10/2007; 01/2010; 03/2011 Reinhard Gruhl markup
text typed - structural tagging completed - spell check partially performed - no orthographical standardization

---

image: s001

C. [abbr.: Conradi] S. [abbr.: Samuelis] SCHVRTZFLEISCHII NOMENCLATOR STRATEGICVS, sive INDEX Militarium, aliorumque difficiliorum in litteris publice adferri solitis, occurrentium Vocabulorum, Latine redditorum, Nouis accessionibus adauctus publicae primum luci expositus: Adiuncti sunt SEX Latinitatis Corrupta et Incorruptae INDICES, In usum Studiosae Iuuentutis Ill. Paedag. [abbr.: Paedagogii] Gissensis excusi. Adcurante M. [abbr.: Magistro] SIM. [abbr.: Simone] HENRICO BVFFIO, Ill. Paedag. Giss. Pr. [abbr.: Praeceptore] Cl. GISSAE, Impensis IOANNIS MüLLERI, ANNO CIC IC CCXX.

---

image: s002
[gap: body text of Schurzfleisch, Nomenclator]

---

page 85, image: s085

CL. VIRI GOTHOFREDI VOIGTII SEX Latinitatis Corruptae et Incorruptae INDICES In usum Studiosae Iuuentutis Ill. Paedag. Gissensis excusi.

---

page 86, image: s086
[gap: praeliminaria]

---

page 94, image: s094

INDEX I. VOCABVLORVM vulgo quidem, sed a scriptoribus idoneis nunquam receptorum.

A.

BARBARA. / LATINA.

Abbatissa. Dux et rectrix virginum Deo sacrarum.

* Abbreuiate. Breuibus uerbis.

Abbreuiatio. Compendium lectionis et scripturae, siue notae compendiariae.

* Abbreuiator. Qui opus aliquod in breuem summam colligit aut contrahit.

* Abbreuiatura. Scripturae compendium.

* Abecedarius [1]. Praeceptor, qui pueros docet elementa literarum.

Abominabilis [1]. Detestabilis, detestandus.

Abominatio. Exsecratio.

Acquisitio [1]. Comparatio.

Addititius. Additus vel appositus.

Adiacentia, ae. Affinitas, adhaesio.

Adoptatio. Adoptio.

Adytus. Adytum.

---

page 95, image: s095

Aequilaterus. Huic spatio ductum simili latus extat utrumque.

Aera. Epocha, supputationis initium.

Aeternaliter. Aeternum, in omne aeuum.

Aethiopissa. Aethiopis.

Affectuosus. Qui animi motus concitat.

Affirmatiua. Aientia.

Afflatio. Afflatus.

Agibilis. Agendus.

Agillimus. Agilissimus, valde agilis.

Agonizare [1]. Animam agere.

Albedo [1]. est vox Sulp. Seueri. Albor, Albitudo, color albus.

Aliqualiter. Aliquo modo, quadantenus.

Alternatio. Vicissitudo.

Amicabiliter. Amice.

Amodo. Posthac.

Amphibologia. Amphibolia.

Anatomia. Anatome.

* Angustiare. Affligere.

Animalculum. Bestiola.

Animitus. Ex animo.

Annihilare. In nihilum redigere.

Annullare. Abolere, antiquare.

Apparentia. Species, visio, visus.

Appropriare [1]. Proprium facere, vindicare, adsciscere.

* Approximare. Appropinquare.

* Approximatio. Appropinquatio.

---

page 96, image: s096

Appulit nauis [1]. Appulit ventus, homo: nauis appulsa est.

Aptitudo. Habilitas.

Archidux. Dux Princeps et primarius.

Arrestare. Sub placito Principis vel curiae detinere.

Artista. Artifex.

Assecurare. Securum reddere.

Assistentia. Auxilium, praesentia.

Assuefactio. Consuetudo, usus, exercitatio.

Audibilis. Cadens sub auditum.

Augmentabilis. Crescendi accessionem habens.

Augmentare [1]. Augere.

Augmentator. Amplificator.

Authentice. Cum auctoritate.

B.

Balbuties. Haesitantia linguae.

Balsamo. Condio

Bannus. Exsilium.

Bannire. In exilium agere.

Barbitonsor. Tonsor, tonstrix.

Beatificare [1]. Beatorum numero addere.

Benefactor. Beneficus, bene meritus.

Beneplacitum. Voluntas, sententia.

Bestialis. Bestiis conueniens.

Bibitio. Potatio.

Bibliothecarius. Bibliothecae custos, praefectus.

Bibo, onis. Heluo, bibendi auidus.

---

page 97, image: s097

Bidellus. Minister; apparitor; a pedibus.

Bigamus. Digamus.

Boatus. Mugitus.

Boraeus. Boreus.

Bouinus. Bubulus.

Brumosus. Brumalis.

C.

Calefactiuum. Quod calefacit.

Caliditas. Calor.

Caligae [1], pro femoral. aut tibial. Sunt enim calcei militares.

Calumniose. Per calumniam, contumeliose, iniuriose.

Camlium. Collybus, commutatio pecuniae.

Camera [1] pro cubiculo. Est enim fornix, sive testudo.

Cancerosus. Cancro laborans, carcinomate obsessus.

Canonice. Ex praescripto canonum.

Canonizare [1]. In canonem referre.

Canonizari. Sanctorum in coelo ordinibus adscribi,

Capitaneus. Centurio, ordinum ductor.

Captiuare. Capere captiuum detinere; in custodiam tradere, in vinculis habere, captos tener.

---

page 98, image: s098

Carentia. Inopia, egestas, priuatio, absentia.

* Carminice. Ligata oratione.

* Carminicus. Metricus.

Casualis. Fortuitus.

Casualiter. Fortuito, casu.

* Catenare. Catenis vincire.

Causare. Efficere.

* Causatissime. Optimo iure.

Centesies. Centies.

* Certiorare. Certiorem facere.

Certitudo [1]. Certum, indubitatum, res exploratissimae veritatis.

Ceruicosus. Pertinax.

Cespito [1]. Erro, halucinor.

Charitatiue. Ex charitate.

Chronica. Chronicum.

Cicindela. Lucerna pensilis.

Circulariter. In orbem, circulatim.

Clausura. Inclusio,

Coadiuto. Adiuvo.

Coelicus. Coelestis, supernus.

Cognoscibilis. Cognitionem habens, quod cognosci potest.

Coincido. Simul incido, tantundem valere. Haec in unam formam cadunt omnia.

Colendissimus. Cum primis colendus.

Collaterale. Quod a latere constitutum est.

---

page 99, image: s099

Colaterales. Proximi, quorum alter claudit latus alterius.

Collegiatum. In corpus aliquod siue collegium redactum.

Collimare. Collineare.

Comitatio. Comitatus.

Comitissa. Domina Comes, Comes illustrissima.

Comitiua. Comitatus viae, vel dignitas Comitum Aulae Caesareae.

Commater. Susceptrix, sacrae initiationis arbitra.

Commensalis. Conuictor,

Commissarius. Index, rei inquisitor.

Commonitorium Commonitio.

Comparatiue Comparate.

Compassio. Misericordia, vel [gap: Greek word(s)] .

Compater. Sponsor fidei, offerens, susceptor, sacrae initiationis arbiter.

Compati [1]. Conuenire, vel misericordia commoueri, vel vicem alicuius dolere.

Compatriota. [gap: Greek word(s)] , conterraneus, popularis.

Complacentia. Oblectatio.

Completorium. Complementum.

Complexio [1], pro temperamento. Complexio [correction of the transcriber; in the print Complaxio] enim est complexus.

---

page 100, image: s100

Computus [1] (Firm.) Computatio.

Concatenatus. Catenatus.

Concaussa. Adiuuans causa.

Concernere. Ad aliquid pertinere.

Conciuis. Ciuis.

Concordantia [1]. Consensus, loca parallela.

Concordantia [2]. Index omnium vocum, consensus rerum, concentus, harmonia.

Condescendo. Condescendere. Alienae sententiae adscribo. In alicuius sententiam abire. Alicuius ingenio se conformare.

Conditionaliter. Sub, vel cum conditione, ea lege.

Condolentia. [gap: Greek word(s)] , societas aegritudinis.

Condoleo tibi, est enim condoleo idem quod doleo. Tuum casum doleo.

Confabulatio. Colloquium.

Confessarius. Esse alicui a concionibus.

Confessionarius. Esse alicui a concionibus.

Confrater. Collega, frater.

Congaudere. Vna gaudere.

Connumero. Numero, ad numerum adscribo.

---

page 101, image: s101

Conscientiarius. A confessionibus.

Conscientiosus. Justus, Numinis metuens, nihil acturus, quod iniquum putet.

Consodalis. Sodalis.

Contradictorius. Contrarius.

Contrarior. Aduersor.

Contrariantur sibi. Sunt sibi contrarii.

Contribulis. Tribulis.

Contributio. Tributum.

Controuertitur. In controuersia est, in controuersiam vocatur, controuersia mouetur, ea res in controuersia versatur, controuersia est de eo.

Coordinare. In ordinem adducere, ordinare.

Copia [1]. Exemplum apographum.

Cordialiter. Ex animo.

Correcte. Emendate.

Correlatiua. Quae sub eandem rationem cadunt.

Correspondentia. Consensus.

Correspondere. Respondere, consonare, consentire.

Cossis. Cossus.

Crapulor. Crapula laborare.

Creatura [1]. Res creata.

Criminalis. Capitalis.

Crinosus. Crinitus.

---

page 102, image: s102

Cuculla. Cucullus.

Culcitra [1]. Culcita, a calcando.

Curabile. Medicabile, sanabile.

* Cursorie. Cursim.

Curuitas. Aduncitas.

Cyclopaedia. *egkuklopaideia.

D.

Dapifer, Dapes ferens.

Dapsilitas. Liberalitas, abundantia.

Deauratus. Inauratus.

Decanus. Decurio, vel primum locum tenens in familia aliqua.

Decapitare. Securi ferire, ceruices resecare.

Deceptio. Circumscriptio, captio, fraus.

Deceptorius. Veteratorius, insidiosus.

Degradare. De gradu dignitatis reiicere.

Dehonesto. Contumelia, ignominia afficio. Dehonestamentum tamen ap. Sallustium legitur.

Deifico [1]. In Deos refero, consecro.

Depraedari [1]. Praedari, spoliare.

Derisio. Ludibrium, irrisio.

Desolatio. Excidium, vastitas.

Desolare [1], pro diruere. Destruere, evertere.

---

page 103, image: s103

Dictamen rationis. Praescriptum rationis.

Dictionarium. Liber de vocum significationibus.

Diescit. Dilucescit, dies oritur.

Dietim. Indies, quotidie.

Digeries. Digestio.

Digladiabilis. Cuius caussa gladiis rem geri operae pretium est.

Dilatatus. Longe lateque dissitus.

* Disciplinatus. Bonis moribus, beneficio disciplinae praeditus.

Discordantia. Discrepantia.

Discorditer. Animo discordi,

* Discursus. Sermo, dissertatio.

Disparitas. Varietas.

Dispensare [1], pro legibus soluere, et gratiam facere. Est enim disponere, distribuere.

* Distractio Venditio.

* Districtus. Territorium.

Ditio [1], pro regione alicui subiecta. Est enim Imperium, potestas.

Diuersifico. Vario.

Diuersimode. Non uno modo, alio atque alio modo.

Diuinator. Diuinans.

Diuisibile. Diuiduum.

Diuisim. Separatim, seorsim.

---

page 104, image: s104

Dociliter. Intelligenter.

Docillimus. Admodum docilis.

Dolorificus. Qui affert dolorem.

Dolorosus. Moestus, tristis.

Dominicale. Quod in festum diem incidit.

Ducissa. Domina Dux, dux celsissima.

E.

E contra [1]. E conuerso E contrario, ex contrario, contra.

Effectiue. Efficaciter, efficienter.

Effectiuus. Idoneus ad efficiendum, vim efficiendi habens.

Efformo. Effingo, exprimo.

Elucesco. Eluceo, dilucesco.

Encyclopaedia. Omnium bonarum artium varietas cognata, (orbis disciplinarum.)

Eremita [1]. Solitarius, seorsim degens.

Exardeo. Exardesco.

Excessiue. Supra et praeter modum.

* Explantare. Eradicare.

Extemporaneus. Extemporalis.

Extraordinarie. Extra ordinem, vel modo ex traordinario.

Extrinsece. Extrinsecus.

F.

Fabulo, onis. Fabulator.

Factiuus. Efficiendi vi praeditus.

Famigero. Famam diffundo.

---

page 105, image: s105

Felicito. Felicitatem do, fortuno.

Femen. Femur.

Festinantia. Festinatio.

Festinare. Festum diem agere, celebrare.

Feudum. Praedium beneficiarium.

Fiducialiter. Cum fiducia.

* Filialis, e. Quod est filii, quod filium decet.

Finalis. *teliko/s2.

Finaliter. Denique, ad finem usque, ad ultimum, nouissime.

Fixe. Acriter, animo acri et intento.

* Flauedo. Flauus color.

Florenus. Numus aureus.

Fluxus. Fluxio.

Foraminatus. Perforatus.

Fortalitium. Propugnaculum castellum.

Fortificare. Munire, communire.

Frigefacio [1]. Refrigero.

Frigefio. Refrigeror.

Frigefactiuum. Refrigerans, frigorificum.

Frixorium. Sartago.

Fructifico. Fructum edo, fero, fruges fundo.

* Frustraneus. Sine fructu, frustra susceptus.

Fugaciter. Fugientium more.

Fundamentalis. Solidus, accuratus, solido fundamento impositus, accurate, bene fundatus, ad fundamentum pertinens.

Fundulus. Gobius [sic] fluuiatilis.

---

page 106, image: s106

G.

Gaudenter. Cum gaudio, laeto animo.

Gaudimonium. Gaudium.

Generalitas. Vniuersitas.

Glorifico. (quanquam in Ecclesiastico argumento hoc forsan ferendum sit.) Celebro, laudo, extollo.

Glossare. Interpretari, explanare, exponere.

Gratitudo. Gratus animus, memoria beneficii, memor beneficii animus.

* Grauamen. Querela.

Gressibile. Gradiens.

Grossus [1], e, ssitudo. Crassus, e, ssitudo.

Gulositas. Ventris et gutturis vitium.

H.

Habilitatio. Id, quo quis habilis fit ad aliquid.

Haereditare, haeredare. Hereditatem adire.

Hebdomadatim. Quauis (dierum) hebdomade.

Homagium. Clientela, sacramentum,

Humiliare, humilificare. Submittere.

---

page 107, image: s107

I.

Idoneitas est in eo. Est idoneus.

Ignoranter [1]. (est Cypriani.) Inscienter, per ignorantiam.

* Illatinus. Non Latinus.

Illegitimus. Nullum habens ius, legi repugnans.

Immaneo. Perseuero.

Immediate. Proxime.

Immediatus. Proximus, [gap: Greek word(s)] .

Immoriger. Non obediens, minus vel male moriger.

Impetuositas. Impetus.

Imperfecte [1]. Opere imperfecto.

Impertinens. Ad causam non pertinens, quod extra causam dicitur, nihil ad rem pertinens.

Importantia. Momentum, pondus.

Impraegnare. Stuprare, grauidam reddere.

* Impuber. Impubes, impubis, eris.

* Inaduertentia. Inconsiderantia.

Incertitudo. Incertum in gen. neut. ut incertum litis.

Incidentaliter. Casu, praeter opinionem, exspectationem,

Incidenter. In transcursu, [gap: Greek word(s)] .

Incompetens. Judex non legitimus, qui iudex non est in aliquem.

Inconsideratio. Inconsiderantia.

---

page 108, image: s108

Incorrigibilis. Insanabilis, desperatus, inemendabilis, cuius corrigendi nulla spes superest.

Incurabilis [1]. Immedicabilis, desperatus, insanabilis.

Indigestio. Cruditas.

Indebite. Immerito, iniuste.

Indispositus [1]. Crudus, inordinatus.

Indiuisibilis. Indiuiduus.

Ineloquens. In dicendo infans, parum disertus, minime facundus.

Ineptitudo. Natura inhabilis.

Inexstinguibilis. Inexstinctus.

Inferioritas. Inferior ordo.

Infideliter. Mala fide.

Infinities. Infinite.

Infirmiter. Infirme.

Ingurgitatio. Crapula, ebrietas, Threicia amystis.

Inhonoro. (inhonoratus tamen ap. Cic. legitur. Ignominia afficio.

Inhospitaliter. Inhospitalium more.

* Iniuriare. Iniuriam inferre, iniuria afficere.

Inobediens [1], entia, ae. Non obediens, non obedientis culpa.

Inordinatio. Confusio, ordinis perturbatio.

Insensatus. Sensu destitutus.

---

page 109, image: s109

Insensibilitas. Stupor.

Insensitiuus. Sensum non habens.

Insignium. Insigne, signum.

Insolite. Insolenter.

Insolo. Soli expono, ut calore eius siccetur, vel ad solem sicco.

Insufficienter. Nimis parce, exigue.

Insufflare. Flatu indere, flando ingerere.

Integraliter. Plene, integre.

Intelligibiliter. Intelligenter.

* Intercapedinare. Interuallum s. intercapedinem facere.

Interfectio. Occisio, caedes.

Interlocutorium. Interlocutio.

Interludium. Ludus iocusque intermistus.

Intertexo [1]. Intexo.

Interula. Subucula linea.

Intimatio. Denunciatio.

Intimior. Secretior, amicior, familiarior.

Intitulo. Inscribo.

Inthronizare. In regali, uel Episcopi solio collocare, Regem creare.

Intoxicare. Veneno interficere, inficere.

Intrinsece. Intrinsecus.

Inuentarium. Bonorum index, commentarius, commentarium bonorum inscribere, die Güter inuentiren.

---

page 110, image: s110

Inuestitura. Confirmatio,

Inuiolandus, Sacrosanctus, sacer.

Inuiolabiliter. Inuiolate.

Inuoluntarium. Non voluntarium.

Jocare, ioculari. Jocari.

Irrationabiliter. Temere, sine ratione, [gap: Greek word(s)] .

Irreconciliabilis Inexpiabilis.

Irregularitas. Commissum contra regulam viuendi; delictum aduersus canones.

* Irregularis. Declinans a regula, enormis.

Irremissibilis. Inexpiabilis.

Irremissibiliter. Nulla veniae spe.

Irreparabiliter. Irreparabili iactura.

Irreuocabiliter. Irreuocabili conditione.

L.

Labium. Labrum, Labellum.

Lacessitio. Concertatio, certamen, contentio.

Lacrymabiliter. Cum gemitu lacrymabili.

Lacticinium. Opus lactarium.

Lapidicina [1]. Lapicaedina, Lapicidina.

Laniatio. Laniatus.

* Lataraliter. A latere.

Lautor uel lotor. Is qui lauat.

Laxatiuum. Laxans, laxandi vi praeditum, quod corporis meatus aperit.

* Lectualia. Culcita, lodices et alia, quorum usus in lecto.

---

page 111, image: s111

Legalitas. Legum obseruantia.

Legaliter. Secundum legem.

Legitimare. Legitimum reddere, natalibus restituere.

Leuatiuum. Quod leuamentum praestat.

Leuidensa. Leuidensis. e,

Leuca. Spatium bis mille stadiorum.

Licite. Honeste, iuste.

Licentiatus. Honores proximos a Doctore consecutus, admissus ad Professionem Theologiae, Juris, Medicinae.

Liga. Foedus, foederatio.

Litania [1]. Preces Ecclesiae supplices.

Litigatio. Concertatio,

Litteraliter. Ad literam, ad verbum.

* Liuorosus. Liuoris plenus, ex plagis liuidus.

Locatitius. Qui alteri locatus a domino,

Lubricitas. Lubicrum.

* Lucta. Luctatio.

Ludicer, crus. Neutrum inuenitur apud auctores.

Luscus pro schielend. Est enim unoculus, [gap: Greek word(s)] , (altero captus oculo.)

M.

Maculatura. Litura, schediasma lituris obsitum.

Magnalia. Magna ac miranda.

---

page 112, image: s112

Magnanimiter. Magno animo.

Magnificens. Magnificus.

Mandatarius. Accensus, apparitor.

* Mansionarius. Qui praestat mansionem, h. e. qui missum, vel hominem regium, tecto excipit, eique ex regio praescripto pro dignitate alimentum et viaticum praebet.

Materna lingua [1]. Lingua uernacula.

Matricula [1]. Index nominum.

Matrina. Nouerca, vel ea, quae de sacro suscepit fonte.

Maxima [1], ae, in topicis. Axioma, regula.

Mechanicae artes [1], pro arte sutoris, textoris, sartoris, etc. Sellulariae et illiberales. Mechanicae enim ingenii magis postulant, quam manuumlaborem, ut architectura militaris, etc.

Medicinaliter. Ope, vel manu medica.

Mediate. Remote, interueniente alio.

Mediator [1]. Conciliator, sequester, internuncius, interpres.

* Memorare [1], memoriren. Memoriae infigere.

Mensurare. Metiri.

Mentaliter. Mente ac cogitatione.

---

page 113, image: s113

Metitus. Mensus.

Meridionalis [1]. (nisi aliquid tribuis spur. inscript. Gruteri.) * Habet tamen Firm. Meridianus, meridialis.

Mille forme. Quod millenum est generum. seu formarum.

Mille artifex. Gnarus mille artium.

Millio. Millies mille, mille chiliades.

Mingo. (Mart. minxi. ) Meio.

Ministerialis. Ministrator, trix.

Miraculosus. Mirabilis, portentosus.

Misericorditer. Miseratione aliorum.

Modifico. Modum constituo.

Modernus [1]. Recentior, iunior, nostri temporis.

Moenium. Moenia.

Molendinum. Domus, ubi molitur.

Molendinarius. Molitor.

Molesto. Molestiam affero.

Mollifico. Mollio.

Momentaneus. Momento temporis durans.

* Momentaliter. Momento, puncto temporis, confestim.

Monetarius. Monetalis, qui monetam cudit

Monialis. Virgo dicata Christo.

Montuosus. Montosus.

---

page 114, image: s114

Moralitas. Morum conditio, mores bene maleve compositi.

Morsellus. Buccella.

Mortificare [1]. Enecare, occidere.

Muccinum. Linteolum, quo mucum narium rapimus.

Mulius. Mulio.

Multoties. Crebro, saepius, identidem.

Murator. Murorum structor.

Musaeum [1]. Museum, quia [gap: Greek word(s)]

Mutuare [1], pro mutuum dare, Est enim mutuum sumere.

N.

Nauiarchus. Gubernator nauis.

Necessito. Necessitatem impono, affero.

Negatiuus. Negans.

Neutralis. Neutrius partis, otiosus, medius.

Neutralitas. Ea conditio siue ratio, qua quis neutrius est partis prae altera studiosus.

Nigredo [1]. Appuleii et Mart. Capellae Nigrities, nigritudo.

Nigromantia. Necromantia.

* Nocitus sum. Laesus sum, ille nocuit mihi.

Nocuus. Infestus, perniciosus.

Notorie. Manifeste, aperte.

Nouendecim. Vndeuiginti.

---

page 115, image: s115

Nouercante fortuna. Aduersante fortuna.

Nubilosus. Nebulosus.

Nullatenus [1]. Neutiquam, non omnino.

O.

Obiectio. Argumentum in contrarium adductum.

Obseruandissimus. Cum primis obseruandus.

Obuiatio. Occursus.

Octenus [1]. Octonus.

Oculariter [1]. Ipso intuitu, oculorum indicio.

Octodecim. Duodeuiginti, decem et octo.

Octuaginta. Octoginta.

Offatim. Particulatim, ad modum, quo cum offam obiicimus,

Officialis. Minister, magistratus.

Oratorium. Locus orationis.

Orditus. Orsus.

* Oretenus. Coram.

* Orphanus. Qui caret patre, praesidioque paterno.

P.

Pacifice. Pacate, tranquille.

Palliditas. Pallor.

Panifex. Pistor.

Pariformiter. Aeque, pariter, similiter.

Parochia. Paroecia.

---

page 116, image: s116

Partialis. Partium studiis abreptus.

Particularis. Singularis, in parte praecipuus.

Particulariter. Particulatim.

Pasquillus. Libellus famosus, satyra.

Passibilitas. Natura perpessioni subiecta.

Passiuus [1]. Patibilis.

Patibilis qualitas. Qualitas afficiens.

Patrinus. Susceptor.

Patriota (Graecum tamen usitatum est.) Popularis, ciuis.

Patronatus ius [1] Jus vocandi sacerdotem.

Patronatus. Patroni conditio.

Peculor. Depeculor, peculatum facio.

Pensionarius. Rei publicae a pensionibus, vectigalis.

Percussura. Percussio.

Perdonare. Condonare.

* Perfectionaliter. Perfecte, accurate.

Permingere. Vrina perspergere.

Pernicialiter. Perniciose.

Perpendiculariter. Ad perpendiculum.

Personaliter. Coram, per se, non alium.

Pertinentiae. Res aliquo pertinentes.

Pestiferus. Pestifer.

Phlegmaticus. Cui pituita molesta est.

---

page 117, image: s117

Philosophaster. Philosophus minutus, plebeius, minorum gentium.

Physiognomus. Physiognomon.

Pica, pro absurdo praegnantium appetitu. Dicendum malacia.

Pillula. Catapotium.

Pinnaculum. Pinna.

Piscatio. Piscatus.

Plausibiliter. Cum applausu.

Pleuresis. Pleuritis.

* Pomposus. Splendidus, magnificus.

Ponderositas. Grauitas.

* Porosus. Poris abundans.

* Portatilis. Quod portari potest.

Postae Veredarii (cursores) publici.

Postilla. Explanatio.

Postilla [2]. Commentarius Euangelicus.

Potare [1], pro potum praebere. Est enim bibere.

Potentialiter. [gap: Greek word(s)] . Quod esse potest.

Praefiguro. Denoto, exprimo.

Praeinstitutus. Prius ab alio institutus.

Praenominatus. Praeditus, supradictus.

Praeparamentum. Praeparatio.

Praepositura. Praefectura.

Praeprimis. In primis, cum primis, praesertim, maxime.

---

page 118, image: s118

Praeseruare. Adrepentem morbum anteuertere; aegroti offlcium adhibita medicina, cum sani sumus, praesumere; medicamentis munire valetudinem contra morbos.

Praesumit sibi multa. Arrogat, plura sibi sumit.

Praesumptuosus Arrogans.

Praesuppono. Pro concesso et probato sumo, pro certis et concessis sumo, pro certo pono.

Prauare. Depravare.

* Prauicors. Qui prauo est animo.

Primatus. Principatus.

Prioritas. Id, per quod aliquid prius dicitur.

Priorissa. Praefecta sacrarum virginum.

Priuate. Priuatim.

Priuatiuus. Priuans.

Priuilegiare. Priuilegio donare.

Priuilegiatus. Qui priuilegium habet.

Processus criminalis [1]. Discrepatio, quaestio.

Processio. Processus sacri ordinis.

Prodigalitas. Effusio, profusio.

Proditorie. Proditorum more.

Proficue. Vtiliter.

Proficuum [1]. Vtile.

Prolificare. Prolem gignere.

---

page 119, image: s119

Prolificus. Foecundus.

Promanare. Emanare, permanare, prouenire.

Promotor. Patronus.

Promptitudo. Alacritas animi promptissime aliquid exsequentis, propensio.

Propalare. Manifestare.

Prophetissa [1]. Prophetis, (idis.) Vates diuina.

Proportionaliter. Pro rata portione, pro facultatibus cuiusque, pro rata parte.

Prosarius. Oratione soluta scribens.

Protectio [1]. Defensio, clientela.

* Pro tempore [1]. Hoc tempore.

Protocollum. Breuiter et succincte notatum, aduersaria.

Protonotarius. Primus notariorum, primus eorum, qui rei publicae sunt ab epistolis.

* Punctare Punctis notare siue distinguere, et speciatim, puncta vocalia adiicere.

* Punctuare Punctis notare siue distinguere, et speciatim, puncta vocalia adiicere.

Pusillanimitas. Vitium animi timidi atque abiecti.

Pusillanimiter. Timide, animo fracto, humili.

Q.

Quadragesies. Quadragies.

Qualis liber. Quis liber.

Quantitatiue. Secundum [correction of the transcriber; in the print Seccundum] magnitudinem.

---

page 120, image: s120

Quantocius. Quamprimum.

Quaternio. Quatuor militum numerus, folium in quatuor minora complicatum, quatuor philyrae maximae formae foliorum paginae octonae.

Quercinus. Quernus, quericus, querneus.

Querelosus et Querulosus. Querulus.

Quinternio. Denae foliorum paginae.

R.

Rapinor. Rapio.

Ratificatio. Confirmatio, qua aliquid ratum habetur.

Ratifico. Ratum, certum facio.

Rationabilis. Probabilis.

Rationabiliter (Appul. Hier.) Probabiliter, certa aut probabili ratione.

Reagere. Resistere agenti.

Realiter. Reuera.

Rebaptizare [1]. Iterum adspergere sacra baptismatis unda.

Recapitulare. Summa rerum capita adferre.

Recenter. Recens.

Recommendo. Commendo.

Recompenso. Rependo, compenso.

Redargutio. Argumentum, quod adfertur ad aliquod conuincendum, refutatio, reprehensio.

---

page 121, image: s121

Redhostimentum. Compensatio (beneficii.)

Reduplico. Conduplico.

Refectorium. Coenaculum monachorum.

Referendarius. Magister libellorum supplicum.

Regulariter. Secundum regulam praescriptam.

Regnicolae. Regni incolae.

Reiteratio. Iteratio.

Reitero. Itero.

Reiuuenesco. Renascor, reuiuisco; recipio faciem et uires iuuenis.

Relatiua. Quae sub eandem rationem cadunt, qui cum aliquo conferuntur.

Religiositas. (Appul.) Pietas erga Deum.

Renegare. Abnuere.

Repulsio. Repulsa.

Resonantia. Sonitus.

Respectiue. Comparate.

Responsoria. Ex quibus chorus in sacro officio canens respondet.

Reuerendissimus Admodum reuerendus.

Reuisio. Recognitio rei iudicatae.

Reuolutio. Conuersio, circulus, rotundus ambitus, replicatio.

Ridicularis. Jocularis, ridiculus.

Ridiculosus. Ridiculus.

---

page 122, image: s122

Rigorosus. Rigidus,

Risibilis. Qui habet naturam, ut ridere possit.

Robuste. Neruose.

Robustitas. Gladiatoria totius corporis firmitas.

Rolulentus. Roscidus.

Rubedo. (Firm.) Rubor.

S.

Saluifico. Saluo, Saluum praesto, reddo, seruo.

Saluus conductus. Fides publica interposita.

Sannare. Sannis eludere.

Sanctificare. Profanis curis eximere, sanctum esse iubere.

Saxiperium. Pera siue sacculus, ubi saxa continentur funda iacienda,

Scabrositas. Asperitas, spinosum dicendi genus.

Scandalosum. Id quod doctrina aut vita sic offendit homines, ut non eo pede insistant viam veritatis aut pietatis, quo fecissent, quod vel doctrinae Ecclesiae, vel piis moribus adversatur, quod offendit tenellos animos,

Sciaticus morbus, apud Theodor. occurrit, Ischiadicus.

---

page 123, image: s123

Scibile. Id quod sciri potest, quod scientia comprehendi potest.

Scurrilitas. (Dial. or. c. 22.) Obscoenitas. scurrilis iocus.

Secretarius. A secretis epistolis scriba.

Secrete. Secreto.

Sectatio. Assectatio,

Sectatrix. Consectatrix.

Securiter. Secure, sine cura.

Semote. Semotis arbitris.

Seorsim [1]. Seorsum.

Sensatus. Sapiens.

Sensualiter. Facultas sentiendi.

Sentinosa nauis. Nauis, cuius sentina crebro euacuanda.

Separatio. (Gell.) Divortium, dissidium.

Septimanatim. Quauis dierum habdomade.

* Seriosus. Serius.

Sermusculus. Sermunculus.

Seruitor. Minister.

Silentialis. A secretis.

Situari. Situm esse.

Situatio. Positio loci, situs locorum.

Situatus. Situs.

Solo. Ad solem sicco.

Somnolentia. Sopor, languor.

Sophisticari. Sophistas imitari.

Sopitiuum. Soporiferum.

Sordities. Sordes, sorditudo.

---

page 124, image: s124

Spondaicus versus. *spondeiako\s2 versus.

Spontaneus [1]. Voluntarius.

Stannare. Stanno illinere.

Stannum, pro eo quod hodie stannum [sic] vocatur. Plumbum candidum.

Sternutatio. (Appul. Scrib. Larg.) Sternutamentum.

Subalterna genera. Ea, quorum unum altero continetur, quorum unum alteri genus est.

Subalterno. Subiungo, subiicio, alternis superiorem et inferiorem esse.

Subalvernus. Secundarius, inferior.

Subcontrariae propositiones. Aduersae, contrariae.

Subditissimus, Subiectissimus. Sic pro subdito dicendum, subiectus ciuis.

Subhasto, Praeconis voci subiicio.

Subintelligo. Aliud intelligo, in aliquo id, quod non exprimitur, intelligo. E. g. in natalis vocabulo intelligitur dies, non subintelligitur.

Subitanee. Subito.

* Subsannare. Irridere, sannis excipere.

Subtiliari. Attenuari.

---

page 125, image: s125

Successiue. Progressu (successu) temporis.

Succinctim. Breuiter.

Succursus. Suppetiae, auxiliares copiae.

Sufficientia [1], ae. Quod satis est.

Suffrageneus. Episcopi vicarius.

Suffumigium. Fumus suaueolentium aromatum.

Superimpleo. Accumulo.

Superintendens [1]. Episcopus. (Praesul.)

Superioritas. Excellentia, fastigium.

Superficialiter. Primoribus labris degustare, extremis digitis attingere.

Supernaturalis. Naturae ordinem seu vires superans.

Superscriptio. Inscriptio.

Superuentio. Superuentus.

* Suspensorium. Locus, in quo aliquid suspenditur.

Suspensus ab officio [1]. Magistratu submotus, officio abstinere iussus.

Sustentaculum [1]. Tibicen, fulcrum.

Syllogizo. Ratiocinor.

Syndicatus. Syndici dignitas.

T.

* Taliter qualiter. Vtcunque fieri potest.

Tangibile. Sub tactum cadens.

Tangibile [2]. Sub tactum cadens.

Tardatio. Tarditas.

Temporaliter. Ad tempus, dum durant res mundi caducae.

Tenebrare. Obscurare.

---

page 126, image: s126

Tepidare. Tepefacere.

Tepiditas. Tepor.

Terrefacio. Terrorem affero, terrifico.

Textus [1]. Verba scriptoris.

Thesaurarius. Quaestor, aerarii praefectus.

Thurificare. Thura incendere.

Tinctor. Infector.

Titulare. Titulo ornare, nomen indere,

Tonitruare. Tonare

* Tortura [1]. Tormenta, orum, quaestio.

Totaliter. Penitus, omnino.

Transactio. Decisio.

Transmutatio. (Tertull.) Immutatio.

Transparere. Pellucere.

Tredecim. Tres ac decem.

Trigesies. Tricies.

Tremulare. Tremere.

Tumba. Sepulchrum.

V.

Vacantia. Vacatio.

* Variabilis. Mutabilis.

Vasallus. Cliens fiduciarius.

Vecorditer. Animo vecordi.

Vegetatiuum [1]. Vegetans.

Vegetatiuum [2]. Quod viget et viuit anima primi ordinis, vel: quod prima animae elementa ostendit.

Venenosus. Venenatus.

---

page 127, image: s127

Veneranter. Cum veneratione.

Ventositas. Ostentatio.

Verifico. Conuinco, probo.

Veriloquus. Veridicus.

Vestitura. Possessio.

Vice Dominus. Domini vicarius.

Uictoriose. Manu victrici.

Victualia. Victui necessaria, commeatus,

Vigesies. Vicies.

Vilefacere. Vilem putare, parum aestimare. [correction of the transcriber; in the print aestima, re. ]

Vilifacere. Submittere, demittere.

Virtuose. Honeste.

Virtuosus. Virtute praeditus, virtutum cultor, vir bonus.

Virunculus. Homunculus,

Vituperium. Vituperatio.

Vltimate. Proxime.

Vltimate [2]. Nouissime, ad extremum,

Vltimatim. Denique, tandem, postremo.

Vnanimiter [1]. (Vop.) Vna mente, uno ore.

Vnigamus. Qui unicas contraxit nuptias.

Vnigenitus. Vnigena, filius unicus.

Vnio [1], pro concordia male. Cum sit margarita nobilior.

Vnire. (Appuleii tamen est unitus, a, um. Coniungere.

Voracitas [1]. (Plin. Eutrop. Edacitas.

---

page 128, image: s128

Votiue. Ex voto.

Voluptuarius. Voluptarius, ut a voluntas, voluntarius.

Vrinale. Matella vitrea.

Usualiter. Vsitate.

Usufructuare. Vsum fructum legare.

Usurare. Foenori dare pecuniam.

Uxoratus. Qui uxorem duxit.

Z.

Zingiber. Zingiberi vel Zingiberis.

FINIS INDICIS I.

INDEX II. VOCABVLORVM a Latinis quidem, sed non optimis scriptoribus adhibitorum.

[gap: Praefatio]

---

page 129, image: s129
[gap: Praefatio]

---

page 130, image: s130
[gap: Praefatio]

A.

NON OPTIMA. / MELIORA. Cic.

Abbreuiare, Veg. Contrahere.

* Abecedarius [2], Hier. Puer elementarius.

Abominabilis [2] [note of the transcriber: in the print: Abominabiliis], Hier. Res detestabilis, exsecranda.

---

page 131, image: s131

Abominor, Plin. (Liu.) Detestor, respuo, sum aversus ab aliquo.

Abortio, vel abortior, Plin. Mulier, quae sibi ipsa partum medicamentis abegit.

Absentare. Sidon. Abesse, discedere.

Abusiue, Quint. Minus proprie.

Accentus, Quint. Sonus.

Accidentia verborum, Quint. Res, quae nominibus et verbis sunt attributae.

Aceruo, Plin. Accumulo.

Acquisitio [2], Front. Comparatio.

Adimpleo, Plin. Impleo.

* Adolescentiari, Varr. Adolescentum more, iuueniliter et petulanter agere.

Aduersitas, Plin. Res aduersae, turbidae.

Adulteratus, Plin. Fucatus, fallax, adulterinus.

Aduno, Just. In unum locum congrego, in unum conduco, redigo, confero, coniungo.

Aequanimiter, Amm. Animo aequo ac bono.

Aeternalis, Tertull. Aeternus.

Affabiliter, Agell. Comiter.

Affectatio, Plin. Immoderatum studium, nimia diligentia, consectatio.

---

page 132, image: s132

Affectatus [1], Plin. Nimis exquisitus, appetitus, pudidus; qui omni exgenere orationem aucupatur, qui omnes undique flosculos carpit.

Agon, Juuen. Mortis luctamen.

Albedo [2], Sulp. Sev. Color albus, albor, Varr. albitudo, Plin.

Albitudo, Plin. Albetudo.

Aliquanti, Veg. Aliquot.

Aliquatenus, Quinct. Quodammodo.

Amanuensis, Suet. A manu.

* Amicabilis, Plaut. Amicus.

Angariare, Vlp. Cogere.

* Antemurale, Hier. Propugnaculum exterius.

* Archiuum, Vlp. Tabularium.

Armilustrium, Plin. Locus, ubi militis arma inspiciunda sunt,

Aquaticus, Liu. Aquatilis, nans, natans, aquarum incola.

Artificialis, Quinct. Artificiosus.

* Auenter, Amm. Auide.

Augmentare [2], Jul. Firm, Coagmentare.

Augmentum, Arn. Incrementum.

Auxiliator, Plin. Adiutor.

---

page 133, image: s133

B.

* Breue, Vopisc. Libellus breuis, Register.

Breuiarium, Plin. Epitome.

Breuiare, Quinct. Breue facio, contraho.

Breuiator, Oros. Orationem vel historiam contrahens.

* Brugus, Veget. Arx, munimentum, castellum.

C.

Calculo, Sidon. Calculos subduco, ratiocinor.

Calculator, Mart. Ratiocinator.

Calendarium, Sen. Fasti, orum.

* Cambire, Appul. Commutare, permutare.

* Capitulatim. Plin. Ex singulis capitibus.

Capituare, August. Capere, captiuum detinere, captum tenere.

* Capulare, Pomp. Mel. Gladio vel alio telo vulnerare.

* Caucus, Spart. Calix, patera

Certitudo [2], Amm. Certum in g. n.

Cespito [2], Seru. Ad cespitem impingo.

* Charaxare, Aug. Scribere, pingere.

Circumferentia, Ap. Extremitas.

Circumlocutio, Agell. Circuitio, anfractus, [gap: Greek word(s)] ,

Clamose, Quinct. Cum clamore.

Clancularius, Mart. Furtiuus, clandestinus.

---

page 134, image: s134

Clarifico, Plin. Claro, clarum facio.

Coacte. Vi adactus.

Coaequalis, Col. Aequalis.

Coaetaneus, Appul. Aequalis, eiusdem temporis.

Coaeuus, Prud. Eiusdem temporis.

Coelitus, Lactant. E coelo.

* Cognitior, Ouid. Notior.

Coitus, Agell. Coniunctio, concubitus, complexus venereus.

Combinare, Sidon. Connectere, (binos coniungere.)

Commendatorius, Sidon. Commendatitius.

* Compaginari, Prud. Coniungi.

* Competere, Plin. Petere cum aliquo.

Complices, Prud. Facinoris socii, participes sceleris, gregales.

Compati [2], Hieron. Conuenire, misericordia commoueri, vicem dolere alicuius.

Computus [2], J. Firm. Computatio, (ratio.)

Concoctio, Plin. Digestio.

Concupiscentia [1], Tert. Libido, cupiditas.

* Confiscare, Suet. In fiscis et arca reponere, in fiscum principis redigere.

Confoederare, Hier. Foedus iungere.

Confoederati, Oros. Foederati.

Confortare, Lact. Firmare.

---

page 135, image: s135

* Confundi [1], Cypr. Pudore affici.

Congrue, Solin. Congruenter.

Congruus, Appul. (Pall.) Congruens.

Consequenter, Vlp. Deinceps.

Consistorium, Aus. et Tertull. Senatus, consessus, consilium.

Consortium, Corn. Cels. Consortio.

* Constellatio, Firm. Affectio coeli, seu astrorum.

Consummatus, Mart. Absolutus, perfectus.

* Contemporaneus, Gell. Eiusdem temporis seu aetatis.

Contemptus, Suet. (Liu. Quint.) Contemptio, despicatus.

Contentiosus, Plin. Pugnans.

Conterraneus, Plin. Popularis.

Continuitas, Plin. Continuatio.

Continue, Quinct. Assidue, continenter.

* Contradictio, Sen. Rerum repugnantia.

* Conuentare, Solin. Conuenire.

Conuentio, Appul. Conuentum.

Conuersor, Sen. Versor, consuesco, multum sum cum aliquo.

Conuitior, Quinct. (Appul.) [correction of the transcriber; in the print )Appul.)] Conuitiis insector, conuitium facio, verbis vexo.

Conuiuo, Quinct. et Plaut. Simul viuo.

---

page 136, image: s136

* Coopertorium, Veget. Tegumentum.

* Cordatus [1], behertzt/ Plaut. Animosus, fortis.

Cordicitus, Sidon. Es animo,

Corporalis, Sen. Corporeus.

Creatura [2], Tert. Res creata, (condita.)

* Credulitas, Prud. Fides christiana.

Crucifigo, Suet. Cruci suffigo, in crucem ago vel tollo.

* Crux [1], Plaut. Res aduersae, calamitas.

* Cuprum, Spartian. Aes cyprium.

D.

* Decaluare, Veget. Caluum facere.

Decollare, Suet. Caput amputare, capite truncare, securi ferire, securi subiicere, collum ceruicibus abscindere.

Delator, Plin. Qui crimina infert vel offert.

Delectabilis, Tac. Habens magnam delectationem.

* Delectabiliter, Gell. Cum delectatione.

* Depilare, Apic. Pilos euellere.

Depraedari [2], Hier. Spoliare.

Desponsatus, Suet. Desponsus.

Destructio, Quinct. Excidium. vastitas.

Destructor, Tert. Perditor.

---

page 137, image: s137

Desuesco, Plaut. et Plin. Desuefio, consuetudinem aliquid faciendi depono.

Deteriorare, Sym. Deteriorem facere.

Deturpo, Suet. Turpo, inquino.

Deuio, Amm. Deflecto, vel declino de via.

* Deuotare, Acc. Deuouere.

* Difficiliter, Col. Difficile, difficulter.

Dignanter, Vop. Digne.

* Discurrre, Amm. Disserere.

* Disparilitas, Gell. Varietas.

* Distrahere, Appul. Vendere.

Displicentia, Suet. Dolor.

Diuersitas, Plin. Varietas, dissimilitudo.

Dolentia, Agell. Dolor.

Dormitorium, Pl. Cubiculum.

Dubietas, Eutrop. Dubitatio.

* Dulcitas, Appul. Dulcedo.

E.

* Eboratus, Vop. Eburneus, eboreus.

* Eburatus, Vop. Eburneus, eboreus.

E contra [2], Hier. Contra.

* Edecumatus, Macrob. Eximius, selectus, praestans.

Efficacia, Plin. Efficacitas.

Efficaciter, Plin. Efficienter.

Effigiare, Min. Fel. Effingere, exprimere.

* Effocare, Sen. Fauces elidere, strangulare.

Elucescit, Lact. Elucet, patet, planum est.

---

page 138, image: s138

Emphasis. [gap: Greek word(s)] . Significantia. Quinct.

Ens, essentia. Quinct. Natura.

Epitomare, Veg. Contrahere.

Eremus [1], Hieron. Desertum.

Euacuo, Plin. Exhaurio, exinanio, vacuum facio.

Euitatio, Quinct. Declinatio.

Exacte, Sidon. Accurate.

Exercitium, Quinct. Exercitatio, opus, studium

Exhibitor, Symm. Is, qui affert.

Exorbitare, Tert. Aberrare.

* Expudoratus, Isid. Nullius pudoris, impudens.

F.

Fabrefacio, Plaut. et Plin. Bene, optime, pulcherrime, scite, et venuste, summo artificio facio.

* Faciliter, Quint. Facile.

Famigerabilis, Plaut. Clarus, fama celeber, fama celebratus.

Famigeratus, Plaut. Clarus, fama celeber, fama celebratus.

* Fasciare, Jul. Cap. Fasciis ligare.

Fauilla, Plin. Scintilla.

Fauorabiliter, Quinct. Cum fauore, beneuole, benigne.

Ferior, Macrob. Cesso, ferias agito, (feriatus tamen legitur apud Cic. et Horat.)

---

page 139, image: s139

* Festiuitas [1], Lampr. Solemnitas festi diei.

* Festum, Sen. Festus dies.

Fictitius [1], Plin. Commentitius.

Fideiubeo, Vlp. Spondeo.

Fideiussor, Dig. Sponsor, praes.

Figmentum, Appul. Commentum, fabula.

* Fornicare, Plin. Fornicem facere.

* Fornicari, Tert. Scortari.

Fraternitas. Quinct. Germanitas.

Fraudulenter, Pl. Insidiose.

Frigefacio [2], Plaut, Refrigero.

Fructifer, Plin, Frugifer, Fructuosus.

Fructicesco, Plin. Fruticor.

* Fugela, Appul. Fuga.

* Fugitiuarius, Flor. Qui fugitiuos persequitur.

* Fulgidus, Arnob. Fulgens.

Fulminatus, Plin. De coelo ictus.

Fulmino, Plin. Fulgere, fulgurare, Fulmen iacere. De coelo tangere uel percutere.

Fundamentaliter, Sidon. Accurate.

Fusim. Fuse.

G.

* Garrulare, Fulg. Garrire.

Generatio, Plin. Ortus, procreatio.

* Gentilitus, Lact. More gentium.

Gesticulor, Suet. Gestum ago.

---

page 140, image: s140

* Granditer, Sidon. Admodum.

Gratanter, Capit. Libenter.

* Gratiose, Vlp. Jucunde, eleganter.

Grossus [2], Sulp. Crassus.

* Gutturosus, Vlp. Gutturis vitio laborans.

H.

Habitaculum, Pall. Habitandi locus, habitatio.

Hermaphroditus, Gell. Androgynus, (homo ambiguo inter marem et feminam sexu.)

Historiographus, Cap. Historicus.

* Honorificare, Tert. Ad honorem euehere, honore afficere.

Hortulanus, Appul. et Macrob. Olitor.

* Hospitale [1], Plin. Domus publica, peregrinos excipiens.

I.

Jeiuno, Arnob. Cibo me abstineo.

Ignobiliter, Sol. Ignobilium instar, vili habitu.

Ignominiose, Eutr. Cum dedecore ac infamia.

Ignoranter [2], Cypr. Inscienter.

Illaesus, Plin. Incolumis, inuulneratus, inuiolatus.

Imaginatio, Plin. Cogitatio, notio animo impressa.

---

page 141, image: s141

Imaginor, Plin. Cogito, fingo, suspicor, cogitatione depingo, vel fingo, animo comprehendo, suspicione attingo, speciem alicuius rei cogito, animo fingo, in notione animi repono, cogitatione assequi non queo, imprimo aliquam notionem in animo.

Immaculatus, Lucan. Incorruptus.

Immoror, Quinct. Insisto, haereo, habito, in aliqua re longior sum.

Impatienter, Plin. Intoleranter.

Imperfecte [2], Agell. Opere imperfecto.

Imperitia, Plin. Inscitia, stultitia.

Impetuosus, Plin. Violentus, vehemens, furens.

Impossibile, Quinct. [gap: Greek word(s)] , quod fieri non potest.

Impostor, Vlp. Planus.

Imprecatio, Plin. Exsecratio.

Improprius, Quinct. [gap: Greek word(s)] , minus proprius.

Imputo, Plin. Adscribo, tribuo, assigno.

* Inadibilis, Sidon. Inaccessus.

Inaequalis, Mart. Inaequabilis.

Incantamentum, Pl. Cantio.

Incapax, Hier. Haut capax.

* Incentiuum, Hier. Incitamentium.

---

page 142, image: s142

* Incentor, Amm. Marcell. Instigator.

Incessanter, Mart. Assidue.

Incessabiliter. Mart. Assidue.

Incoenis, Plaut. Incoenatus.

Incogitabilis, Plaut. In cogitationem non cadens.

Incogitantia, Plaut. Inconsiderantia.

Incolatus, Tertull. Habitatio.

Incomprehensibilis, Plin. Incomprehensus.

Incongruus, Appul. Non congruens, non conueniens.

Incontinens, Plin. Intemperans.

Incorporare, Solin. In unum corpus redigere, conflare.

Incunctanter, Lact. Sine mora, nulla interposita mora.

Incurabilis [2], Prosp. Insanabilis, immedicabilis.

Incredulitas [1], Mart. Diffidentia, scrupulus, dubitatio.

Indesinenter, Hier. Perpetuo, semper, sine intermissione.

Indigeste, Agell. Incomposite.

Indigitare [1], Macr. Appellare.

* Indisciplinatus, Cypr. Male institutus, proteruus, disciplinae non morigerans.

---

page 143, image: s143

Indispositus [2], Tac. Crudus.

Indubitanter, Plin. Non dubitanter, sine dubitatione.

Indubitatus, Quinct. Certissimus, exploratissimus, perspicuus.

Indubium, Quinct. Certum, haud dubium.

* Indusiare, Mart. Induere.

Inebrio, Plin. Vino obruo, ebrium facio.

Ineffabile, Plin. (Appul.) [gap: Greek word(s)] , (quod dici, verbis exprimi non potest.

Inenarrabile, Plin. [gap: Greek word(s)] , (quod enarrari non potest.)

Infernalis, Prud. Infernus.

Influxus, J. Firm. Vis de coelo fluens, tactus lunae, demissa e coelovis.

* Infrigidare, Theod. Refrigerare.

Ingeniculari, Lam. Ad pedes alicui iacere.

Ingratitudo. Cassiod. Ingratutis animus.

Inobediens [2], Cassiod. Non obedientis.

Inodedientia, Hier. Non obediens culpa.

* Inobseruantia, Tranquill. Incuria, neglectus aut negligentia.

In quantum, Sen. Quatenus, quia in eo, quo.

Insensibilis, Agell. Sensu destitutus, stupidus, non cadens sub sensum.

Insimul [note of the transcriber: in the print: Iusimul] , Tac. Simul.

Insipidus, J. Firm.. Sine sapore.

Insolubilis, Quinct. Inexplicabilis.

---

page 144, image: s144

Instabilitas, Plin. Volubilitas.

Intellectus, Plin. Intelligentia, mens, ratio.

Intelligibilis, Sen. Quod sub nostram intelligentiam cadit. Quod ratione sapientiaque comprehenditur. Quod intelligentia et ratione comprehenditur.

* Intermuraneus, Vopisc. Intra muros constitutus.

Internus, Sen. Interior.

Interpretamentum, Agell. Interpretatio.

Interstitium, Macr. Interuallum.

Intertexo [2], Quinct, Intexo.

Intimare, Vopisc. Denunciare, indicare.

Inuasor, Aurel. Victor. Qui inuadit.

Inuerecundia, Tert. Impudentia.

Inuiolabilis, Sil. Ital. Sanctus, sacrosanctus.

Inuisibilis, Arnob, Non adspectabilis.

Irrationabile, Quinct. Rationis expers, mente ac ratione vacuum.

Irrationale, Sen. Rationis expers, mente ac ratione vacuum.

Itineror, Appul. Iter facio, ambulo.

Juramentum, Sen. Jusiurandum.

L.

Labilis, Amm. Debilis, infirmus, minime tenax.

Lauacrum, Appul. Lauatio.

---

page 145, image: s145

Lenimentum, Plin. Leuamentum.

Ligatura, Pall. Obligatio.

* Liquiditas, Appul. Liquor,

Litigium, Plaut. et Plin. Rixa.

Longanimis [1], Isido. [correction of the transcriber; in the print Isiod. ] Clemens, mansuetus.

Lusciosus, Agell. Luscus, qui oculos hebetiores habet.

Lusorius, Plin. Aleatorius.

Lutosus, Plin. Luteus, lutulentus.

M.

* Macor, Pacuu. Macies.

* Magnates, Inscript. Optimates, summates.

* Magnitas, Acc. Magnitudo.

Maledicentia, Agell. Procacitas, linguae petulantia.

Malefactor, Plaut, Maleficus, male meritus.

Maleuolens, Plaut. Maleuolus.

* Manifestare, Ouid. Planum seu manifestum facere.

Marcidus, Plin. Putridus.

Marito, Solin. In matrimonium colloco.

Masculinus, Plin. Virilis.

* Masticare, Mac. Manducare.

Matricula [2], Veget. Nominum index.

* Maximitas, Lucr. Magnitudo.

Mechanicus, Suet. (qui tamen utitur pro fabro eorum operum, quae ingenio simul ac manibus perficiuntur, Vesp. c. 48.) Sordidus, illiberalis,

---

page 146, image: s146

* Mediare, Apic. Medium dissecare.

* Medie Vlp. Mediocriter.

* Medieter Capit. Mediocriter.

Meditare, Plaut. Cogitare, meditatus.

Melioro, Vlp. Melius facio.

Mensuratus, Veg. Mensus, dimensus,

Mensuro, Veget. Metior.

Meretricari, Agel. Palam se in meretricia vita collocare.

Meridio, Plaut. et Suet. Meridianum somnum capio.

Meridionalis [2], Jul. Firm. Meridianus.

Methodus, Quinct. Ars, ratio, via.

* Militia, Justin. Militum copia.

* Mitratus [1], Plin. Sacerdotali ornatus infula.

Modernus [2], Cassiod. Nostri temporis recentior. iunior.

Monoculus, Jul. Firm. Luscus, cocles, unoculus. Plausinum est.

* Mundialis, Tert. Caducus, profanus, periturus.

Mutuo, Plaut. Mutuum do, utendum do.

N.

Natatus, Claud. Natatio.

---

page 147, image: s147

Natiuitas, Vlp. Ortus dies natalis.

* Naufragare, Sid. Nauem frangere.

Neotericus, Claud. Recens.

* Nexus, Justin Vinctus, captiuus.

Nigredo [2], Appul. Nigror.

Nitiditas, Acc. Nitor.

* Nocturnale, Sid. Nocturnum.

Nominatiuus, Prisc. Casus rectus.

Notarius, Mart. Scriba.

Nothus, Quinct. Spurius.

Nouercari, Sidon. Aduersari.

Nouiter, Plin. Nuper.

Nullatenus [2], Cassiod. Nequaquam.

* Nullibi, Vitruu. Nusquam.

Nuncupatio, Suet. [gap: Greek word(s)] , (allocutio. Plinius IX, 35. utitur pro appellatione. Nuncupationem tabulis probare, seinen Nahmen beweisen.

O.

* Obesare, Colum. Pinguefacere.

Obiter, Juuen. [gap: Greek word(s)] , praeter rem, praeter propositum, [gap: Greek word(s)] , non consulto, sed casu, quasi praeteriens,

Obsidium, Plaut. Obsidio.

Obtenebro, Lact. Tenebras offundo.

Obiurare, Macrob. Obuiam ire, venire, occurrere.

---

page 148, image: s148

Occidentalis, Plin. Occidens.

* Occumbere, Ouid. Fato cedere, morte decedere.

* Octenus [2], Plin. Octonus.

Oculariter [2], Sidon. Intuitu ipso, oculorum visu.

Olfactus, Plin. Odores, odoratio.

Odoramentum, Plin. Odoratus.

* Officium [1], Quintil. Honor publicus, munus, dignitas.

Omnifariam, Agell. In omnes partes.

Omnifarius, Suet, Cuiusque modi.

Opprobro, Plaut. et Agell. Probrum infero.

Orientalis, Just. Oriens.

P.

Papyrus, Plin. Charta.

Parcitas, Maer. Parsimonia.

* Particulatim [1], Plin. Speciatim.

Paruifacio. In parius uel minimis pono, nullo loco habeo, pro nihilo habeo, pro nihilo puto.

Passio, Prud. Perpessio malorum, affectus, affectio animi.

Passiuus [2], J. Firm. [gap: Greek word(s)] , patibilis.

Patrocinor, Quinct. Adsum pro aliquo, causis praesto sum.

Patronatus ius [2], Paul. ICTI. Jus vocandi sacerdotes.

---

page 149, image: s149

* Pausa, Enn. Quies, finis.

* Pausare, Plaut. Quiescere.

* Peccamen, Prud. Peccatum.

Peremptorius, Ap. et Vlp. Fecissem, ut ei statim tertius a praetore dies diceretur. (Peremtorium edictum est, quod non patitur aduersarium ultra tergiuersari. Vlp.)

Perlator, Symm. Has qui affert.

Pertranseo, Plin. Permeo.

Planctus, Tacit. Plangor.

Plantare, Plin. Serere arbores, seminare stirpes, instituere vineam, facere oliuetum in aliquo loco.

Plasmare, Prud. Idonea effingere corporis institutione.

* Poenitenter, Minut. Fel. Poenitendo modo, cuius aliquem poeniteat.

* Pompare, Sedul. Exornare, adhibere speciem et ornamentum in docendo.

Populosus, Appul. Populo abundans.

Possibile, Plaut. et Plin. [gap: Greek word(s)] , quod in nostram potestatem cadit, quod fieri potest.

Possibilitas, Lact. Vis, facultas.

* Potentatus. Liu. Potestas, dominatio.

---

page 150, image: s150

* Potus, Cels. Potio.

Practica, vulgo. Vsus, experientia.

Practicus, vulgo. Experiens, usu peritus, agitatus, exercitatus.

Praedestinatio [1], Aug. Fatum.

Praedestino, Hier. Destino.

Praedicamenta, Logici. Attributa rerum, summa rerum genera. (Quintilianus elementa vocat III, 6.)

Praemior, Suet. Praemiis afficio, praemium tribuo.

* Praemonitorium., Quo quis praemonetur.

* Praesentaneus, Senec. Efficax.

Praesentare, Aur. Victor. Repraesentare, offerre.

* Praesidalis, Marc. Praesidis vice fungens.

* Praesidatus, Aur. Victor. Praesidis potestas, gubernatio.

* Praesidens, Tert. Praeses.

Praetextum, Suet. Hypothesis, nomen, simulatio, species.

Praeualeo, Stat. Praesto.

Primicerius, Amm. Is qui in dignitate, variis tributa, primum tenet locum.

* Primordialis, Amm. Marc. Ad primordia pertinens.

---

page 151, image: s151

* Primordialiter, Claud. Mam. Initio, in primordiis.

* Probamentum, Mart. Cap. Probatio.

Prodigo, Plaut. Effundo, profundo, consumo, dissipo, dilapido, exhaurio, minuo, iacturam patrimonii facio, rem familiarem diaboli sino, patrimonium effundo.

Profectus, Plin. Progressus.

Professor, Suet. Magister alicuius artis (doctor.)

Proficuum [2], Cassiod. Vtile.

Profunditas, Vop. Crassitudo, profundum.

Prolixus, de verbis et oratione Paul. Longus, copiosus.

Prolongo, Sen. Traho, differo, produco, prorogo, amplius pronuncio, longum facio.

Propalo, Oros. In medium profero, diuulgo, palam profero, recito.

Prosa, Agell. Soluta oratio, verba soluta.

Protectio [2], Salu. Defensio.

Protector, Spart. Defensor.

* Proximare, Appul. Proxime accedere, appropinquare.

Proximior, (Sen.) Interior vicinus, citerior.

* Proximitas, Ouid. Propinquitas.

---

page 152, image: s152

Pullatus, Suet. Atratus.

Pulmentarium, Plin. Pulmentum.

Pulpitum, Plin. Suggestum, pons.

Puritas, Macr. (Sed et Pallad. hac voce usus, et Cicero dixit impuritates.) Munditia, elegantia, proprietas.

Puriter, Cat. Pure.

Pusillanimis, Claud. Homo mentis humilis atque abiectae.

Q.

* Quinquagesies, Plaut. Quinquagies.

R.

* Rancor, Hieron. Foetor ex corruptione, item, odium seu animi acerbitas.

Raucesco, Raucus fio.

Raucitas, Plin. Vox obtusa.

Rauire [note of the transcriber: in the print: Rauuire] , Plaut. * Raucedine laborare.

* Recorporare, Tert. Reparare aliquam partem corporis male affecti.

* Refibulare, Mart. Fibulam laxare, soluere.

Refocillo, Plin. Reficio, recreo.

Refrigerium, Tert. Refrigeratio.

Registrum, Vop. Commentarium.

---

page 153, image: s153

Remedior, Scrib. Remedium affero.

* Renouellare, Col. Renouare.

* Repatriare, Solin. In patriam reuerti, patriam repetere.

* Repedare, Lucil. Redire.

Repudium, Plaut. Repudiatio.

Restaurare, Tacit. Instaurare aedes.

Rhetoricor, Hier. [gap: Greek word(s)] , (rhetorum more dico.)

* Rhonchissare, Plaut. Rhonchos ducere, sonare.

Rixosus, Pugnax.

Rubidus, Pall. Rubens, ruber, rubicundus.

S.

* Sacerdotissa, Gell. Sacerdos foemina.

* Sagittare, Justin. Sagitta petere seu ferire, sagittam torquere, emittere.

Salarium, Suet. Merces, praemium, (stipendium.)

Saluator, Tert. (Est tamen etiam in veteri inscriptione apud Grut. p. 19.) [gap: Greek word(s)] , Seruator.

Sapidus, Appul. Conditus, boni saporis.

Scalpo, Juuen. Perfrico.

Scholaris, Sulp. Sev. Scholasticus.

* Scius, Appul. Gnarus, peritus, sciens.

---

page 154, image: s154

* Scriniarius, Inscr. Qui curat scrinium Principis, siue, cuius fide et curae commissa est arca Imperatoris.

Scrupulose, Quinct. Nimis exigue et exiliter ad calculos reuocare aliquid.

Scrutinium, Appul. Scrutatio.

Sculptor, Plin. Fictor.

* Sententialiter, Macrob. Sententia iudicum.

Septentrionalis, Plin. Aquilonaris.

* Serrare, Veget. Serra dissecare.

* Seruitudo, Liu. Seruitus.

Significatus, Plin. Vis, sententia, notio, potestas, significatio.

* Silentiarius, Insc. Minister arcanorum Principis, qui arcanis Principis silendis interest.

Solummodo, Plin. Dumtaxat, solum, tantummodo.

Somnolentus, App. Somniculosus, ignarus.

Sparsim, Agell. Fuse.

Specialissima species. Vltima, extrema species.

Specialiter, C. Cess. Speciatim.

Spissitudo, Sen. Frequentia, crassitudo, Caes.

Spontaneus [2], Sen. Voluntarius.

Statuarius, Plin. Fictor qui signa fabricat.

---

page 155, image: s155

* Strata, Eutrop. Via praesertim regia, lapidibus munita et constrata.

* Studere [1], studiren. Literis deditum esse.

Subaudio, Ascon. Aliud audio, aliud intelligo, in aliquo id, quod non exprimitur, intelligo.

Subiugo, Ascon. Subigo, bello domo iugum seruile impono, sub iugum mitto, in potestatem redigo.

Sublimare, Enn. et Appul. In altum euehere.

Sublimitas, Plin. Excelsitas.

Sublimiter, Cat. Sublime.

* Subneruare, App. Neruos subcidere, eneruare.

Substantia, (Rhetoricae) Quinct. Natura.

* Sufferentia, Tert. Tolerantia [correction of the transcriber; in the print Tolerartia], vires ad sufferendum seu tolerandum.

Sufficienter, Vlp. Satis commode.

Sufficientia [2], Tert. Id, quod satis est.

Summitas, Pall. Fastigium.

Superabundo, Vlp. Supero, superfluo, abundo

* Superciliosus, Sen. Fastu [correction of the transcriber; in the print Festu] tumens.

Superstitiosus, Sen. Fastu tumens.

Superfluitas, Plin. Redundantia.

---

page 156, image: s156

Superfluus, Plin. Superuacaneus, superuacuus, redundans.

Superintendens [2], Hier. Episcopus, (Praesul.)

Suppedaneum, Lact. Quod pedibus subiicitur.

Sustentaculum [2], Tacit. In quo aliquid sustinetur.

T.

Tempestuosus, Agel. Turbulentus.

Terreus, Colum. Terrenus.

* Tiaratus, Sidon. Tiara velatus.

Tolerans, Colum. Patiens, perferens.

Tonstrix, Plaut. Tonstricula.

Tonus, Plin. Sonus.

Tortura [2], Pall. Tormentum.

* Transeunter. Marcell. Obiter.

* Tribulare [1], Cat. de R. R. Tribulo comminuere, tribulis exterere.

* Turbidare, Sidon. Turbas dare.

* Turgor, Martian. Tumor.

Tyrannicida, Plin. Vindex et oppressor dominationis, tyrannoctonus, qui tyrannum necauit.

V.

Vacuo, Mart. Exhaurio, vacuum facio, nudum inanemque relinquo.

---

page 157, image: s157

Vagabundus. Vagus, qui sedem stabilem et domicilium certum non habet.

Valor, Plin. Pretium, aestimatio, vis, auctoritas, momentum, virtus.

Vane, Tert. Inaniter.

Vaticinium, Plin. Vaticinatio.

Vehementia, Plin. Acrimonia.

* Verbotenus [1], Lin. Ad verbum.

* Vernalis, Aug. Vernus.

Versificare, Quinct. Condere poema, pangere, facere, conficere versus, canere.

* Viare, Appul. Iter facere.

* Vigilax, Sidon. Vigilans.

* Vinculatus, Mart. Vinctus, vinculis constrictus.

* Viror, Appul. Viriditas.

Visibilis, Plin. Aspectabilis.

Viuacitas, Colum. Virilitas.

Viuificare [1], Min. Fel. Vitam dare.

Vltroneus, Sen. Voluntarius.

Vnanimiter [2], Vop. Vna mente, uno ore atque animo, concordissime.

Vncinus. Vncus.

Vniformis, Appul. Vniusmodi, sui fimilis et eiusdem naturae, constans, perpetuo.

Vnio [2], nom. Hier. Concordia.

---

page 158, image: s158

Unio [1], verb. Sen. In unum conduco, congrego, coniungo.

Universaliter. Vniverse, generaliter, generatim.

Voluptuosus, Plin. Voluptarius, iucundus.

Vomitus, Plin. Vomitio.

Voracitas [2], Appul. Edacitas.

* Usualis, Sidon. Vsitatus.

Z.

Zelus, August. Aemulatio.

FINIS INDICIS II.

INDEX III. VOCABVLORVM quae Latine quidem voce, sed Barbara significatione.

A.

* ABhinc, de futuro quoque tempore vulgo usurpatur: sed proprie secundum meliores autores tantum de praeteritor. Abhinc annis XIV. mortuus est.

* Ab re, pro non sine causa male: proprie enim significat inutile seu damnosum.

Absusus Ecclesiae vulgo: rectius corruptelae. (Habet tamen Cicero vocem abusus, uti et abusio.)

Acceptilatio in DEO Patre, hodie dicitur pro agnitione plenissimae satisfactionis.

* Ad inuicem, pro inuicem male.

Adoptare ordinem, pro adoptari, seu cooptari ordinem,

---

page 159, image: s159

male. Nam adoptate nihil aliud est, quam eligere, adsciscere.

Aduocare, pro caussam agere, praesentem reo fauere recentius est. Ciceroni et Senecae idem est, quod vocare et cogere, qui adsit.

Aegritudo, pro morbo, minus probum. Veteres tantum pro moerore usurpabant. Inclinans tamen saeculi argentei Latinitas etiam illam notionem sibi vindicat.

* Aequor proprie non est mare, ut Lexica inculcant, sed quaeuis planities. A Poetis pro mari ponitur, eo quod mare vento commotum non sit aequatum.

Affectus hodie vitiosum animi motum significat. At veteres ea voce quemvis animi motum, sive bonus, siue malus esset, appellarunt.

Affectatus [2], pro putido, et in re quapiam persequenda nimio dicitur. At non ipsi homines, sed res potius, quae sunt in homine, aut circa hominem, ab antiquis affectatae dictae sunt, ut affectatus sermo, affectata verba.

Afferre pro adducere dicunt multi. E. g. attulit equum, nauem etc. Sed illud, quod per se accedit, non afferri, sed adduci dicendum est.

* Aggredi aliquid illotis manibus. Sic quidam loquuntur, sed vitiose. Rectum autem est, illotis manibus attingere: nam manibus taugimus, pedibus gradimur.

Amantissime pater hodie dicitur pro charissime; ac amantissimus est; qui amat maxime, non qui amatur.

Amphora hodie usurpatur pro cantharo: sed amphora potius mensurae vinariae genus est.

An vel, pro utrum, et an, male ponitur. Bene Cicero: utrum ea vestra, an nostra culpa est? sed male recentiores, an vestra, vel nostra culpa ea est?

Angustia animi, pro angore, minus probum: proprie est vel loci vel temporis.

---

page 160, image: s160

* Apud [1] pro ad, v. g. apud aliquem pervenire, pro ad aliquem peruenire falso usurpatur, licet ad pro apud optimi scriptores usurparint.

Aqua benedicta, rectius sacra, consecrata, dedicata.

Articulus fidei, Theologorum est. Latine dixeris, caput fidei.

Asportare, pro apportare male usurpatur, proprie enim illud est, absportare, deportare alio, wegtragen.

Assignare aliquem vulgo dicitur: sed rectius, delegare creditorem.

B.

Baro hodie notat dignitatem, einen Freyherren: at Romanis significabat fatuum.

Benedicere DEO, vulgare est, Latine dicitur laudare DEUM.

Breuis, substantiue, pro libello breui, ein Register/ hodie multis familiare. Et nititur quidem Lampridii, Vopisci, Hieronymi autoritate: sed optimi scriptores illam notionem ignorant.

Bruta, animantia saepe dicuntur pro rationis expertibus. At brutum proprie est obtusum (graue ac tardum, ut terra) et sic hominum etiam quidam sunt bruti.

C.

* Caligae [2] pro femoralibus aut tibialibus vulgo, sed minus recte, usurpatur: sunt enim caligae calcei militares.

Camera [2] hodie pro quocunque conclaui dicitur: at veteribus non nisi fornix erat.

Capitium pro capitis tegumento, non recte usurpatur. Vere enim muliebre pectoris tegumentum est.

Caput (libri) pro maiori sectione, ein capitel/ temere usurpatur. Vteres enim caput dicebant, quod nos hodie summarium vocamus.

---

page 161, image: s161

Caussari, pro efficere, causam esse, barbare dicitur: Latine enim est veram vel vanam causam efferre.

Ciuilis hodie est höflich. At antiquis significabat eum, vel in quo erat prudentia politica, vel clementem, vel moderatum.

Collineare pro pertinere, vel respicere vulgo dicitur. E. g. huc collineat Paulus, pro huc respicit, huc pertinet illud Pauli. At veteribus collineare erat dirigere, moderari manu relum, ut, collineare hastam aliquo, i. e. dirigere.

* Comitia vulgo dicuntur conuentus Principum aut optimatium, sed ineptisime, cum sint tantum populi.

Commodare pecuniam, rectius mutuo dare.

Communiter, pro passim, saepe, plerumque gemeiniglich/ male. Significat enim idem, quod pariter, simul, coniuncte, uniuerse, de communi sententia. Et opponitur ei proprie vel separatim, non autem insolenter et rato.

Compilare pro congerere vel colligere hodie frequens est. At illud veteribus erat furto auferre, stehlen.

Complexio [2] pro temperamento (temperatura seu constitutione) vulgo dicitur: a Latinis est copulatio.

* Concernit pro attinet, attingit, est [gap: Greek words] . Quare non dicendum: quod me concernit, quod concernit salutem reipublicae, sed, quod attinet ad me etc.

Concionator pro verbi praecone hodie dicitur: olim autem concionator erat, qui auram popularem captabat.

Conditio hodie significat locum, munus, e. g. conditionem honestam est consecutus, er hat einen ehrlichen locum bekommen. Conditio vacat, der Dienst oder Ort stehet offen/ sed male. Latinis usurpatur vel pro condimento, a verbo condio, vel pro sorte,

---

page 162, image: s162

statu, ratione, pactione, conventione, a verbo condo.

Condoleo pro [gap: Greek words] , vitiosum: illud enim quidem est, quod simplex doleo. Barbaram autem istam notionem, ein Mitleiden haben/ Latine sic exprimes: pari molestia affici, prope aeque dolere, dolor tuus mihi dolori est, sollicitudinis et doloris participem esse, etc.

Confundi [2] pro pudefieri, vulgo receptum est: sed illud generale est, significans perturbari. Quare ut ampliorem significationem restringas, dices: pudore confundi.

* Consulere alicui, pro, consilium alicui dare minus recte dicitur. Terentius quidem dicit: optime mihi consultum vult esse pater. Phorm. act. 1. sc. 3. v. 1. et apud Tacitum Annal. XIV. 38. est clementer subditis consulere. Sed illud est, prospicere, hoc agere cum aliquo.

Copia [2] testamenti vel epistolae male ponitur, pro apographo vel exemplo.

* Cor male ponitur pro animo. Quare non dicendum, ex toto corde diligere, sed, ex animo diligere.

Cordatus [2] pro behertzt saepe usurpatur, sed fere idem est, quod prudens, sapiens.

Crepusculum pro diluculo ex consuetudine prolapsae Latinitatis hodie vulgare est. At hoc matutinum, illud vespertinum.

Crux [2] pro dubiis et adversis rebus seu calamitate, non temere usurpaverim. Veteres semper respiciebant hoc verbo ad furcam et patibulum.

D.

Demeritum, male ponitur pro peccato.

---

page 163, image: s163

Deprecari hodie est abbitte thun/ et veteribus idem erat, quod precari, item declinare.

Deputare pro destinare, delegare, assignare hodie dicitur. Non nego postremae aetatis scriptoribuu ita usurpatum. At Ciceronis aeuo idem fuit, quod censere. Catoni idem quod amputare.

Despicere pro dispicere, male. Illud enim aspernantis, hoc attentius considerantis est.

Deuotus, male pouitur pro religioso, andächtig: significat enim vouere, destinare, exsecrari.

Dicterium, pro quouis breuiter et eleganter dicto usurpatur. Sed antiquis erat male dictum, false dictum.

Desolare [2] pro diruere minus probum. Veteribus significat solitudinem facere.

Dictio pro vocabulo usurpatur non recte: vere enim est phrasis, elocutio, stylus.

Discretus pro modesto, aut eo, qui rerum momenta discernere nouit, male. Ab antiquis enim non nisi significatione passiua usurpatum fuit, et significabat idem quod diuisus, separatus.

Discurro, ac discursus pro oratione, (uel dissertatione,) postremae Latinitatis est. Priscis erat actus hinc inde currendi.

Dispensare [2] pro canone vel legibus soluere, vulgare. At Latine ordinare significat, disponere, distribuere.

Dissitus antiquis erat dispersus, disseminatus. Scriptores minus probi de rebus procul remotis et locis disiunctissimis, meximeque diuersis usurparunt.

Ditio [2] pro regione vitiosum: vere enim significat potestatem atque imperium.

---

page 164, image: s164

Diu pro dudum usurpatur. At dudum est de spatio breuiori, diu de longiori. Hinc male: quâm diu rediit, pro quamdudum, male quoque, iam diu est hora prima, pro iamdudum.

Diuus pro sanctus ponitur minus recte. Veteribus uel DEUS erat, vel relatus in numerum Deorum.

Dominus hodie nominibus virorum praeponitur. At Latinis significabat vel possessorem, vel principem, siue dominatorem, vel herum.

Duellum hodie significat pugnam singularem. Veteribus autem nihil aliud erat, quam bellum.

E.

Etiam hodie est affirmandi verbum. Sed non semper. Usurpandum vero tum demum, cum aliud ante est affirmatum, ut: etiamne libertos? etiam Plin. l. 1. ep. 6.

Exaudire pro erhören/ ut opponatur simplici audire, vitiosum: idem est enim quod audire.

Excessus, pro vitio, non probum: veteribus discessum significabat.

F.

Ferociter, pro saepe, vitiosum est.

Ferox pro saeuo, hodie accipitur. Olim signiflcabat superbum.

Festiuitas [2] pro festo die male, pro lepore bene. Haec optimorum, illa deteriorum scriptorum notio est.

Fornix pro lupanari: fornicari pro scortari Ecclesiasticum est, non Latinum.

Fortis pro munitus male.

---

page 165, image: s165

G.

Galea pro genere nauigii (quod naues actuarias triremes etc. diceres,) nunc usurpatur: sed proprie est militare tegumentum.

* Gentiles Hieronymus appellat idolorum cultores Heyden: at Cicero vocat gentiles, qui ex eadem gente sunt, et Gellius dicit gentilem alicuius esse, eines Landsmann seyn.

Gratiosus pro festiuo et eleganti, item clemente dicitur. At proprie significat eum, cui fauetur. Itaque gratiose Domine non significat gnädiger Herr/ ut vulgo volunt, sed potius: Herr/ ihr seyd bey mir und vielen andern in Gnaden.

H.

Hactenus pro adhuc vulgare est. At illud fere semper de loco, hoc de tempore dicitur.

Hospes pro caupone frequens hodie est: sed hospitem recipiebant veteres gratis.

Hospitale [2] pro [gap: Greek words] , minus recte ponitur.

Humilis et Humilitas pro modesto et modestia, Demuth/ non probatum. Humilitas enim proprie est abiectus animus, vilis et sordidus. Prior notio cadentis Latinitatis est.

I.

Imaginari pro tribuere ac persuadere sibi, arbitrari, sich einbiiden/ Barbare dicitur: Plinio est alicuius rei similitudinem mente concipere; Suetonio somniare.

Immo, Ja/ in sensu affirmandi Barbarum est. Est enim corrigentis.

---

page 166, image: s166

Impingere pro illidere vel offendere hodie usurpatur. Nec plane nouum est. At veteribus significabat in fligere aut iniicere aliquid, ut impingere colaphum, etc.

Imputare pro attribuere, zurechnen/ probum: (licet Cicero hoc efferat fere semper per assigno) At inclinante saeculi argentei Latinitae, valere coepit, postulare, aliquid gratiae sibi opponi, (etwas für eine sonderbahre Gnade gehalten wissen wollen.)

Inciuilis pro unhöflich/ male. Proprie significat eum, in quo non est prudentia politica.

Indigitare [2] pro nominare, vel indicare vulgo dicitur: sed veteribus erat inuocare.

Indulgentia, pto venia Pontificia, minus recte dicitur.

Infernus [1] pro inferis non satis Latine dicitur.

Infirmor, pro morbo sum affectus, male. Significat enim confutor, frangor, morior, infirmus fio. Sicut infirmo et refuto, diluo, infirmum facio, debilito, frango.

Infractus postrema aetate poni coeptum pro non fractus, sed male: idem enim veteribus est, quod valde fractus.

Infucatus Cieeroni erat valde fucatus. Sed Arnobio, Symmacho, et id genus aliis est non fucatus, nudus. Prior vis haud dubie retinenda, reiecta altera.

Inquam, pro illud volui dicere, Latinum non est: Est enim asseuerantis, non corrigentis.

Insane bene, pro valde bene, male usurpatur. Illud enim non dicitur de iis, quae sunt virtutis, ac promerentur laudem. Hinc recte quidem insane magnum negotium, pro audacia ponitur: sed non insane bene.

---

page 167, image: s167

Intro cum intus saepe confunditur. At intro est in locum, intus in loco.

Ita hodie est affirmandi verbum, sed natura sua est similitudinis.

Intercedere pro deprecari pro aliquo, eine Fürbitte thun/ Ecclesiastici Scriptores probant, non Latini. His enim intercedere erat impedire decreta Senatus, verhindern/ sich zwischen legen/ quod Tribunorum plebis erat.

Intercessio pro deprecatione, Ecclesiasticorum est, non Romanorum. His enim erat illa actio, qua populi nomine Tribunus impediebat ea, quae Senatus statuere volebat, eine Verhinderung oder Einrede/ nicht aber eine Vorbitte.

Intercessor [1] deprecatorem hodie significat. At veteribus erat is, qui impediebat, ne qua lex ferretur.

Iterum pro vicissim male. Nam antiquis iterum idem est, quod secundo.

Iuxta Aristotelem, pro secundum Aristotelem, ex mente Aristotelis, teste Aristotele, nemo autiquiorum dixit. Recentiorum id est, et minus probatorum scriptorum.

L.

Linea pro versu, Appuleii est, eoqne minus probum. Veteribus erat eine Linie/ versus autem eine Zeile. Hinc minus Latine commata in sacris literis appellantur versus, (seu versiculi.)

Luxuries pro intemperantia et vinositate hodie usurpatur. At priscis luxuries est in victu pariter et vestitu.

---

page 168, image: s168

M.

Mappa pro mantili vulgo. At mantile illud est linteum, quod mensae insternitur: mappa autem, quod gremio insternitur a singulis: Eine Servette.

Materna lingua [2] pro vernacula, non recte, ille enim est pars matris.

Maxima [2] pro regula vel canone, non recte dicitur.

Mechanicae artes [2] pro sellulariis vel illiberalibus, non satis bene.

Media pro subsidiis, sumtibus, instrumentis, Germanorum est, non Romanorum notio: Latine significat res medias.

Memorare [2] pro memoriae infigere, perperam dicitur. Latinis idem est, quod narrare, commemorare.

Minerval pro didactro frequens est, cum proprie sit das Introduction Geld.

Modice pro parum non probant eruditi.

Modicum pro pusillo vulgare est: at olim modicum erat, quod intra modum se continebat. Huic contrarium immodicum, quod modum excedit.

Mortale peccatum, mortale crimen, pro eo quod mortem affert, seu mortifero et capitali vulgo usurpatur, sed non Latine. Nam mortale est, quod morti est obnoxium, ut homo mortalis.

Mutuare [2] pro mutuum dare, non probatur.

N.

Nepos vel Neptis pro sororis aut fratris filio, filiaue, hodie usurpatur, sed sine veterum auctoritate.

Non pro ne saepe ponitur. Sed illud negantis

---

page 169, image: s169

est, hoc vetantis. Minus Latinum igitur, non occidas, pro ne occidas.

O.

Obiicere pro occurrere sententiae alienae, vel contradicere vulgo dicitur. Legitur quidem obiicere probrum, sed non propterea obiicere dicendus, qui aliquid obiicit sententiae alienae. Quanquam in Scholis Rhetorum et Logicorum tolerari illud possit.

Officina pro taberna saepe ponitur. Sed officina dicitur quasi efficina, ubi artifices opus faciunt: taberna autem est, ubi merces venduntur.

Officium [2] significat Pflicht und Schuldigkeit/ raro ein Ampt. Itaque potius dixerim cum veteribus petere honores, honoribus operam dare, rem publicam administrare, quam cum recentioribus, petere, administrare officium publicum.

P.

Particulatim [2] pro speciatim hodie dicitur. At illud proprie notat membratim aut separatim.

Persona pro re singulari, intelligente, completa, Ecclesiasticum est. Romanis est qualitas, qua homo ab homine differt, ut tueri personam principis, non satis dignum esse alicuius persona, imponere alicui personam.

Pileus pro petaso ein Hut/ non recte dicitur: proprie enim significat eine Schlaff=Mütze.

Plebeius nunc dicitur pro eo, qui est de plebe. Sed de plebe significat ordinem: plebeius genus dicit. Sic Cicero plebeius erat, sed non de plebe.

Pomum pro fructu mali tantum male hodie usurpatur,

---

page 170, image: s170

vere enim significat quemlibet arborum fructum, (esui aptatum: adeo ut omne quoque nucum genus ea appellatione contineatur.)

Potare [2] pro potum praebere saepe dicitur. Sed illud semper bibere significat.

Praecise pro totidem verbis, diserte, accurate, minus probum. Ciceroni idem est quod plene, non perfecte, breuiter.

Praesumere sibi, pto arrogare, sumere, vel audere crebro usurparur, ex more posteriorum saeculorum. At antiquioribus praesumere significabat 1. ante sumere, 2. augurari, praesagire.

Praetextatum sermonem multi interpretantur honestum. Sed apud Festum verba praetextata sunt obscaena.

Processus criminalis [2] J. C. est. Romanis vocabatur disceptatio, quaestio, iudicium.

Prolixius de sermone et verbis minus scire: Ciceroni est liberalis, largus. Sermo autem ei dicitur longus, multus.

Pro tempore [2], pro iam, non recte: vere enim significat pro conditione temporis, prout tempus fert.

Proximus [1] pro quovis alio est Graecismus, sed fugiendus,

Purus Grammaticus, pro merus non recte. Nam purus idem est, qui non maculatus.

Q.

Qualis liber? minus recte quaeritur, si hoc vis, quis liber, vel quid libri?

Quoad pro secundum cum accusatiuo, ut quoad corpus, dem Leibe nach/ minus Latine dicitur. Vereres verbis praefigunt, ut significet quamdiu, quousque.

---

page 171, image: s171

Quoniam et quia pro quod, male dicitur: nam illud causale est, itaque minus recte vulgata versio: Matth. II. 16. Tunc Herodes videns, quoniam illusus esset, pro quod.

R.

Raneor pro odio, (pro quo usurpatur ab Hieronymo ep. LXVI. ad Ruffin.) minus probum. Veteribus putredinem et foetorem ex illa significat.

Reatus pro crimine minus accurate ponitur. Nam reatus est obligatio ad poenam, et medium quid inter crimen et poenam.

Regius vates pro Rege vate, male dicitur. Regium enim est, quod est Regis, non Rex ipse. David ergo non est Regius vates, contra vero Nathan est Regius vates, non Rex vates.

S.

Sagitta pro iaculis vulgo, sed male. Nam iacula iaciebantur manu, sagittae mittebantur arcu.

Saltem [1] pro solum saepe ponitur. At illud veteribus erat ad minimum, zum wenigsten.

* Sanguinem effundere pro occidere, magis Hebraismus videtur, quam Latina phrasis. Scriptores boni sanguinem fundere vel effundere nonnisi de morte pro pattia dicunt.

Scurra pro homine vili et nequam hodie dicitur: cum iis solum conveniat, qui norunt dictis et gestibus ludere, risum mouentibus: (unde et Socrates scurra Atticus a Zenone appellatus est teste Cicerone de nat. deor. I. 34.).

Scutum cum clypeo male confunditur. Nam scutum

---

page 172, image: s172

est oblongum, clypeus rotundus: (illud Graeci [gap: Greek words] , hunc vocabant [gap: Greek words] .

Saeculum pro mundo vulgare est. At illud est Ciceroni certum temporis spatium, aut homines, qui in tempore vivunt.

Seducere [1] pro decipere vulgo dicitur, cum tamen proprie significet seorsum ducere, in locum ab arbitris remotum, auf die Seite führen.

Sensus de sententia verborum minus recte dicitur. Veteres rebus animatis tribuunt ptoprie.

Septimana pro (dierum) hebdomade nunc dicitur. Veteribus adiectiuum erat, significans eum, qui erat septimi ordinis, ut primanus, qui est primi ordinis.

Servire. inservire alicui, pro saluti alicuius consulere, officia deferre, Germanorum sunt, non Latinorum.

Sinus pro gremio, vitiosum. Nam sinus est, quicquid brachiorum complexu continetur, (veluti in sinu gestantur infantes.)

Socius pro sodali multis dicitur. At sodales sunt, qui eiusdem dignitatis sunt, vel [gap: Greek words] seu socii, inter quos res communicata est.

Solstitium non est cum bruma confundendum, illud est, quando dies est longissimus, hoc quando brevissimus. De utroque tamen usurpasse hanc vocem Macrobium, Seruium, Columellam, non nego.

Sono pro habeo, frequens est. Sic enim aiunt: verba ita sonant. Die Worte lauten also. Sed rectius: verba ita habent, verba haec sunt.

Spectat pro possessione, male usurpatur, ut: hoc ad me spectat, das gehöret mir zu. Sed aliam apud veteres habet significationem. Hi enim dicebant:

---

page 173, image: s173

consilium eius ad bellum spectar: Es zielet/ es hat das Ansehen. Cicero: haec domus ad orientem spectat, es liegt gegen Morgen.

Squilla pro tintinabulo non probatur: olim erat herba et pisciculus.

Stipendiarius pro alumno, qui accipit stipendium, nouum est: veteribus idem est, quod tributarius, siue qui soluit stipendium.

Studere [2] pro bonis literis et artibus deditum esse, saeculi argentei propria notio est. Optimis scriptoribns generatim significat operam dare.

Studio, pro consulto, de industria minus probum.

Suspensus ab officio [2] hodie dicitur, pro iussus abstinete Senatu vel magistratu, vel munere Ecclesiastico, vel ab eo ad tempus summotus.

T.

Technice, pro se ipso poni, hodie explicatur, sed proprie est artificiose.

Teneor, pro oportet vel debeo hodie accipitur: sed male. Hinc non adeo bene, teneor hoc facere. Latine dices, munus hoc meum est, oportet me hoc facere, id habeo muneris, ut hoc faciam, meae partes sunt, etc.

Tenor epistolae dicitur, der Inhalt/ rectius argumentum.

Terminus pro verbo accipitur. Sed olim erat finis.

Textus [2] pro verbis scriptoris non recte dicitur: (est enim proprie idem, quod textura. Dicitur tamen texere epistolcs Cic. IX. ep. 21. contextus sermonis Quinct. VIII. 2.)

Tonsura sacerdotibus male ponitur pro rasura. Tondetur pecus, non raditur.

---

page 174, image: s174

Traducere aliquid ex lingua Graeca in Latinam, pro vertere, vitiosum, etc.

Tribulare [2] pro affligere Ecclesiasticum: at veteribus erat tribulo, similiue instrumento comminuere.

Triuialis schola oro paedagogio, seu schola minori, quam classicam dixeris, saepe ponitur: sed triuiale proprie est vulgare, et in triuiis constitutum.

V.

Verbotenus [2], pro memoriter, vel ad verbum, male. Veteribus idem est, quod secundum externa verba.

Vergo pro gereichen/ ut vergere in honorem DEI, zu GOttes Ehre gereichen/ Germanorum notio est, non Latinorum. Hi utuntur in loci aut temporis descriptione, ut dies vergit in vesperam, regio vergit in septemtrionem. Pro illo vere dicunt, pertinere ad honorem alicuius, valere ad gloriam, id illi ad gloriam vergit.

Vice pro tempore, hac vice, alia vice pro hoc tempore, alio tempore noua sunt, vel saltem scriptorum minus probarorum nituntur autoritate. Veteribus est vicissitudine, permutatione. Ad numeros, ad iterationem applicauit Horatius lib. 4. od. 14.

Vicissim pro mutuo, male ut vicissim amare. Rectius mutuo vel inter se amare.

Virago pro femina quavis saepe ponitur, cumproprie significet mulierem [gap: Greek words] , nempe, et animo et corpore virum referentem.

Unio [2] pro coniunctione prope abest a Barbarie. Veteribus semper gemmam significabat.

Vocatio [1] pro munere divinitus delegato hodie usurpatur: veteribus invitatio erat.

---

page 175, image: s175

Votum [1] pro suffragio et sententia, sine suffragio veterum dicitur, quibus significat promissionem DEO factam, voluntatem, desiderium.

FINIS INDICIS III.

INDEX IV. VOCABVLORVM, quae perperam vel scribuntur, vel pronunciantur vel flectuntur.

Pars I. Continens vocabula, quae non recte scribuntur.

* Absporto, melius asporto.

Accerso. plerisque hodie scribitur: sed eruditi probant arcesso, ab antiquo arcio, ex ar, siue ac, et cio.

* Adolescens. et adulescens.

* Adrianus, saepius Hadrianus.

Aedilitius, peruulgare est: emendatius scribitur per c aedilicius.

* Aemus, male: rectius Haemus, mons Thraciae.

Anachoritae. vulgo scribitur: rectius Anachoretae, a Graeco [gap: Greek words] , ab [gap: Greek words] , recedo, non [gap: Greek words] , quod est recedere facio.

* Annibal, male: rectius Hannibal.

* Annulus, rectius anulus.

---

page 176, image: s176

* Apud [2]. et aput.

Apuleius. per unum P. non probatur doctioribus: hi enim geminant P. et scribunt Appuleius.

Arctus. hodie: olim artus.

* Arena, rectius harena, uti et harundo.

* Ariolus, rectius hariolus, uti et haruspex.

* Arrius, nomen Romanum: at Arius nomen haeretici.

* Aue, in libris et lapidibus haue.

Author. per TH. multis placet: melius vel auctor, ab auctum, vel autor ab [gap: Greek words] .

Bacca. recentiores scribunt: sed baca est in quibusque melioris notae codicibus.

Bachus. hodie non Germanis tantum, sed etiam aliis gentibus placet: sed Bacchus a Graecis commendatur.

Blactero. minus recte: scribendum Blatero sine c. nam primam corripit Horatius.

Boraeum. per ae a multis scribitur: sed Boreum per simplex E e Graeco probatur.

* Brundusium, rectius Brundisium.

Buccina, rectius Bucina, ut est in veterum Manuscriptis.

Caecidi. non recte, scribendum cecidi. Nam Ae in i mutatur, E vero primae syllabae est ab augmento, ut in fefelli, pependi.

* Caelius, saepius apud veteres Coelius.

Caera. per ae multi hodie scribunt. Melius cera a Graeco [gap: Greek words] , quod etiam nititur autoritate veterum.

Caestus. et cestus multi confundunt, sed perperam: cum cestus per simplex E sit baltheus veneris [gap: Greek words] , pungere: caestus autem per ae arma pugilum, a caedendo.

---

page 177, image: s177

* Carthaginensis, verius Carthaginiensis.

Catarrus. scribunt Graece non docti: e Graeco scribendum Catarrhus.

* Causa. et caussa.

* Cecinna, rectius Caecina.

Cepi. per simplex E. pro [gap: Greek words] , ich fange an/ parum emeudate scribitur: scribendum coepi per oe, est enim ab antiquo coepio, a capio vero cepi, ut a facio feci. (In Ancyrano marmore opera caepta.)

Ceremonia. minus recte: scribendum cerimonia vel caeremonia.

* Cespes, rectius caespes.

* Ceteri, saepius veteres caeteri.

* Charus, rectius carus.

* Coecus, rectius caecus.

* Comessari, rectius comissari.

* Consydero, rectius considero.

Conuitium. per t non probum: scribendum convitium per c quia est vel a vicis, vel quasi conuocium.

* Cotidie, rectius et usitatius quotidie, uti et quotannis.

Culcitra [2]. non scribendum, sed culcita.

* Cum. comitem, quum tempus significat differentiae caussa, ne quid inconveniens oriatur, ut in illo Ciceronis: cum illo cum loquerer. lib. III. ep. 6.

* Delitium, melius delicium.

* Desydero. male: rectius desidero.

* Duntaxat. raro: saepius dumtaxat.

* Ecclipsis. male, pro eclipsis.

* Exequiae, rectius exsequiae, uti exsatio, exsilium, exsoluo, exstruo, exsudo.

---

page 178, image: s178

Exilio, exulo, exto, exupero, exurgo, expecto, vulgo scribunt sine s: sed rectius exsilio, exsulo, exsupero, exsurgo, exspecto, cum s.

* Fecialis, saepius fetialis.

* Fex, rectius faex.

Fictitius [2], melius ficticius.

Foecundus, Foecundus, foenus, foetus, foelix, cum diphthongo male: rectius fecundus (fecunditas) fenus, fetus, felix.

Foemina. vulgo scribitur, sed melius femina. Sic enim reperitur in veteribus codicibus, estque ab antiquo feo: unde et setus, ut a fleo fletus. (Sic et scribendum semen, femur.)

* Fraenum, male: rectius. frenum.

* Gleba, rectius glaeba secundum Manutium.

* Haeres. male: rectius heres et hereditas.

* Hallucinari, melius alucinari.

* Haud, et haut.

* Heliogabalus. male: rectius Elagabalus, originis Syriacae.

* Helluo, rectius heluo, heluor, heluatio.

* Hetruria, rectius Etruria.

* Hoedus. male, pro haedus.

* Hybrida, pro hibrida.

* Hyems. male: rectius hiems, uti et hiemare, hibernare.

* Idcirco: eruditi libentius scribunt iccireo, quia dicimus accedo, accipio, d in c mutato.

* Identidem: Cellarius aeque idemtidem scribi posse putat ac dumtaxat, emtus, redemtus, nec metuendam esse in m et t collisionem.

* Imo, melius immo.

* Imprimis et inprimis. male: rectius divise in primis, ut cum primis.

---

page 179, image: s179

* Inclytus, inclutus, inclitus.

* Indies, rectius divisis vocibus in dies.

* Induciae, melius indutiae.

* Inficior, rectius infitior a fateor.

Internundinum, Doctiores malunt internundinium.

Lachryma. vulgo scribunt: rectius lacryma, (vel potius lacruma aut lacrima.) Est enim a Graeco [gap: Greek words] , et veterum autoritate nititur.

* Lapidicina [2], rectius lapicidina.

* Lethum. male: rectius letum.

* Littus, potius litus, litoris, uti et litera, non litra, quod est Poetarum: licet hic dissentiat Cellarius.

* Luctantius. male: rectius Lutatius.

* Martianus, rectius Marcianus, Marciana, uti et Marcius, nomina Romanorum.

* Mauritania, in numis et lapidibus Mauretania.

* Mauritius, rectius Mauricius.

* Messala, rectius Messalla.

* Minutius, rectius minucius.

* Mistus, usitatius mixtus.

* Mitylene. in numis Mytilene.

Moecenas. vel Mecaenas vulgo, et probat Beckmannus: rectius Maecenas, quam scribendi rationem veterum autoritate et rationibus confirmat Meibomius in Maecenate cap. 4.

Monimentum. plerique scribunt: Vossius mauult monumeutum, ut nocumentum, (addo ex Cellario documentum, emolumentum.)

* Musaeum [2]. male pro museum.

* Mutius. male pro Mucius.

* Naenia, rectius nenia a [gap: Greek words] .

Nouitius, rectius nouicius.

* Nuncius, melius saepiusque nuntius.

---

page 180, image: s180

* Obscoenus. pro obscenus vel obscaenus a scena, antiquis contra originem scaena.

* Ocium. pro otium, negotium.

Operior, i. e. exspecto: sed opperioi veterum habent codices.

Paena. per ae, rectius poena per oe (a [gap: Greek words] .)

* Papyrius, reaeius Papirius.

Parsimonia. vulgo: Vossius praefert parcimonia per c, partim ob auctoritatem veterum, partim ob analogiam: ut ab alo est alimonia, a queror querimonia, sic a parco parcimonia.

Patritius, rectius patricius per c.

* Paulum et paululum, pro paullum et paullulum.

Pene, rectius paene, id est fere.

Pentacontarchus: sed e Graeco scribendum Pentec ontarchus.

* Perseus, saepius Perses.

* Pignoris. et pigneris, uti fenoris et feneris a pignus et fenus.

* Poenitet. et paenitet.

* Pomoerium. rectius secundum originem: sed usitatius pomerium.

Portius, melius Porcius a porcus.

* Posthumus, rectius secundum antiquitatem Postumus, uti et Postumius.

* Praelium, potius proelium.

* Praelum, rectius prelum a premendo.

* Precium, rectius pretium.

Proedium. per oe non probo. sed praedium per ae.

* Proh, rectius pro sine adspiratione.

* Promontorium. secundum Turnebum et Vossium promunt or ium a prominendo.

* Ptolomaeus. pro Ptolema eus.

* Pulcher. suauius: pulcer antiquius.

---

page 181, image: s181

Quattuor. non scribendum, (quod est ex diapla psmo poetico) sed quatuor.

* Querela. et querella.

* Quicquid. et quidquid.

* Quotiens. et quoties: sed hoc suauius.

* Rhaetia, rectius Raetia sine h.

* Russus, melius Rufus, Rufinus, nomina Romana.

* Saltem [2], rectius secundum Janum Guilielmum Veris. I. 10. saltim, ut strictim, cursim, caesim, furtim.

Salustius. non probatur, sed Sallustius.

* Satyra, Satura, Satira: licet Cellarius, dissentientibus Casaubono et Heinsio, teneat [gap: Greek words] .

* Scena. et scaena.

Scribsi nubsi, labsus sum. per b. scribunt hodie multi, sed magis probem per p: ut enim 2 [gap: Greek words] et [gap: Greek words] non est [gap: Greek words] vel [gap: Greek words] , sed [gap: Greek words] et [gap: Greek words] , non est [gap: Greek words] vel [gap: Greek words] , sed [gap: Greek words] et [gap: Greek words] , sic a scribo est scripsi, a nubo nupsi.

* Seculum [1]. male pro saeculum,

Seorsim [2]. non probo, sed seorsum.

Sepes, sepio, sepimentum, vulgo, sed veteres habent saepio, saepes, saepimentum.

* Septentrio, rectius saepiusque septemtrio.

Sepulchrum, rectius sepulcrum: ut enim a fultum est fultum, sic a sepultum sepulcrum.

* Sestius. patriciae, Sextius plebeiae nomen familiae.

Similimus, scribendum geminato L. simillimus.

Singilatim. vulgo: rectius singulatim, sigillatim, singillatim.

* Soboles. suauius: suboles accuratius secundum antiquitatem.

---

page 182, image: s182

Solenne. vulgo: sed solemne (et sollemne) etymologia et veteres probant.

* Solers, rectius sollers a sollo.

* Sollicitus. metro conuenit: secundum Festum ex origine solicitus.

Succisiua. vulgo: sed etymologia et veteres iubent scribere subseciua.

* Suppelex. pro supellex,

* Stylus. pro stilus.

Sydus, scribendurn sidus.

* Sylla, Sulla.

Sylua, Syluanus, Syluius, vulgo scribunt: sed veteres codices probant Silua, Siluanus, Siluius.

* Syncerus, rectius secundum antiquitatem sincerus.

* Teda, taeda a Graeco [gap: Greek words] , accus. [gap: Greek words] , fax,

Teter. vulgo: sed taeter secundum libros veterum scribendum.

* Thensa, pro tensa, a tendendo secundum Festum.

* Theodoricus. et Theodericus: sed hoc melius ob etymologiam.

* Thorus, rectius torus sine adspiratione.

* Thus, rectius tus secundum libros veteres.

* Thuscia, in libris et lapidibus Tuscia, Tusci, uti et Tusculum, Tusculanus.

* Tingo. et tinguo secundum libros manu scriptos.

Tophus. vulgo: sed Vossius praefert tofus, quia ph. solum utimur in iis, quae a Graecis accepimus.

* Totiens, vid. Quotiens.

Tribunitius, rectius Tribunicius.

Triumphus, rectius triumfus per f. in Graeco enim

---

page 183, image: s183

nulla adspiratio in medio est. (Ita aetate Constantinorum scriptum: olim triumpus, post triumphus.)

* Vaeneo, vendor, pro veneo.

* Valetudo. et valitudo: illud tamen usitatius.

Vendico:. Vossius praefert vindico a vindex: (ita et Cellarius.)

* Vergilius [note of the transcriber: in the print: Vergillus]. vult Politianus: Virgilius mauult Pierius, cum quo facit Manutius monumento veteri, et versu Calui nixus.

* Vigesimus, rectius vicesimus, ut vicies, viceni.

* Ungo, unxi, ut pingo, pinxi, fingo, finxi, secundum Velium Longum: veteres libri unguo, unde deriuata unguen, unguentum.

* Unquam. et umquam.

* Vorsus, vorsum. archaismi: rectius versus, versum, ut adversus.

* Urgeo, in pluribus manu scripris urgueo.

* Vulcanus. et Volcanus secundum veteres, qui fugiebant olim u u geminam.

Pars II. Continens Vocabula, quae vitiose pronunciantur.

Alius. in Genitiuo male corripitur: est enim contractum ex aliis, ideoque alias media longa.

Ambitus. participium producit mediam. At nomen ambitus eandem corripit.

Archiater. male, dicendum archiâter, rectius archiatrus a Graeco [gap: Greek words] .

---

page 184, image: s184

* Arius. pronunciandum media producta, non correpta, quia Graece scribitur [gap: Greek words] .

Balbutit. media correpta, male. Hor. Balbûtit penultima producta.

Basilius. vulgo dicitur: rectius Basilius, syllaba li producta, a Graeco [gap: Greek words] .

Cicuris et cicurat. mediam corripiunt.

Coecutis. media correpta male: dicendum caecûtis a caecûtio.

Competitor. syllaba ti correpta: sed rectius competitor, syllaba ti producta a supino petitum

Cuculus. secundum vulgo corripit: sed classici omnes producunt cucûlus.

Darius, media correpta male: dicendum Darius, media producta, a Graeco [gap: Greek words] .

Depeculor. syllaba cu correpta, vulgo obtinuit: sed rectius depecûlor a pecûlium.

* Fidicen. correpta: at tibicen producta media pronunciandum.

Getulus. non media correpta, sed Getûlus.

Harpago. Calepinus producit, sed rectius harpago media correpta pronunciat Vossius, in arte Gramm.

Heraclytus. perperam: est enim Heraclitus propter Graecum [gap: Greek words] .

Homeromastigis. Cicero mastigis penultima vulgo correpta: sed rectius Homeromastigis penultima producta, quia [gap: Greek words] penultimam in obliquis producit, teste Homero et Eustachio.

Ligurit. mediam non corripit: sed producit ligûrit.

Scaturit. non dicendum, sed scatûrit penultima producta.

Torcûlar. vulgo: sed Vossius corripit mediam tortorcular,

---

page 185, image: s185

quia ut a specio speculum et specular, sia a torqueo torculum et torcular.

Trituro [note of the transcriber: in the print: Tritûro]. vulgo: sed rectius tritûro, quia a tritûra.

Vibicis. a vibex vulgo corripitur: rectius producitur vibicis media producta secundum Pers. Satyra IV.

Pars III. Exhibens vocabula, quae vitiose flectuntur, mutatis orationis partibus.

Aduentus. ut participrum male dicitur de eo, qui aduenit. Vere enim substantiuum est quarrae declinationis. Loca contraria, quae ex Ter. et Sallustio affert Palmerius in spicilegiis, corrupta sunt, teste Vossio de Analog. 1. IV. c. 13. pag. 203. et 204.

Age, agite, non aduerbia sunt, ut Priscianus lib. 15. statuit, sed imperatiui.

Antecessus. pro nomine multi habent: sed participium est. Vid. Voss. l. c.

Ceterum. pro aduerbio habetur. Vossius nomen esse putat [gap: Greek words] prolatum, ad ceterum seu ad reliquum quod attinet.

Capto. non est frequentatiuum, significans saepius capere, sed desideratiuum, significans defidero capere Vid. Turneb. Adu. XXV. 15. Voss. l. c. lib. 3. p. 112.

Cassum. est nomen, non participium, a careo.

Catum. Frischlinus dicit esse supinum a caueo: sed vere nomen est. Supinum autem a caueo est cautum quasi cauitum.

---

page 186, image: s186

Coenatus et pransus. non sunt praeterita a coeno et prandeo, ut Grammatici V. docent, sed haec verba tantum in praeterito habent coenaui et prandi. Quanquam pransus et coenatus Lacinissima esse, non negem. Verum aliud significant, nempe locum habent, cum aliquem prandio coenaque confecta fecisse quid, narramus. Itaque recte prandi et coenaui apud te: non vero pransus sum apud te. Bene quoque pransus vel coenatus ad te veniam.

Comperio et comperior. praeteritum tantum faciunt comperi, non compertus sum, quod passiue tantum sumitur.

Dormito. non est frequentatiuum, significans saepe dormio, sed dormire cupio.

Extrinsecus, intrinsecus, aduerbia sunt, non nomina adiectiua: pessime igitur calor intrinsecus, caussa intrinseca, etc.

Factus sum. non est praeteritum a fio, sed ab antiquo facior.

Falso et merito. non sunt aduerbia, sed ablatiui, in quibus intelligitur iure.

Interea, praeterea, postea, adhuc, antea, posthac, non sunt aduerbia, sed ex praepositione, et pronomine conflata.

Macte, nomen esse videtur plerisque, etiam Vossio, (et Josepho Scaligero, epistola ad Franc. Fortumanum, quae legitur in variis opusculis, a Casaubono primum editis.) Sed Joh. Brunsmannus, Danus, adv. esse dmonstrauit singulari libello, quem inscripsit, Macte funeratum.

Multo, tanto, quanto, non aduerbia sunt, sed ablativi, in quibus intelligitur negotio.

Noctu, diu. verius nomina, quam aduerbia sunt. [correction of the transcriber; in the print aduerbia. sunt]

---

page 187, image: s187

Ostenio. non est frequentatiuum, significans frequenter ostendo, sed desideratiuum, significam ostendere volo.

Perpetuo. nomen est, non aduerbium.

Pone et palam. praepositiones sunt, non aduerbia, Hoc abl. illud accus. regit.

Primo. secundo, tertio, postremo, non aduerbia sunt, sed ablatiui, addendum loco.

Procul et usque. non praepositiones, sed aduerbia sunt. Procul quidem ablatiuo iungitur, sed [gap: Greek words] , quia omittitur praepositio a vel ab, e. g procul oceano. i. e. procul ab oceano. Sic usque accusatiuo iungitur, sed per ellipsin praepositionis ad.

Quod. pronomen est, etiam ubi aduerbium esse putatur, e. g. cum dico: gaudeo quod veneris, intelligimus ita: gaudeo eo nomine, vel ob id.

Quomodo, quare, quamobrem, sunt partim nomina, partim pronomina, non vero aduerbia.

Repente. non est aduerbium, sed abl. a tecto repens, quo usi sunt Varro libr. VI. de Latina Lingua. Sil. l. X. Statius lib. VII. Thebaidos, et ipse Cic. III. Tuscul.

Secreto, scilicet modo, nomen est, non aduerbium.

Sero. vel optato aduenis, pro aduerbiis habentur, sed male. Sunt adiectiua, in quibus omissum substantiuum tempore.

Tractatus. participium est a tracto, non nomen. (Plinius XVII. 7. dicit aspera tractatu. Apud Ciceronem III. de orat. est tractatus artium.)

Vendito. non est frequentatiuum, frequenter vendo, sed vendere cupio. Cic. de Hat. Resp. Plin. lib. III. ep. 24.

Venum. non est supinum, sed nomen. Hinc veteres

---

page 188, image: s188

exercere, ponere, (veno, item alia forma venui habere, App.)

Versus et versum, non sunt praepositiones, sed aduerbia. Vbi praepositiones esse putantur, ibi omissa est particula ad vel in.

FINIS INDICIS IV.

INDEX V. Latinorum quidem, sed non recte iunctorum.

A.

Absque omni dubio, absque omni causa, multi hodie scribunt. Sed veteres potius scribere iubent, sine ulla causa, sine ulla dubitatione.

Abs re recentiores, veteres dicunt ab re.

Accipere personas, Hebraeorum more dicitur. Latini dicunt discrimen personarum facere vel iubere.

Principi a consiliis, ab epistolis, a pedibus, ab epistolis, a pedibus, non recte. Veteres generandi casum addebant, et dicebant Caesaris a Bibliotheca, omisso nomine serui, quod intelligebant in illa dictione.

Adhibere fidem alicui, Ecclesiasticis scriptoribus idem est, quod habere fidem alicui, Latinis idem est, quod uti fide.

Adhuc semel, pro iterum. Germanorum est, non Latinorum.

---

page 189, image: s189

Admoneo te ad pietatem, vulgus dicit. Latini adhortor te ad pietatem.

In aeternum non fiet, in omnem aeternitatem non fiet , more Hebraeorum et Germanorum dicitur. Latinis placet: hoc nunquam fiet.

Agere vel agitare nuptias, vel praelia, vulgo dicitur Rectius celebrare nuptias, committere, edere, facere praelia.

Aliquot centum, aliquot centena, aliquot centena millia, minus latine. Rectius aliquoties centena.

A longe stans, von fernen/ vulgati interpretis est Luc. XVIII. 13. Latini dicunt eminus, e longinquo, procul, longo intervallo.

Amittere praelium, diee Schlacht verlieren/ non probant Latini, qui pro eo dicunt: inferiorem discedere, (acie vinci: quamuis recte dixeris, amittere caussam, litem, vitam, animam, adspectum, die Sache/ das Leben/ das Gesicht verlieren.

A modo, a nunc , postremae Latinitatis scriptores dicunt, pro deinceps, ab hoc tempore, post hac, in posterum.

Ante omnia, vor allen Dingen. Melius in primis, prae caeteris.

Appulit nauis [2], male. Dicendum adpulsa est.

Quod me attinet, quod hanc rem attinet, minus bene dicitur. Latini addunt praepositionem, et dicunt: quod ad me, ad hanc rem attinet.

Ascendere super equum, Germani dicunt: Latini conscendere equum.

B.

Benedicere aliquem, cadentis Latinitatis est. Melioris benedicere alicui.

---

page 190, image: s190

Brachium Saeculare, hodie dicitur, qui veteribus magistratus.

C.

Capi studio venandi, pro capi venationibus, minus commode dicitur.

Captus est satietate, non probatur doctioribus, sed illud potius veterum: cepit eum satietas eius rei, vel cepit satietatem eius.

Cogitare in corde suo, more Hebraeorum, sed non Latine dicitur. Latine autem pro eo dixeris, cogitare cum animo suo, rem animo agitare, animo versare, in animo versare, secum cogitare.

Commodes hoc mihi per unum diem hoc die, vulgo. Malim, commodes mihi in unum diem.

Communicare aliquid alicui, more Graecorum dicitur, non ex usu Latinorum, qui dicunt: communicare aliquid cum aliquo, einem etwas mittheiien.

Ita comparatum est cum eo, Germanorum dictioni respondet, es ist also mit ihm beschaffen. Latini omissa coniunctione dicunt: ita natura comparatum est more maiorum, ita comparata est ratio vitae, naturaeque nostrae. Vide Horstium de Latinitate merito suspecta, cap. III.

* Non competere animo, [note of the transcriber: in the print: auimo] non satis competere lingua, sunt loquendi genere, quae non sunt in usu, pro quibus nos dicimus, compos mentis, linguae etc.

Conciliare aliquem cum aliquo, minus bene: rectius, conciliare aliquem alicui. (Conciliare aliquos inter se et conciliare inter aliquos pacem).

Cum se ipso non conuenit, loquitur cum se ipso, minus probum. Latine dices: secum ipse non conuenit, secum ipse loquitur.

---

page 191, image: s191

* Curare aliquid parui minus latine dicitur, quod curo ad verba aestimandi non pertineat, ideoque nec cum genitiuo iungi possit. Dicendum autem parui aliquid facere.

D.

Damnare ad mortem, zum Tode verdammen/ Latini non probant, qui potius dicunt, damnare capitis et capite.

De die in diem, von tage zu tage/ Hebraeorum non Latinorum more dicitur. Hi dicunt: in dies singulos.

Deponere de officio, Barbari dicunt, Latini de dignitatis gradu, solio, loco aliquem deiicere, deturbare. Cogere aliquem, ut se abdicet magistratu, praetura, munere docendi. Monere aliquem magistratu, loco, ordine.

De verbo ad verbum, von wort zu wort/ Germanismus: Latini dicunt ad verbum, totidem verbis.

DEUS det, ut non sim saluus, si non fecisti mihi rem gratam, Germanismus est. Latine dicitur: ita saluus sim, ut mihi fecisti gratissimum.

Dicere secundum alterius beneplacitum, Barbare: Latine: dicere ad alterius sensum, voluntatem, nutum.

Dicam, quid sentio, non recte, dicendum, quod sentio.

Diiudicare aliquem vulgo. Latine, de aliquo quaestionem habere.

Dissuadere aliquem ab aliqua re, perperam dicitur. Latini accusatiuum rei adiecerunt, dixeruntque dissuadere aliquid, it, dissuadere de re aliqua.

---

page 192, image: s192

E.

* E contra [2] vere Latinum non est. Itaque dicendum, contra, contra ea, e contrario, ex contrario.

Elige ex his duobus unum, quod vis, seu lubet, erwehle dir aus beyden eines/ welches du wilt/ Germanorum est. Latini dicunt. elige utrum libet.

Erubescere alicuius rei, ex corruptis Curtii codicibus notum est. Latini casum quartum uel sextum addunt: erubescere aliquid, vel aliqua re.

Erupit in haec verba, pro, sic locutus est, non temere usurpandum, nisi impetus et conatus maguus simul sit exprimendus.

Euadere in virum doctum, doctis parum probata phrasis est. Rectius nominatiuus additur, (sicque dicitur: euasit vir doctus. Cum accusatiuo vero et praepositione idem fere est ac erumpere; v. g. haec licentia euadet in magnum aliquod malum, wird zum grossen Unglück ausschlagen.)

* Ex nunc pro ab hoc tempore optimi auctores non dicunt.

F.

Facere contumeliam, iniuriam, pro contumelia affici, iniuriam pati, Schimpff/ Unrecht leiden/ etsi ad analogiam dicitur, iacturam facere, damnum facere, tamen sine auctoritate veterum dicitur, quibus idem est quod afficere alterum contumelia, vel inferre alteri iniuriam.

Febris eum deseruit, das Fieber hat ihn verlassen/ Germanis linque: Latine dices: febris ab eo discessit.

Fortiter munitus vulgo, Latine valide.

---

page 139, image: s193

H.

Habe cum eo patientiam, habe mit ihm Gedult/ Germani ita loquuntur: Latini patienter, toleranter, patienti animo eum fer, fer mores eius.

Habeo dicere non est idem, quod oportet me dicere, dicendum est mihi, ut multi hodie usurpant. Sed Latine significat idem, quod possum dicere, habeo, quae dicam.

Res ita vel aliter se habet cum eo [1], es verhält sich also oder anders damit/ phrasis vernacula est, non Latina. Latine quidem dicitur: res ita se habet, sed non additur praepositio cum. Pro illa autem phrasi dicendum est, haec vel alia est eins ratio.

I.

Idem est cum illo, recentiorum est. Veteres dicunt: hoc idem est, quod illud.

Hoc implicat contradictionem, hoc importat contradictionem,nouum est. Veteres dicunt: haec inter se pugnant, hoc repugnat.

Incumbit tibi hoc faciendum, nusquam legitur apud veteres: pro eo igitur dicendum, hoc tibi faciendum est, hoc te oportet facere.

Incumbere studiis, literis, vulgaria sunt: sed optimi scriptores non ita sunt locuti. (Dixit autem Cicero incumbere in studium, ad studia incumbere.)

Inde venit vel euenit, quod, etc. daher kömmts/ non probo: Latini dicunt, ex hoc evenit, ut etc. hinc adeo est, hinc illae lacrimae, haec causa est, cur vel quod etc. id est causae quod etc. hoc est, quod etc.

In quantum possum, so fern ich kan/ melius quoad potero.

---

page 194, image: s194

Inuehere in aliquem, male: rectius inuehi in aliquem.

M.

Et quod magis est, und das noch mehr ist. Rectius, atque adeo.

Ubi nunc manet tua querela, wo bleibt nun deine Klag? Germanis relinques. Cum Latinis dices, iam tollitur tua querela.

Melius cum eo factum est, vulgo. Latine: meliuscule est ei, ex ancipiti morbo conualuit.

Memoria pronuncio: rectius, memoriter pronuncio.

Mutuo dare, mutuo sumere, non legitur apud veteres, sed mutuum dare, mutuum sumere.

N.

Necesse habeo aliqua re, male. Latine dices: habeo necesse facere, vel etiam, fortasse habeo necesse aliquid, siue haec res est mihi necessaria.

Neque autem, reiiciunt optimi, dicentes: neque vero.

Non vero, optimis scriptoribus non probatur, qui dicunt: non autem.

O.

* Obliuioni tradere, ad analogiam 78 tradere memoriae, dicitur praeter Latini sermonis usum. Pro eo dices: oblitus sum, excidit mihi. Caeterum Liuius dicit, obliuioni dare.

Ad oculum aliquid demonstrare vulgo dicunt. Veteres nesciunt ita loqui: potius dicunt, euidenter seu apertissima demonstrations fidem facere.

---

page 195, image: s195

In oculis alicuius esse vel apparere talem, vulgata sunt, ex Hebraeo sermone expressa: Latini dicunt, alicui videri talem, existimari ab aliquo talem, esse alicui talem.

Hoc absconditum est ab oculis eius, est dictio ex idiomate Hebraeo accersita. Latini dicunt: hoc ignotum, incogritum est alicui.

* Opera bona facere [1] Theologica potius, quam Latina sunt. Dicendum est: officia virtutum praestare, virtutum officiis fungi, virtutibus elucere.

P.

In pace abire, hingehen im Frieden/ non probant Latini, qui dicunt, abire feliciter.

Participare alicui rei, sine exemplo dicitur. Latini dicunt, participem alicuius rei fieri, participare aliquid.

Parui curare aliquid, non legitur apud veteres, sed hoc tantum, parui facio.

Per accidens, Philosophorum est: Cicero dicie temere, casu, fortuito.

* Pertinere ad aliquem einem zugehören/ v. g. hic liber ad me pertinet, i. e. meus est, male dicitur. Phrasis quidem satis bona est, sed aliud significat, v. g. ad salutem alicuius pertinere, zu eines Wolfahrt gereichen/ oder dieselbe betreffen/ ad multos pertinere, sich auf viele erstrecken/ ad te pertinet, i. e. tua interest, es gehet dich an etc.

* Posito quod, vel pone, ita esse sunt formulae vulgares, pro quibus rectius omaino cum veteribus dicitur, fac, ita esse, finge, vel fingamus, id factum esse, do hoc vobis et concedo, esse multos.

Possum hanc artem, ich kan die Kunst. Possum

---

page 196, image: s196

fidibus, ich kann auf der Laute. Latini pro his dicunt, scio fidibus, scilicet canere, scio Latine, scilicet loqui, scio hanc artem.

Pro et contra, Barbare dicitur pro eo, quod est in utramque partem.

Pro hac vice tantum, so viel auf dißmahl/ Barbare: Latini haec loco et tempore hoc dixisse sufficiat, vel dicta sufficiant.

Pro meo posse, pro posse et nosse, secundum posse et nosse, Barbara sunt. Latine dicendum pro facultaste mea.

Pro nunc, Barbare dicitur: rectius pro temporibus, seu temporis ratione.

Q.

Qualem habes animum? quid animi habes?

Qualem morbum babes? rectius, quis te morbus tenet?

Qualis qualis, rectius cuiuscunque modi, qualiscunque.

Quantitas continua et discreta. Ciceroni placet: quantitas continuata et deuincta.

Quicquid sit, videtur orturn ex illo Germanorum, Es mag dem nun seyn/ wie ihm wolle. Latini indicatiuum iungunt, quicquid est, vel erit.

Quod sit facturus, spero, rectius, spero, puto facturum.

Quomodo vocaris? Rectius: quis vel qui vocaris? quod tibi nomen est?

R.

Eadem est ratio cum hac re, es verhält sich damit

---

page 197, image: s197

eben also/ Germani dicunt, non Latini. Hi generandi casum addunt, eadem est ratio huius rei.

Rebus sic stantibus, da die Sachen so stehen/ ex vernaculo videtur expressum: tu dices, rebus sic habentibus.

Res ita vel aliter se habet cum eo [2]. Vide H.

Redemtus ab aliquo, pro eius beneficio redemtus, non satis Latine dicitur. Latini quidem iungunt ista verba, sed volunt significare hostem, e. g. redimere ab hoste captiuos. Hinc non a Christo, sed Christi beneficio a daemone redemtos nos dicere iubent Latinitatis et pietatis censores.

Respondeo, quod sic, Barbari dicunt. Latini ita loquuntur: quod me consulis, an tibi hoc faciendum censeam; ego vero censeo, darauf sag ich ia/ ego vero affirmo.

S.

Secum loquuntur, sie reden mit einander/ Latini inter se loquuntur.

Secundum tenorem pacti, laut des Vertrags/ rectius ex pacto.

Secure agere, rectius securum agere vel sine cura.

Semel, pro semper, et una vice pro omnibus, Barbare. Latini: haec semel dixisse sufficiat, de hoc aliquid semel disseremus.

Semote agere, rectius, semotum agere.

Sermonem facere, Latine: sermones habere, verba facere.

Sine eo esset, male dicitur, pro absque eo esset. Vid. Vorstium cap. IX.

Sine vadere, sicut vadit, Barbare dicitur: Latine, quiesce, ne quid turba, nihil rnoue, feratur res isto cursu, quo fectus.

---

page 198, image: s198

DEVS non sinit se illudere, GOtt läst sich nicht spotten/ Germanismus est. Latine dices: non patitur sibi illudi.

Stat hoc penes me, penes DEUM. Latine: hoc est in manu mea, DEI.

Subditus Regis, des Königs unterthan/ Latinum non est: dicendum Regi subditus, (vel subiectus.)

Suos oculos tollere, suas manus extendere, suum animum inducere, multi hodie Hebraeorum more dicunt: sed Latini in talibus omittunt pronomen.

Suspendere assensum vel assensionem, vulgaris hodie dictio est. Veteres aiunt sustinere, cohibere assensum, sustinere se ab assensu continere se ab assentiendo, sustinere se a respondendo, etc. Graecis est [gap: Greek words] retinere et inhibere assensionem. Cic.

Suspendere actionem, minus probum. Latine dices: sustinere, differre, reiicere actionem in aliud.

T.

* Cum tempore, mit der Zeit/ est Germanismus. Latine sic exprimes: procedente tempore, aetatis progressu.

Triginta octo, rectius duo de quadraginta.

V.

Vade in pace, ziehe hin im Frieden/ e vernaculo ortum. Cic. cum bona gratia te dimittimus.

Visitare iniquitatem patris in filiis: Latine, persequi culpam patris in domum eius.

Ultionem de aliquo sumere. Latine: ulcisci aliquem, vindicare.

---

page 199, image: s199

Ut non facias rogo. Latine: id ne facias, rogo.

Utrobique peccatur. Latine: utrinque peccatur.

Vult libenter regnare. Latine: affectat regnum, cupit praeesse summae rerum.

FINIS INDICIS V.

INDEX VI. et quidem ultimus VOCABVLORVM ECCLESIASTICORVM.

[gap: praeliminaria]

---

page 200, image: s200

A.

ECCLESIASTICA. / LATINA.

Abyssus. Sedes inferorum, profunda vorago.

Agonia. Certamen, quod moribundi certant, cogitationum in moribundo conflictus.

Agonizare [2]. Animam agere.

Anathema. Homo exsecrabilis, exsecrandus populo Christistano, detestabilis omni parte vitae et doctrinae.

Apostata. Desertor religionis.

Apostatare. Deficere a fide Christo data.

Appropriare [2]. Adsciscere, vindicare, tribuere.

B.

Baptismus, Sanctissimum lauacrum, sacra initiatio, (sacra ablutio.)

Baptizare. Sanctissimo lauacro tingere, sacris Christianorum initiare, imbuere.

Beatificare [2]. Beatorum numero addere.

Biblia. Volumen librorum diuinorum, (diuinus, sacer codex.)

Blasphemare. Conuitiis, maledictis insectari, DEVM exsecrari.

Blasphemia. Conuitia in DEVM, exsecratio

C.

Canonizare [2]. Sanctorum in coelis ordinibus adscribere.

Carnalis. Voluptasibus deditus, proclitis ad inhonesta, cupiditate victus

---

page 201, image: s201

Cardinales. Purpurati Patres, sacer Senatus Pontificis Romani.

Ceremonialis. Ritualis.

Chrismare. Oleo sacro inungere.

Chrismarium. Olei sacri receptaculum.

Concupiscentia [2]. Cupido, cupiditas, libido.

Corporalis vita. Vita, quae corpore et spiritu continetur.

Creatura [3]. Res creata, (condita.)

D.

Deifico [2]. Consecro, in Deos refero.

Deuotio, Religio.

Diabolus. Daemon, furiae.

Doctrinalis. Dogmaticus.

E.

Ecclesia. Sacra res publica. (sacer coetus.)

Eleemosynas. Stipis nunuscula pauperibus donata.

Eremita [2]. Solitarius, seorsum degens.

Eremus [2], Solitudo, loca deserta.

Ethnicus (Patribus Paganus:) Deorum cultor.

Excommunicare. Segregare anumero Christianorum, exterminare ex hominum communitate, ex numero Christianorum eiicere, expellere, exturbare civirate DEI, (diris denouere.)

F.

Fidelis. Christo datus, Christianus fidelis, fidelis Christi miles.

---

page 202, image: s202

Fides. Persuasio, firma fiducia, firma animi confisio, (Cic.) fiducia.

Fides in Christum. Fiducia in Christo posita, firma animi de benevolentia Christi confessio, persuasio.

G.

Gehenna. Tartarus, Tartara, sedes inferna, inferorum locus.

Gentilis. Deorum cultor, profanus.

Glorificare. Celebrare laudes alicuius, venerari, laudare, gloria afficere.

H.

Hypocrisis. Simulatio pietatis et religionis, virtutis venditatio quaedam atque ostentatio.

Hypocrita. Simulatorpietatis et religionis, eruditus artificio simulationis, qui cum maxime fallit, id agit, ut vir bonus esse videatur.

Humiliare se. Demittere, submittere se, submisse se gerere.

I.

Idololatra. Deorum cultor.

Idololatria. Error religionis profanae, cultus deorum.

Idolum. Falsus et commentitius deus.

Ieinno. Cibo me abstineo.

Implere legem. Parere legi, obseruare legem, (implere, quod lex poscit,

---

page 203, image: s203

impudentiae est, id profiteri, quod non possis implere, hoc est, perficere, praestare, ausführen/ Cic. pro Cluent. 18.

Impoenitens. Impius, sceleratus, perditus, improbus, in errore, in vitiis perseuerans, cuius animus in vitiisobfirmatus, et voluntas obstinata est.

Impoenitentia. Impietas aduersus DEVM, scelus, pertinacia in vitiis.

Incarnatus. Qui assumsit humanum corpus.

Incredulitas [2]. Vitium animi a Christo sen DEO alieni, vel fidem Christo non habentis, vel datam Christo fidem violantis, impietas aduersus Deum.

Infernus [2]. Tartarus, inferi, sedes inferna, carcer inferorum, sempiternae tenebrae et vincula.

Infidelis. A Christo, eiusque cultu alienatus, fide Ethnicus.

Infidelitas. Fides incredula.

Intercessor [2]. Deprecator.

Irremissibile peccatum. Inexpiabile, cui veniae nullus locus est ad ignoscendum scelus, quod expiari pugnarique non potest, absoluere reum, dare veniam culpae.

* Irresistibilis gratia. Cui resisti nequit.

---

page 204, image: s204

K.

*kardiognw/sths2 Qui omnes, omnium sensus intimos videt, abditos sensus perspicit.

L.

Libellaticus. Libello dato Christum abnegans.

Litania [2]. Preces Christianorum supplices.

Longanimis [2]. Lenis, tardus ad iram.

M.

Maledictus. Exsecrabilis, exsecrandus, detestabilis, detestandus, sacer.

Martyr. Testis JESV, veritatis Christianae testis, qui mortem pro veritate coelesti oppetit.

Martyrium. Supplicium de innocente Christiano sumtum vel sumendum, cruciatus, quos perferre coguntur testes JESV.

Mediator [2]. Pacificator, internuncius, sequester DEI atque hominum.

Missa. Res diuina, libum salutare, sacrum piaculare.

Mitratus [2]. Sacerdotali ornatus infula.

Mortificare [2]. Morti addicere, affligere.

Mundanus (Proprie est der von der Welt ist. Interrogatus Philosophus Socrates: cuias esset? mundanum se esse respondit.

---

page 205, image: s205

Cic. Tusc. V. 37. Auienus dixit pro coelesti.) Vilis, vanus. profanus.

Mundus. Genus humanum, res humanae, impiorum colluuies, sentina malorum.

O.

Opera bona. Studium pietatis, sanctitas morum.

Opera bona facere [2]. Officia virtutum praestare, virtutibus elucere.

Originale peccatum. Vitiositas, natiuum malum, quod cum lacte nutricis suximus.

* Orthodoxus. Purioris doctrinae amans.

P.

Paganus vide Ethnicus (Poetis rusticus est, JCtis, qui non est miles. Vel hinc, vel inde sic dictus est Ethnicus, quod in pagos se recipere conarentur cultores deorum, inualescentibus rebus Christianorum.)

* Patronatus ius [2]. Jus vocandi sacerdotes.

Persecutio. Dirae et funestae clades Christianorum, vexationes Christi.

Persecutor. Qui diras clades affert Christianis, qui acerbissime vexat Christianos, hostis Christianorum nimis seuerus et immanis, importunissimus.

Poenitentiam agere. Resipiscere, ad frugem redire.

---

page 206, image: s206

Praedestinare. Ex cunctis hominibus eligere aliquos ad sempiternam felicitatem.

Praedestinatio [2]. Singulare illud et aeternum de salute hominum decretum.

Primogenitus. Natu maior, maximus.

Prophetare. Praedicere, vaticinari.

* Prophetissa [2]. Vates diuina.

* Propitiatorium. [gap: Greek words] per quod propitiamur Deo.

Protoplasti. Primi generis humani parentes.

Proximus [2]. Alius homo.

* Psalmographus. Qui Psalmos scribit.

R.

Rebaptizare [2]. Iterum sanctissimo lauacro tingere.

Remittere peccata. Dare veniam clupae, ignoscere, condonare peccatum.

Remissionem peccatorum petere. Delicti veniam petere.

Remissionem peccatorum impetrare. Impetrare veniam culpae, vel errati.

Resistibilis. Cui resisti potest.

Resurrectio. Reditus in vitam.

Resurgere. Redire in vitam.

S.

Salvator. [gap: Greek words]

Saluificare. Celebrare, consecrare, venerari, item sanctum facere, sanctas animo iniicere cogitationes.

---

page 207, image: s207

Sanctificatio. Sanctimonia.

Scandalum. Impedimentum pietatis, irritamentum malorum, (offendiculum, Plin.)

Scandalizare. Corrumpere iuuenes, peiorem reddere, conscelerare alicuius aures. Liuius.

Secularis. Profanus. ciuilis.

Seculum [2]. Mundus.

Seducere [2]. Decipere, corrumpere mores.

Spiritualis (Frequentius apud Patres est spiritalis.) Mysticus.

Suffraganeus. Episcopi vicarius, auxiliaris Episcopus, (Praesul.)

Synagoga. Collegium Judaeorum.

V.

Viuificare [2]. Vitam largiri, afferre, dare.

Unigenitus. Vnigena.

* Vocatio [2]. Officium diuinitus delegatum.

* Votum [2]. Promissio Deo facta.

FINIS.