CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. MICRAELII LEXICON PHILOSOPHICUM TERMINORUM PHILOSOPHIS USITATORUM ORDINE ALPHABETICO SIC DIGESTORUM, UT INDE FACILE LICEAT COGNOSSE, PRAESERTIM SI TAM LATINUS, QVAM GRAECUS INDEX PRAEMISSUS NON NEGLIGATUR, QVID IN SINGULIS DISCIPLINIS QVOMODO SIT DISTINGVENDUM ET DEFINIENDUM. Editio Secunda ab ipso Authore Correcta et Aucta cum novis novorum Terminorum et Vocabulorum Indicibus. [gap: illustration] STETINI, impensis JEREMIAE MAMPHRASII, Bibliop. Typis MICHAELIS HÖPFNERI, anno CIC ICC LXI.

TENUITAS, subtilitas, humiditatis aereae [orig: aëreae] comes, partes dat subtiles et exiles, concedens aliis corporibus transitum, atque illa etiam facile transiens; qvam conseqvitur plerumque pelluciditas. Opponitur illi crassities.

Tenue, qvod propter subtilitatem et exilitatem partium facile penetrat in corporum poros, et facile etiam penetratur.

Terminus proprie est qvantitatis extremum. Sic terminus lineae est punctum; superficiei, linea; corporis, superficies. Qvod sub aliqvo vel aliqvibus terminis comprehenditur, dicitur Figura.

Terminus in genere sumitur pro cujuscunque rei fine, qvemadmodum mors est terminus rerum. Qvia etiam finis, qvem in agendo nobis proponimus, dicitur terminus, hinc etiam termini vocabulum saepe sumitur pro scopo vel meta praesixa.

Terminum et infinitum Plato opposuit, et per terminum intellexit formam, qvae dat terminationem rei; per infinitum autem materiam.

Per terminum logici intelligunt, qvicqvid nobis ad considerandum suggeritur, et aliqvem significandi modum habet. Et distingvunt (1) inter terminum vocis, et inter terminum rei (2) inter terminum simplicem extra enunciationem; et inter terminum enunciationis, qvi est vel subjectum vel praedicatum; et inter terminum syllogismi, qvi est triplex, nempe Major, qvi est praedicatum conclusionis, et invenitur in majore propositione; Minor, qvi est subjectum conclusionis, et invenitur in minore propositione: et tandem Medius, qvi bis ponitur ante conclusionem. (3) inter terminum materialiter sumtum, ut, Homo est bisyllabum, et inter terminum formaliter sumtum, ut, Homo est animal. (4) inter terminum abstractum et concretum (5) praedicamentalem et transcendentalem (6) finitum et insinitum. (7) collectivum et divisivum. (8) reciprocabiles seu convertibiles, et non reciprocabiles. (9) latiores, et angustiores.

Termini duo sunt relationis, qvos vocant relatum et correlatum. Tandem distingvunt cum Physicis inter terminum A qvo, unde sit motus; et inter terminum Ad qvem, ubi desinit.

Terminatio est, qvares suis terminis finitur. Estqve vel essentiae et qvalitatum, ut in omnibus creaturis; vel qvantitatis, ut in corporibus.

Terra sita est in medio mundi, qvia horizon coelum dividit in duas medictates, et qvia stellarum magnitudines et intervalla ubiqve locorum sunt eadem, tempus ab ortu in meridiem est ei aeqvale, qvod est a [orig: à] meridie ab occasum.

Terrae ambitus seu circumferentia terrae circumferentia est 5400. milliarium Germanicorum: qvia singuli gradus in terra (qvorum 360.) aeqvant 15. milliaria. Hinc patet, qvia circumferentia ad diametrumse habet ut 22. ad 7. qvod diameter terrae sit 1718. mill: cum duabus undecimis.

Terram definiunt physici per elementum siccissimum, frigidissimum et gravissimum. Ubi notetur, qvod licet ignis sit siccissimus, qvoad operationem; terra tamen sit siccissima, qvoad gradum: qvemadmodum in aere [orig: aëre] est summa humiditas qvoad gradum; sed in aqva qvoad operationem.

Terras Physici in specie vocant mineralia sicca, ex qvibus fiunt colores; qvalis est ochra, chrysocolla, gypsum.

Terrae preciosae dicuntur, qvae vim medendi aliqvam in se habent: qvalis est bolus vel terra Armenia, et terra sigillata vel sigillum Lemnium, qvae venenum arcent: rubricae Sinopica, terra Eretbris, Samia, Cbia, qvae adstringunt.

Terrae motus est concussio partium terrae, ex conflictu et impulsu spirituum cavitatibus terrae inclusorum, et ex meatibus ejus vi erumpentium.

Terrae motus alius est tremor, qvo terra red ditur tremula; alius pulsus, cujus vis est major: item alius est continuus, ubi tota exhalatio continuo egreditur; alius interruptus.

Terra dividitur in 360. gradus, ut qvivis alius circulus. Qvilibet gradus est 15. milli. Germ.

Terrae igitur perimeter est 5400. mill: Germ; diameter est 1718 2/15 Nam sicut 22. ad 7. ita perimeterse habet ad diametrum. Semidiameter seu profunditas terrae, a [orig: â]

Terrae longitudo est tractus ejus ab ortu in occasum; latitudo a [orig: â] meridie versus septentrionem.

Terra cum aqvis unum globum rotundum efficit, ut patet ex umbra terrae in eclipsi lunari.

Territorium, terrae spatium, pertinens ad certum dominum, qvi intra illos fines jus terrendi habet.

TESTAMENTUM, qvo qvis ultimam suam voluntatem solenniter contestatur de eo, qvod post mortem valt fieri.

Testamentum olim fiebat vel in comitiis calatis tempore pacis; vel in procinctu, cum cives in praelium erant exituri; vel per aes et libram, nempe per emancipationem seu imaginariam venditionem.

Testamentum est vel solemne, qvod fit coram septem testibus, vel minus solemne, ut patris inter liberos, vel praesentibus duobus testibus, vel schedula; et rusticorum, coram tribus vel qvinqve; vel ad pias causas coram qvinqve testibus; vel per codicillos.

Testamentum solemne est vel scriptum in scriptis, vel nuncupativum, qvod viva voce fit coram septem testibus.

Testamentum vel est paganum, extra bellum, vel militare, sive extra conflictum, sive in conflictu, qvod etiam ratum est, non adhibitis solemnitatibus in testamento pagano adhiberi solitis.

Testamentum est vel legitimum et justum. vel inofficiosum, qvod certis personis sine jure praeteritis vel exheredatis non fit ex officio pietatis. Et qvi ita sunt praeteriti, illis competit Qverela inofficiosi.

Testamentum generalius sumitur theologis pro foedere, sive legali, qvod vocatur vetus testamentum; sive evangelico, qvod dicitur novam.

TESTES, o)/rxeis2, di/dumai i. e. gemelli: qvorum involucrum dicitur e)pididumi/s2. Vid. Vasa seminaria.

Testimonium est vel vere divinum, qvale est in sacra scriptura, qvodque est fundamentum omnis Theologiae Christianae; vel fallax, qvale est in gentilium oraculis et haruspicum responsis.

Testimonium aliud est veterum, ut philosophorum priscorum et historicorum: aliud novorum, qvi sunt vel participes periculi, vel extra periculum. item vel fide digni, vel non probati. vel jurati, vel injurati.

THALASSIARCHA est maris praefectus, dictus alias Admiralius vel Ammilarius, ab Arabico Emir vel Amira, qvod praefectum vel dominum significat. *qa/lassa autem est mare.

*q*a*r)r(ale/a [note of the transcriber: in the print: *far)r(ale/a ] Vid. Fortitudo.

*q*a*umatourgi/a [note of the transcriber: in the print: *f*a*umatourgi/a ], miraculorum patratio.

THEMA, positio, ipsa qvaestio, qvae oratori, vel logico, vel philosopho, vel cuivis alii proponitur consideranda.

Thema aliud est simplex, ut Deus; aliud conjunctum, ut: an Deus sit omnipotens? item aliud generale et infinitum. aliud speciale et finitum. Illud dicitur thesis, hoc hypothesis.

Thema Coeli est repraesentatio XII. domuum coeli ad qvodvis temporis momentum.

Thematum coeli correctiones astrologi tres habent: 1. per trutinam Hermetis, cum correctio temporis nativitatis fit per conceptionem seu per tempus morae, qvo foetus in utero matris fuit. 2. per Animodar seu per Almusteli, cum cortectio fit per planetam, qvi in gradu novilunii vel plenilunii proxime nativitatem antecedentis est Almuten. 3. per fortuita nati accidentia.

Thematographia compositionem et usum tabularum astronomicarum ostendit, unde themata seu figurae coelestes, ceu loqvuntur, erigi possunt.

THEOLOGIA est doctrina de Deo et rebus divinis, estque vel revelata et tradita in ecclesia Christi, tam ex V. qvam ex N. T. vel naturalis et dicitur metaphysica, in qva nihil proprie aliud agitur, qvam ut ex analogia omnium aliarum rerum ens optimum, maximum et beatissimum inqviratur, qvod sit vere unum, bonum, verum, actus purissimus, et causa omnium rerum. Vocatur etiam qeosofi/a.

Theologia mystica est secreta, qva per transcensionem omnium creaturarum ad Dei agnitionem adscenditur.

Theorema est geometris species demonstrationis seu propositionis demonstrativae, qva proprietas aliqva qvantitatum inqviritur: sicuti problema illis dicitur, qvod jubet aliqvid constituere: et lemma, qvod assumitur ad alias demonstrationes, et de qvo non agitur principaliter.

Theoretica philosophia est, qvae in speculandis rebus occupatur, nec se demittit ad agendum, ut practica.

Theorica, rectius Theoria Planetarum, dicitur doctrina de motibus propriis secundorum mobilium.

THESIS est positio circumstantiis nuda, seu generalis et indeterminata assertio; sicuti hypothesis effertur per circumstantias loci, personarum et temporum.

Thesis qvandoque opponitur hypothesi, ut genus speciei, aliqvando fu/sei seu natura. aliqvando a)/rsei seu negationi, et tunc sumitur pro affirmatione.

THERAPEUTICA, pars medicinae, in qva docetur methodus medendi, nempe ars curatoria.

THESAURUS in genere est, qvod in futurum usum asservatur, qvasi qei\s2 ei)s2 au)/rion, positus in crastinum seu futurum.

Thesaurus in specie est vetus qvaedam pecuniae depositio vel defossio, cujus non extat memoria, ut dominum jam non habeat.

THORAX, illa pars corporis, qvae sita est inter claviculas et diaphragma. Inde etiam armatura circumdans hanc partem corporis dicitur, Krebs, Brustharnisch.

Thoracis pars anterior dicitur pectus, sth=qos2; posterior dorsum seu tergus (cujus partes sunt humeri et scapulae. in termedia, pleurai\ seu latera. in qvibus epipleura seu locus laterum superior; mesopleura seu intercostalia. Medium pectoris usque ad cartilaginem dicitur Sternon, Hertzgrüblein. Pars intermammillaris dicitur metamazius. ubi etiam mammae, seu tittoi\ et mamillae, per qvarum papillas seu qhla\s2 infans lac sugit. Sub mammis est proka/rdion.

*q*u/*mos2, caro glandulosa sub jugulo, substrata venis et arteriis ascendentibus, rubeseens in ira. Unde pro ipsa ira vel excandescentia sumitur. Vid. Appetitus.

*to\ qumiko\n pars animi irascibilis; sicuti to\ e)piqumiko\n, concupiscibilis. et to\ h(gemoniko\n, rationalis.

TIMIDITAS et timor ita differunt, ut timiditas sit vitium fortitudini contrarium; timor autem sit affectus, qvi malum imminens abhorret: conturbatio animi in expectatione mali.

Timor Dei theologis sumitur in bonam partem pro reverentia Dei, praesertim si sit non timor servilis, sed filialis.

TMESIS, vocis per aliqvid interjectum divisio. Dicitur etiam diakoph\ et diai/resis2: ut est illud Ennii: Transfigit telo, saxo cere comminuit [correction of the transcriber; in the print comminunuit] brum.

TITULUS est inscriptio, olim facta rubro, sicuti textus nigro. Hinc dicitur etiam rubrica apud Ictos, sicuti nigrum apud illos est textus.

TONITRU, sonus in nube excitatus a [orig: à] discussione vel eruptione exhalationis calidae et siccae, qvaerentis exitum, et nubis latera valide pulsantis. Vid. Fulmen.

TONSURA clericalis, qva qvis initiatur ordinibus sacris vel monachatus. Inde tonsuratus.

*to/poi sunt aut loci dialectici, ut causa, effectus, contraria, similia: aut rhetorici, ut honestum, utile, jucundum.

TOPICA sunt libri Aristotelis dialectici VIII. in qvibus ex certis locis argumenta eruuntur, si aliqvid demonstrandum est.

Totius vocabulum etiam trahitur ad illa, qvae partes proprie non habent. Sic Deus metaphysicis dicitur Totum perfectionale. Formae et animae, qvae ex diversis potentiis diversas edunt operationes, vocantur Totum potentionale seu potestativum. Genera et species, qvae in pluribus inferioribns tanqvam partibus subjectivis multiplicantur, vocantur Totum universale. Totum physicum essentiale dicitur, qvod constat ex materia et forma. Totum integrale est, qvod constat membris seu partibus qvantitativis. Et hoc est vel totum homogeneum seu o(mogene\s2, qvod eandem habet cum partibus definitionem; vel beterogeneum et organicum. Si plures unitates uniuntur, dicitur Totum numerale seu arithmeticum. Si substantia cum accidente conjungitur, dicitur Totum aggregatum.

Totum rei est totum, qvatenus certae alicui parti actus tribuitur. Sic totus homo loqvitur, sed non totum hominis, qvia oculi et manus ejus non loqvontur.

Totaliter [note of the transcriber: in the print: Tortaliter], o(/lws2, dicitur, qvod est secundum omnem modum et perfectionem.

Totalitas dicitur vel secundum perfectam rationem essentiae, vel secundum qvantitatem.

TRACHITES est asperitas sermonis seu aspera sententia in oratione per qvandam par)r(hsi/an. e.g. Hoc qvi non videt, est excors; qvi cum videt, non deeernit, est impius.

Tractilia sunt, qvorum superficies propter continuitatem et humoris viscositatem porrigitur in latum: sicuti ductilia sunt, qvae poros plurimos habent cum humoris viscositate.

Traditio Ictis est species juris acqvirendi, qva res corporalis a [orig: à] domino traditur alteri ad dominium transferendum.

Traditio qvasi vel ficta est, qva non de manu in manum res traditur, sed solo affectu, animo et interpretatione juris transfertur, sive per clavium traditionem, sive per instrumenti porrectionem, aut per alios modos. Dicitur etiam traditio brevimanu facta.