

Ad lingvae radicem sunt xh/ramoi, foramina in carne tonsillari, unde saliva manat.

*litai\ preces sunt. Inde litaneu/w, precationem adhibeo. Ad litanias pertinent proce siones sacrae. In tribus diebus rogationum ante festum ascensionis, in der Creutzwoche, litania est triduana. Gregoriana litania erat septem dierum.

LITERA gra/mma, est minima pars vocis leu minimum vocis elementum tractaturque in Orthographia, qvoad veram scriptionem; in Orthoepia, qvoad rectam pronunciationem.

Literae alia sunt essentiales, qvae pertinent ad substantiam vocis; aliae accidentales, qvae inserviunt flexiont: item alia gutturales, qvae formantur in gutture aliae palatinae; aliae lingvales; aliae dentales; aliae labiales.

Literae pro epistola sumtae, in ecclesiast ca historia, sunt vel divales sacrae aut augustales, ab imperatore ad ecclesias; vel formatae, canonicae, tetupome/nai ab episcopis ad coepiscopos cum notis p u a p id est,

patris, filii, sancti spiritus: vel catholicae, encyclicae, circulares, ad totam ecclesiam: vel clericae, qvae dabantur sede vacante: vel apostolica dictae etiam Breves, ab episcopis Romanis datae.

Literae, qvae ejusdem sunt organi dicuntur homogeneae, qvales sunt Hebraeis literae [gap: unknown sign]

Litera Dominicalis est una ex septem alphabeti prioribus, qvae per totum annum in Calendario monstrat diem Dominicalem. Invenitur in anno Juliano per cyclum solarem et seqventem tabellam. Cyclus autem solaris invenitur, si anno proposito adduntur 9. et productum dividitur per 28. qvod superest, habetur pro cyclo solari. Qvo invento videtur in tabula lubjecta, qvae sit ipsi subscripta litera, sive solitaria, sive duplex. Solitaria annum communem notat; duplex bissextilem, et tunc superior litera Dominicalis locum habet ante diem bissextum Matthiae in Februario: posterior ad finem usque anni adhibetur.

LIS [2] et litigium in ethicis est contradictio in verbis, ad alium contristandum: et pertinet ad discordiaus, contrariam charitati.

Litis contestatio est, qva reus vel accusatus ad capita accusationis respondet affirmative vel negative: unde oriuntur diversi status Jurediciales. Kriegsbevestigung.

Lis aestimata est, cum res, qvae in judicium venit, a [orig: à] judice aestimata est, qvanti sit.

*l*i*to/ths2 est figura orationis, cum aut negatione contrarii aliqvid asserimus, ut, non est indoctus: aut magna, modestiae causa, verbis extenuamus. Vocatur vulgo leiptoth\, Liptore.

LITTUS est pars terrae, qvae ab aqvis tangitur, qvousque fluctus maximus pervenit.

Littus curvum dicitur Sinus, qvem mare qvasi brachiis complectitur. Eo sinu si naves tuto recipi possunt, dicitur portus.

Liturgia, leitourgi/a, munus et ministerium, imprimisrerum sacrarum. *lei=ton est idem, qvod dhmo/sion, publicum. Qvo referunt celebrationem sacrae coenae: qvam in Romana ecclesia vocant Missam Officium sacrisicium missaticum.

LOCATIO et Conductio, contractus de re alicujus usu vel fructu, aut de hominis opera pro certa mercede.

Locatio et conductio alia est rei, ut domus; alia facti, ut operae praestandae.

Locator est, qvi pretium accipit: Conductor, qvi dat. Ille, si aedes locantur, est dominus; hic inqvilinus.

LOCHIA, purgamenta uteri post partum fluentia, die Nachgeburt mit deme, was folget.

LOCUS Aristoteli definitur per superficiem corporis continentis; Stoicis et Scaligero per spatium corpori locato aeqvale.

Locus est vel naturalis, ad qvem locatum fertur sua natura, et in eo conservatur; vel violentus, in qvem vi locatum detruditur, et propterca in eo non qviescit: item vel communis, qvi multa simul corpora continet, ut auditorium, in qvo plures, auscultant; vel proprius, qviunum tantum corpus continet, ut Petrum: item vel sustinens, ut terra

arboris: vel ambiens, ut aer arboris. Item vel est indesinitus et repletivus, in qvo est Deus, nullibi exclusus, nullibi inclusus: vel definitus, in qvo spiritus creatus est circa spatii occupationem, ut totus sit in toto et totus in qvalibet parte, sed tamen ita definite, ut extra non inveniatur: vel circumscriptivus, commensurativus, occupativus seu physi cus, qvo corpus est in roto spatio, et partes ejus singulae singulas spatii partes accupant.

Locorum differentiae nascuntur, cum alia extra ambitum locatae rei existentia considerantur: et sunt sursum: deorsum: antrorsum: retrorsum: dextrorsum: sinistrorsum.

Locus communis est oratoribus thesis, ad qvam saepe ab hypothesi progrediuntur, causa amplificandi et docendi.

Loci communes sunt veluti cellulae et receptacula, in qvibus sententias memorabiles et ea recondimus, qvae beneficio lectionis vel auditionis percepimus, qvaeque nobis usuitperamus futura.

Loci topici seu dialectici sunt sedes argumentorum, unde depromuntur, qvae ad aliqvid probandum conducunt; unde etiam vocantur Loci communes e. g. exnomine, ex genere, ex causa etc.

Locomotiva est facultas animalis, qva se motu spontaneo movere potest. Naturalis enim moius in animali, qvo denrsum fertur, provenit ab elementis et materia.

Locomotiva facultas dependet 1. ab anima sentiente: 2. ab objecto, qvod movet sensus: 3. a [orig: à] specie objecti in phantasia, qva appetitus movetur: 4. a [orig: â] musculorum nervis et spiritibus animalibus neurospastis i. e. qvi nervos movent: 5. a medio aliqvo immobili tam interno; cui instrum entum motus innititur, ut cum, mota manu, qviescit brachium; qvam externo, super qvo animal movetur, ut homo super terra, piscis super aqvis, avis super aere.

Locutioni oppotatur a)/fwna, cum vox plane amittitur: a)naudi/a et kw/rwsis2, mutitas cum salva voce sermo amittitur: moglalia cum difficulter fio locutio: titubantia et haesitantia, cum oratio non potest statim proferre: Traulores et Labdacismus. cum pro R dicitur L, aut pro C dicitur T.

LOGARITHMI [note of the transcriber: in the print: LOGARTHMI] sunt numeri, qvi proportion alibus adjunct aeqvales

servant differentis: numerorum proportionalium comites aeqvidifferentes, candem inter se servantes rationem.

LOGICA est Aristoteli modus seu methodus sciendi, talis nempe ars, qva intellectum nostrum in suis tribus operationibus informamus, ut verum a [orig: à] falso sciat recte discernere.

Logicae pars generalis dividitur secundum tres operationes mentis in libros tres nempe I. de terminis simplicibus: II. de propositionibus: et III. de syllogismis.

Logicae pars specialis dividitur secundum triplicem materiam itidem in tres libros I. de syllogismo necessario seu demonstratione: II. de syllogismo topico: et III. de syllogismo fallaci seu de fallaciis.

Logica docens seu a [orig: à] rebus avulsae est, qvae praeceptis cettis artem syllogisticam inculcat.

Logica utens seu cum rebus concretae est, qvae docentis logicae praecepta in ipsis rebus exercet.

Logicae objectum qvoad rem consideratam est omne ens; qvoad modum considerandi est ens omne, qvatenus substat notionibus secundis logicis.

LOGISTICA est astronomis, qvae tradit calculum partium astronomicarum in motu vel tempore. Nam in motu circulus 360. graduum est illis totum. cujus sexagena est sexta pars circuli seu 60. gradus; Signum, duodecima pars circuli seu 30. graduum; Scrupulum vero seu minutum est illis sexagesima pars gradus. Sed in tempore Annus est illis totum. mensis, dies, hora sunt partes anni.

*l*o*gismo\s2 est intellectus operatio, qva unum ex alio colligimus: cogitatio, consideratio.

*l*o*gos2, verbum seu sermo est vel e)ndia\qetos2, o( e)/ndos lo/gos2, internus, seu lo/gos2 e)/sw, latens in mente: vel proforiko\s2 seu externus, qvi ore profertur, et dicitur o( e)/cw lo/gos2: item vel u(postatiko/s2 seu substantialis, nempe Filius Dei; vel prolatitius Vid. Sermo.

*lo/gos2 plastiko\s2 est forma substantialis corporis animati, per qvam aliud corpus ejusdem speciei potest procreari.

*lo/goi a)peta/ptwtoi, e)pisthmonikoi\, a)podeiktikoi\ sunt syllogismi et argumentationes firmae et demonstrativae; qvibus opponuntur lo/goi stoxastikoi\ conjecturales; metapi/ptontes2, erronei; kenoi\ vani; a)llo/trioi, alieni; fau=loi, futiles.

LONGITUDO in grammaticis est syllabae. in geometricis lineae. in geographia loci. in astronomia stellae.

Longitudo geometris est qvantitas in longum tantum porrecta, qvalis est linea.

Longitudo stellae apud astronomos est ejus distantia a [orig: à] principio [gap: unknown sign] . numerata secundum signorum seriem.

Longitudo loci apud geographos est distantia a [orig: à] primo Meridiano, numerata in Aeqvatore ab occidente in orientem: spacium videlicet, qvo porrigitur ab occalu versus ortum: de qvo veteres tantum habuerunt cognitos 180. gradus; recentiores autem jam invenerunt ultra terminos orientis et occidentis, a [orig: à] Ptolemaeo constitutos, 160. gradus. ita ut jam de tota longitudine terrae 340. gradus cogniti sint; incogniti adhuc 20. gradus seu 300. milliaria.

LOQVENDI facultas est, qva vocem articulatam ad mentem significandam proferimus. Vid. Locutio.

LOQVACITAS, dissoluta loqvendi intemperantia sine ratione, a)dolesxi/a, a)eilogi/a.

LUX [1], fw=s2: cujus elegantissima doctrina explicatur in peculiari disciplina Optica, qvae est scientia lucis, qvatenus ad visum refertur.

Lux est qvalitas lucidi corporis, orta ex perspicui terminatione, ceu Aristoteles definivit: Si enim condensatur perspicuum, ut non amplius transpareat, dicitur terminatum, et fit lucidum atque coloratum.

Lux secundum alios est qvalitas inhaerens corpori visibili, primo et per se radians, fons radiorum et luminis: cui opponitur umbra.

Lux alia est purissimae, nulli opaco mixta, ut est coelestis: alia mixta et opacata, ut elementaris.

alia congregata, alia disgregata. alia directa, alia refracta. Vid. Radius.

Lumen est lucidi corporis effectum seu imago et species, in perspicuo corpore a [orig: à] luce et radio ernanans, inque latum diffusa.

Lucidum corpus est, qvod lucem et lumen a [orig: à] se spargit: estque semper substantia, et vel lucidum luminasum, ut sol, ignis; vel lucidum illuminatum et coloratum, qvod non videri potest, nisi luce fortiori una cum medio illustretur.

Luminariae vocantur sol et luna, qvia illuminant diem et noctem prae reliqvis astris.

LUCRUM est commodum ex re vel opere perceptum: cui opponitur damnum. Vid Damnum.

Lucrum cessans post moram, cum debitor non solvit constituto die, est, qvod capit in rationem damni emergentis post moram.

Lucta ethicis est inter rationem et affectus, ut in continentia et tolerantia: theologis inter spiritum et carnem; physicis inter elementares qvalitates.

LUMBI sunt pars corporis inferior, cui incumbit corpus sedendo: Vicinum est illis femur a [orig: à] coxendice ad genu productum.

Lumbrici in homine sunt ex putrida materia trium generum: 1. lati, qvi et teniae dicuntur, ad longirudinem intestinorum se qvandoque extendentes, 2 teretes et rotundi qvi freqventissimi. 3. Ascarides, parvuli, instar eorum, qvi in cateis reperiuntur, in intestino recto cum maximo pruritu existentes.

Lunatio est spatium temporis, qvo mensis lunaris synodicus sit ab uno novilunio ad alterum, motu lunae designatum. Ubi notetur versiculus:

In qvo completur, mensi lunatio detur. Sensus est: Novilunium nominandum esse ab eo mense, in qvem

LUSTRUM, qvinqvennium, qvo elapso fiebant pensiones, et luebantur vectigalia. Trium lustrorum systema dicitur Indictio.

Lustrum Julianum est systema IV. annorum Julianorum, qvorum ultimus est dierum 366.

LUXURIA, 1. contraria frugalitati, est supervacanea impensarum profusio. 2. contraria temperantiae, est crapula et vinositas: item perulantia incontinentiae.

LY est terminus scholasticorum, qvo denotatur acceptio vocis materialis. ut ly Mus est monosyllabum. Nos dicimus to\ Mus est monosyliabum.

*l*u*kaiqrwpi/a est morbus seu insania lupina, qva homines sibi persvadent, se esse lupos.

LYCEUM est schola literarum, sic dicta vel a [orig: à] Lyceo Pandionis filio; vel ab Apolline Lyceo.

LYDIUS lapis est coticula, qva probatur aurum, dicta a [orig: â] loco, ubi invenitur.

Lydius modus Musicis dicitur remissus; sicut: Phrygius vehemens; et Doricus mediocris.

LYMPHATICA vasa, venae serum vehentes pro dilutione chyli, ignoratae hactenus, nuper inventae.

*l*u/*s*i*s, solutio argumenti contrarii vel objectionis confutatio; sive illa sit vem sive apparens. Medici lu/sin appellant morbi solutionem paulatim factam, vel ad salutem, vel ad mortem, eamque opponunt crisi.

*lu/simos2 seu solubilis syllogismus, qvi facile dilut potest, qvia non constat ex necessariis, sed tantum ex verisimilibus.

Machina est vel scansoria, a)krobatikh\: vel spirituosa. pneumatikh\: vel tractoria, banausikh/.

*m*a*krologi/a est orationis prolixitas: cui opponitur braxulogi/a, cum oratio nimis brevis est.

Maculae physicis dicuntur, qvae in luna, ut et in sole, inter reliqvas lucidiores videntur nigricantes.

MAGIA magei/a, ars praestandi mira: seu est effectrix mirabilium, qvae vires naturae videntur excedere.

Magiae alia est divinatrix qvae dicitur mantica; alia operatrix, qvae dicitur poetica: item alia licita seu pbilosopbita. alia illicita seu diabolica et daemonica, qvae nititur pacto cum daemonibus, et vocatur etiam necromantica, malefica fascinatrix: dividiturque in varias species: ceu sunt Gastromantia, Hydromantia et aliae artes variae, qvae videantur apud Peucerum.

MAGIS et MINUS dicuntur intensiones graduales qvalitatis, cum illa nobiliore vel ignobiliore se habet modo. Et qvia substantia non potest intendi, hinc dicitur, qvod non recipiat magis et minus.

Secundum magis et minus, kata ple/on kai\ h(=tton, opponitur illi, qvod est kata ge/nos2. Sic distinctio fidei in firmam et langvidam, est non kata ge/nos2, qvia utraque est fides, sed kata mei=zon kai\ h(=tton.

Magnum etiam aliqvid dicitur, in qvo constituendo magna vis est adhibita, ipsumque est res nobilis et clara.

MAJUS et MINUS sunt affectiones secundum qvant tatem, qvando unum excedit alterum magnitudine.

Majus et minus extremum apud logicos dicitur in syllogismo major et minor terminus respectu medii termini, qvo praedicatum in conclusione est majus, subjectum vero minus.

Majus rationis est, cum major gradus in probabilitate attenditur. Hinc illud: Si majus, etiam minus est: Si inest qvod minus inesse videtur, etiam inerit, qvod magis inesse videtur. Alii sic efferunt: Si id inest, qvod majus est, id etiam inerit, qvod minus est.

MAGISTERIUM chymicis et medicis dicitur essentia aliqva, qvae ex toto corpore alicujus rei, citra ullam separationem segregatis impuritatibus, elaboratur et exaltatur. Sic dicitur magisterium tartari, perlatum. Vid. Chymia: estque vel in forma sicca, pulvis ut plurimum candidus per praecipitationem ex certis rebus praeparatus; vel in

forma liqvida nonnihil menstrui cum gentia adhuc conjunctum habens: magisterium magnum, das grossearcanum lapidis philosophici.

MAGISTRATUS dicitur a [orig: à] magistro; et magister a [orig: à] Magis Persarum sapientibus. Hinc qvi in magistratu erant, dicebantur magistri, ut magister militum, scriniorum, populi. offictorum.

Magistratus vulgo sumitur pro principe in republ. qvi habet jurisdictionem supremam: et sic theologi sumunt.

Magistratus politicis dicuntur a)rxai\, leu illi, qvi a [orig: à] principe constituti sunt in aliqva dignitate et potestate, qvorum opera et consilio utatur in judiciis ex jurisdictione exercenda: persona nempe publica, qvae jurisdictioni praeest.

Magistratus alii sunt majores, qvi imperium et potestatem inobedientes coercendi habent, qvales sunt praetores et praefecti urbis; alii minores, qvibus minor in repub. est procuratio, ut Tribuni aerarii, aediles, qvaestores: item alii urbani; alii provinciales; alii municipales: item alii ordinarii, ut praetores; alii extraordinarii, ut dictatores.

MAGMA fex ungventorum qvod post oleorum expressionem relinqvitur [reading uncertain: print faded] , ut magma nucis moschatae.

MAGNUM [2] est, qvod habet continuam qvantitatem: terminus relativus contradistinctus parvo.

Magnum, si contradistingvitur termino relativo parvo, est idem, qvod vastum, grande, ingens, cujus extrema valde distant; sicuti parvum, exile et angustum est, cujus extrema non valde distant; mediocre, qvod magno minus, et minore majus est: longum et prolixum, qvod multum ultra porrigitur, cui opponitur breve et exiguum: altum, procerum, excelsum sublime, editum, qvod admodum sursum porrigitur, cui opponitur humile: eminens, qvod excedit et supergreditur alias magnitudines: elatum, qvod se in altum effert: amplam, qvod excurrit in latitudinem, cui opponitur gracile; turgidum et tumidum, qvod in longitudinem et latitudinem.

Magnitudo est qvantitas continua, cujus partes communi termino copulantur: ceu est linea, superficies et corpus.

Magnitudo est vel physica seu concreta: vel mathematica seu geometrica, seu abstracta.

Magnitudo Geometrica est mensura physicae: estque vel absoluta, ut Jongitudo, latitudo et profunditas; vel comparata, ut parvitas et amplitudo.